Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mehmed Cavid Bey (Osmanlıca: محمد جاويد بك, d. 1877, Selanik - ö. 26 Ağustos 1926, Ankara), II. Meşrutiyet döneminde maliye nazırlığı yapmış Yahudi kökenli Osmanlı siyasetçisi.Atatürk’e suikast girişiminin sorumlularından biri olduğu gerekçesiyle tutuklandı ve yargılandıktan sonra idam edildi. Osmanlı İmparatorluğu’nda liberalizm düşüncesinin öne çıkan isimlerindendi. Hukukçu, dil eleştirmeni ve çevirmen Şiar Yalçın’ın babasıydı.
Mehmed Cavid Bey | |
|---|---|
 Mehmed Cavid Bey | |
| Doğum | 1877 Selanik, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 26 Ağustos 1926 (49 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara |
| Etnik köken | Yahudi |
| Eğitim | Mekteb-i Mülkiye |
| Meslek | Siyasetçi, yazar, yayımcı |
Yaşamı
Mehmed Cavid Bey, Selanik'te 1877 (1294) yılında doğmuştur. Doğumu ile ilgili olarak oğlu Şiar Yalçın 1875 tarihini verse de Nazmi Eroğlu’nun araştırması 1877 olduğunu ortaya koymaktadır. Mehmed Cavid Bey'in babası Recep Naim Efendi, Selanik’te ticaret ile uğraşmaktadır. Annesi ise Fatma Hanım'dır. Mehmed Cavid Bey'in iki erkek kardeşi ve iki de kız kardeşi vardı. Kendisi gibi eğitimci olan Şefkati (Gerçel) Bey’de Mehmed Cavid Bey ile beraber Feyziye Mektebinde çalışmış ve çalışmalarına yardımcı olmuştur. Kazım (Gerçel) Bey ise ticaretle uğraşmış ve Gerçel çoraplarını marka haline getirmiştir. Görüldüğü gibi kardeşleri, Gerçel soyadını kullanmaktadırlar. Mehmed Cavid Bey'in iki defa evlendiğini ilk eşi olan Saniye Hanım'ın 1909 yılında erken yaşta ölmesinden sonra uzun yıllar bekar hayatı yaşadığı görülmektedir. Mehmed Cavid Bey, Selanik'te iken akrabalarından Saniye Hanım ile 1906 yılında evlenmişti. Bu evlilikten çocukları olmamış ve eşini üç yıl sonra verem hastalığından kaybetmiştir. Cavit Bey, Sabetayist kökenlere sahip bir ailenin ferdiydi.
İstanbul’da Mekteb-î Mülkiye’de eğitim gördü. Selanik’e döndükten sonra Jöntürk hareketine katıldı. Feyziye Mektepleri’nde müdürlük ve öğretmenlik yaptı. 1908-1911 yıllarında İstanbul’da liberal düşünceyi savunan ve on beş günde bir yayımlanan Ulûm-ı İktisâdiye ve İçtimâiye Mecmuası’nı Rıza Tevfik ve Ahmet Şuayip ile birlikte çıkardı.
II. Meşrutiyet’in ilanından sonra I.ve II. dönem Selanik ve III. dönem Çanakkale mebusu olarak İstanbul’daki mecliste yer aldı. 31 Mart Vakası'ndan sonra sadrazam Ahmet Tevfik Paşa tarafından maliye bakanlığı görevine getirildi. İttihat ve Terakki yönetimi sırasında çeşitli defalar bu göreve getirilip ayrıldı. Osmanlı maliyesini modernleştirdi. Kapitülasyonların kaldırılması için büyük mücadele verdi. Türk iş adamı sınıfının doğması için uğraştı. İktisadi liberalizme inanmış olan Cavit Bey’in 1917 yılı bütçe konuşması ünlüdür:
“Biz milliyetperveriz. İstemeyiz ki memleketimizde yapılacak bütün teşebbüsler ecnebiler tarafından yapılsın ve misafir olalım. Hayır!”
Ülkenin I. Dünya Savaşı’na girmesine ve Ermeni Tehciri'ne karşı çıktı. 1917’de bir devlet bankası hâline getirilmesi planlanan İtibar-ı Milli Bankası’nın (Crédit National Ottoman) kurucuları arasında yer aldı. Bu girişim, "iktisadi cihad" olarak tanımlanıyordu. Savaştan yenik çıkıldığı için bu proje gerçekleşmedi. Mondros Müterekesi’nin imzalanmasından sonra Ahmet İzzet Paşa kabinesi ile birlikte istifa etti. Daha sonra kurulan hükümetlerde yer almadı.
Savaştan sonra Cavit Bey, işgal devletleri tarafından kurulan Âliye Divan-ı Harb-i Örfi adlı mahkemede yargılandı. Gıyabında 15 yıl kürek cezasına mahkûm edilince İsviçre’ye gitti. Şubat 1921’de toplanan Londra Konferansı’nda Ankara’nın temsilcisi Bekir Sami Bey’e eşlik ettikten sonra temmuz 1922’de Türkiye’ye döndü.
1916 ile 1918 yılları arasında Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası büyük üstatlığı yapmıştır.
Osmanlı Saltanatı’nın kaldırılmasından sonra sürgüne gönderilen Şehzade Burhaneddin’in eski eşi Aliye Nazlı Hanım ile 1921’de evlendi. Bu evlilikten oğlu Osman Şiar (Yalçın) dünyaya geldi (1924).
Lozan Barış Antlaşması’nı imzalayan Türkiye delegasyonunda üye olarak bulunan Cavit Bey, cumhuriyet rejimi sırasında yönetime muhalif bir tutum takındı. İzmir Suikastı hadisesi sonrasında suikast girişiminin bir parçası olmakla suçlandı. Kendisini yargılayan İstiklâl Mahkemesi hakimleri savunmasını suçsuzluğunu ispatlayıcı nitelikte bulmadı ve 26 Ağustos 1926 günü Cebeci’deki Umumî Hapishane’de Doktor Nâzım Bey, Yenibahçeli Nail Bey ve Hilmi Bey ile birlikte idam edildi. Bu isimlerin cenazeleri hapishanenin avlusuna gömüldü. "İzmir Suikasti" hâdisesiyle hiçbir ilgisinin olmadığı, suçsuz olduğu ve haksız yere idâm edildiği İsmet İnönü'nün hatıralarında anlatılır. 1925-1926 döneminde Fransa'nın Ankara Büyükelçisi olan Albert Sarraut'ın doğrudan Mustafa Kemal ile görüşerek Cavid Bey'in affedilmesini istediği iddia edilmektedir.
Suikast girişimi nedeniyle tutuklu bulunduğu sırada eşine çıktıktan sonra okuması için yazdığı mektuplar “Zindandan Mektuplar” adıyla, iki yaşındaki oğlu için yazdıkları ise “Şiar’a Mektuplar” adıyla yayımlandı. Oğlu Osman Şiar’ı, arkadaşı Hüseyin Cahit Bey yetiştirdi. Mezarının yeri uzun süre gizli kaldı. Kayıp mezarı 1950’lerde, eşi Aliye Hanım ve dönemin Cumhurbaşkanı Celâl Bayar’ın girişimleriyle bulunarak Cebeci Asri Mezarlığı’na nakledildi.
Hakkında Yazılanlar
- “Fırtınalı Günlerin Ünlü Maliye Nazırı Cavid Bey”, Nazmi Eroğlu, Bir Harf Yayınları, 2009
- "Türkiye’nin iktisatla savaşının kısa tarihi" Yıldıray Oğur, Karar https://www.karar.com/yazarlar/yildiray-ogur/turkiyenin-iktisatla-savasinin-kisa-tarihi-1591434
| Vikisöz'de Cavid Bey ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Kaynakça
- ^ "An Enemy Old and New: The Dönme, Anti-Semitism, and Conspiracy Theories in the Ottoman Empire and Turkish Republic". University of Pennsylvania Press. 2013. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
- ^ The Dönme: Jewish Converts, Muslim Revolutionaries, and Secular Turks. Mehmed Cavid Bey (İngilizce). Stanford University Press. 2010. ss. 97-108. ISBN . Erişim tarihi: 29 Kasım 2010.
- ^ ""Jews, Be Ottomans!" Zionism, Ottomanism, and Ottomanisation in the Hebrew-Language Press, 1890 1914" (PDF). “In France, Everything Is French”: Ideas and Perceptions of Jewish Identity and Zionism. University of Greenwich. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
- ^ a b c d e f g h i "Mehmed Cavid Bey ve İzmir Suikastı Yüksek Lisans Tezi" (PDF).
- ^ Ilgaz Zorlu, Evet, Ben Selânikliyim: Türkiye Sabetaycılığı, Belge Yayınları, 1999, p. 223.
- ^ Yusuf Besalel, Osmanlı ve Türk Yahudileri, Gözlem Kitabevi, 1999, p. 210.
- ^ Rıfat N. Bali, Musa’nın Evlatları, Cumhuriyet’in Yurttaşları, İletişim Yayınları, 2001, p. 54.
- ^ (PDF). 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ "Taha Akyol, Cavit Bey'in İdamı, Milliyet Gazetesi, 25.10.2010". 27 Ekim 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ "Taha Akyol, Vatanperver mi, Vatan Haini mi, Milliyet Gazetesi, 11.02.2009". 29 Nisan 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ Hasan Babacan ve Servet Avşar. Cavid Bey. Meşrutiyet Ruznâmesi. Cavid Bey. Meşrutiyet Ruznâmesi 3. Cilt. Türk Tarih Kurumu. s. 135. ISBN .
- ^ Akyol, Taha (25 Ekim 2010). "Cavit Bey'in idamı". Milliyet. 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020.
- ^ . 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
- ^ . 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2021.
- ^ a b Savran, Gülten Savaşal (2006). . İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. ss. 81-82. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2013.
- ^ İnönü, İsmet, 1884-1973. (2006). Hatıralar. 2. baskı. Selek, Sabahattin. Ankara: Bilgi Yayınevi. ISBN . OCLC 181155584.
- ^ Bkz. Grey Wolf (Bozkurt), H. C. Armstrong, 1932, s. 276
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mehmed Cavid Bey Osmanlica محمد جاويد بك d 1877 Selanik o 26 Agustos 1926 Ankara II Mesrutiyet doneminde maliye nazirligi yapmis Yahudi kokenli Osmanli siyasetcisi Ataturk e suikast girisiminin sorumlularindan biri oldugu gerekcesiyle tutuklandi ve yargilandiktan sonra idam edildi Osmanli Imparatorlugu nda liberalizm dusuncesinin one cikan isimlerindendi Hukukcu dil elestirmeni ve cevirmen Siar Yalcin in babasiydi Mehmed Cavid BeyMehmed Cavid BeyDogum1877 Selanik Osmanli ImparatorluguOlum26 Agustos 1926 49 yasinda Ankara TurkiyeDefin yeriCebeci Asri Mezarligi AnkaraEtnik kokenYahudiEgitimMekteb i MulkiyeMeslekSiyasetci yazar yayimci26 Agustos 1910 tarihli Servet i Funun dergisinde Maliye Naziri Cavit Bey 1910 yilinda Selanik te YasamiMehmed Cavid Bey Selanik te 1877 1294 yilinda dogmustur Dogumu ile ilgili olarak oglu Siar Yalcin 1875 tarihini verse de Nazmi Eroglu nun arastirmasi 1877 oldugunu ortaya koymaktadir Mehmed Cavid Bey in babasi Recep Naim Efendi Selanik te ticaret ile ugrasmaktadir Annesi ise Fatma Hanim dir Mehmed Cavid Bey in iki erkek kardesi ve iki de kiz kardesi vardi Kendisi gibi egitimci olan Sefkati Gercel Bey de Mehmed Cavid Bey ile beraber Feyziye Mektebinde calismis ve calismalarina yardimci olmustur Kazim Gercel Bey ise ticaretle ugrasmis ve Gercel coraplarini marka haline getirmistir Goruldugu gibi kardesleri Gercel soyadini kullanmaktadirlar Mehmed Cavid Bey in iki defa evlendigini ilk esi olan Saniye Hanim in 1909 yilinda erken yasta olmesinden sonra uzun yillar bekar hayati yasadigi gorulmektedir Mehmed Cavid Bey Selanik te iken akrabalarindan Saniye Hanim ile 1906 yilinda evlenmisti Bu evlilikten cocuklari olmamis ve esini uc yil sonra verem hastaligindan kaybetmistir Cavit Bey Sabetayist kokenlere sahip bir ailenin ferdiydi Istanbul da Mekteb i Mulkiye de egitim gordu Selanik e dondukten sonra Jonturk hareketine katildi Feyziye Mektepleri nde mudurluk ve ogretmenlik yapti 1908 1911 yillarinda Istanbul da liberal dusunceyi savunan ve on bes gunde bir yayimlanan Ulum i Iktisadiye ve Ictimaiye Mecmuasi ni Riza Tevfik ve Ahmet Suayip ile birlikte cikardi II Mesrutiyet in ilanindan sonra I ve II donem Selanik ve III donem Canakkale mebusu olarak Istanbul daki mecliste yer aldi 31 Mart Vakasi ndan sonra sadrazam Ahmet Tevfik Pasa tarafindan maliye bakanligi gorevine getirildi Ittihat ve Terakki yonetimi sirasinda cesitli defalar bu goreve getirilip ayrildi Osmanli maliyesini modernlestirdi Kapitulasyonlarin kaldirilmasi icin buyuk mucadele verdi Turk is adami sinifinin dogmasi icin ugrasti Iktisadi liberalizme inanmis olan Cavit Bey in 1917 yili butce konusmasi unludur Biz milliyetperveriz Istemeyiz ki memleketimizde yapilacak butun tesebbusler ecnebiler tarafindan yapilsin ve misafir olalim Hayir Ulkenin I Dunya Savasi na girmesine ve Ermeni Tehciri ne karsi cikti 1917 de bir devlet bankasi haline getirilmesi planlanan Itibar i Milli Bankasi nin Credit National Ottoman kuruculari arasinda yer aldi Bu girisim iktisadi cihad olarak tanimlaniyordu Savastan yenik cikildigi icin bu proje gerceklesmedi Mondros Muterekesi nin imzalanmasindan sonra Ahmet Izzet Pasa kabinesi ile birlikte istifa etti Daha sonra kurulan hukumetlerde yer almadi Savastan sonra Cavit Bey isgal devletleri tarafindan kurulan Aliye Divan i Harb i Orfi adli mahkemede yargilandi Giyabinda 15 yil kurek cezasina mahkum edilince Isvicre ye gitti Subat 1921 de toplanan Londra Konferansi nda Ankara nin temsilcisi Bekir Sami Bey e eslik ettikten sonra temmuz 1922 de Turkiye ye dondu 1916 ile 1918 yillari arasinda Hur ve Kabul Edilmis Masonlar Buyuk Locasi buyuk ustatligi yapmistir Osmanli Saltanati nin kaldirilmasindan sonra surgune gonderilen Sehzade Burhaneddin in eski esi Aliye Nazli Hanim ile 1921 de evlendi Bu evlilikten oglu Osman Siar Yalcin dunyaya geldi 1924 Lozan Baris Antlasmasi ni imzalayan Turkiye delegasyonunda uye olarak bulunan Cavit Bey cumhuriyet rejimi sirasinda yonetime muhalif bir tutum takindi Izmir Suikasti hadisesi sonrasinda suikast girisiminin bir parcasi olmakla suclandi Kendisini yargilayan Istiklal Mahkemesi hakimleri savunmasini sucsuzlugunu ispatlayici nitelikte bulmadi ve 26 Agustos 1926 gunu Cebeci deki Umumi Hapishane de Doktor Nazim Bey Yenibahceli Nail Bey ve Hilmi Bey ile birlikte idam edildi Bu isimlerin cenazeleri hapishanenin avlusuna gomuldu Izmir Suikasti hadisesiyle hicbir ilgisinin olmadigi sucsuz oldugu ve haksiz yere idam edildigi Ismet Inonu nun hatiralarinda anlatilir 1925 1926 doneminde Fransa nin Ankara Buyukelcisi olan Albert Sarraut in dogrudan Mustafa Kemal ile goruserek Cavid Bey in affedilmesini istedigi iddia edilmektedir Suikast girisimi nedeniyle tutuklu bulundugu sirada esine ciktiktan sonra okumasi icin yazdigi mektuplar Zindandan Mektuplar adiyla iki yasindaki oglu icin yazdiklari ise Siar a Mektuplar adiyla yayimlandi Oglu Osman Siar i arkadasi Huseyin Cahit Bey yetistirdi Mezarinin yeri uzun sure gizli kaldi Kayip mezari 1950 lerde esi Aliye Hanim ve donemin Cumhurbaskani Celal Bayar in girisimleriyle bulunarak Cebeci Asri Mezarligi na nakledildi Hakkinda Yazilanlar Firtinali Gunlerin Unlu Maliye Naziri Cavid Bey Nazmi Eroglu Bir Harf Yayinlari 2009 Turkiye nin iktisatla savasinin kisa tarihi Yildiray Ogur Karar https www karar com yazarlar yildiray ogur turkiyenin iktisatla savasinin kisa tarihi 1591434Vikisoz de Cavid Bey ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Kaynakca An Enemy Old and New The Donme Anti Semitism and Conspiracy Theories in the Ottoman Empire and Turkish Republic University of Pennsylvania Press 2013 30 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Kasim 2020 The Donme Jewish Converts Muslim Revolutionaries and Secular Turks Mehmed Cavid Bey Ingilizce Stanford University Press 2010 ss 97 108 ISBN 9780804768672 Erisim tarihi 29 Kasim 2010 Jews Be Ottomans Zionism Ottomanism and Ottomanisation in the Hebrew Language Press 1890 1914 PDF In France Everything Is French Ideas and Perceptions of Jewish Identity and Zionism University of Greenwich 30 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 29 Kasim 2020 a b c d e f g h i Mehmed Cavid Bey ve Izmir Suikasti Yuksek Lisans Tezi PDF Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Ilgaz Zorlu Evet Ben Selanikliyim Turkiye Sabetayciligi Belge Yayinlari 1999 p 223 Yusuf Besalel Osmanli ve Turk Yahudileri Gozlem Kitabevi 1999 p 210 Rifat N Bali Musa nin Evlatlari Cumhuriyet in Yurttaslari Iletisim Yayinlari 2001 p 54 PDF 2 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2010 Taha Akyol Cavit Bey in Idami Milliyet Gazetesi 25 10 2010 27 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2010 Taha Akyol Vatanperver mi Vatan Haini mi Milliyet Gazetesi 11 02 2009 29 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2010 Hasan Babacan ve Servet Avsar Cavid Bey Mesrutiyet Ruznamesi Cavid Bey Mesrutiyet Ruznamesi 3 Cilt Turk Tarih Kurumu s 135 ISBN 9789751630384 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Akyol Taha 25 Ekim 2010 Cavit Bey in idami Milliyet 14 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Agustos 2020 27 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2010 27 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2021 a b Savran Gulten Savasal 2006 Izmir Dokuz Eylul Universitesi Ataturk Ilkeleri ve Inkilap Tarihi Enstitusu Yuksek Lisans Tezi ss 81 82 2 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Haziran 2013 Inonu Ismet 1884 1973 2006 Hatiralar 2 baski Selek Sabahattin Ankara Bilgi Yayinevi ISBN 975 22 0177 6 OCLC 181155584 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Bkz Grey Wolf Bozkurt H C Armstrong 1932 s 276