Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bavyera (Almanca: Bayern) ya da resmî ismiyle Özgür Bavyera Devleti (Almanca: Freistaat Bayern), Almanya'nın güneydoğusunda bir eyalet. Yüzölçümü bakımından Almanya'nın en büyük eyaletidir. Başkenti Münih'tir. Diğer önemli kentleri ise Nürnberg, Augsburg, Regensburg, Ingolstadt, Bamberg ve Würzburg'dur. Batıda Baden-Württemberg ve Hessen eyaletleri, kuzeyde Türingiya ve Saksonya eyaletleri, doğuda Çekya, güney ve güneybatıda Avusturya ile çevrilidir.
| Bavyera | |
|---|---|
Freistaat Bayern | |
  Bayrak  Arma | |
 | |
| Ülke |  Almanya |
| Başkent | Münih |
| İdare | |
| • Başbakan | Markus Söder |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 70.550.19 km² |
| Nüfus (31 Aralık 2019) | |
| • Toplam | 13,124,737 |
| • Yoğunluk | 186/km² |
| Zaman dilimi | (OAS) |
| • Yaz (YSU) | (OAYS) |
Resmî site bayern.de | |
Tarihçe
Bölgenin bilinen ilk halkı Keltlerdi. M.Ö. 10'dan sonra Keltler kuzeydeki Töton kavimleri ile güneydeki Romalıların arasında sıkışmaya başladı. Romalılar bölgenin güneyini Raetia ve Noricum olarak ikiye böldüler ve Tötonların akınlarını önlemek için kuzey sınırı boyunca kaleler kurdular. Güneyde Augusta Vindelicorum (Augsburg), Cambodunum (Kempten), Castra Batava (Passau), Castra Regina (Regensburg) gibi giderek gelişen Roma kolonileri kuruldu.
5. yüzyıldaki sürekli Germen saldırıları sonucundaki bölgedeki Roma etkisi silindi. Zamanla Elbe yöresinden, Bohemya, Moravya ve Macaristan'dan gelip bölgeye yerleşen kabileler Keltler ve Romalılarla kaynaştılar. Bölgeye adını veren kavim Baiuvariler (Bavyeralılar) M.S. 500-800 arasında güneye yerleştiler. Bölgenin güneybatı kesimi Almanların, kuzeyi de Franklar'ın ve Thüringenliler'in eline geçti.
Bavyera 7. ve 8. yüzyıllarda İrlandalı ve İskoçyalı keşişlerin (Aziz Boniface, Aziz Korbinian, Aziz Emmeram ve Aziz Rupert) çabalarıyla Hristiyanlaştı. 555-758 arasında bölgeyi yöneten Agilolfing ailesinden gelen Frank düklerinin son temsilcisi , Charlemagne'a yenilince Bavyera, Karolenj İmparatorluğu'na katıldı.
817'de imparatorluğun bölünmesi üzerine, merkezi Regensburg olan Bavyera düklüğü, Doğu Frank toprakları içinde yer aldı. 1180'de Kutsal Roma-Germen imparatoru I. Friedrich (Barbarossa) Bavyera'yı Kont 'a verdi. Bavyera 1918'e değin bu ailenin yönetiminde kaldı. Wittelsbachlar başlangıçta bugünkü Bavyera'nın yalnızca güneydoğu kesiminde egemendi. Geri kalan topraklar sayısız imparatorluk kentleri (Reichsstadte), manastır mülkleri ve aile malikaneleri biçiminde bölünmüştü. 1214'te Pfalz toprakları Bavyera'ya katıldı.14. ve 15. yüzyıllarda bölünmeler yüzünden dükler güçlerini yitirdiler; sonunda Bavyera'yı yeniden birleştirerek Münih'i başkent yaptı.
reform hareketine karşı koydu; onun ardılı döneminde Bavyera koyu bir Katolik bölgesi oldu. I. Maximilian Otuz Yıl Savaşları'nda (1618-1648) Habsburgların yanındab yer aldı ve yeni topraklar ilhak ederek Bavyera'nın konumunu güçlendirdi. Kendisi de elektör unvanını aldı. 18. yüzyılda ülke, İspanya, Avusturya ve Bavyera veraset savaşları nedeniyle harabeye döndü.
1800'de Fransız orduları Münih'i işgal etti. Bavyera ertesi yıl Fransa'nın müttefiki oldu ve Avusturya'nın zararına topraklarını genişletti. Böylece 1806'ya doğru aşağı yukarı bugünkü sınırlarına ulaştı ve krallığa dönüştü. 1813'te Leipzig Çarpışması'ndan kısa bir süre önce Napolyon ile ilişikilerini kesen Bavyera, 1815'te Alman Konfederasyonu'na katıldı. I. Maximilian ve I. Ludwig dönemlerinde sağlam temellere kavuşan Bavyera'da ilk anayasa ilan edilerek parlamento ve yerel yönetim oluşturuldu, vergi reformu gerçekleştirildi. 1848'de bütün Almanya'yı saran ayaklanmalar sırasında Ludwig tahttan çekilerek yerine oğlu 'a bıraktı.
II. Maximilian iç reformları sürdürerek güzel sanatları ve bilimsel çalışmaları destekledi. Yerine geçen II. Ludwig, Bismarck'ın yaptığı, Prusya önderliğindeki nir Alman birliğine katılma önerisini reddetti ve 1866'daki Avusturya-Prusya Savaşı'nda Avusturya'nın yanında yer aldı. Prusya'nın kazandığı kolay zafer ve izlediği ılımlı politika, Bavyera'yı 1870-1871 Fransız-Alman Savaşı'nda Prusya'yı desteklemeye ve daha sonra Prusya kralı I. Wilhelm'in yönetimi altında Alman İmparatorluğu'nun kurulması çalışmalarına katılmaya yöneltti.
Bavyera, 1871 Alman Anayasası uyarınca diplomasi, ordu, demiryolu ve posta hizmetleri alanında özerk kalmakla birlikte, genelde Alman İmparatorluğu'nun yönetimi altına girdi. I. Dünya Savaşı sonunda Kral çekilmek zorunda bırakıldı ve cumhuriyet ilan edildi. Bundan sonraki beş yıl sürekli karışıklıklarla geçti. 1919'da sosyalist önder Kurt Eisner öldürüldü ve kısa ömürlü bir Sovyet cumhuriyeti kuruldu. 1920 ve 1921'de sağ darbeler oldu; 1923'te Adolf Hitler ve General Erich Ludendorff Münih'te başarısız bir darbe girişiminde bulundular.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra Bavyera, Almanya'nın ABD işgali altındaki bölgesinde kaldı. bölgesi yeni oluşturulan Renanya-Palatina eyaletine bağlandı. 1948 Anayasası (Grundgesetz) ile Bavyera, Almanya'nın bir eyaleti oldu.
Doğal Yapı
Bavyera yüksek platolardan ve orta yükseklikte dağlardan oluşmuş bir bölgedir. Kuzeybatısında Spessart'ın ağaçlıklı kumtaşı tepeleri, kuzeyinde yüksek platolar ve bazalt tepecikler yer alır. Kuzeybatı kesimi, Ren Irmağıyla birleşen Main Irmağının akaçlama alanıdır.Güneydoğusunda değişik topoğrafik özellikler görülür. Schwaben-Franken bölgesinde katmanlaşmış topraklar, kabuklu kireçtaşı ve kırmızı marn toprakları, Franken-Rednitz Havzasında da tepelikler görülür. Bavyera'yı kuzey ve güneye ayıran Tuna boyunca Franken Jura'sının kireçtaşlı dağları uzanır. Bavyera'nın doğusunda Çekya sınırında Bohemya Ormanı (Böhmerwald), kuzeyinde ise Franken Ormanı (Frankenwald) bulunur. Tuna'nın güneyi, Münih'i de içine alan bir platodur. Daha güneyde uzanır. Alpler'in Bavyera bölümü 1.000 m'yi geçen ormanlık tepelerden oluşur. Bu tepelerin arkasına dik sırtlar ve platolar (batıda Allgau Alpleri, doğuda Berchtesgaden Alpleri) yükselir. Bavyera Alpleri'nin en yüksek noktası Wetterstein Dağları'ndaki Zugspitze'dir (2.962 m). Zugspitze aynı zamanda Federal Almanya'nın da en yüksek noktasıdır. Bavyera'da Aşağı Main Vadisi gibi bazı yerler dışında Orta Avrupa için sert sayılabilecek bir kara iklimi görülür.
Siyaset
1946'daki eyalet yasasına göre Bavyera, demokratik parlamenter kurumları olan özerk bir eyalettir (Freistaat). Üyeleri beş yılda bir doğrudan seçimle belirlenen eyalet meclisi (Landtag), kendi içinde bir başbakan ve bir kabine seçer. Ayrıca ekonomik, toplumsal, kültürel ve dinsel örgütlerin temsilcilerinden oluşan bir senato vardır.
1962 yılından günümüze kadar Hristiyan Sosyal Birliği (CSU) Partisi Bavyera Eyalet meclisinde milletvekillerin %50 çoğunluğunu korumuştur. Eyalet başkanı 17 Temmuz 1993'ten 8 Ekim'e kadar (CSU). 8 Ekim 2007'den beri Stoiber'in dönemindeki Bavyera İçişleri Bakanı Eyalet Başkanı olarak seçilmiştir.
Kültür
Günümüzde eyaletin güneydoğusunda eski Bavyeralılar, güneybatısında Bavyera-Schwaben kökenliler ve kuzeyde Frank kökenliler yaşar. Geleneksel farklılıklar köylerde varlığını sürdürmektedir. Eski Frank köyleri oldukça büyük ev kümelerinden oluşmuştur. Tarlalar ise dar ve uzun şeritler biçiminde sıralanmıştır. Evlerin bazısı kumtaşından, bazısı da taş ve ahşaptan yapılmıştır. Bazı yörelerde taş döşemeli sıra evlere de rastlanır. Eski Bavyera ve Schwaben'de hem kümelenmiş, hem de tek bir sokaktan oluşan köyler vardır. Buralardaki evlerin döşemeleri genelde ahşaptandır. Kentler daha da belirgin farklılıklar gösterir. Schwaben'de ve özellikle Frankların bulunduğu yörelerde toprak sahiplerince kurulmuş çok sayıda kasaba vardır; bunların çoğu hiç büyümeden kaldıkları için cüce kasabalar olarak bilinir. Surların koruduğu toplu evlerden oluşan bu Orta Çağ kasabaları, özellikle Rothenburg, Nördlingen, Dinkelsbühl ile Nürnberg ve Regensburg'un bazı kesimlerinde, ince işlemeli kiliseler, kamu binaları ve evleriyle turistlerin her zaman ilgisini çeken yerlerdir.
Bavyeraca (Alm. Bairisch) adında bir Almanca lehçesi konuşulur.
Din
Savaş sonrası Bavyera'ya çok sayıda Protestan'ın yerleşmesiyle dinsel bileşimde büyük değişiklikler olmuştur. Çoğunluğu oluşturan Katoliklerin Münih-Freising, Augsburg, Regensburg, Passau, Bamberg, Eichstätt ve Würzburg'da piskoposlukları vardır.
Nüfus
Bavyera halkının hemen hemen yarısı, nüfusu az olan kentlerde yaşamaktadır. Münih, Bavyera'nın en büyük, Almanya'nın üçüncü büyük kentidir.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra Bavyera'ya, Sudetenland'dan ve Almanların uzun yıllardan beri yaşadığı Doğu Avrupa'dan büyük bir göçmen akını olmuştur. Bavyera'nın bugünkü nüfusunun yaklaşık beşte birini bu göçmenler oluşturmaktadır. 1960'lardan sonra da Güney Avrupa'dan büyük bir göçmen akını görülmüştür.
Kaynakça
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Bavyera ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Resmi site 22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bavyera Almanca Bayern ya da resmi ismiyle Ozgur Bavyera Devleti Almanca Freistaat Bayern Almanya nin guneydogusunda bir eyalet Yuzolcumu bakimindan Almanya nin en buyuk eyaletidir Baskenti Munih tir Diger onemli kentleri ise Nurnberg Augsburg Regensburg Ingolstadt Bamberg ve Wurzburg dur Batida Baden Wurttemberg ve Hessen eyaletleri kuzeyde Turingiya ve Saksonya eyaletleri doguda Cekya guney ve guneybatida Avusturya ile cevrilidir BavyeraEyaletFreistaat BayernBayrakArmaUlke AlmanyaBaskentMunihIdare BasbakanMarkus SoderYuzolcumu Toplam70 550 19 km Nufus 31 Aralik 2019 Toplam13 124 737 Yogunluk186 km Zaman dilimiUTC 01 00 OAS Yaz YSU UTC 02 00 OAYS Resmi site bayern deTarihceBolgenin bilinen ilk halki Keltlerdi M O 10 dan sonra Keltler kuzeydeki Toton kavimleri ile guneydeki Romalilarin arasinda sikismaya basladi Romalilar bolgenin guneyini Raetia ve Noricum olarak ikiye bolduler ve Totonlarin akinlarini onlemek icin kuzey siniri boyunca kaleler kurdular Guneyde Augusta Vindelicorum Augsburg Cambodunum Kempten Castra Batava Passau Castra Regina Regensburg gibi giderek gelisen Roma kolonileri kuruldu 5 yuzyildaki surekli Germen saldirilari sonucundaki bolgedeki Roma etkisi silindi Zamanla Elbe yoresinden Bohemya Moravya ve Macaristan dan gelip bolgeye yerlesen kabileler Keltler ve Romalilarla kaynastilar Bolgeye adini veren kavim Baiuvariler Bavyeralilar M S 500 800 arasinda guneye yerlestiler Bolgenin guneybati kesimi Almanlarin kuzeyi de Franklar in ve Thuringenliler in eline gecti Bavyera 7 ve 8 yuzyillarda Irlandali ve Iskocyali kesislerin Aziz Boniface Aziz Korbinian Aziz Emmeram ve Aziz Rupert cabalariyla Hristiyanlasti 555 758 arasinda bolgeyi yoneten Agilolfing ailesinden gelen Frank duklerinin son temsilcisi Charlemagne a yenilince Bavyera Karolenj Imparatorlugu na katildi 817 de imparatorlugun bolunmesi uzerine merkezi Regensburg olan Bavyera duklugu Dogu Frank topraklari icinde yer aldi 1180 de Kutsal Roma Germen imparatoru I Friedrich Barbarossa Bavyera yi Kont a verdi Bavyera 1918 e degin bu ailenin yonetiminde kaldi Wittelsbachlar baslangicta bugunku Bavyera nin yalnizca guneydogu kesiminde egemendi Geri kalan topraklar sayisiz imparatorluk kentleri Reichsstadte manastir mulkleri ve aile malikaneleri biciminde bolunmustu 1214 te Pfalz topraklari Bavyera ya katildi 14 ve 15 yuzyillarda bolunmeler yuzunden dukler guclerini yitirdiler sonunda Bavyera yi yeniden birlestirerek Munih i baskent yapti Bavyera 900 reform hareketine karsi koydu onun ardili doneminde Bavyera koyu bir Katolik bolgesi oldu I Maximilian Otuz Yil Savaslari nda 1618 1648 Habsburglarin yanindab yer aldi ve yeni topraklar ilhak ederek Bavyera nin konumunu guclendirdi Kendisi de elektor unvanini aldi 18 yuzyilda ulke Ispanya Avusturya ve Bavyera veraset savaslari nedeniyle harabeye dondu 1800 de Fransiz ordulari Munih i isgal etti Bavyera ertesi yil Fransa nin muttefiki oldu ve Avusturya nin zararina topraklarini genisletti Boylece 1806 ya dogru asagi yukari bugunku sinirlarina ulasti ve kralliga donustu 1813 te Leipzig Carpismasi ndan kisa bir sure once Napolyon ile ilisikilerini kesen Bavyera 1815 te Alman Konfederasyonu na katildi I Maximilian ve I Ludwig donemlerinde saglam temellere kavusan Bavyera da ilk anayasa ilan edilerek parlamento ve yerel yonetim olusturuldu vergi reformu gerceklestirildi 1848 de butun Almanya yi saran ayaklanmalar sirasinda Ludwig tahttan cekilerek yerine oglu a birakti Bavyera 1815 II Maximilian ic reformlari surdurerek guzel sanatlari ve bilimsel calismalari destekledi Yerine gecen II Ludwig Bismarck in yaptigi Prusya onderligindeki nir Alman birligine katilma onerisini reddetti ve 1866 daki Avusturya Prusya Savasi nda Avusturya nin yaninda yer aldi Prusya nin kazandigi kolay zafer ve izledigi ilimli politika Bavyera yi 1870 1871 Fransiz Alman Savasi nda Prusya yi desteklemeye ve daha sonra Prusya krali I Wilhelm in yonetimi altinda Alman Imparatorlugu nun kurulmasi calismalarina katilmaya yoneltti Bavyera 1871 Alman Anayasasi uyarinca diplomasi ordu demiryolu ve posta hizmetleri alaninda ozerk kalmakla birlikte genelde Alman Imparatorlugu nun yonetimi altina girdi I Dunya Savasi sonunda Kral cekilmek zorunda birakildi ve cumhuriyet ilan edildi Bundan sonraki bes yil surekli karisikliklarla gecti 1919 da sosyalist onder Kurt Eisner olduruldu ve kisa omurlu bir Sovyet cumhuriyeti kuruldu 1920 ve 1921 de sag darbeler oldu 1923 te Adolf Hitler ve General Erich Ludendorff Munih te basarisiz bir darbe girisiminde bulundular II Dunya Savasi ndan sonra Bavyera Almanya nin ABD isgali altindaki bolgesinde kaldi bolgesi yeni olusturulan Renanya Palatina eyaletine baglandi 1948 Anayasasi Grundgesetz ile Bavyera Almanya nin bir eyaleti oldu Bavyera 1945Bavyera kucuk armasiDogal YapiBavyera yuksek platolardan ve orta yukseklikte daglardan olusmus bir bolgedir Kuzeybatisinda Spessart in agaclikli kumtasi tepeleri kuzeyinde yuksek platolar ve bazalt tepecikler yer alir Kuzeybati kesimi Ren Irmagiyla birlesen Main Irmaginin akaclama alanidir Guneydogusunda degisik topografik ozellikler gorulur Schwaben Franken bolgesinde katmanlasmis topraklar kabuklu kirectasi ve kirmizi marn topraklari Franken Rednitz Havzasinda da tepelikler gorulur Bavyera yi kuzey ve guneye ayiran Tuna boyunca Franken Jura sinin kirectasli daglari uzanir Bavyera nin dogusunda Cekya sinirinda Bohemya Ormani Bohmerwald kuzeyinde ise Franken Ormani Frankenwald bulunur Tuna nin guneyi Munih i de icine alan bir platodur Daha guneyde uzanir Alpler in Bavyera bolumu 1 000 m yi gecen ormanlik tepelerden olusur Bu tepelerin arkasina dik sirtlar ve platolar batida Allgau Alpleri doguda Berchtesgaden Alpleri yukselir Bavyera Alpleri nin en yuksek noktasi Wetterstein Daglari ndaki Zugspitze dir 2 962 m Zugspitze ayni zamanda Federal Almanya nin da en yuksek noktasidir Bavyera da Asagi Main Vadisi gibi bazi yerler disinda Orta Avrupa icin sert sayilabilecek bir kara iklimi gorulur Siyaset1946 daki eyalet yasasina gore Bavyera demokratik parlamenter kurumlari olan ozerk bir eyalettir Freistaat Uyeleri bes yilda bir dogrudan secimle belirlenen eyalet meclisi Landtag kendi icinde bir basbakan ve bir kabine secer Ayrica ekonomik toplumsal kulturel ve dinsel orgutlerin temsilcilerinden olusan bir senato vardir 1962 yilindan gunumuze kadar Hristiyan Sosyal Birligi CSU Partisi Bavyera Eyalet meclisinde milletvekillerin 50 cogunlugunu korumustur Eyalet baskani 17 Temmuz 1993 ten 8 Ekim e kadar CSU 8 Ekim 2007 den beri Stoiber in donemindeki Bavyera Icisleri Bakani Eyalet Baskani olarak secilmistir KulturGunumuzde eyaletin guneydogusunda eski Bavyeralilar guneybatisinda Bavyera Schwaben kokenliler ve kuzeyde Frank kokenliler yasar Geleneksel farkliliklar koylerde varligini surdurmektedir Eski Frank koyleri oldukca buyuk ev kumelerinden olusmustur Tarlalar ise dar ve uzun seritler biciminde siralanmistir Evlerin bazisi kumtasindan bazisi da tas ve ahsaptan yapilmistir Bazi yorelerde tas dosemeli sira evlere de rastlanir Eski Bavyera ve Schwaben de hem kumelenmis hem de tek bir sokaktan olusan koyler vardir Buralardaki evlerin dosemeleri genelde ahsaptandir Kentler daha da belirgin farkliliklar gosterir Schwaben de ve ozellikle Franklarin bulundugu yorelerde toprak sahiplerince kurulmus cok sayida kasaba vardir bunlarin cogu hic buyumeden kaldiklari icin cuce kasabalar olarak bilinir Surlarin korudugu toplu evlerden olusan bu Orta Cag kasabalari ozellikle Rothenburg Nordlingen Dinkelsbuhl ile Nurnberg ve Regensburg un bazi kesimlerinde ince islemeli kiliseler kamu binalari ve evleriyle turistlerin her zaman ilgisini ceken yerlerdir Bavyeraca Alm Bairisch adinda bir Almanca lehcesi konusulur bayrak Bavyera krali 1bayrak Bavyera krali 2DinSavas sonrasi Bavyera ya cok sayida Protestan in yerlesmesiyle dinsel bilesimde buyuk degisiklikler olmustur Cogunlugu olusturan Katoliklerin Munih Freising Augsburg Regensburg Passau Bamberg Eichstatt ve Wurzburg da piskoposluklari vardir NufusBavyera Almanya nin en az yogun nufusa sahip eyaletlerinden biridir Bavyera halkinin hemen hemen yarisi nufusu az olan kentlerde yasamaktadir Munih Bavyera nin en buyuk Almanya nin ucuncu buyuk kentidir II Dunya Savasi ndan sonra Bavyera ya Sudetenland dan ve Almanlarin uzun yillardan beri yasadigi Dogu Avrupa dan buyuk bir gocmen akini olmustur Bavyera nin bugunku nufusunun yaklasik beste birini bu gocmenler olusturmaktadir 1960 lardan sonra da Guney Avrupa dan buyuk bir gocmen akini gorulmustur KaynakcaDis baglantilarWikimedia Commons ta Bavyera ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Resmi site 22 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde