Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Marduk Heykeli ya da bilinen diğer adıyla Bêl Heykeli,Babil antik kentinin koruyucu tanrısı Marduk'un geleneksel olarak şehrin ana tapınağı kabul edilen Esagila'da yer alan bir heykeldi. Babil'de yedi Marduk heykeli mevcutken Esagila'da belirgin bir yere yerleştirilmiş ve şehrin ritüellerinde kullanılmış olan bu heykel, genellikle tanrının ana heykeline atıfta bulunur. Asullḫi olarak da adlandırılan heykel, mēsu adı verilen bir ağaç türünden yapılmış ve altın ve gümüşle kaplanmıştı.
Mezopotamya'daki diğer şehirlerdeki tanrı heykellerine yapıldığı gibi Babilliler, bu heykeli gerçek tanrılarıyla birleştiriyor ve Marduk'un heykel aracılığıyla kendi kentlerinde yaşadığına inanıyorlardı. Bu nedenle heykel, dinî öneme sahipti. Babil'deki yeni yılı festivalinde kullanılıyor ve Babil krallarının taç giyme törenlerine dahil edilerek taç, Marduk'un "elinden" alınıyordu.
Sahip olduğu önem nedeniyle heykel, bazen Babil'in düşmanları tarafından psikolojik savaş aracı olarak kullanıldı. Hitit, Asur ve Elamlar gibi düşman güçlerinin şehrin yağmalanması sırasında heykeli çalmasıyla Babil'in geleneksel ritüelleri tamamlanamadığı için Babil'de dinî ve siyasi kargaşa ortaya çıkmıştı. Heykeli çaldığı bilinen tüm yabancı kralların daha sonra kendi aile üyeleri tarafından öldürülmesini Babilliler, ilahi bir ceza olarak yorumlamıştı. Ya onu geri veren düşmanlar aracılığıyla ya da savaşıp heykeli başarılı bir şekilde geri alan Babil kralları aracılığıyla Babil'e geri getirilen heykel, büyük kutlamalara vesile olmuştu.
Heykelin nihai kaderi belirsizdir. Yaygın bir varsayım, Ahameniş Pers Kralı I. Serhas tarafından MÖ 484'te Babil yönetimine karşı yapılan isyanın ardından yıkıldığı yönünde olsa da, bu varsayım için kullanılan tarihsel kaynaklar tamamen farklı bir heykele atıfta bulunuyor olabilir. Heykelin tacının MÖ 325 yılında Büyük İskender tarafından restore edilmesi, heykelin o sırada hâlâ Esagila'da olduğunu gösterir. Daha sonraki hükümdarların Esagila'da "Marduk'a" hediyeler verdiğine dair az miktarda kaynak mevcuttur ve bu kaynaklardan bazıları, MÖ 2. yüzyılda Mezopotamya'daki Part egemenliği zamanına kadar gider.
Arka plan
Marduk, Babil şehrinin koruyucu tanrısıdır ve bu statüsünü, Babil'in ilk hanedanlığı döneminde Hammurabi'nın hükümdarlığından (MÖ 18. yüzyıl) itibaren devam ettirdi. Babil'de Marduk için yapılan ibadet asla Mezopotamya panteonundaki diğer tanrıların varlığının inkârı anlamına gelmese de bu durum, bazen tektanrıcılıkla karşılaştırılmıştı. Marduk'a tapmanın geçmişi, Babil'in tarihiyle yakından ilgilidir ve Babil'in gücü arttıkça Marduk'un diğer Mezopotamya tanrılarına göre konumu da yükseldi. MÖ 2. bin yılın sonunda Marduk, bazen sadece "efendi, tanrı" anlamına gelen "Bêl" ifadesiyle anılıyordu.
Mezopotamya mitolojisinde Marduk, bir yaratıcı tanrıydı. Babil yaratılış efsanesi Enûma Eliš'e göre, Mezopotamya'nın bilgelik tanrısı Enki'nin oğluydu ve tanrılar arasında yaşanan büyük savaş sırasında sivrildi. Efsanede, evrenin başlangıçta iki ilkel tanrının yani Tiamat (tuzlu su, dişi) ile Apsû'nun (tatlı su, erkek) bulunduğu kaotik bir su alemi şeklinde nasıl ortaya çıktığı anlatılır. Bu iki tanrı, başka tanrıları doğurdu. Bu tanrıların (Enki gibi tanrılar dahil) varoluşun bu erken aşamalarında yapacak çok az işi vardı ve bu nedenle çeşitli faaliyetlerle meşgul olurlardı.
Bir noktada çocukların yaşlı tanrıları kızdırmaya başlamasıyla birlikte Apsû, onları öldürmeye karar verir. Telaşlanan Tiamat, bu planı Enki'ye anlatır ve Enki, Apsû'yu öldürür. Tiamat, komployu Enki'ye açıklarken kendisini uyarma amacı gütse de Apsû'nun ölümüyle korkuya kapılır ve yeni eşi Kingu ile birlikte bir ordu kurarak kendi çocuklarını öldürmeye teşebbüs eder. Marduk'un diğer tanrıları, liderleri ve kralları olduğuna ikna etmesine kadar savaştaki her çarpışma Tiamat'ın zaferiyle sonuçlanır. Tanrıların Marduk'un liderliğini kabul etmesiyle birlikte Marduk; Kingu'yu yakaladıktan sonra, Tiamat'ı ise attığı devasa okla iki parçaya ayırarak öldürür.
Bu kaotik ilkel güçlerin yenilmesiyle Marduk, yeryüzünü yaratır ve gökleri düzenler. Marduk aynı zamanda, kaos güçlerini yenip uzak tutarak dünyada düzeni sağlamak için tanrılara yardım etmeleri amacıyla insanlığın yaratıcısı olarak da bilinir.
Görünümü ve diğer heykeller
Marduk'un fiziksel temsili olan Marduk Heykeli, Babil'in ana tapınağı Esagila'da yer alıyordu. Babil'de aslında yedi Marduk heykeli mevcuttu ve bunlardan dördü Esagila ve çevresindeki tapınak kompleksinde, biri Marduk'a adanan ziggurat olan Etemenanki'de, ikisi ise diğer tanrılara adanan tapınaklardaydı. Marduk'un "bu" heykeli genellikle Esagila'da belirgin bir şekilde yer alan ve şehrin ritüellerinde kullanılan ana Marduk'un heykeline atıfta bulunur.
Marduk'un bu ana heykeline "Asullḫi" adı verilmiş ve heykel, mēsu adı verilen bir ağaç türünden yapılmıştı. Oyulmuş ahşap heykel, altın ve gümüş gibi değerli metallerle kaplıydı. Buna ek olarak heykele, en azından kısmen altından yapılmış dinî tören giysileri de giydirilmişti. Heykel, Esagila'daki Marduk'un E-umuša adı verilen ibadet odasında konumlanıyordu. Şehrin başlıca ritüelleriyle bağlantısı açıkça belirtilen tek heykel olup kaynaklarda nadiren ismiyle anılmasına rağmen genellikle sadece "Marduk" veya "Bêl" olarak adlandırılıyordu. "Asullḫi" adı yüzyıllar önce ayrı bir büyü ilahı ile ilişkilendirilmiş fakat daha sonra Marduk ile birleştirilmişti.
"Asarre" adı verilen bir başka Marduk heykeli, Babillilerin marḫušu dediği ve muhtemelen klorit veya steatit türündeki bir taştan yapılmıştı. "Asarre", Esagila'nın orta avlusunun kuzey tarafında, Tanrı Ninurta'ya adanmış bir şapelde tutuluyordu. Bu şapel, Ninurta'ya ithaf edilmiş olsa da Marduk heykeli ilgi odağı olarak ana figür hâline gelmişti. Zamanla Ninurta'nın kimliği ve kültünün Marduk'a dönüşmesiyle, Ninurta'ya adanan tapınağı ziyaret edenlerin, buradaki ana figürün esasında Ninurta'yı değil de Marduk'u tasvir etmesine şaşırmayacakları varsayılabilir. Diğer heykeller arasında Esagila tapınak kompleksinin bir parçası olan ancak tapınağın içinde yer almayan bir heykel de mevcuttu. Bu heykel, taskarinnu adı verilen bir tür ahşaptan yapılmış ve E-kar-zaginna Tapınağı'ndaki Enki'ye adanan bir odaya yerleştirilmişti. Ayrıca "E-namtila Tapınağı"nda bir kaymak taşı heykeli; "E-ḫursag-tilla Tapınağı'ndaki Ninurta şapelinde" hematit heykeli ve "E-gišḫur-ankia, Bēlet-Ninua Tapınağı"nda bilinmeyen bir malzemeyle yapılan heykel mevcuttu.
Rolü ve önemi
Babil'de yaşayanlar "Asullḫi"yi gerçek tanrı Marduk ile birleştirmiş ve böylece tanrı, göklerde değil de şehrin insanları arasında tapınakta yaşıyormuş gibi düşünülmüştü. Bu nedenle, Marduk uzak bir varlık olarak değil de yakınlarda yaşayan bir arkadaş ve koruyucu olarak görülüyordu. Bu durum, tapınaklarında tanrıları için kullanılan temsillerle tanrılarını benzer şekilde birleştiren diğer Mezopotamya şehirlerinde de yaşanıyordu. Her yıl ilkbaharda Babil'de düzenlenen ve dinî açıdan önem taşıyan on üç günlük yılbaşı festivalinde, heykel tapınaktan çıkarılır ve şehir surlarının dışındaki daha küçük bir binaya yerleştirilmeden önce şehrin başından sonuna kadar geçit töreni yapılır, böylece heykel hem temiz hava almış olur hem de tapınağın içinden farklı bir manzaranın tadını çıkarabilirdi. Heykel, geleneksel olarak Babil krallarının taç giyme törenlerine dahil edilmiş ve krallar, yeni yıl festivalinde tacını Marduk'un "elinden" teslim almıştı. Bu, şehrin koruyucu tanrısı tarafından krallara krallık bahşedildiği anlamına gelmişti.
Şenliklerin beşinci gününde Esagila'ya tek başına girerek başrahiple görüşen kralın hem hükümdarlığı hem de Marduk'un dünyadaki kulu oluşu, her yılın bu zamanında yeniden doğrulanırdı. Başrahip kralın regalia'sını çıkarır, yüzüne tokat atar ve krala, Marduk'un heykelinin önünde diz çöktürürdü. Kral, daha sonra heykele halkına baskı yapmadığını ve yıl boyunca düzeni sağladığını söylerdi. Marduk adına konuşan başrahip, kralın hükümdarlığı için ilahi desteği almaya devam edeceğini söyleyerek regalia'yı kendisine geri verirdi. Kralın standart Masumiyet Bildirgesi şöyleydi:
Günah işlemedim, toprakların efendisi, ilahlığını yok saymadım,
Babil'i mahvetmedim, onun dağılmasını emretmedim,
Esagila'yı sarsmadım, ayinlerini unutmadım,
Herhangi bir ayrıcalıklı konunun peşine düşmedim, onların aşağılanmasına neden olmadım,
Babil ile ilgilendim, surlarını yıkmadım!
Babil'in düşmanları, taşıdığı önemden ötürü heykeli sıklıkla psikolojik bir savaş aracı olarak kullandı. Dış güçler, Babil'i fethettiğinde veya yağmaladığında heykel genellikle şehirden çalınmıştı ki bu, antik Mezopotamya'daki mağlup şehirlerin gücünü zayıflatma için yaygın kullanılan bir yöntemdi. Heykelin ortada olmaması insanların dostu ve koruyucusu olan gerçek tanrının fiilen ayrılışını simgelediğinden bu tür olaylar Babilliler için büyük sıkıntıya neden oluyordu. Heykel olmadan yeni yıl festivali kutlanamaz ve dinî faaliyetlerin gerçekleştirilmesi zorlaşırdı. Babilliler, heykelin şehirden ayrılışının bir şekilde kendi kendine gerçekleştiğine inanıyordu. İnanışa göre heykel yolculuğa çıkmaya karar verince, dış güçler tarafından çalınarak bu gerçekleştirilmiş oluyordu. Heykelin yokluğu Babilliler için kafa karışıklığı ve zorluk anlamına geliyordu. Babilliler, heykelin gittiği her yere refah götürdüğü için yabancı toprakların heykele sahip olmalarının yabancılara fayda getireceğini fikrine sahipti. Dinî heykelleri düşmanlardan alma uygulaması, düşmanın ilahi güç kaynağını ele geçirmek ve bu gücü bastırmak olarak görülüyordu.
Güneş tanrısı Şamaş'ın koruyucu şehri Sippar'daki heykelinin, Babil Kralı döneminde tarafından tahrip edilmesi gibi kimi zaman tanrı heykelleri, düşman güçleri tarafından yok ediliyordu. Bu heykeller muazzam bir dinî öneme sahip olduğundan Şamaş heykeli, Kral döneminde (MÖ 887-855) orijinalin bir kopyasının "ilahi bir şekilde ortaya çıkması" ve kralın yeni heykelin ritüel olmasını emretmesiyle yaklaşık iki yüzyıl sonrasına kadar değiştirilememişti. Bu arada Sippar, heykelin yerine bir koyarak tanrısına dua etmişti. Mezopotamya'daki tanrıların bir heykelle birleşmiş olmasına rağmen heykellerini "terk edebildiklerine" inanılıyordu. MÖ 8. yüzyıla ait bir dinî metinde yer alan bilgilere göre Marduk'un heykelinin kötü durumda olmasından ötürü , Marduk'tan heykelden ayrılmasını önerir ve böylece Babilliler heykeli restore edene kadar Marduk yerine Erra hüküm sürebilirdi.
Tanrılar, gökyüzü ile yeryüzünde aynı anda var olabilir ve Dünya'daki varlıkları aynı anda birden fazla yerde olabilirdi. Örneğin, Şamaş ve tanrıça İştar (Venüs gezegeniyle ilişkili bir seks, savaş, adalet ve siyasi güç tanrıçası) birçok farklı şehirde kült imgelerde ortaya çıkmış ve aynı zamanda kendi göksel bedenlerinde hâlâ mevcut olarak görülmüştü. Heykeller ve diğer kült imgeler zarar görebilecek olsa da bu, tanrıların fiilen zarar gördüğü anlamına gelmiyordu.
Tarihi
Marduk'un yolculukları
| Marduk Heykeli'nin yolculukları | |
|---|---|
| y. MÖ 1595 | Hitit kralı I. Murşili, Babil'i yağmalar; heykel, Hattuşaş'a taşınır. |
| y. MÖ 1344 | Hitit kralı I. Šuppiluliuma, heykeli muhtemelen bir iyi niyet göstergesi olarak geri verir. |
| MÖ 1225 | Babil, Asur kralı I. Tukulti-Ninurta tarafından yağmalanır; heykel, Asur'a taşınır. |
| ? | Heykel, Babil'e geri döner ve daha sonra Sippar'a taşınır. |
| y. MÖ 1150 | Sippar, Elam kralı Şutruk-Nahunte tarafından yağmalanır; heykel, Elam'a taşınır. |
| y. MÖ 1125-1104 | I. Nebukadnezar, Babil kralı olarak hüküm sürer; Elam'ı yener ve heykeli şehre geri getirir. |
| MÖ 689 | Asur kralı Sanherib, Babil'i yağmalar; heykel, Asur'daki İssete'ye taşır. |
| MÖ 668 | Heykel, 'in Babil kralı olarak taç giyme töreni ile şehre iade edilir. |
| MÖ 484 | Babil, Ahameniş kralı I. Serhas'a karşı ayaklanır ve sert bir şekilde karşılık alır. Bazı uzmanlar, heykelin bu dönemde yok edildiğine veya ortadan kaldırıldığına inanır. |
| MÖ 325 | Büyük İskender'in heykelin tacını restore ettiği söylenir. |
| MÖ 127 | Hyspaosines'in Babil'de bulunan Esagila'da "Marduk'a" hediyeler verdiğinden bahsedilir. |
Heykelin ilk çalınışı Hitit Kralı I. Murşili'nin MÖ 1595 dolaylarında Babil'i yağmaladığı zaman gerçekleşti. Murşili'nin Babil'e karşı savaşı, şehrin ilk hanedanlığını sona erdirmiş ve imparatorluğu harabeye çevirmişti. Babil, Kassit Hanedanı altında krallığını yeniden inşa etse de heykel, yüzyıllarca Hitit Krallığı'nda kalmış ve muhtemelen Kral I. Şuppiluliuma tarafından MÖ 1344 dolaylarında iyi niyet göstergesi olarak iade edilmişti.
Heykel, daha sonra Asur Kralı I. Tukulti-Ninurta'nın MÖ 1225'te Babil'i ele geçirip şehri yağmalaması sonucu, Asur'un başkenti Asur'a götürüldü. Bundan sonra heykele tam olarak ne olduğu belli olmasa da heykel iade edildi ve daha sonra bilinmeyen nedenlerle yakınlardaki Sippar'a taşındı. Sippar'ın MÖ 1150 civarında, Kral Şutruk-Nahunte yönetimindeki Elamlar yağmalanmasının ardından heykel çalınarak Elam'a götürüldü. Babil Kralı I. Nebukadnezar'ın Elamlara yönelik yaptığı seferden sonra heykel ele geçirilerek Babil'e getirildi. Nebukadnezar'ın heykeli başarılı bir şekilde geri getirmesi şehirde büyük bir olay olarak görülmüş ve bunun anısına birkaç edebi eser yazıldı. Bu eserlerden biri, muhtemelen Enûma Eliš'in erken bir sürümüydü.
Yeni Asur Kralı III. Tiglat-Pileser, MÖ 729 yılının Ekim ayında Babil'i fethetmiş ve ardından Yeni Asur hükümdarları, Asur kralı olmalarına ek olarak kendilerini Babil kralı olarak ilan etmişti. Yeni Asur Kralı Sanherib, bir dizi ayaklanmanın ardından intikam olarak MÖ 689'da Babil'i yıkıp yağmaladı. Sanherib, kendisini Babil kralı olarak ilan ettiğinde geleneksel (heykel ile) taç giyme törenini gerçekleştirmediği için Babilliler tarafından sapkın olarak görülüyordu. Şehrin yıkılmasının ardından Sanherib, heykeli çalarak Asur'un kuzeydoğu kesimlerindeki İssete kasabasında tutmuştur. Sanherib, MÖ 681'de oğulları ve Şarezer tarafından öldürüldüğünde Babilliler bunu Marduk'un ilahi cezası olarak gördü. Sennacherib'in halefi Asur Kralı Esarhaddon, MÖ 670'lerde Babil'i yeniden inşa ederek Esagila'yı restore etti. Esarhaddon'un rehberliğinde, Esagila'da heykeli desteklemesi için altın bir kaide yapıldı. Heykel, Esarhaddon'un halefi olan Babil Kralı 'in MÖ 668 baharında taç giyme töreni sırasında nihayet şehre geri getirildi. Sanherib'in bazı yazıtları Babil'deki tanrıların heykellerinin parçalandığını ima ederken diğerleri, Marduk heykelinin Asur'a taşındığını açıkça belirtir. Dolayısıyla Sanherib'in orijinal heykeli gerçekten yok ettiği ve MÖ 668'de Babil'e iade edilen heykelin bir kopya olması mümkündür.
Asur'un Babil'i yönetmesi, MÖ 626'da 'ın zaferle sonuçlanan isyanıyla sona erdi ve Nabopolassar, Yeni Babil İmparatorluğu'nu kurdu. Nabopolassar'ın oğlu ve vârisi II. Nebukadnezar, Babil sokaklarını genişleterek yeni yıl festivalinde heykelin şehirdeki geçit töreni daha kolay olmasını sağladı. Yeni Babil İmparatorluğu, MÖ 539'da Ahameniş Kralı II. Kiros tarafından Babil'in fethi ile sona erdi. Kiros, şehre ve heykele saygı gösterirken şehrin fethini anlatan kendi yazıtlarında Marduk'un savaşta kendi tarafında olduğunu belirtilir.
Heykel bulunduğu şehirden alınarak sık sık psikolojik bir savaş aracı olarak kullanılsa da bunu yapan yabancı hükümdarlardan I. Murşili, Şutruk-Nakhunte, I. Tukulti-Ninurta, Sanherib ve daha sonra I. Serhas, aile üyeleri tarafından öldürülmüştü. Özellikle Sanherib'in öldürülmesinden sonra Babillilerin verdiği tepkiden görülebileceği üzere bu tür ölümler, Babil halkı tarafından ilahi bir ceza olarak görülüyordu.
Serhas ve Babil
Ahameniş Kralı I. Serhas'ın hüküm sürdüğü MÖ 484 yılında Babil'de, Bel-şimanni ile Şamaş-eriba'nın liderliğinde, Ahameniş yönetimine karşı iki ayrı . Bu isyanlardan önce Babil, Ahameniş İmparatorluğu içinde özel bir konuma sahipti. Ahameniş kralları, Babil'in kendi krallıkları ile şahsi bir birlik içinde birleştirmiş; imparatorlukları içinde ise az çok ayrı bir varlık olarak algılayarak "Babil kralı" ve "Toprakların kralı" unvanlarını kullanıyordu. Serhas, bir önceki kraliyet unvanını kademeli olarak kullanmayı bırakmış ve daha önce büyük olan Babil satraplığını (Yeni Babil İmparatorluğunun topraklarının çoğunu oluşturan) daha küçük alt birimlere bölmüştü.
Klasik yazarlara ait metinlere göre Serhas, iki isyanın ardından Babil'den "acımasız bir intikam" aldı. Antik yazarlara göre Serhas, Babil'in surlarını tahrip etmiş ve şehirdeki tapınaklara zarar vermişti. Esagila'nın büyük bir hasara maruz kaldığı ve Serhas'ın Marduk Heykeli'ni şehirden uzaklaştırdığı, muhtemelen İran'a getirip erittiği de ifade edilir (klasik yazarlar, heykelin tamamen altından yapıldığını ve bunun da olası eritilme nedeni olacağını belirtir).Amélie Kuhrt, Serhas'ın tapınakları yıkmasının olası olmadığını fakat bunu yaptığına dair hikâyenin, Babilliler arasındaki Pers karşıtı bir duygudan kaynaklanabileceğini düşünür. Serhas'ın heykeli eritmesinin hikâyesi esas olarak Herodot'tan kaynaklanır ki Heredot, diğer taraftan tamamen güvenilir kabul edilmez ve Pers karşıtı olarak görülür. Ancient History Encyclopedia (çev. 'Antik Tarih Ansiklopedisi') yazarı Joshua J. Mark'a göre "Herodot'un hikâyesi, henüz yerle bir ettiği şehirdeki tanrı heykelini yok eden bir Pers kralının Pers karşıtı propagandası olabilir". Bunlarla birlikte, heykelin Babil'den uzaklaştırılıp uzaklaştırılmadığı da şüphelidir., From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire (çev. 'Kiros'tan İskender'e: Pers İmparatorluğu'nun Tarihi', 2002) çalışmasında Serhas'ın şehirden bir heykeli taşımasının mümkün olduğunu ancak bunun Tanrı Marduk'un heykelinden ziyade bir adamın altın heykeli olduğunu düşünmüştür. Önceki dönemlere göre heykelden pek söz edilmese de çağdaş belgelerde, Babil yeni yıl festivalinin Pers döneminde bir şekilde devam ettiği öne sürülür. İktidarın Babillilerden Perslere geçmesi ve isyandan ötürü şehrin seçkin ailelerinin Serhas tarafından değiştirilmesi nedeniyle festivalin geleneksel ritüellerinin ve etkinliklerinin önemli ölçüde değişmiş olması mümkündür. Serhas'ın Babil'e karşı intikamını gösteren çağdaş kanıtlar eksik olsa da sonraki yazarlar, onun şehrin tapınaklarına verdiği zarardan bahseder. Örneğin, hem Arrian hem de Diodorus Siculus, Büyük İskender'in Serhas tarafından yıkılan veya hasar verilen şehirdeki bazı tapınakları nasıl restore ettiğini anlatır.
Daha sonraki değinmeler
Arrian ve Diodorus Siculus'un Marduk Heykeli'nden bahsetmemesi, heykelin İskender döneminde artık Esagila'da olmadığı şeklinde yorumlanır. Ancak heykel, tacının İskender tarafından MÖ 325 yılında restore edildiğinden yola çıkılarak o dönemde Esagila'daydı. Antik Mezopotamya'da kutsallığı temsil eden boynuzlu bir şekilde tasvir edilen taç, antik Babil dönemindeki tasvirlerle uyumsuzluk gösterir.
2011 tarihli kitabında Amerikalı tarihçi Oliver D. Hoover, Seleukos İmparatorluğu'nun ilk kralı I. Seleukos Nikatōr'un Mezopotamya'daki yerel dinî geleneklere saygılı davranışlarından ötürü, Babil'deki yeni yıl festivali sırasında, heykelin de dahil olduğu geleneksel Babil taç giyme töreni geçirmiş olabileceğini ifade eder. Daha sonraki birkaç hükümdarın Esagila'da "Marduk'a" hediyeler verdiklerine dair atıflar vardır. I. Seleukos'un oğlu ve halefi I. Antiohos Soter, veliaht prens olarak bulunduğu süre boyunca Marduk'a birkaç kez kurban vermişti. Mezopotamya'daki Part hakimiyeti döneminden kalan bir kaynak, Kralı 'in MÖ 127'de "Marduk'a" hediyeler verdiğini onaylar.
Seleukoslar döneminden itibaren yeni yıl festivalinden çağdaş bir olay olarak bahseden günümüze ulaşmış hiçbir kaynak yoktur ve geleneğin kutlandığı bilinen son zamanlardan biri MÖ 188'dir. MÖ 188 festivali sırasında, I. Antiohos'un büyük torunu III. Antiohos, festivale dikkat çekici bir şekilde iştirak etmiş ve festival esnasında kendisine Babil'in Esagila'daki başrahibi tarafından altın bir taç ile II. Nebukadnezar'ın kraliyet cübbesi dahil olmak üzere çeşitli değerli eşyalar verilmişti. Heykelin önünde Enûma Eliš'in nasıl ezberden okunduğunu ve Babil'in antik krallarının festival sırasında ritüel olarak nasıl tokatlanmaları gerektiğini açıklamak dahil yeni yıl festivallerinde heykelin rolünü içeren dinî bir metne göre heykel, Hispaosines'in zamanının ötesinde Part hükümdarlığı zamanına kadar bilinen bir tarihi nesnedir.
Ayrıca bakınız
Notlar
Kaynakça
- Özel
- ^ a b Schaudig 2008, s. 559.
- ^ a b c Cole & Machinist 1998, ss. 11-13.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o Mark 2016.
- ^ Leick 2009, s. 348.
- ^ Dalley 1997, s. 163.
- ^ a b c d e f George 1997, ss. 65-66.
- ^ Schaudig 2008, s. 561.
- ^ Oppenheim 1949, s. 172.
- ^ a b Brisch 2016.
- ^ a b George 1997, s. 65.
- ^ Steinkeller 2012, s. 263.
- ^ George 1997, s. 67.
- ^ a b c Dandamaev 1989, ss. 185-186.
- ^ Laing & Frost 2017.
- ^ Deloucas 2016, s. 51.
- ^ a b c Herring 2013, s. 30.
- ^ Clifford 2003, s. 11.
- ^ Walker & Dick 1999, s. 58.
- ^ Walker & Dick 1999, s. 60.
- ^ Black & Green 1992, ss. 108-109.
- ^ Herring 2013, s. 31.
- ^ Schaudig 2008, s. 562.
- ^ Bryce 2005, s. 99.
- ^ Leick 2009, s. 349.
- ^ Leick 2009, s. 351.
- ^ Luckenbill 1926, s. 282.
- ^ Johns 1913, s. 124.
- ^ Walker & Dick 1999, s. 63.
- ^ Lipschits 2005, s. 16.
- ^ Brinkman 1973, s. 95.
- ^ Parpola 1980.
- ^ Waerzeggers 2018.
- ^ a b c d Dandamaev 1993, s. 41.
- ^ Sancisi-Weerdenburg 2002, s. 579.
- ^ Deloucas 2016, s. 39.
- ^ Waerzeggers 2018, s. 3.
- ^ Briant 2002, s. 544.
- ^ Deloucas 2016, s. 40.
- ^ Deloucas 2016, s. 41.
- ^ Waerzeggers 2004, s. 150.
- ^ a b c Hoover 2011, s. 204.
- ^ Kosmin 2014, s. 184.
- ^ Hoover 2011, s. 205.
- ^ Spek 2001, ss. 452-453.
- ^ Deloucas 2016, s. 59.
- ^ Kosmin 2014, s. 192.
- Genel
- Brinkman, J. A. (1973). "Sennacherib's Babylonian Problem: An Interpretation". . 25 (2). ss. 89-95. doi:10.2307/1359421. JSTOR 1359421.
- (2005). The Kingdom of the Hittites. Oxford University Press. ISBN .
- Clifford, Richard J. (2003). "The Roots of Apocalypticism in Near Eastern Myth". McGinn, Bernard; Collins, John J.; Stein, Stephen (Ed.). The Continuum History of Apocalypticism. Bloomsbury Publishing. ISBN .
- Cole, Steven W.; (1998). Letters From Priests to the Kings Esarhaddon and Assurbanipal (PDF). Helsinki University Press. ISBN . 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- Dalley, Stephanie (1997). "Statues of Marduk and the date of Enūma eliš". Altorientalische Forschungen. 24 (1). ss. 163-171. doi:10.1524/aofo.1997.24.1.163.
- (1989). A Political History of the Achaemenid Empire. BRILL. ISBN . 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- (1993). "Xerxes and the Esagila Temple in Babylon". . Cilt 7. ss. 41-45. JSTOR 24048423.
- Deloucas, Andrew Alberto Nicolas (2016). "Balancing Power and Space: a Spatial Analysis of the Akītu Festival in Babylon after 626 BCE" (PDF). Research Master's Thesis for Classical and Ancient Civilizations (Assyriology). Universiteit Leiden. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- (1997). "Marduk and the cult of the gods of Nippur at Babylon". Orientalia (NOVA Series). 66 (1). ss. 65-70. JSTOR 43076310.
- Herring, Stephen L. (2013). Divine Substitution: Humanity as the Manifestation of Deity in the Hebrew Bible and the Ancient Near East. Vandenhoeck & Ruprecht. ISBN . 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- Hoover, Oliver D. (2011). "Never Mind the Bullocks: Taurine Imagery as a Multicultural Expression of Royal and Divine Power Under Seleukos I Nikator". Iossif, Panagiotis P.; Chankowski, Andrzej S.; Lorber, Catharine C. (Ed.). More Than Men, Less Than Gods: Studies on Royal Cult and Imperial Worship. Peeters. ISBN .
- Johns, C. H. W. (1913). Ancient Babylonia. Cambridge University Press. s. 124.
Shamash-shum-ukin.
- Kosmin, Paul (2014). "Seeing Double in Seleucid Babylonia: Rereading the Borsippa Cylinder of Antiochus I". Moreno, Alfonso; Thomas, Rosalind (Ed.). Patterns of the Past: Epitēdeumata in the Greek Tradition. Oxford University Press. ISBN .
- Laing, Jennifer; Frost, Warwick (2017). Royal Events: Rituals, Innovations, Meanings. Routledge. ISBN .
- (2005). The Fall and Rise of Jerusalem: Judah under Babylonian Rule. Eisenbrauns. ISBN . 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- Leick, Gwendolyn (2009). The Babylonian World. Routledge. ISBN .
- (1926). Ancient Records of Assyria and Babylonia Volume 1: Historical Records of Assyria From the Earliest Times to Sargon. University of Chicago Press.
- (1949). "The Golden Garments of the Gods". Journal of Near Eastern Studies. 8 (3). ss. 172-193. doi:10.1086/370928. JSTOR 542839.
- Sancisi-Weerdenburg, Heleen (2002). "The Personality of Xerxes, King of Kings". Brill's Companion to Herodotus. BRILL. ss. 579-590. doi:10.1163/9789004217584_026. ISBN .
- Schaudig, Hanspeter (2008). ""Bēl Bows, Nabû Stoops!" the Prophecy of Isaiah XLVI 1-2 as a Reflection of Babylonian "Processional Omens"". Vetus Testamentum. 58 (4/5). ss. 557-572. doi:10.1163/156853308X325281. JSTOR 20504432.
- (2001). "The Theatre of Babylon in Cuneiform". Veenhof Anniversary Volume: Studies Presented to Klaas R. Veenhof on the Occasion of His Sixty-fifth Birthday. ss. 445-456.
- Steinkeller, Piotr (2012). "New Light on Marhaši and its Contacts with Makkan and Babylonia". Aux Marges de l'Archéologie. ss. 261-274.
- Waerzeggers, Caroline (2004). "The Babylonian Revolts Against Xerxes and the 'End of Archives'". Archiv für Orientforschung. Cilt 50. ss. 150-173. JSTOR 41668621.
- Waerzeggers, Caroline (2018). "Introduction: Debating Xerxes' Rule in Babylonia". Waerzeggers, Caroline; Seire, Maarja (Ed.). Xerxes and Babylonia: The Cuneiform Evidence (PDF). Peeters Publishers. ISBN . 25 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- Walker, Christopher; Dick, Michael Brennan (1999). "The Induction of the Cult Image in Ancient Mesopotamia: The Mesopotamian mīs pî Ritual". Dick, Michael Brennan (Ed.). Born in Heaven, Made on Earth: The Making of the Cult Image in the Ancient Near East. Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns. ISBN .
- Brisch, Nicole (2016). . Ancient Mesopotamian Gods and Goddesses. 9 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2020.
- Mark, Joshua J. (2016). . Ancient History Encyclopedia. 12 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2019.
- (1980). . Gateways to Babylon. 13 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2019.
Konuyla ilgili yayınlar
- Black, Jeremy; Green, Anthony (1992), Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary, The British Museum Press, ISBN , 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 18 Aralık 2020
- (2002). From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire. Eisenbrauns. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Marduk Heykeli ya da bilinen diger adiyla Bel Heykeli Babil antik kentinin koruyucu tanrisi Marduk un geleneksel olarak sehrin ana tapinagi kabul edilen Esagila da yer alan bir heykeldi Babil de yedi Marduk heykeli mevcutken Esagila da belirgin bir yere yerlestirilmis ve sehrin rituellerinde kullanilmis olan bu heykel genellikle tanrinin ana heykeline atifta bulunur Asullḫi olarak da adlandirilan heykel mesu adi verilen bir agac turunden yapilmis ve altin ve gumusle kaplanmisti Marduk Heykeli nde Marduk Musḫussu adli yaratiga binerken ve Tiamat in ilkel sularinda ayakta dururken tasvir edilmistir Babil krali I Marduk zakir sumi ye ait bir silindir muhrunden alinmistir MO 9 yuzyil Mezopotamya daki diger sehirlerdeki tanri heykellerine yapildigi gibi Babilliler bu heykeli gercek tanrilariyla birlestiriyor ve Marduk un heykel araciligiyla kendi kentlerinde yasadigina inaniyorlardi Bu nedenle heykel dini oneme sahipti Babil deki yeni yili festivalinde kullaniliyor ve Babil krallarinin tac giyme torenlerine dahil edilerek tac Marduk un elinden aliniyordu Sahip oldugu onem nedeniyle heykel bazen Babil in dusmanlari tarafindan psikolojik savas araci olarak kullanildi Hitit Asur ve Elamlar gibi dusman guclerinin sehrin yagmalanmasi sirasinda heykeli calmasiyla Babil in geleneksel rituelleri tamamlanamadigi icin Babil de dini ve siyasi kargasa ortaya cikmisti Heykeli caldigi bilinen tum yabanci krallarin daha sonra kendi aile uyeleri tarafindan oldurulmesini Babilliler ilahi bir ceza olarak yorumlamisti Ya onu geri veren dusmanlar araciligiyla ya da savasip heykeli basarili bir sekilde geri alan Babil krallari araciligiyla Babil e geri getirilen heykel buyuk kutlamalara vesile olmustu Heykelin nihai kaderi belirsizdir Yaygin bir varsayim Ahamenis Pers Krali I Serhas tarafindan MO 484 te Babil yonetimine karsi yapilan isyanin ardindan yikildigi yonunde olsa da bu varsayim icin kullanilan tarihsel kaynaklar tamamen farkli bir heykele atifta bulunuyor olabilir Heykelin tacinin MO 325 yilinda Buyuk Iskender tarafindan restore edilmesi heykelin o sirada hala Esagila da oldugunu gosterir Daha sonraki hukumdarlarin Esagila da Marduk a hediyeler verdigine dair az miktarda kaynak mevcuttur ve bu kaynaklardan bazilari MO 2 yuzyilda Mezopotamya daki Part egemenligi zamanina kadar gider Arka planBabil Krali Meli Sipak in kudurru steli uzerindeki Marduk Heykeli MO 12 yuzyil Marduk Babil sehrinin koruyucu tanrisidir ve bu statusunu Babil in ilk hanedanligi doneminde Hammurabi nin hukumdarligindan MO 18 yuzyil itibaren devam ettirdi Babil de Marduk icin yapilan ibadet asla Mezopotamya panteonundaki diger tanrilarin varliginin inkari anlamina gelmese de bu durum bazen tektanricilikla karsilastirilmisti Marduk a tapmanin gecmisi Babil in tarihiyle yakindan ilgilidir ve Babil in gucu arttikca Marduk un diger Mezopotamya tanrilarina gore konumu da yukseldi MO 2 bin yilin sonunda Marduk bazen sadece efendi tanri anlamina gelen Bel ifadesiyle aniliyordu Mezopotamya mitolojisinde Marduk bir yaratici tanriydi Babil yaratilis efsanesi Enuma Elis e gore Mezopotamya nin bilgelik tanrisi Enki nin ogluydu ve tanrilar arasinda yasanan buyuk savas sirasinda sivrildi Efsanede evrenin baslangicta iki ilkel tanrinin yani Tiamat tuzlu su disi ile Apsu nun tatli su erkek bulundugu kaotik bir su alemi seklinde nasil ortaya ciktigi anlatilir Bu iki tanri baska tanrilari dogurdu Bu tanrilarin Enki gibi tanrilar dahil varolusun bu erken asamalarinda yapacak cok az isi vardi ve bu nedenle cesitli faaliyetlerle mesgul olurlardi Bir noktada cocuklarin yasli tanrilari kizdirmaya baslamasiyla birlikte Apsu onlari oldurmeye karar verir Telaslanan Tiamat bu plani Enki ye anlatir ve Enki Apsu yu oldurur Tiamat komployu Enki ye aciklarken kendisini uyarma amaci gutse de Apsu nun olumuyle korkuya kapilir ve yeni esi Kingu ile birlikte bir ordu kurarak kendi cocuklarini oldurmeye tesebbus eder Marduk un diger tanrilari liderleri ve krallari olduguna ikna etmesine kadar savastaki her carpisma Tiamat in zaferiyle sonuclanir Tanrilarin Marduk un liderligini kabul etmesiyle birlikte Marduk Kingu yu yakaladiktan sonra Tiamat i ise attigi devasa okla iki parcaya ayirarak oldurur Bu kaotik ilkel guclerin yenilmesiyle Marduk yeryuzunu yaratir ve gokleri duzenler Marduk ayni zamanda kaos guclerini yenip uzak tutarak dunyada duzeni saglamak icin tanrilara yardim etmeleri amaciyla insanligin yaraticisi olarak da bilinir Gorunumu ve diger heykellerMarduk un heykelinin yer aldigi Esagila Tapinagi da dahil olmak uzere Babil deki peribolosun yeniden insasi Marduk un fiziksel temsili olan Marduk Heykeli Babil in ana tapinagi Esagila da yer aliyordu Babil de aslinda yedi Marduk heykeli mevcuttu ve bunlardan dordu Esagila ve cevresindeki tapinak kompleksinde biri Marduk a adanan ziggurat olan Etemenanki de ikisi ise diger tanrilara adanan tapinaklardaydi Marduk un bu heykeli genellikle Esagila da belirgin bir sekilde yer alan ve sehrin rituellerinde kullanilan ana Marduk un heykeline atifta bulunur Marduk un bu ana heykeline Asullḫi adi verilmis ve heykel mesu adi verilen bir agac turunden yapilmisti Oyulmus ahsap heykel altin ve gumus gibi degerli metallerle kapliydi Buna ek olarak heykele en azindan kismen altindan yapilmis dini toren giysileri de giydirilmisti Heykel Esagila daki Marduk un E umusa adi verilen ibadet odasinda konumlaniyordu Sehrin baslica rituelleriyle baglantisi acikca belirtilen tek heykel olup kaynaklarda nadiren ismiyle anilmasina ragmen genellikle sadece Marduk veya Bel olarak adlandiriliyordu Asullḫi adi yuzyillar once ayri bir buyu ilahi ile iliskilendirilmis fakat daha sonra Marduk ile birlestirilmisti Asarre adi verilen bir baska Marduk heykeli Babillilerin marḫusu dedigi ve muhtemelen klorit veya steatit turundeki bir tastan yapilmisti Asarre Esagila nin orta avlusunun kuzey tarafinda Tanri Ninurta ya adanmis bir sapelde tutuluyordu Bu sapel Ninurta ya ithaf edilmis olsa da Marduk heykeli ilgi odagi olarak ana figur haline gelmisti Zamanla Ninurta nin kimligi ve kultunun Marduk a donusmesiyle Ninurta ya adanan tapinagi ziyaret edenlerin buradaki ana figurun esasinda Ninurta yi degil de Marduk u tasvir etmesine sasirmayacaklari varsayilabilir Diger heykeller arasinda Esagila tapinak kompleksinin bir parcasi olan ancak tapinagin icinde yer almayan bir heykel de mevcuttu Bu heykel taskarinnu adi verilen bir tur ahsaptan yapilmis ve E kar zaginna Tapinagi ndaki Enki ye adanan bir odaya yerlestirilmisti Ayrica E namtila Tapinagi nda bir kaymak tasi heykeli E ḫursag tilla Tapinagi ndaki Ninurta sapelinde hematit heykeli ve E gisḫur ankia Belet Ninua Tapinagi nda bilinmeyen bir malzemeyle yapilan heykel mevcuttu Rolu ve onemiKalhu da kesfedilen ve bir tanriya ait antik Mezopotamya heykelinin bir ornegi olan Tanri Nabu nun Marduk un oglu devasa bir tas heykelinin yakin cekimi Bu heykel gunumuze ulasan antik Mezopotamya tanrisi heykeline bir ornektir Irak Ulusal Muzesi nde sergilenir Babil de yasayanlar Asullḫi yi gercek tanri Marduk ile birlestirmis ve boylece tanri goklerde degil de sehrin insanlari arasinda tapinakta yasiyormus gibi dusunulmustu Bu nedenle Marduk uzak bir varlik olarak degil de yakinlarda yasayan bir arkadas ve koruyucu olarak goruluyordu Bu durum tapinaklarinda tanrilari icin kullanilan temsillerle tanrilarini benzer sekilde birlestiren diger Mezopotamya sehirlerinde de yasaniyordu Her yil ilkbaharda Babil de duzenlenen ve dini acidan onem tasiyan on uc gunluk yilbasi festivalinde heykel tapinaktan cikarilir ve sehir surlarinin disindaki daha kucuk bir binaya yerlestirilmeden once sehrin basindan sonuna kadar gecit toreni yapilir boylece heykel hem temiz hava almis olur hem de tapinagin icinden farkli bir manzaranin tadini cikarabilirdi Heykel geleneksel olarak Babil krallarinin tac giyme torenlerine dahil edilmis ve krallar yeni yil festivalinde tacini Marduk un elinden teslim almisti Bu sehrin koruyucu tanrisi tarafindan krallara krallik bahsedildigi anlamina gelmisti Senliklerin besinci gununde Esagila ya tek basina girerek basrahiple gorusen kralin hem hukumdarligi hem de Marduk un dunyadaki kulu olusu her yilin bu zamaninda yeniden dogrulanirdi Basrahip kralin regalia sini cikarir yuzune tokat atar ve krala Marduk un heykelinin onunde diz coktururdu Kral daha sonra heykele halkina baski yapmadigini ve yil boyunca duzeni sagladigini soylerdi Marduk adina konusan basrahip kralin hukumdarligi icin ilahi destegi almaya devam edecegini soyleyerek regalia yi kendisine geri verirdi Kralin standart Masumiyet Bildirgesi soyleydi Gunah islemedim topraklarin efendisi ilahligini yok saymadim Babil i mahvetmedim onun dagilmasini emretmedim Esagila yi sarsmadim ayinlerini unutmadim Herhangi bir ayricalikli konunun pesine dusmedim onlarin asagilanmasina neden olmadim Babil ile ilgilendim surlarini yikmadim Babil in dusmanlari tasidigi onemden oturu heykeli siklikla psikolojik bir savas araci olarak kullandi Dis gucler Babil i fethettiginde veya yagmaladiginda heykel genellikle sehirden calinmisti ki bu antik Mezopotamya daki maglup sehirlerin gucunu zayiflatma icin yaygin kullanilan bir yontemdi Heykelin ortada olmamasi insanlarin dostu ve koruyucusu olan gercek tanrinin fiilen ayrilisini simgelediginden bu tur olaylar Babilliler icin buyuk sikintiya neden oluyordu Heykel olmadan yeni yil festivali kutlanamaz ve dini faaliyetlerin gerceklestirilmesi zorlasirdi Babilliler heykelin sehirden ayrilisinin bir sekilde kendi kendine gerceklestigine inaniyordu Inanisa gore heykel yolculuga cikmaya karar verince dis gucler tarafindan calinarak bu gerceklestirilmis oluyordu Heykelin yoklugu Babilliler icin kafa karisikligi ve zorluk anlamina geliyordu Babilliler heykelin gittigi her yere refah goturdugu icin yabanci topraklarin heykele sahip olmalarinin yabancilara fayda getirecegini fikrine sahipti Dini heykelleri dusmanlardan alma uygulamasi dusmanin ilahi guc kaynagini ele gecirmek ve bu gucu bastirmak olarak goruluyordu Gunes tanrisi Samas in koruyucu sehri Sippar daki heykelinin Babil Krali doneminde tarafindan tahrip edilmesi gibi kimi zaman tanri heykelleri dusman gucleri tarafindan yok ediliyordu Bu heykeller muazzam bir dini oneme sahip oldugundan Samas heykeli Kral doneminde MO 887 855 orijinalin bir kopyasinin ilahi bir sekilde ortaya cikmasi ve kralin yeni heykelin rituel olmasini emretmesiyle yaklasik iki yuzyil sonrasina kadar degistirilememisti Bu arada Sippar heykelin yerine bir koyarak tanrisina dua etmisti Mezopotamya daki tanrilarin bir heykelle birlesmis olmasina ragmen heykellerini terk edebildiklerine inaniliyordu MO 8 yuzyila ait bir dini metinde yer alan bilgilere gore Marduk un heykelinin kotu durumda olmasindan oturu Marduk tan heykelden ayrilmasini onerir ve boylece Babilliler heykeli restore edene kadar Marduk yerine Erra hukum surebilirdi Tanrilar gokyuzu ile yeryuzunde ayni anda var olabilir ve Dunya daki varliklari ayni anda birden fazla yerde olabilirdi Ornegin Samas ve tanrica Istar Venus gezegeniyle iliskili bir seks savas adalet ve siyasi guc tanricasi bircok farkli sehirde kult imgelerde ortaya cikmis ve ayni zamanda kendi goksel bedenlerinde hala mevcut olarak gorulmustu Heykeller ve diger kult imgeler zarar gorebilecek olsa da bu tanrilarin fiilen zarar gordugu anlamina gelmiyordu TarihiMarduk un yolculuklari Marduk Heykeli nin yolculuklariy MO 1595Hitit krali I Mursili Babil i yagmalar heykel Hattusas a tasinir y MO 1344Hitit krali I Suppiluliuma heykeli muhtemelen bir iyi niyet gostergesi olarak geri verir MO 1225Babil Asur krali I Tukulti Ninurta tarafindan yagmalanir heykel Asur a tasinir Heykel Babil e geri doner ve daha sonra Sippar a tasinir y MO 1150Sippar Elam krali Sutruk Nahunte tarafindan yagmalanir heykel Elam a tasinir y MO 1125 1104I Nebukadnezar Babil krali olarak hukum surer Elam i yener ve heykeli sehre geri getirir MO 689Asur krali Sanherib Babil i yagmalar heykel Asur daki Issete ye tasir MO 668Heykel in Babil krali olarak tac giyme toreni ile sehre iade edilir MO 484Babil Ahamenis krali I Serhas a karsi ayaklanir ve sert bir sekilde karsilik alir Bazi uzmanlar heykelin bu donemde yok edildigine veya ortadan kaldirildigina inanir MO 325Buyuk Iskender in heykelin tacini restore ettigi soylenir MO 127Hyspaosines in Babil de bulunan Esagila da Marduk a hediyeler verdiginden bahsedilir Heykelin ilk calinisi Hitit Krali I Mursili nin MO 1595 dolaylarinda Babil i yagmaladigi zaman gerceklesti Mursili nin Babil e karsi savasi sehrin ilk hanedanligini sona erdirmis ve imparatorlugu harabeye cevirmisti Babil Kassit Hanedani altinda kralligini yeniden insa etse de heykel yuzyillarca Hitit Kralligi nda kalmis ve muhtemelen Kral I Suppiluliuma tarafindan MO 1344 dolaylarinda iyi niyet gostergesi olarak iade edilmisti Heykel daha sonra Asur Krali I Tukulti Ninurta nin MO 1225 te Babil i ele gecirip sehri yagmalamasi sonucu Asur un baskenti Asur a goturuldu Bundan sonra heykele tam olarak ne oldugu belli olmasa da heykel iade edildi ve daha sonra bilinmeyen nedenlerle yakinlardaki Sippar a tasindi Sippar in MO 1150 civarinda Kral Sutruk Nahunte yonetimindeki Elamlar yagmalanmasinin ardindan heykel calinarak Elam a goturuldu Babil Krali I Nebukadnezar in Elamlara yonelik yaptigi seferden sonra heykel ele gecirilerek Babil e getirildi Nebukadnezar in heykeli basarili bir sekilde geri getirmesi sehirde buyuk bir olay olarak gorulmus ve bunun anisina birkac edebi eser yazildi Bu eserlerden biri muhtemelen Enuma Elis in erken bir surumuydu Yeni Asur Krali III Tiglat Pileser MO 729 yilinin Ekim ayinda Babil i fethetmis ve ardindan Yeni Asur hukumdarlari Asur krali olmalarina ek olarak kendilerini Babil krali olarak ilan etmisti Yeni Asur Krali Sanherib bir dizi ayaklanmanin ardindan intikam olarak MO 689 da Babil i yikip yagmaladi Sanherib kendisini Babil krali olarak ilan ettiginde geleneksel heykel ile tac giyme torenini gerceklestirmedigi icin Babilliler tarafindan sapkin olarak goruluyordu Sehrin yikilmasinin ardindan Sanherib heykeli calarak Asur un kuzeydogu kesimlerindeki Issete kasabasinda tutmustur Sanherib MO 681 de ogullari ve Sarezer tarafindan olduruldugunde Babilliler bunu Marduk un ilahi cezasi olarak gordu Sennacherib in halefi Asur Krali Esarhaddon MO 670 lerde Babil i yeniden insa ederek Esagila yi restore etti Esarhaddon un rehberliginde Esagila da heykeli desteklemesi icin altin bir kaide yapildi Heykel Esarhaddon un halefi olan Babil Krali in MO 668 baharinda tac giyme toreni sirasinda nihayet sehre geri getirildi Sanherib in bazi yazitlari Babil deki tanrilarin heykellerinin parcalandigini ima ederken digerleri Marduk heykelinin Asur a tasindigini acikca belirtir Dolayisiyla Sanherib in orijinal heykeli gercekten yok ettigi ve MO 668 de Babil e iade edilen heykelin bir kopya olmasi mumkundur Asur un Babil i yonetmesi MO 626 da in zaferle sonuclanan isyaniyla sona erdi ve Nabopolassar Yeni Babil Imparatorlugu nu kurdu Nabopolassar in oglu ve varisi II Nebukadnezar Babil sokaklarini genisleterek yeni yil festivalinde heykelin sehirdeki gecit toreni daha kolay olmasini sagladi Yeni Babil Imparatorlugu MO 539 da Ahamenis Krali II Kiros tarafindan Babil in fethi ile sona erdi Kiros sehre ve heykele saygi gosterirken sehrin fethini anlatan kendi yazitlarinda Marduk un savasta kendi tarafinda oldugunu belirtilir Heykel bulundugu sehirden alinarak sik sik psikolojik bir savas araci olarak kullanilsa da bunu yapan yabanci hukumdarlardan I Mursili Sutruk Nakhunte I Tukulti Ninurta Sanherib ve daha sonra I Serhas aile uyeleri tarafindan oldurulmustu Ozellikle Sanherib in oldurulmesinden sonra Babillilerin verdigi tepkiden gorulebilecegi uzere bu tur olumler Babil halki tarafindan ilahi bir ceza olarak goruluyordu Serhas ve Babil Ahamenis Krali I Serhas in hukum surdugu MO 484 yilinda Babil de Bel simanni ile Samas eriba nin liderliginde Ahamenis yonetimine karsi iki ayri Bu isyanlardan once Babil Ahamenis Imparatorlugu icinde ozel bir konuma sahipti Ahamenis krallari Babil in kendi kralliklari ile sahsi bir birlik icinde birlestirmis imparatorluklari icinde ise az cok ayri bir varlik olarak algilayarak Babil krali ve Topraklarin krali unvanlarini kullaniyordu Serhas bir onceki kraliyet unvanini kademeli olarak kullanmayi birakmis ve daha once buyuk olan Babil satrapligini Yeni Babil Imparatorlugunun topraklarinin cogunu olusturan daha kucuk alt birimlere bolmustu Klasik yazarlara ait metinlere gore Serhas iki isyanin ardindan Babil den acimasiz bir intikam aldi Antik yazarlara gore Serhas Babil in surlarini tahrip etmis ve sehirdeki tapinaklara zarar vermisti Esagila nin buyuk bir hasara maruz kaldigi ve Serhas in Marduk Heykeli ni sehirden uzaklastirdigi muhtemelen Iran a getirip erittigi de ifade edilir klasik yazarlar heykelin tamamen altindan yapildigini ve bunun da olasi eritilme nedeni olacagini belirtir Amelie Kuhrt Serhas in tapinaklari yikmasinin olasi olmadigini fakat bunu yaptigina dair hikayenin Babilliler arasindaki Pers karsiti bir duygudan kaynaklanabilecegini dusunur Serhas in heykeli eritmesinin hikayesi esas olarak Herodot tan kaynaklanir ki Heredot diger taraftan tamamen guvenilir kabul edilmez ve Pers karsiti olarak gorulur Ancient History Encyclopedia cev Antik Tarih Ansiklopedisi yazari Joshua J Mark a gore Herodot un hikayesi henuz yerle bir ettigi sehirdeki tanri heykelini yok eden bir Pers kralinin Pers karsiti propagandasi olabilir Bunlarla birlikte heykelin Babil den uzaklastirilip uzaklastirilmadigi da suphelidir From Cyrus to Alexander A History of the Persian Empire cev Kiros tan Iskender e Pers Imparatorlugu nun Tarihi 2002 calismasinda Serhas in sehirden bir heykeli tasimasinin mumkun oldugunu ancak bunun Tanri Marduk un heykelinden ziyade bir adamin altin heykeli oldugunu dusunmustur Onceki donemlere gore heykelden pek soz edilmese de cagdas belgelerde Babil yeni yil festivalinin Pers doneminde bir sekilde devam ettigi one surulur Iktidarin Babillilerden Perslere gecmesi ve isyandan oturu sehrin seckin ailelerinin Serhas tarafindan degistirilmesi nedeniyle festivalin geleneksel rituellerinin ve etkinliklerinin onemli olcude degismis olmasi mumkundur Serhas in Babil e karsi intikamini gosteren cagdas kanitlar eksik olsa da sonraki yazarlar onun sehrin tapinaklarina verdigi zarardan bahseder Ornegin hem Arrian hem de Diodorus Siculus Buyuk Iskender in Serhas tarafindan yikilan veya hasar verilen sehirdeki bazi tapinaklari nasil restore ettigini anlatir Daha sonraki deginmeler Arrian ve Diodorus Siculus un Marduk Heykeli nden bahsetmemesi heykelin Iskender doneminde artik Esagila da olmadigi seklinde yorumlanir Ancak heykel tacinin Iskender tarafindan MO 325 yilinda restore edildiginden yola cikilarak o donemde Esagila daydi Antik Mezopotamya da kutsalligi temsil eden boynuzlu bir sekilde tasvir edilen tac antik Babil donemindeki tasvirlerle uyumsuzluk gosterir 2011 tarihli kitabinda Amerikali tarihci Oliver D Hoover Seleukos Imparatorlugu nun ilk krali I Seleukos Nikatōr un Mezopotamya daki yerel dini geleneklere saygili davranislarindan oturu Babil deki yeni yil festivali sirasinda heykelin de dahil oldugu geleneksel Babil tac giyme toreni gecirmis olabilecegini ifade eder Daha sonraki birkac hukumdarin Esagila da Marduk a hediyeler verdiklerine dair atiflar vardir I Seleukos un oglu ve halefi I Antiohos Soter veliaht prens olarak bulundugu sure boyunca Marduk a birkac kez kurban vermisti Mezopotamya daki Part hakimiyeti doneminden kalan bir kaynak Krali in MO 127 de Marduk a hediyeler verdigini onaylar Seleukoslar doneminden itibaren yeni yil festivalinden cagdas bir olay olarak bahseden gunumuze ulasmis hicbir kaynak yoktur ve gelenegin kutlandigi bilinen son zamanlardan biri MO 188 dir MO 188 festivali sirasinda I Antiohos un buyuk torunu III Antiohos festivale dikkat cekici bir sekilde istirak etmis ve festival esnasinda kendisine Babil in Esagila daki basrahibi tarafindan altin bir tac ile II Nebukadnezar in kraliyet cubbesi dahil olmak uzere cesitli degerli esyalar verilmisti Heykelin onunde Enuma Elis in nasil ezberden okundugunu ve Babil in antik krallarinin festival sirasinda rituel olarak nasil tokatlanmalari gerektigini aciklamak dahil yeni yil festivallerinde heykelin rolunu iceren dini bir metne gore heykel Hispaosines in zamaninin otesinde Part hukumdarligi zamanina kadar bilinen bir tarihi nesnedir Ayrica bakinizKayip tarihNotlar Efendi tanri anlamina gelen Bel Marduk icin kullanilan ortak bir addi KaynakcaOzel a b Schaudig 2008 s 559 a b c Cole amp Machinist 1998 ss 11 13 a b c d e f g h i j k l m n o Mark 2016 Leick 2009 s 348 Dalley 1997 s 163 a b c d e f George 1997 ss 65 66 Schaudig 2008 s 561 Oppenheim 1949 s 172 a b Brisch 2016 a b George 1997 s 65 Steinkeller 2012 s 263 George 1997 s 67 a b c Dandamaev 1989 ss 185 186 Laing amp Frost 2017 Deloucas 2016 s 51 a b c Herring 2013 s 30 Clifford 2003 s 11 Walker amp Dick 1999 s 58 Walker amp Dick 1999 s 60 Black amp Green 1992 ss 108 109 Herring 2013 s 31 Schaudig 2008 s 562 Bryce 2005 s 99 Leick 2009 s 349 Leick 2009 s 351 Luckenbill 1926 s 282 Johns 1913 s 124 Walker amp Dick 1999 s 63 Lipschits 2005 s 16 Brinkman 1973 s 95 Parpola 1980 Waerzeggers 2018 a b c d Dandamaev 1993 s 41 Sancisi Weerdenburg 2002 s 579 Deloucas 2016 s 39 Waerzeggers 2018 s 3 Briant 2002 s 544 Deloucas 2016 s 40 Deloucas 2016 s 41 Waerzeggers 2004 s 150 a b c Hoover 2011 s 204 Kosmin 2014 s 184 Hoover 2011 s 205 Spek 2001 ss 452 453 Deloucas 2016 s 59 Kosmin 2014 s 192 GenelBrinkman J A 1973 Sennacherib s Babylonian Problem An Interpretation 25 2 ss 89 95 doi 10 2307 1359421 JSTOR 1359421 2005 The Kingdom of the Hittites Oxford University Press ISBN 978 0 19 928132 9 Clifford Richard J 2003 The Roots of Apocalypticism in Near Eastern Myth McGinn Bernard Collins John J Stein Stephen Ed The Continuum History of Apocalypticism Bloomsbury Publishing ISBN 978 0826415202 Cole Steven W 1998 Letters From Priests to the Kings Esarhaddon and Assurbanipal PDF Helsinki University Press ISBN 978 1575063294 9 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Aralik 2020 Dalley Stephanie 1997 Statues of Marduk and the date of Enuma elis Altorientalische Forschungen 24 1 ss 163 171 doi 10 1524 aofo 1997 24 1 163 1989 A Political History of the Achaemenid Empire BRILL ISBN 978 9004091726 14 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2020 1993 Xerxes and the Esagila Temple in Babylon Cilt 7 ss 41 45 JSTOR 24048423 Deloucas Andrew Alberto Nicolas 2016 Balancing Power and Space a Spatial Analysis of the Akitu Festival in Babylon after 626 BCE PDF Research Master s Thesis for Classical and Ancient Civilizations Assyriology Universiteit Leiden 18 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Aralik 2020 1997 Marduk and the cult of the gods of Nippur at Babylon Orientalia NOVA Series 66 1 ss 65 70 JSTOR 43076310 Herring Stephen L 2013 Divine Substitution Humanity as the Manifestation of Deity in the Hebrew Bible and the Ancient Near East Vandenhoeck amp Ruprecht ISBN 978 3525536124 20 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2020 Hoover Oliver D 2011 Never Mind the Bullocks Taurine Imagery as a Multicultural Expression of Royal and Divine Power Under Seleukos I Nikator Iossif Panagiotis P Chankowski Andrzej S Lorber Catharine C Ed More Than Men Less Than Gods Studies on Royal Cult and Imperial Worship Peeters ISBN 978 9042924703 Johns C H W 1913 Ancient Babylonia Cambridge University Press s 124 Shamash shum ukin Kosmin Paul 2014 Seeing Double in Seleucid Babylonia Rereading the Borsippa Cylinder of Antiochus I Moreno Alfonso Thomas Rosalind Ed Patterns of the Past Epitedeumata in the Greek Tradition Oxford University Press ISBN 978 0199668885 Laing Jennifer Frost Warwick 2017 Royal Events Rituals Innovations Meanings Routledge ISBN 978 1315652085 2005 The Fall and Rise of Jerusalem Judah under Babylonian Rule Eisenbrauns ISBN 978 1575060958 2 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2020 Leick Gwendolyn 2009 The Babylonian World Routledge ISBN 978 0415497831 1926 Ancient Records of Assyria and Babylonia Volume 1 Historical Records of Assyria From the Earliest Times to Sargon University of Chicago Press 1949 The Golden Garments of the Gods Journal of Near Eastern Studies 8 3 ss 172 193 doi 10 1086 370928 JSTOR 542839 Sancisi Weerdenburg Heleen 2002 The Personality of Xerxes King of Kings Brill s Companion to Herodotus BRILL ss 579 590 doi 10 1163 9789004217584 026 ISBN 9789004217584 Schaudig Hanspeter 2008 Bel Bows Nabu Stoops the Prophecy of Isaiah XLVI 1 2 as a Reflection of Babylonian Processional Omens Vetus Testamentum 58 4 5 ss 557 572 doi 10 1163 156853308X325281 JSTOR 20504432 2001 The Theatre of Babylon in Cuneiform Veenhof Anniversary Volume Studies Presented to Klaas R Veenhof on the Occasion of His Sixty fifth Birthday ss 445 456 Steinkeller Piotr 2012 New Light on Marhasi and its Contacts with Makkan and Babylonia Aux Marges de l Archeologie ss 261 274 Waerzeggers Caroline 2004 The Babylonian Revolts Against Xerxes and the End of Archives Archiv fur Orientforschung Cilt 50 ss 150 173 JSTOR 41668621 Waerzeggers Caroline 2018 Introduction Debating Xerxes Rule in Babylonia Waerzeggers Caroline Seire Maarja Ed Xerxes and Babylonia The Cuneiform Evidence PDF Peeters Publishers ISBN 978 90 429 3670 6 25 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Aralik 2020 Walker Christopher Dick Michael Brennan 1999 The Induction of the Cult Image in Ancient Mesopotamia The Mesopotamian mis pi Ritual Dick Michael Brennan Ed Born in Heaven Made on Earth The Making of the Cult Image in the Ancient Near East Winona Lake Indiana Eisenbrauns ISBN 978 1575063423 Brisch Nicole 2016 Ancient Mesopotamian Gods and Goddesses 9 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2020 Mark Joshua J 2016 Ancient History Encyclopedia 12 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Aralik 2019 1980 Gateways to Babylon 13 Subat 2002 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Aralik 2019 Konuyla ilgili yayinlarBlack Jeremy Green Anthony 1992 Gods Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia An Illustrated Dictionary The British Museum Press ISBN 978 0 7141 1705 8 20 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 18 Aralik 2020 2002 From Cyrus to Alexander A History of the Persian Empire Eisenbrauns ISBN 978 1575060316