Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Necip Asım Yazıksız (d. 29 Aralık 1861, Kilis – ö. 12 Aralık 1935, İstanbul), asker, müderris, tarihçi, Türkolog, milletvekili.
Necip Asım Yazıksız | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 29 Aralık 1861 Kilis |
| Ölüm | 12 Aralık 1935 (73 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | Asker |
Türk Ocakları'nın kuruluşunda rol aldı. Çoğu küçük risalelerden oluşan 40 civarında eser yayımladı. İlk kez Türk tarihini kaleme alanlardan birisidir. Türk dilinin sadeleşmesinde büyük emek sarf etmiştir. Türkiye’de dilbiliminin gelişip yerleşmesinin öncülerindendir. Bilimsel çalışmaları için Fransızca, Arapça, Uygurca ve Çağatayca öğrendi. TBMM'de III., IV., V. dönem Erzurum milletvekili olarak yer aldı.
Yaşamı
1861 yılında Kilis’te doğdu. Babası, Balhasanoğulları diye anılan bir sipahi ailesinden Hacı Asım Bey’dir.
İlk ve orta öğrenimini Kilis’te yaptı. 1875’te Şam Askeri İdadisi’nde başladığı lise öğrenimine İstanbul’daki Kuleli Askeri Lisesi’nde devam etti. Bu sırada dönemin ünlü bilim adamlarından Hoca Tahsin Efendi’den çeşitli konularda dersler aldı. 1878’de Ahmet Mithat Efendi ile tanıştı ve onun teşviki ile Tercüman-ı Hakikat Gazetesi’nde fen alanında yazılar yazdı. 1879’da girdiği Harbiye’den Piyade Mülazimi (Teğmen) rütbesi ile mezun oldu.
Öğretmenlik Yaşamı
Eğitimini tamamladıktan sonra askerî rüştiyelerde ve sonra Harbiye’de Türkçe, Fransızca ve tarih gibi dersler okuttu. Bu dönemde birçok dilbilgisi, okuma, coğrafya ve tarih kitapları yayınladı. Bu küçük okul kitaplarından başka “Medrese-i Edep”, “Medeniyete Hizmet”, “Sitler” gibi çeşitli eser ve tercümeleri, Fransızca, hatta fizik ve resim derslerine ait risaleleri basıldı. Fransız doğubilimci Léon Cahun’un Türk tarihi üstüne eserlerini ve Gök Bayrak (1876) adlı romanını tercüme etti. Bir yandan da Türkçülük çizgisi belirgin olan İkdam Gazetesi’nde Türk tarihi ve Türkçülük ile ilgili makaleler yayımladı. Yazdığı makalelerin şöhreti 1890’larda Avrupa’ya dek ulaştı. Paris’te faaliyet gösteren “Asya Cemiyeti”’ne üye seçildi ve 1892’de çalışmalarını takdir için Chicago’da açılan sergide kendisine bir madalya takdim edildi. Bilimsel araştırma ve incelemelerini sürdürürken askeri okullardaki öğretmenlik görevi de devam eden Necim Asım, 1913’te miralay (albay) rütbesi ile emekli oldu.
Darulfünun Müderrisliği
II. Meşrutiyet’ten sonra İstanbul Darülfünun’nda Türk Tarihi ve Türk Dili Tarihi dersleri verdi. İstanbul Darülfünununda Türkoloji bölümünü kuran ve Türk Dili Tarihi kürsüsünün ilk profesörü kabul edilen Necip Asım, dilbilimin Türkiye’de gelişip yerleşmesinin öncülerinden birisi oldu.
Türk Yurdu, Bilgi, Edebiyat Fakültesi Mecmuası, Türk Tarih Cemiyeti Mecmuası gibi birçok mecmuada makaleler yazdı, kitaplar çıkardı, çeviriler yaptı.
Osmanlı Tarihi Araştırmaları
Necip Asım Bey, Osmanlı Tarihi’nin yazılması ve belgelerin toplanması için Sultan Mehmet Reşat önderliğinde 27 Kasım 1909’da kurulan ve kendisine her türlü aracı kullanma, arşivlerde inceleme yapma yetkisi verilen Tarih-i Osmani Encümeni’nde yer aldı. Encümen, yazacağı Osmanlı Tarihi’nin ilk cildini yazma görevini 9 Şubat 1910’daki ilk toplantısında Necip Asım ve Mehmet Arif Bey’e vermişti. İki araştırmacı, yedi yıllık çalışmadan sonra Osmanlı Tarihine ait tek cilt yayımlayabildi. Bu cilt, olguculuğa dayalı olmadığı gerekçesiyle Köprülüzade Mehmet Fuat, Akçuraoğlu Yusuf, Ahmet Refik tarafından ciddi biçimde eleştirildi.
Türk Derneği
Necip Asım, 1911 yılında Türk milliyetçiliğini esas alarak kurulan ilk dernek olanTürk Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı ve başkanlığına getirildi. Mehmet Arif ile birlikte yürüttüğü Osmanlı tarihi ile ilgili çalışmalarını bu derneğin tüzel kişiliği altında gerçekleştirdi. Derneğin bazı üyeleri ile birlikte 1915 yılında kurulan Asar-ı İslamiye ve Milliye Tedkik Encümeni’ne katıldı.
Türkçeciler
Osmanlılık düşüncesinin iyice yerleşmiş olduğu Abdülhamit devrinde Türkçü ve Türkçeci olarak belirmiş olan en kuvvetli fikir adamlarımızdandır. O günlerde Türkçeciler grubunda Ahmet Mithat Efendi ve Şemsettin Sami ile birlikte yer almıştır.
Vav’lı Türk Unvanı
1910’larda Türk sözcüğünün eski harflerle nasıl yazılacağı konusunda belirsizlik sürüyordu. Necip Asım’a gelinceye kadar "Türk" sözcüğünün yazımında “ü” sesini veren “vav” kullanılmıyordu. Necip Asım Bey, “Türk”’ü “vav” ile yazmaya başlayan kişidir. Bu suretle Türkler’den bahsedilirken kullanılan “Etrâk-i bî-idrâk” (İdraksiz, anlayışsız Türkler) ifadesinin yazılması mümkün olmaktan çıkmıştır. Necip Asım Yazıksız ve onun gibi düşünen Veled Çelebi bu yüzden biraz da küçümseyici bir ifade olarak “Vav’lı Türkler” diye anılmıştır.
Milletvekilliği
1927’de Erzurum milletvekili olarak TBMM’ye girdi ve ölümüne değin milletvekilliğini sürdürdü. Türk Dil Kurumu çalışmalarında yer aldı. Soyadı Kanunu çıktığında “Yazıksız” soyadını aldı. Yazılarında Başhasanoğlu ve Balkanoğlu adlarını da kullandı.
Ölümü
12 Aralık 1935’te Kadıköy’deki evinde yaşamını yitirdi. Erenköy’de Sahrayıcedit mezarlığına gömüldü. Vasiyeti gereği mezar taşına “Necip Asım, Türk tarihi müellifi, 1861-1935” yazıldı.
Bazı eserleri
- Ziya ve Hareket
- Güvercin Postası
- Yeni Tertipte Osmanlı Sarfı
- Ev Kızı
- Lügatı İlmiye ve Fenniye
- Usul-İnşa
- Kitap
- Ural ve Altay Lisanları
- Mükemmel Sarf ve Nahiv-i Osmani
- Yazarın Orhun Abideleri adlı eserinde Orhun harfleri ile ilgili bölüme kaynaklık eden küçük kitaptır. Eser, Osmanlı Türkçesinin şekil bilgisi ve söz dizimin inceler. 2015'te EN ESKİ TÜRK YAZISI (Osmanlı Dönemindeki İlk Göktürkçe İncelemesi" başlığıyla Burcu Yanıklar, 2020'de "Mükemmel Sarf ve Nahv-i Osmânî (Giriş-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım)" başlığıyla Halilibrahim Ertürk ve Elif Gizem Karaoğlu tarafından yayımlanmıştır.
- Türk Tarihi Umumisi
- Milli Aruz
- İlm-i Lisan
- Osmanlı Tarihi
- Eski Savlar : Divânu Lügati't-Türk’te geçen 290 atasözü ve bu özellikteki diğer sözlerle bunların açıklamalarını, bazılarının bugünkü karşılıklarını bir araya getiren eserdir.
- Orhon Abideleri: Necip Asım Yazıksız’ın, Orhun Abideleri hakkında, kitabeleri ilk defa okuyan Vilhelm Thomsen’in eserini esas alarak ve Şemseddin Sami’nin daha önce meydana getirdiği basılmamış Orhun Abideleri adlı eserinden yararlanarak yazdığı eserdir.
- Celaleddin Harzemşah
- Hibetü’l-Hakayık: Necip Asım Yazıksız’ın, Ayasofya Kütüphanesinde bulduğu ve okumayı başardığı 11. Yy. şairi Yüknekli Mahmut oğlu Ahmet adlı Türk şaire ait olan Atebetü’l-Hakayık adlı eserin lehçemize tercümesidir.
Kaynakça
Ertürk, H. ve Akın, Ü. Yeni Tertib Muhtasar Osmanlı Sarfı, Ankara: Gece Kitaplığı, Şubat/2019.
| Wikimedia Commons'ta Necip Asım Yazıksız ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
ERTÜRK, H. ve Karaoğlu, E. Gizem. Mükemmel Sarf ve Nahv-i Osmânî (Giriş-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım), Ankara: Gece Kitaplığı, Haziran/2020
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Necip Asim Yaziksiz d 29 Aralik 1861 Kilis o 12 Aralik 1935 Istanbul asker muderris tarihci Turkolog milletvekili Necip Asim YaziksizDogum29 Aralik 1861 KilisOlum12 Aralik 1935 73 yasinda Istanbul TurkiyeMilliyetTurkMeslekAskerNecip Asim Yaziksiz in Sahrayicedid Mezarligi ndaki mezariNecip Asim Yaziksiz in Sahrayicedid Mezarligi ndaki mezar tasi Turk Ocaklari nin kurulusunda rol aldi Cogu kucuk risalelerden olusan 40 civarinda eser yayimladi Ilk kez Turk tarihini kaleme alanlardan birisidir Turk dilinin sadelesmesinde buyuk emek sarf etmistir Turkiye de dilbiliminin gelisip yerlesmesinin onculerindendir Bilimsel calismalari icin Fransizca Arapca Uygurca ve Cagatayca ogrendi TBMM de III IV V donem Erzurum milletvekili olarak yer aldi Yasami1861 yilinda Kilis te dogdu Babasi Balhasanogullari diye anilan bir sipahi ailesinden Haci Asim Bey dir Ilk ve orta ogrenimini Kilis te yapti 1875 te Sam Askeri Idadisi nde basladigi lise ogrenimine Istanbul daki Kuleli Askeri Lisesi nde devam etti Bu sirada donemin unlu bilim adamlarindan Hoca Tahsin Efendi den cesitli konularda dersler aldi 1878 de Ahmet Mithat Efendi ile tanisti ve onun tesviki ile Tercuman i Hakikat Gazetesi nde fen alaninda yazilar yazdi 1879 da girdigi Harbiye den Piyade Mulazimi Tegmen rutbesi ile mezun oldu Ogretmenlik Yasami Egitimini tamamladiktan sonra askeri rustiyelerde ve sonra Harbiye de Turkce Fransizca ve tarih gibi dersler okuttu Bu donemde bircok dilbilgisi okuma cografya ve tarih kitaplari yayinladi Bu kucuk okul kitaplarindan baska Medrese i Edep Medeniyete Hizmet Sitler gibi cesitli eser ve tercumeleri Fransizca hatta fizik ve resim derslerine ait risaleleri basildi Fransiz dogubilimci Leon Cahun un Turk tarihi ustune eserlerini ve Gok Bayrak 1876 adli romanini tercume etti Bir yandan da Turkculuk cizgisi belirgin olan Ikdam Gazetesi nde Turk tarihi ve Turkculuk ile ilgili makaleler yayimladi Yazdigi makalelerin sohreti 1890 larda Avrupa ya dek ulasti Paris te faaliyet gosteren Asya Cemiyeti ne uye secildi ve 1892 de calismalarini takdir icin Chicago da acilan sergide kendisine bir madalya takdim edildi Bilimsel arastirma ve incelemelerini surdururken askeri okullardaki ogretmenlik gorevi de devam eden Necim Asim 1913 te miralay albay rutbesi ile emekli oldu Darulfunun Muderrisligi II Mesrutiyet ten sonra Istanbul Darulfunun nda Turk Tarihi ve Turk Dili Tarihi dersleri verdi Istanbul Darulfunununda Turkoloji bolumunu kuran ve Turk Dili Tarihi kursusunun ilk profesoru kabul edilen Necip Asim dilbilimin Turkiye de gelisip yerlesmesinin onculerinden birisi oldu Turk Yurdu Bilgi Edebiyat Fakultesi Mecmuasi Turk Tarih Cemiyeti Mecmuasi gibi bircok mecmuada makaleler yazdi kitaplar cikardi ceviriler yapti Osmanli Tarihi Arastirmalari Necip Asim Bey Osmanli Tarihi nin yazilmasi ve belgelerin toplanmasi icin Sultan Mehmet Resat onderliginde 27 Kasim 1909 da kurulan ve kendisine her turlu araci kullanma arsivlerde inceleme yapma yetkisi verilen Tarih i Osmani Encumeni nde yer aldi Encumen yazacagi Osmanli Tarihi nin ilk cildini yazma gorevini 9 Subat 1910 daki ilk toplantisinda Necip Asim ve Mehmet Arif Bey e vermisti Iki arastirmaci yedi yillik calismadan sonra Osmanli Tarihine ait tek cilt yayimlayabildi Bu cilt olguculuga dayali olmadigi gerekcesiyle Kopruluzade Mehmet Fuat Akcuraoglu Yusuf Ahmet Refik tarafindan ciddi bicimde elestirildi Turk Dernegi Necip Asim 1911 yilinda Turk milliyetciligini esas alarak kurulan ilk dernek olanTurk Dernegi nin kuruculari arasinda yer aldi ve baskanligina getirildi Mehmet Arif ile birlikte yuruttugu Osmanli tarihi ile ilgili calismalarini bu dernegin tuzel kisiligi altinda gerceklestirdi Dernegin bazi uyeleri ile birlikte 1915 yilinda kurulan Asar i Islamiye ve Milliye Tedkik Encumeni ne katildi Turkceciler Osmanlilik dusuncesinin iyice yerlesmis oldugu Abdulhamit devrinde Turkcu ve Turkceci olarak belirmis olan en kuvvetli fikir adamlarimizdandir O gunlerde Turkceciler grubunda Ahmet Mithat Efendi ve Semsettin Sami ile birlikte yer almistir Vav li Turk Unvani 1910 larda Turk sozcugunun eski harflerle nasil yazilacagi konusunda belirsizlik suruyordu Necip Asim a gelinceye kadar Turk sozcugunun yaziminda u sesini veren vav kullanilmiyordu Necip Asim Bey Turk u vav ile yazmaya baslayan kisidir Bu suretle Turkler den bahsedilirken kullanilan Etrak i bi idrak Idraksiz anlayissiz Turkler ifadesinin yazilmasi mumkun olmaktan cikmistir Necip Asim Yaziksiz ve onun gibi dusunen Veled Celebi bu yuzden biraz da kucumseyici bir ifade olarak Vav li Turkler diye anilmistir Milletvekilligi 1927 de Erzurum milletvekili olarak TBMM ye girdi ve olumune degin milletvekilligini surdurdu Turk Dil Kurumu calismalarinda yer aldi Soyadi Kanunu ciktiginda Yaziksiz soyadini aldi Yazilarinda Bashasanoglu ve Balkanoglu adlarini da kullandi Olumu 12 Aralik 1935 te Kadikoy deki evinde yasamini yitirdi Erenkoy de Sahrayicedit mezarligina gomuldu Vasiyeti geregi mezar tasina Necip Asim Turk tarihi muellifi 1861 1935 yazildi Bazi eserleriZiya ve Hareket Guvercin Postasi Yeni Tertipte Osmanli Sarfi Ev Kizi Lugati Ilmiye ve Fenniye Usul Insa Kitap Ural ve Altay Lisanlari Mukemmel Sarf ve Nahiv i OsmaniYazarin Orhun Abideleri adli eserinde Orhun harfleri ile ilgili bolume kaynaklik eden kucuk kitaptir Eser Osmanli Turkcesinin sekil bilgisi ve soz dizimin inceler 2015 te EN ESKI TURK YAZISI Osmanli Donemindeki Ilk Gokturkce Incelemesi basligiyla Burcu Yaniklar 2020 de Mukemmel Sarf ve Nahv i Osmani Giris Metin Sozluk Tipkibasim basligiyla Halilibrahim Erturk ve Elif Gizem Karaoglu tarafindan yayimlanmistir Turk Tarihi Umumisi Milli Aruz Ilm i Lisan Osmanli Tarihi Eski Savlar Divanu Lugati t Turk te gecen 290 atasozu ve bu ozellikteki diger sozlerle bunlarin aciklamalarini bazilarinin bugunku karsiliklarini bir araya getiren eserdir Orhon Abideleri Necip Asim Yaziksiz in Orhun Abideleri hakkinda kitabeleri ilk defa okuyan Vilhelm Thomsen in eserini esas alarak ve Semseddin Sami nin daha once meydana getirdigi basilmamis Orhun Abideleri adli eserinden yararlanarak yazdigi eserdir Celaleddin Harzemsah Hibetu l Hakayik Necip Asim Yaziksiz in Ayasofya Kutuphanesinde buldugu ve okumayi basardigi 11 Yy sairi Yuknekli Mahmut oglu Ahmet adli Turk saire ait olan Atebetu l Hakayik adli eserin lehcemize tercumesidir Kaynakca a b c d Boler Tuncay 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Aralik 2015 a b Kocak Kemal 10 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Aralik 2015 20 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erturk H ve Akin U Yeni Tertib Muhtasar Osmanli Sarfi Ankara Gece Kitapligi Subat 2019 Wikimedia Commons ta Necip Asim Yaziksiz ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir ERTURK H ve Karaoglu E Gizem Mukemmel Sarf ve Nahv i Osmani Giris Metin Sozluk Tipkibasim Ankara Gece Kitapligi Haziran 2020