Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mogadişu (Somalice: Muqdisho), Afrika'nın doğusunda, Hint Okyanusu kıyısında bulunan Somali'nin başkentidir. Aynı zamanda eyaletinin de merkezidir. Piri Reis’in Muğdiş dediği şehre Somali dilinde Muqdisho, Arapça kaynaklarda Makdeşû, İtalyancada Mogadiscio, Türkçe eserlerde Mogadişu (Magdişu) denilmektedir.
| Mogadişu | |
|---|---|
Şehir | |
Muqdisho | |
 | |
  Mogadişu Mogadişu'nun Somali'deki konumu | |
| Ülke |  Somali |
| Bölge | İli |
| Yüzölçümü | |
| • Şehir | 1657.00 km² |
| Nüfus (2011) | |
| • Yoğunluk | 817.0/km² |
| • Kent | 1,554,000 |
| Zaman dilimi | (Standart Zaman (Batı Afrika Saati)) |
Tarih
Mogadişu’nun kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Bazı tarihçilere göre Emevi Halifesi Abdülmelik bin Mervan zamanında (685-705), Portekizli tarihçi Joao de Barros’a göre ise Basra Körfezinden gelen yedi kardeş tarafından 887 yılında kuruldu. Ancak 10. yüzyılda Arabistan’ın çeşitli bölgelerinden ve özellikle Abbasi kuvvetleriyle Karmatiler arasında şiddetli mücadelelere sahne olan Lahsâ’dan gelen Araplar’la, İran’ın Şiraz ve Nişabur şehirlerinden buraya göç edenler tarafından kurulduğu genellikle kabul edilmektedir. Bu önemli sahil şehri daima iç bölgelerden gelecek yerli saldırılarına ve Hint Okyanusu’ndan yönelecek deniz saldırılarına açıktı. Mogadişu’ya 10. yüzyılda yerleşen Mukrî, Cid‘atî, Akabî, İsmâilî ve Afîfî gibi büyük kabileler kendi aralarında otuz dokuz küçük zümreden oluşan bir birlik tesis ettiler ve şehrin idaresi için ortak bir yönetim kurdular. Zamanla Mukrî ailesi şehirde üstünlük elde etti, Kahtânî nisbesiyle bilinen bir ulema sülalesi oluşturdu ve şehri yönetecek olan kadıların ancak Kahtânîler’den seçilebileceğini diğer zümrelere kabul ettirdi. Bu ulema sınıfının yönettiği şehir 12. yüzyılda önemli bir ticaret merkezi oldu. 13. yüzyılda Ebû Bekir b. Fahreddin burada küçük bir sultanlık kurmayı başardı ve Mukrîler’le anlaşarak şehir kadılarının onlar arasından seçileceğini bildirdi. Başşehirdeki Mescid-i Cum'a ve diğer iki büyük caminin 1238, 1268 ve 1269 tarihli kitabelerinden 13. yüzyılda buradaki refah seviyesinin oldukça yüksek olduğu anlaşılmaktadır.
1331 yılında Sultan Ebû Bekir b. Ömer zamanında Mogadişu’yu ziyaret eden İbn Battuta sultanın Makdişu dili konuştuğunu, ancak Arapçayı da bildiğini, bu hanedan döneminde şehrin büyük gelişme gösterdiğini ve çok canlı bir ticaret hayatının olduğunu belirtmektedir. Mogadişu’nun Mısır ve Arap yarımadasıyla ticari ilişkileri oldukça gelişmişti. 14. yüzyıldan itibaren Mogadişu ülkenin kuzey pazarını elinde bulunduruyordu. 14-15. yüzyıllar Mogadişu’nun tarihteki en müreffeh dönemini oluşturmaktadır. 16. yüzyılın başında sadece şehrin değil Habeş de denilen ülkenin isminin Makdişu olduğunu ve burada yaşayan halkın Makdişu dili konuştuğunu Piri Reis belirtmektedir. 1499’da Hindistan’dan dönüşünde Vasco da Gama donanmasıyla Mogadişu’ya bir saldırı düzenlemişse de şehri işgal edemedi. 1507’de gerçekleştirilen saldırılar da başarısızlıkla sonuçlandı. 16. yüzyılda Mogadişu’da yönetim Muzaffer sülâlesinin eline geçti. Bu sırada Somali asıllı göçebe Heviye kabilesi, yine Somali asıllı olup Makdişu Sultanlığı ile ittifak yapan yerel Acurân Sultanlığı’nın topraklarını işgal ederek Mogadişu’nun ekonomik açıdan geri kalmasına sebep oldu. 1585’te Emir Ali Bey, Hint Okyanusu sahillerini iki kadırga ile dolaşarak önce Mogadişu’yu, ardından Mombasa’ya kadar diğer sahil şehirlerini Portekiz saldırılarından kurtarıp Osmanlı Devleti’ne bağladı.
1698 yılında Umman Sultanı Seyf b. Sultân, Mombasa’yı Portekizliler’den alınca Mogadişu ve diğer Somali sahil şehirleri de Ummanlılar’ın eline geçti. Fakat Umman buradaki birliklerini geri çektiği zaman yeni bir idari boşluk oluştu. Bu gelişmeler Mogadişu’yu her yönden iyice zayıflattı ve şehir Hamarven ve Şangani adıyla ikiye bölündü. Somali etnik grubu yavaş yavaş eski Arap şehrine girmeye başladı. 1752’de Umman Sultanlığı adına Mogadişu’dan Afrika’nın güneyindeki ’ya kadar olan sahiller Arap bölgesi ilân edildi ve Portekiz hakimiyetine son verildi. Ancak Mogadişu şehri bir başka Somali asıllı kabile olan Darandolle’nin eline geçti. İmam unvanı taşıyan reisleri karargâhını Şangani’de kurdu. 1823 yılında Mogadişu ismen Umman Sultanı Seyyid Saîd b. Sultân’a bağlandıysa da buranın idaresi yine Somali yerli reislerinin elinde kaldı. 1843’te Mogadişu’ya ilk defa Ummanlılar tarafından Somali asıllı bir vali tayin edildi. Zanzibar Sultanı Bergaş b. Saîd Mogadişu’yu 1871’de doğrudan idaresine aldı. Mogadişu, 1892 yılında İtalya tarafından kiralandı ve burası İtalyan himayesindeki kıyı olarak ilan edildi. Zengibar Sultanı Seyyid Ali b. Hamûd 1905’te Mogadişu’yu İtalya’ ya sattı. 1911 yılında İtalya Somali’yi sömürge ilan ederek Mogadişu’yu başşehir yaptı. 1938’de İtalya’nın Etiyopya ile yaptığı savaş esnasında 50.000 kişinin yaşadığı şehirde nüfusun % 40’ını İtalyanlar oluşturuyordu. II. Dünya Savaşı sırasında İtalya’nın Somali sömürgesi İngilizler tarafından işgal edildiyse de şehrin idaresi geçici olarak tekrar İtalya’ya bırakıldı.
26 Haziran 1960'ta bağımsızlığını ilan eden Somali Devleti' nin, daha sonra 1 Temmuz 1960'ta Somali Cumhuriyeti' nin başkenti oldu.
Kardeş şehirler
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- GlobalSecurity.org page on the city's history13 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mogadishu at Google Maps9 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Map of Mogadishu (1997)8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- BBC makaleleri:
- "Inside Somalia's danger zone"21 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., October 5, 2008 (videos)
- "Somalian 'ghost city' wracked by war"19 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., October 6, 2008
- Photos of Mogadishu taken between 1993 and 19953 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Few Traces Of Past Glory In Mogadishu26 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - audio report by NPR
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mogadisu Somalice Muqdisho Afrika nin dogusunda Hint Okyanusu kiyisinda bulunan Somali nin baskentidir Ayni zamanda eyaletinin de merkezidir Piri Reis in Mugdis dedigi sehre Somali dilinde Muqdisho Arapca kaynaklarda Makdesu Italyancada Mogadiscio Turkce eserlerde Mogadisu Magdisu denilmektedir MogadisuSehirMuqdishoMogadisuMogadisu nun Somali deki konumuUlkeSomaliBolgeIliYuzolcumu Sehir1657 00 km Nufus 2011 Yogunluk817 0 km Kent1 554 000Zaman dilimiUTC 03 00 Standart Zaman Bati Afrika Saati TarihMogadisu nun kurulus tarihi kesin olarak bilinmemektedir Bazi tarihcilere gore Emevi Halifesi Abdulmelik bin Mervan zamaninda 685 705 Portekizli tarihci Joao de Barros a gore ise Basra Korfezinden gelen yedi kardes tarafindan 887 yilinda kuruldu Ancak 10 yuzyilda Arabistan in cesitli bolgelerinden ve ozellikle Abbasi kuvvetleriyle Karmatiler arasinda siddetli mucadelelere sahne olan Lahsa dan gelen Araplar la Iran in Siraz ve Nisabur sehirlerinden buraya goc edenler tarafindan kuruldugu genellikle kabul edilmektedir Bu onemli sahil sehri daima ic bolgelerden gelecek yerli saldirilarina ve Hint Okyanusu ndan yonelecek deniz saldirilarina acikti Mogadisu ya 10 yuzyilda yerlesen Mukri Cid ati Akabi Ismaili ve Afifi gibi buyuk kabileler kendi aralarinda otuz dokuz kucuk zumreden olusan bir birlik tesis ettiler ve sehrin idaresi icin ortak bir yonetim kurdular Zamanla Mukri ailesi sehirde ustunluk elde etti Kahtani nisbesiyle bilinen bir ulema sulalesi olusturdu ve sehri yonetecek olan kadilarin ancak Kahtaniler den secilebilecegini diger zumrelere kabul ettirdi Bu ulema sinifinin yonettigi sehir 12 yuzyilda onemli bir ticaret merkezi oldu 13 yuzyilda Ebu Bekir b Fahreddin burada kucuk bir sultanlik kurmayi basardi ve Mukriler le anlasarak sehir kadilarinin onlar arasindan secilecegini bildirdi Bassehirdeki Mescid i Cum a ve diger iki buyuk caminin 1238 1268 ve 1269 tarihli kitabelerinden 13 yuzyilda buradaki refah seviyesinin oldukca yuksek oldugu anlasilmaktadir 1331 yilinda Sultan Ebu Bekir b Omer zamaninda Mogadisu yu ziyaret eden Ibn Battuta sultanin Makdisu dili konustugunu ancak Arapcayi da bildigini bu hanedan doneminde sehrin buyuk gelisme gosterdigini ve cok canli bir ticaret hayatinin oldugunu belirtmektedir Mogadisu nun Misir ve Arap yarimadasiyla ticari iliskileri oldukca gelismisti 14 yuzyildan itibaren Mogadisu ulkenin kuzey pazarini elinde bulunduruyordu 14 15 yuzyillar Mogadisu nun tarihteki en mureffeh donemini olusturmaktadir 16 yuzyilin basinda sadece sehrin degil Habes de denilen ulkenin isminin Makdisu oldugunu ve burada yasayan halkin Makdisu dili konustugunu Piri Reis belirtmektedir 1499 da Hindistan dan donusunde Vasco da Gama donanmasiyla Mogadisu ya bir saldiri duzenlemisse de sehri isgal edemedi 1507 de gerceklestirilen saldirilar da basarisizlikla sonuclandi 16 yuzyilda Mogadisu da yonetim Muzaffer sulalesinin eline gecti Bu sirada Somali asilli gocebe Heviye kabilesi yine Somali asilli olup Makdisu Sultanligi ile ittifak yapan yerel Acuran Sultanligi nin topraklarini isgal ederek Mogadisu nun ekonomik acidan geri kalmasina sebep oldu 1585 te Emir Ali Bey Hint Okyanusu sahillerini iki kadirga ile dolasarak once Mogadisu yu ardindan Mombasa ya kadar diger sahil sehirlerini Portekiz saldirilarindan kurtarip Osmanli Devleti ne bagladi Mogadisu sehir merkezi 1936 1698 yilinda Umman Sultani Seyf b Sultan Mombasa yi Portekizliler den alinca Mogadisu ve diger Somali sahil sehirleri de Ummanlilar in eline gecti Fakat Umman buradaki birliklerini geri cektigi zaman yeni bir idari bosluk olustu Bu gelismeler Mogadisu yu her yonden iyice zayiflatti ve sehir Hamarven ve Sangani adiyla ikiye bolundu Somali etnik grubu yavas yavas eski Arap sehrine girmeye basladi 1752 de Umman Sultanligi adina Mogadisu dan Afrika nin guneyindeki ya kadar olan sahiller Arap bolgesi ilan edildi ve Portekiz hakimiyetine son verildi Ancak Mogadisu sehri bir baska Somali asilli kabile olan Darandolle nin eline gecti Imam unvani tasiyan reisleri karargahini Sangani de kurdu 1823 yilinda Mogadisu ismen Umman Sultani Seyyid Said b Sultan a baglandiysa da buranin idaresi yine Somali yerli reislerinin elinde kaldi 1843 te Mogadisu ya ilk defa Ummanlilar tarafindan Somali asilli bir vali tayin edildi Zanzibar Sultani Bergas b Said Mogadisu yu 1871 de dogrudan idaresine aldi Mogadisu 1892 yilinda Italya tarafindan kiralandi ve burasi Italyan himayesindeki kiyi olarak ilan edildi Zengibar Sultani Seyyid Ali b Hamud 1905 te Mogadisu yu Italya ya satti 1911 yilinda Italya Somali yi somurge ilan ederek Mogadisu yu bassehir yapti 1938 de Italya nin Etiyopya ile yaptigi savas esnasinda 50 000 kisinin yasadigi sehirde nufusun 40 ini Italyanlar olusturuyordu II Dunya Savasi sirasinda Italya nin Somali somurgesi Ingilizler tarafindan isgal edildiyse de sehrin idaresi gecici olarak tekrar Italya ya birakildi 26 Haziran 1960 ta bagimsizligini ilan eden Somali Devleti nin daha sonra 1 Temmuz 1960 ta Somali Cumhuriyeti nin baskenti oldu Kardes sehirlerAnkara Turkiye 2000 Istanbul Turkiye 2012 Ayrica bakinizAbdulaziz CamiiKaynakca Arsivlenmis kopya 10 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2015 a b c Islam Ansiklopedisi Ahmet Kavas 2 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2015 Mahalli Idareler Genel Mudurlugu 21 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilarGlobalSecurity org page on the city s history13 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mogadishu at Google Maps9 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Map of Mogadishu 1997 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC makaleleri Inside Somalia s danger zone 21 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde October 5 2008 videos Somalian ghost city wracked by war 19 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde October 6 2008 Photos of Mogadishu taken between 1993 and 19953 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Few Traces Of Past Glory In Mogadishu26 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde audio report by NPR