Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Magma odası veya odacığı, Dünya'nın yüzeyinin altında yer alan akışkan bir kayaç göletidir. Böyle bir odadaki erimiş kayaç ya da magma büyük bir basınç altındadır ve bir müddet sonra bu basınç, çevresindeki kayacı kademeli olarak parçalara, magmanın yukarı doğru hareket etmesine yol açar. Yüzeye doğru yol bulursa olay, volkanik bir patlama ile sonuçlanır; dolayısıyla birçok volkan, magma odaları üzerinde yer almaktadır. Bu odacıkların Dünya'nın derinlerinde bulunması zordur ve bu nedenle bilinenlerden çoğu yüzeye yakın, genellikle 1 km ila 10 km aşağıda yer alır. Magma odaları, okyanus ortası sırtlarındaki, sıcaklık dağılımını ve okyanus kabuğu oluşumunu denetleyen önemli bileşenler olarak bilinmektedirler.
Her volkanın farklı bir geçmişi, dolayısıyla da farklı bir yapısı oluşmaktadır. Bazı volkanlar, lav boşalımlarının baskınlığında oluşurken bazıları patlatmalı gelişmiştir. Oluşumlarına neden olan magma odası derinliği, boyutu, biçimi de volkanı özgün kılar. Volkanik bölgelerde magma odalarının varlığı, dalga hızlarında önemli değişime sebep olmaktadır. Örneğin, kabuk ve üst mantoda yer alan magma odaları veya kısmen eriyik kayaç kütleleri, çevresine göre nispeten düşük hızlara sahiptirler.
Dünyada elektrik üretimindeki jeotermal sahaların en az %60’ının etkin ya da genç volkanlar ile ilintili olduğu düşünülmektedir. Bunların çoğunun son püskürmesi son 100 bin yıllık süre içinde gerçekleşmiş ve yine çoğunun magma odası hacmi 100 km3 ila 10 bin km3 arasındadır. Daha büyük magma odalarına sahip volkanik alanların, biraz daha yaşlı olanlarında bile önemli bir ısı anomalisinin halen varlığını sürdürdüğü ve buralarda da jeotermal sistemlerin bulunabildiği bilinmektedir.
Magma odalarının dinamiği
Magma, çevreleyen kayadan daha az yoğun olduğu için kabuğun altından ve üstünden gelen çatlaklardan yükselir. Magma yukarı doğru bir yol bulamadığında, bir magma odasına toplanır. Bu odalar genellikle zamanla ardışık yatay veya dikeymagma enjeksiyonları ile oluşturulur. Yeni magmanın akışı, önceden var olan kristallerinreaksiyona(Tepkime) girmesine ve odadaki basıncın artmasına neden olur. Yerleşik magma soğumaya başlar ve olivin gibi erime noktası yüksek bileşenlerin çözeltiden, özellikle odanın daha soğuk duvarlarının yakınında kristalize olması ve batan daha yoğun bir mineral kümesini (kümülatif kaya) oluşturması ile başlar. Soğuduktan sonra, yeni mineral fazla doyurulur ve kaya tipi değişir (örneğin, fraksiyonel kristalizasyon), tipik olarak (1) gabro, diyorit, tonalit ve granit veya (2) gabro, diyorit, siyenit ve granit oluşturur. Magma uzun bir süre bir haznede kalırsa, daha düşük yoğunluklu bileşenlerin tepeye yükselmesi ve daha yoğun malzemelerin batmasıyla katmanlaşabilir. Kayalar katmanlar halinde birikerek katmanlı bir patlama oluşturur. Sonraki herhangi bir patlama, belirgin şekilde tabakalı tortular oluşturabilir; örneğin, Vezüv Yanardağı'nın MS 79 patlamasından kaynaklanan tortular, daha sonra odanın altından püsküren malzemeden üretilen benzer bir gri süngertaşı tabakası ile örtülmüş magma odasının üst kısmından kalın bir beyaz süngertaşı tabakası içerir. Bölmenin soğutulmasının bir başka etkisi, katılaşan kristallerin, sıvı haldeyken önceden çözünmüş gazı (esas olarak buhar) serbest bırakmasıdır, bu da bölmedeki basıncın muhtemelen bir püskürme üretmeye yetecek kadar yükselmesine neden olur. Ek olarak, daha düşük erime noktası bileşenlerinin uzaklaştırılması, magmayı daha viskoz hale getirme eğiliminde olacaktır (silikatların konsantrasyonunu artırarak). Bu nedenle, bir magma odasının katmanlaşması, odanın tepesine yakın magma içindeki gaz miktarında bir artışa neden olabilir ve ayrıca bu magmayı daha viskoz hale getirerek, potansiyel olarak odanın olacağından daha patlayıcı bir püskürmeye yol açabilir. tabakalaşmaz.
Süper yanardağ patlamaları, kabukta nispeten sığ bir seviyede olağanüstü derecede büyük bir magma odası oluştuğunda mümkündür. Ancak, süper yanardağ üreten tektonik ortamlarda magma üretimi oranı oldukça düşüktür, yaklaşık 0,002 km3 yıl-1'dir, bu nedenle bir süper patlama için yeterli magmanın birikmesi 105 ila 106 yıl sürer. Bu, yüzen silisli magmanın nispeten küçük püskürmelerde neden daha sık yüzeye çıkmadığı sorusunu gündeme getirmektedir. Bölme çatısında ulaşılabilen maksimum aşırı basıncı düşüren bölgesel genişleme ile yüksek etkili viskoziteye sahip sıcak duvarlı büyük bir magma odası kombinasyonu riyolit kanal oluşumunu bastırabilir ve bu tür büyük odaların magma ile dolmasına izin verebilir.
Magma, volkanik bir püskürme ile yüzeye çıkarılmazsa, örneğin granit veya gabrodan oluşan, müdahaleci bir magmatik cisim oluşturmak için derinlikte yavaşça soğuyacak ve kristalleşecektir.
Çoğu zaman, bir yanardağın kilometrelerce aşağısında, zirveye yakın sığ bir oda sağlayan derin bir magma odası olabilir. Magma odalarının konumu sismoloji kullanılarak haritalanabilir: Depremlerden kaynaklanan sismik dalgalar sıvı kayalarda katıya göre daha yavaş hareket eder ve ölçümlerin magma odalarını tanımlayan yavaş hareket bölgelerini belirlemesine olanak tanır.
Bir yanardağ patladığında, çevredeki kaya boşaltma odasına çökecek. Odanın boyutu önemli ölçüde küçülürse, yüzeyde ortaya çıkan çöküntü bir kaldera oluşturabilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ (PDF). Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Bülten. 8 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
- ^ a b "VOLKANİZMA VE JEOFİZİK" (PDF). Doğal Kay. ve Eko. Bülteni. 3 Şubat 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
- ^ "TÜRKİYE'DEKİ GENÇ VOLKANLAR VE JEOTERMAL KAYNAKLAR" (PDF). X. ULUSAL TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ KONGRESİ. 3 Şubat 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
- ^ Glazner, A.F., Bartley, J.M., Coleman, D.S., Gray, W., Taylor, Z. (2004). "Are plutons assembled over millions of years by amalgamation from small magma chambers?". GSA Today. 14 (4/5): 4–11. doi:10.1130/1052-5173(2004)014<0004:APAOMO>2.0.CO;2
- ^ Leuthold, Julien (2012). "Time resolved construction of a bimodal laccolith (Torres del Paine, Patagonia)". Earth and Planetary Science Letters. 325–326: 85–92. doi:10.1016/j.epsl.2012.01.032.
- ^ Leuthold, Julien; Müntener, Othmar; Baumgartner, Lukas; Putlitz, Benita (2014). "Petrological constraints on the recycling of mafic crystal
- ^ Allibon, J., Ovtcharova, M., Bussy, F., Cosca, M., Schaltegger, U., Bussien, D., Lewin, E. (2011). "The lifetime of an ocean island volcano feeder zone: constraints from U–Pb on coexisting zircon and baddeleyite, and 40Ar/39Ar age determinations (Fuerteventura, Canary Islands)". Can. J. Earth Sci. 48 (2): 567–592. doi:10.1139/E10-032.
- ^ Leuthold J, Blundy JD, Holness MB, Sides R (2014). "Successive episodes of reactive liquid flow through a layered intrusion (Unit 9, Rum Eastern Layered Intrusion, Scotland)". Contrib Mineral Petrol. 167: 1021. doi:10.1007/s00410-014-1021-7. S2CID 129584032.
- ^ Emeleus, C. H.; Troll, V. R. (2014-08-01). "The Rum Igneous Centre, Scotland". Mineralogical Magazine. 78 (4): 805–839. doi:10.1180/minmag.2014.078.4.04. ISSN 0026-461X.
- ^ McBirney AR (1996). "The Skaergaard intrusion". In Cawthorn RG (ed.). Layered intrusions. Developments in petrology. 15. pp. 147–180. ISBN 9780080535401.
- ^ Jellinek, A. Mark; DePaolo, Donald J. (1 July 2003). "A model for the origin of large silicic magma chambers: precursors of caldera-forming eruptions". Bulletin of Volcanology. 65 (5): 363–381. doi:10.1007/s00445-003-0277-y. S2CID 44581563.
- ^ Cashman, K. V.; Sparks, R. S. J. (2013). "How volcanoes work: a 25 year perspective". Geological Society of America Bulletin. 125 (5–6): 664. doi:10.1130/B30720.1.
- ^ Troll, Valentin R.; Emeleus, C. Henry; Donaldson, Colin H. (2000-11-01). "Caldera formation in the Rum Central Igneous Complex, Scotland". Bulletin of Volcanology. 62 (4): 301–317. doi:10.1007/s004450000099. ISSN 1432-0819.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Magma odasi veya odacigi Dunya nin yuzeyinin altinda yer alan akiskan bir kayac goletidir Boyle bir odadaki erimis kayac ya da magma buyuk bir basinc altindadir ve bir muddet sonra bu basinc cevresindeki kayaci kademeli olarak parcalara magmanin yukari dogru hareket etmesine yol acar Yuzeye dogru yol bulursa olay volkanik bir patlama ile sonuclanir dolayisiyla bircok volkan magma odalari uzerinde yer almaktadir Bu odaciklarin Dunya nin derinlerinde bulunmasi zordur ve bu nedenle bilinenlerden cogu yuzeye yakin genellikle 1 km ila 10 km asagida yer alir Magma odalari okyanus ortasi sirtlarindaki sicaklik dagilimini ve okyanus kabugu olusumunu denetleyen onemli bilesenler olarak bilinmektedirler 11 Magma odacigi Her volkanin farkli bir gecmisi dolayisiyla da farkli bir yapisi olusmaktadir Bazi volkanlar lav bosalimlarinin baskinliginda olusurken bazilari patlatmali gelismistir Olusumlarina neden olan magma odasi derinligi boyutu bicimi de volkani ozgun kilar Volkanik bolgelerde magma odalarinin varligi dalga hizlarinda onemli degisime sebep olmaktadir Ornegin kabuk ve ust mantoda yer alan magma odalari veya kismen eriyik kayac kutleleri cevresine gore nispeten dusuk hizlara sahiptirler Dunyada elektrik uretimindeki jeotermal sahalarin en az 60 inin etkin ya da genc volkanlar ile ilintili oldugu dusunulmektedir Bunlarin cogunun son puskurmesi son 100 bin yillik sure icinde gerceklesmis ve yine cogunun magma odasi hacmi 100 km3 ila 10 bin km3 arasindadir Daha buyuk magma odalarina sahip volkanik alanlarin biraz daha yasli olanlarinda bile onemli bir isi anomalisinin halen varligini surdurdugu ve buralarda da jeotermal sistemlerin bulunabildigi bilinmektedir Magma odalarinin dinamigiYiten bir plakanin uzerindeki magma odalariYellow Stone da yer alan magma odasi Magma cevreleyen kayadan daha az yogun oldugu icin kabugun altindan ve ustunden gelen catlaklardan yukselir Magma yukari dogru bir yol bulamadiginda bir magma odasina toplanir Bu odalar genellikle zamanla ardisik yatay veya dikeymagma enjeksiyonlari ile olusturulur Yeni magmanin akisi onceden var olan kristallerinreaksiyona Tepkime girmesine ve odadaki basincin artmasina neden olur Yerlesik magma sogumaya baslar ve olivin gibi erime noktasi yuksek bilesenlerin cozeltiden ozellikle odanin daha soguk duvarlarinin yakininda kristalize olmasi ve batan daha yogun bir mineral kumesini kumulatif kaya olusturmasi ile baslar Soguduktan sonra yeni mineral fazla doyurulur ve kaya tipi degisir ornegin fraksiyonel kristalizasyon tipik olarak 1 gabro diyorit tonalit ve granit veya 2 gabro diyorit siyenit ve granit olusturur Magma uzun bir sure bir haznede kalirsa daha dusuk yogunluklu bilesenlerin tepeye yukselmesi ve daha yogun malzemelerin batmasiyla katmanlasabilir Kayalar katmanlar halinde birikerek katmanli bir patlama olusturur Sonraki herhangi bir patlama belirgin sekilde tabakali tortular olusturabilir ornegin Vezuv Yanardagi nin MS 79 patlamasindan kaynaklanan tortular daha sonra odanin altindan puskuren malzemeden uretilen benzer bir gri sungertasi tabakasi ile ortulmus magma odasinin ust kismindan kalin bir beyaz sungertasi tabakasi icerir Bolmenin sogutulmasinin bir baska etkisi katilasan kristallerin sivi haldeyken onceden cozunmus gazi esas olarak buhar serbest birakmasidir bu da bolmedeki basincin muhtemelen bir puskurme uretmeye yetecek kadar yukselmesine neden olur Ek olarak daha dusuk erime noktasi bilesenlerinin uzaklastirilmasi magmayi daha viskoz hale getirme egiliminde olacaktir silikatlarin konsantrasyonunu artirarak Bu nedenle bir magma odasinin katmanlasmasi odanin tepesine yakin magma icindeki gaz miktarinda bir artisa neden olabilir ve ayrica bu magmayi daha viskoz hale getirerek potansiyel olarak odanin olacagindan daha patlayici bir puskurmeye yol acabilir tabakalasmaz Super yanardag patlamalari kabukta nispeten sig bir seviyede olaganustu derecede buyuk bir magma odasi olustugunda mumkundur Ancak super yanardag ureten tektonik ortamlarda magma uretimi orani oldukca dusuktur yaklasik 0 002 km3 yil 1 dir bu nedenle bir super patlama icin yeterli magmanin birikmesi 105 ila 106 yil surer Bu yuzen silisli magmanin nispeten kucuk puskurmelerde neden daha sik yuzeye cikmadigi sorusunu gundeme getirmektedir Bolme catisinda ulasilabilen maksimum asiri basinci dusuren bolgesel genisleme ile yuksek etkili viskoziteye sahip sicak duvarli buyuk bir magma odasi kombinasyonu riyolit kanal olusumunu bastirabilir ve bu tur buyuk odalarin magma ile dolmasina izin verebilir Magma volkanik bir puskurme ile yuzeye cikarilmazsa ornegin granit veya gabrodan olusan mudahaleci bir magmatik cisim olusturmak icin derinlikte yavasca soguyacak ve kristallesecektir Cogu zaman bir yanardagin kilometrelerce asagisinda zirveye yakin sig bir oda saglayan derin bir magma odasi olabilir Magma odalarinin konumu sismoloji kullanilarak haritalanabilir Depremlerden kaynaklanan sismik dalgalar sivi kayalarda katiya gore daha yavas hareket eder ve olcumlerin magma odalarini tanimlayan yavas hareket bolgelerini belirlemesine olanak tanir Bir yanardag patladiginda cevredeki kaya bosaltma odasina cokecek Odanin boyutu onemli olcude kuculurse yuzeyde ortaya cikan cokuntu bir kaldera olusturabilir Ayrica bakinizKaynakca PDF Hacettepe Universitesi Yerbilimleri Uygulama ve Arastirma Merkezi Bulten 8 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Subat 2017 a b VOLKANIZMA VE JEOFIZIK PDF Dogal Kay ve Eko Bulteni 3 Subat 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Subat 2017 TURKIYE DEKI GENC VOLKANLAR VE JEOTERMAL KAYNAKLAR PDF X ULUSAL TESISAT MUHENDISLIGI KONGRESI 3 Subat 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Subat 2017 Glazner A F Bartley J M Coleman D S Gray W Taylor Z 2004 Are plutons assembled over millions of years by amalgamation from small magma chambers GSA Today 14 4 5 4 11 doi 10 1130 1052 5173 2004 014 lt 0004 APAOMO gt 2 0 CO 2 Leuthold Julien 2012 Time resolved construction of a bimodal laccolith Torres del Paine Patagonia Earth and Planetary Science Letters 325 326 85 92 doi 10 1016 j epsl 2012 01 032 Leuthold Julien Muntener Othmar Baumgartner Lukas Putlitz Benita 2014 Petrological constraints on the recycling of mafic crystal Allibon J Ovtcharova M Bussy F Cosca M Schaltegger U Bussien D Lewin E 2011 The lifetime of an ocean island volcano feeder zone constraints from U Pb on coexisting zircon and baddeleyite and 40Ar 39Ar age determinations Fuerteventura Canary Islands Can J Earth Sci 48 2 567 592 doi 10 1139 E10 032 Leuthold J Blundy JD Holness MB Sides R 2014 Successive episodes of reactive liquid flow through a layered intrusion Unit 9 Rum Eastern Layered Intrusion Scotland Contrib Mineral Petrol 167 1021 doi 10 1007 s00410 014 1021 7 S2CID 129584032 Emeleus C H Troll V R 2014 08 01 The Rum Igneous Centre Scotland Mineralogical Magazine 78 4 805 839 doi 10 1180 minmag 2014 078 4 04 ISSN 0026 461X McBirney AR 1996 The Skaergaard intrusion In Cawthorn RG ed Layered intrusions Developments in petrology 15 pp 147 180 ISBN 9780080535401 Jellinek A Mark DePaolo Donald J 1 July 2003 A model for the origin of large silicic magma chambers precursors of caldera forming eruptions Bulletin of Volcanology 65 5 363 381 doi 10 1007 s00445 003 0277 y S2CID 44581563 Cashman K V Sparks R S J 2013 How volcanoes work a 25 year perspective Geological Society of America Bulletin 125 5 6 664 doi 10 1130 B30720 1 Troll Valentin R Emeleus C Henry Donaldson Colin H 2000 11 01 Caldera formation in the Rum Central Igneous Complex Scotland Bulletin of Volcanology 62 4 301 317 doi 10 1007 s004450000099 ISSN 1432 0819