Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
CENTO (Central Treaty Organization; Merkezi Antlaşma Teşkilatı; önceki adı ile Bağdat Paktı (1955-1959), Türkiye, İran, Irak, Pakistan ve Birleşik Krallık arasında, Sovyetler Birliği'nin Ortadoğu'da nüfuz kurmasını önlemeye yönelik olarak kurulan eski karşılıklı güvenlik ve savunma örgütü.
| Merkezi Antlaşma Teşkilatı Central Treaty Organization (CENTO) | |
|---|---|
 | |
 | |
| Kuruluş | 24 Şubat 1955 |
| Kapanış | 1979 |
| Tür | Askeri ve Siyasal Ortaklık |
| Merkez | Bağdat, Irak (1955-1959) Ankara, Türkiye (1959-1979) |
| Üyeler |  Birleşik Krallık Irak İran Pakistan Türkiye |
Tarihçe
Orta Doğu'da SSCB'ye karşı NATO'nun bir uzantısı olarak kurulan Bağdat Paktı'nın oluşum süreci Mayıs 1953'te ABD Dışişleri Bakanı John Foster Dulles'ın Ortadoğu ülkelerine yaptığı geziyle başladı. 2 Nisan 1954'te Türkiye ile Pakistan arasında imzalanan dostluk ve iş birliği antlaşması kuruluş için önemli bir aşama oldu. Ekim 1954'te Ankara'yı ziyaret eden Irak Başbakanı Nuri Said Paşa, Türkiye ile Irak'ın Ortadoğu'da bir savunma örgütü oluşturmayı kararlaştırdıklarını açıkladı. 24 Şubat 1955'te Türkiye ile Irak arasında imzalanan karşılıklı iş birliği antlaşmasına 4 Nisan'da Birleşik Krallık'ın, 23 Eylül'de Pakistan'ın, 3 Kasım'da da İran'ın katılmasıyla Bağdat Paktı kurulmuş oldu. ABD ise pakta gözlemci üye olarak katıldı.
Türkiye'nin Arap ülkelerinin çıkarlarına aykırı bir siyaset izlemeyeceği konusunda güvence vermesine karşın, Mısır ve Suriye'nin başını çektiği Arap devletleri paktı tepkiyle karşıladılar. Paktı, Batı emperyalizminin bir aracı, İsrail'e hizmet eden bir örgüt olarak gören bu ülkeler, tepki olarak kendi aralarında savunma antlaşmaları imzaladılar. Bağdat Paktı, Türk-Arap ilişkilerini olumsuz etkilediği gibi, Sovyetler Birliği ile olan soğuk ilişkileri daha da gerginleştirdi. ABD'nin sadece gözlemci üye statüsünde kalıp katılmayışı nedeniyle askeri açıdan hiçbir zaman güçlü bir savunma örgütü olamayan Bağdat Paktı, Soğuk Savaş sırasında Mısır ve Suriye gibi radikal Arap ülkelerinin SSCB'ye yakınlaşmasına yol açtı. Türkiye'nin 1956'da İsrail ile diplomatik ilişkilerini kesmesi bile örgüte yeni bir Arap ülkesinin katılımını sağlayamadı. Öte yandan, pakt üyeliğiyle Arap Dünyası'nı karşısına alan Irak'ta Kral Faysal ile Nuri Said Paşa'nın devrilmesi örgüt yapısını zayıflattı. Irak'ın 24 Mart 1959'da çekilmesiyle merkezi Ankara'ya taşınan paktın adı, 21 Ağustos 1959'da CENTO (Central Treaty Organisation, Merkezi Antlaşma Teşkilatı) olarak değiştirildi. Pakt yeni kimliğiyle bu tarihten itibaren ekonomik, kültürel ve teknik iş birliği alanlarına yöneldi.
12 Mart 1979'da önce Pakistan’ın, ardından da ertesi gün İran’ın ayrıldıklarını açıklamaları sonucunda, fiilen işlevsiz hale gelen CENTO'nun varlığı sona erdi. 27 Mayıs 1960'ta işlevine son verilen II. TBMM binası, 1961-1979 yılları arasında CENTO'nun son genel merkezi olarak kullanılmıştır.
Genel sekreterler
Genel sekreter, CENTO faaliyetlerini denetlemekte olup üç yıllık bir süre için bakanlar kurulu tarafından atanmaktaydı.
| No. | İsim | Ülke | Görev başlangıcı | Görev bitişi |
|---|---|---|---|---|
| 1 |  Irak | 1955 | 1958 | |
| 2 |  Pakistan | 1959 | 1961 | |
| 3 |  İran | 1962 | 1968 | |
| 4 | Rıfat Turgut Menemencioğlu |  Türkiye | 1968 | 1972 |
| 5 |  İran | 1972 | 1975 | |
| 6 | Ümit Haluk Bayülken | Türkiye | 1975 | 1977 |
| 7 | (geçici) | Pakistan | 1977 | 1978 |
| 8 | Kamuran Gürün | Türkiye | 1978 | 1979 |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c . Diyanet Islam Ansiklopedisi. 11 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.
- ^ a b "Bağdat Paktı kuruldu". Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-2000. 2. Cilt (3. bas.). İstanbul: YKY. Mayıs 2002. ss. 275-276.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2017.
- ^ "CENTRAL TREATY ORGANIZATION". Encyclopedia Iranica. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.
Dış bağlantılar
- Bağdat Paktı maddeleri26 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
CENTO Central Treaty Organization Merkezi Antlasma Teskilati onceki adi ile Bagdat Pakti 1955 1959 Turkiye Iran Irak Pakistan ve Birlesik Krallik arasinda Sovyetler Birligi nin Ortadogu da nufuz kurmasini onlemeye yonelik olarak kurulan eski karsilikli guvenlik ve savunma orgutu Merkezi Antlasma Teskilati Central Treaty Organization CENTO Kurulus24 Subat 1955Kapanis1979TurAskeri ve Siyasal OrtaklikMerkezBagdat Irak 1955 1959 Ankara Turkiye 1959 1979 Uyeler Birlesik Krallik Irak Iran Pakistan TurkiyeTarihceOrta Dogu da SSCB ye karsi NATO nun bir uzantisi olarak kurulan Bagdat Pakti nin olusum sureci Mayis 1953 te ABD Disisleri Bakani John Foster Dulles in Ortadogu ulkelerine yaptigi geziyle basladi 2 Nisan 1954 te Turkiye ile Pakistan arasinda imzalanan dostluk ve is birligi antlasmasi kurulus icin onemli bir asama oldu Ekim 1954 te Ankara yi ziyaret eden Irak Basbakani Nuri Said Pasa Turkiye ile Irak in Ortadogu da bir savunma orgutu olusturmayi kararlastirdiklarini acikladi 24 Subat 1955 te Turkiye ile Irak arasinda imzalanan karsilikli is birligi antlasmasina 4 Nisan da Birlesik Krallik in 23 Eylul de Pakistan in 3 Kasim da da Iran in katilmasiyla Bagdat Pakti kurulmus oldu ABD ise pakta gozlemci uye olarak katildi Turkiye nin Arap ulkelerinin cikarlarina aykiri bir siyaset izlemeyecegi konusunda guvence vermesine karsin Misir ve Suriye nin basini cektigi Arap devletleri pakti tepkiyle karsiladilar Pakti Bati emperyalizminin bir araci Israil e hizmet eden bir orgut olarak goren bu ulkeler tepki olarak kendi aralarinda savunma antlasmalari imzaladilar Bagdat Pakti Turk Arap iliskilerini olumsuz etkiledigi gibi Sovyetler Birligi ile olan soguk iliskileri daha da gerginlestirdi ABD nin sadece gozlemci uye statusunde kalip katilmayisi nedeniyle askeri acidan hicbir zaman guclu bir savunma orgutu olamayan Bagdat Pakti Soguk Savas sirasinda Misir ve Suriye gibi radikal Arap ulkelerinin SSCB ye yakinlasmasina yol acti Turkiye nin 1956 da Israil ile diplomatik iliskilerini kesmesi bile orgute yeni bir Arap ulkesinin katilimini saglayamadi Ote yandan pakt uyeligiyle Arap Dunyasi ni karsisina alan Irak ta Kral Faysal ile Nuri Said Pasa nin devrilmesi orgut yapisini zayiflatti Irak in 24 Mart 1959 da cekilmesiyle merkezi Ankara ya tasinan paktin adi 21 Agustos 1959 da CENTO Central Treaty Organisation Merkezi Antlasma Teskilati olarak degistirildi Pakt yeni kimligiyle bu tarihten itibaren ekonomik kulturel ve teknik is birligi alanlarina yoneldi 12 Mart 1979 da once Pakistan in ardindan da ertesi gun Iran in ayrildiklarini aciklamalari sonucunda fiilen islevsiz hale gelen CENTO nun varligi sona erdi 27 Mayis 1960 ta islevine son verilen II TBMM binasi 1961 1979 yillari arasinda CENTO nun son genel merkezi olarak kullanilmistir Genel sekreterlerGenel sekreter CENTO faaliyetlerini denetlemekte olup uc yillik bir sure icin bakanlar kurulu tarafindan atanmaktaydi Merkezi Antlasma Teskilati genel sekreterleri No Isim Ulke Gorev baslangici Gorev bitisi1 Irak 1955 19582 Pakistan 1959 19613 Iran 1962 19684 Rifat Turgut Menemencioglu Turkiye 1968 19725 Iran 1972 19756 Umit Haluk Bayulken Turkiye 1975 19777 gecici Pakistan 1977 19788 Kamuran Gurun Turkiye 1978 1979Ayrica bakinizNATO SEATO ANZUS Amerikan Devletleri Orgutu Sadabat Pakti Kalkinma Icin Bolgesel Isbirligi Ekonomik Isbirligi TeskilatiKaynakca a b c Diyanet Islam Ansiklopedisi 11 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Eylul 2014 a b Bagdat Pakti kuruldu Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923 2000 2 Cilt 3 bas Istanbul YKY Mayis 2002 ss 275 276 Arsivlenmis kopya 28 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Agustos 2017 CENTRAL TREATY ORGANIZATION Encyclopedia Iranica 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Eylul 2014 Dis baglantilarBagdat Pakti maddeleri26 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce