Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Netayicü'l vukuat, Mustafa Nuri Paşa'nın yazdığı tarih kitabıdır.
| Yazar | Mustafa Nuri Paşa |
|---|---|
| Ülke | Türkiye |
| Dil | Osmanlıca |
| Tür | Tarih |
Bölümleri
Mustafa Nûri Paşa’nın Osmanlı tarihçileri arasında önemli bir yer edinmesini sağlayan Netayicü'l vukuat adlı tarihidir. Dört ciltten oluşan kitabını sekiz yıl süren (1873-1881) Defter-i Hâkānî nâzırlığı sırasında kaleme almıştır. Çalışmasında Cevdet Paşa ile Ahmet Vefik Paşa’dan etkilendiği düşünülebilirse de esas örnek aldığı kişi İbn Haldun’dur. Mustafa Nûri Paşa, Osmanlı Devleti’nin tarihini altı devreye ayırmıştır; bu sebeple eseri de altı bölümden meydana gelmektedir:
- Birinci bölümde Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan Timur hadisesine kadar geçen olaylar yer almaktadır.
- İkinci bölüm, Yıldırım Bayezid’in vefatı ve Çelebi Mehmed’in tahta çıkışından II. Bayezid’in saltanatı oğlu Selim’e bırakmasına kadar geçen hadiseleri konu edinir.
- Üçüncü bölüm Yavuz Sultan Selim’in tahta çıkışından III. Murad’ın vefatına kadar geçen dönemi anlatmaktadır.
- Dördüncü bölüm III. Mehmed’den II. Süleyman’ın tahta çıkışına kadar geçen dönemi anlatır.
- Beşinci bölüm II. Süleyman’ın cülûsundan Küçük Kaynarca Antlaşması’na kadar cereyan eden olayları anlatmaktadır.
- Altıncı bölüm de bu tarihten itibaren 1841 yılına kadar geçen hadiseleri ihtiva etmektedir.
Değerlendirme
Bölümlerin her biri devletin kuruluş, takarrür, istilâ ve ikbal, tereddüt ve tevakkuf, ıslahat ve yenilik devirleri olarak değerlendirilmektedir. Her bölümde önce dönemin hadiseleri anlatılmakta, ardından tekmile başlığı altında genel bir değerlendirme yapıldıktan sonra alt başlıklar halinde devlet erkânı ve saltanat işleri, kurumlar ve gelişmeleri, arazi idaresi, mülkiye ve eyaletler, ordu, bahriye, maliye, ilim, maarif, sanayi ve fen alanındaki gelişmeler, hariciye gibi konular incelenmekte; yeniçeri, cebeci, süvari, tersane, bostancı, taşradaki yerli kulu ocakları ve akıncı taifesinin sayıları, nizam ve kaideleriyle mevcut âlim ve memurlara dair bilgiler verilmektedir.
Eserin hazırlanması esnasında Osmanlı tarihlerinin yanında Bâb-ı Âli, Maliye, Defterhâne kayıtları da incelenmiştir. Bunlarla birlikte matbu olmayan çok sayıda risâle ve mecmuadan da istifade edildiği kaydedilmektedir. Ayrıca sefâretnâmeler, eski teşrifat defterleri, matbah emini Sâlih Paşa’nın defterleri, Defterhâne’de muhafaza edilen vakfiyelerle Takvîm-i Vekâyi nüshaları da kaynakları arasında sayılabilir.
Mustafa Nuri Paşa eserinde olayları aktarmanın ötesinde sebep ve sonuçlarını araştıran bir yöntem kullanmış, eski rûznâmecilerin izlediği yolu terkederek olayların tasvir ve takdirinde tenkidî noktalardan hareket eden yeni bir yol tutmuştur. Önemli bilgilerin yer aldığı eser kolay ve akıcı üslûbuyla yaygınlık kazanmıştır; Franz Babinger tarafından Osmanlı tarihi hakkında yazılmış Türkçe eserlerin içinde en öğretici ve öğrenme şevki vereni olarak nitelendirilmektedir. Sultan V. Mehmed’in Nuri Paşa’nın eserini sık sık okutup dinlediği kaydedilir. Son vak'anüvis Abdurrahman Şeref Efendi'nin Târîh-i Devlet-i Osmâniyye isimli eserinin tertibinde Netayicü'l vukuat örnek alındığı gibi bunun başlıca kaynağı da olmuş, I. cildin sonuna eklenen Teşkilât ve Nizâmât-ı Kadîme başlıklı kısım Netayicü'l vukuat’tan olduğu gibi aktarılmıştır. Kitap ayrıca başta Ahmet Rasim olmak üzere pek çok kişi tarafından kaynak olarak kullanılmıştır. Mustafa Nuri Paşa’nın eseri kaleme almaktaki maksadı, umumi bir Osmanlı tarihi yazmaktan ziyade Osmanlı saltanatının başlangıcından itibaren siyasî idare ile zaman zaman değişen kanun ve nizamların değiştirilmesinin sebeplerini araştırmak ve neticelerini bulmaktır. Bundan dolayı tarihî hadiseler kısaca sıralandıktan sonra devletin yapısı ve teşkilâtı incelenmektedir. Bu açıdan türünün ilk örneği olarak değerlendirilir.
Mustafa Nuri Paşa’nın Batı dillerini bilmeyişi sebebiyle Avrupa tarihine dair eserlerden istifade edememesi bir eksiklik olarak kaydedilmektedir. Özellikle Avrupa ile ilişkilerin arttığı bir dönemin anlatıldığı altıncı bölümde bu eksiklik daha çok göze çarpar. Yazar bu kısmı da yazmış, ancak müsvedde halinde kalmış ve tamamlanamamıştır. Verdiği bilgilere kaynak göstermemesi de bir eksiklik olarak görülmektedir. Onun eserinde geleneksel kurumları tanıtmayı hedeflediği, Tanzimat ile birlikte devletin kurumları köklü bir değişikliğe uğradığı için Tanzimat sonrasını yazmak istemediği şeklinde değerlendirmeler de yapılmaktadır.
Baskıları
Eserin ilk üç cildinin baskısı yazar tarafından yaptırılmış:
- I, İstanbul 1294 [başlangıçtan h. 1003 yılına kadar];
- II, İstanbul 1296 [h. 1003’ten 1099’a kadar];
- III, İstanbul 1296 [h. 1099’dan 1188’e kadar]
IV. cildi, Mustafa Nuri Paşa’nın ölümünden sonra Mehmed Galib Bey ilk üç cildin ikinci baskısıyla birlikte ve bir önsöz ilâvesiyle neşretmiştir (İstanbul 1327 [h. 1188’den 1257’ye kadar]). Mustafa Nuri Paşa, eserinin IV. cildinin basımını kayınbiraderi eski Dahiliye Nâzırı Said Efendi’ye vasiyet etmiş, ancak bu vasiyet Said Efendi’nin vefatından sonra oğlu Mehmed Galib Bey tarafından gerçekleştirilebilmiştir.
- Mustafa Nuri Paşa (2008). Yılmaz, Kurt (Ed.). Kurumlarıyla Osmanlı Tarihi 1-4. İstanbul: Birleşik Kitabevi. ISBN .
Kaynakça
- ^ a b c d e f Özcan, Tahsin (2006). "MUSTAFA NÛRİ PAŞA". TDV İslâm Ansiklopedisi. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 342-343. 26 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Aralık 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Netayicu l vukuat Mustafa Nuri Pasa nin yazdigi tarih kitabidir Netayicu l vukuaYazarMustafa Nuri PasaUlkeTurkiyeDilOsmanlicaTurTarihBolumleriMustafa Nuri Pasa nin Osmanli tarihcileri arasinda onemli bir yer edinmesini saglayan Netayicu l vukuat adli tarihidir Dort ciltten olusan kitabini sekiz yil suren 1873 1881 Defter i Hakani nazirligi sirasinda kaleme almistir Calismasinda Cevdet Pasa ile Ahmet Vefik Pasa dan etkilendigi dusunulebilirse de esas ornek aldigi kisi Ibn Haldun dur Mustafa Nuri Pasa Osmanli Devleti nin tarihini alti devreye ayirmistir bu sebeple eseri de alti bolumden meydana gelmektedir Birinci bolumde Osmanli Devleti nin kurulusundan Timur hadisesine kadar gecen olaylar yer almaktadir Ikinci bolum Yildirim Bayezid in vefati ve Celebi Mehmed in tahta cikisindan II Bayezid in saltanati oglu Selim e birakmasina kadar gecen hadiseleri konu edinir Ucuncu bolum Yavuz Sultan Selim in tahta cikisindan III Murad in vefatina kadar gecen donemi anlatmaktadir Dorduncu bolum III Mehmed den II Suleyman in tahta cikisina kadar gecen donemi anlatir Besinci bolum II Suleyman in culusundan Kucuk Kaynarca Antlasmasi na kadar cereyan eden olaylari anlatmaktadir Altinci bolum de bu tarihten itibaren 1841 yilina kadar gecen hadiseleri ihtiva etmektedir DegerlendirmeBolumlerin her biri devletin kurulus takarrur istila ve ikbal tereddut ve tevakkuf islahat ve yenilik devirleri olarak degerlendirilmektedir Her bolumde once donemin hadiseleri anlatilmakta ardindan tekmile basligi altinda genel bir degerlendirme yapildiktan sonra alt basliklar halinde devlet erkani ve saltanat isleri kurumlar ve gelismeleri arazi idaresi mulkiye ve eyaletler ordu bahriye maliye ilim maarif sanayi ve fen alanindaki gelismeler hariciye gibi konular incelenmekte yeniceri cebeci suvari tersane bostanci tasradaki yerli kulu ocaklari ve akinci taifesinin sayilari nizam ve kaideleriyle mevcut alim ve memurlara dair bilgiler verilmektedir Eserin hazirlanmasi esnasinda Osmanli tarihlerinin yaninda Bab i Ali Maliye Defterhane kayitlari da incelenmistir Bunlarla birlikte matbu olmayan cok sayida risale ve mecmuadan da istifade edildigi kaydedilmektedir Ayrica sefaretnameler eski tesrifat defterleri matbah emini Salih Pasa nin defterleri Defterhane de muhafaza edilen vakfiyelerle Takvim i Vekayi nushalari da kaynaklari arasinda sayilabilir Mustafa Nuri Pasa eserinde olaylari aktarmanin otesinde sebep ve sonuclarini arastiran bir yontem kullanmis eski ruznamecilerin izledigi yolu terkederek olaylarin tasvir ve takdirinde tenkidi noktalardan hareket eden yeni bir yol tutmustur Onemli bilgilerin yer aldigi eser kolay ve akici uslubuyla yayginlik kazanmistir Franz Babinger tarafindan Osmanli tarihi hakkinda yazilmis Turkce eserlerin icinde en ogretici ve ogrenme sevki vereni olarak nitelendirilmektedir Sultan V Mehmed in Nuri Pasa nin eserini sik sik okutup dinledigi kaydedilir Son vak anuvis Abdurrahman Seref Efendi nin Tarih i Devlet i Osmaniyye isimli eserinin tertibinde Netayicu l vukuat ornek alindigi gibi bunun baslica kaynagi da olmus I cildin sonuna eklenen Teskilat ve Nizamat i Kadime baslikli kisim Netayicu l vukuat tan oldugu gibi aktarilmistir Kitap ayrica basta Ahmet Rasim olmak uzere pek cok kisi tarafindan kaynak olarak kullanilmistir Mustafa Nuri Pasa nin eseri kaleme almaktaki maksadi umumi bir Osmanli tarihi yazmaktan ziyade Osmanli saltanatinin baslangicindan itibaren siyasi idare ile zaman zaman degisen kanun ve nizamlarin degistirilmesinin sebeplerini arastirmak ve neticelerini bulmaktir Bundan dolayi tarihi hadiseler kisaca siralandiktan sonra devletin yapisi ve teskilati incelenmektedir Bu acidan turunun ilk ornegi olarak degerlendirilir Mustafa Nuri Pasa nin Bati dillerini bilmeyisi sebebiyle Avrupa tarihine dair eserlerden istifade edememesi bir eksiklik olarak kaydedilmektedir Ozellikle Avrupa ile iliskilerin arttigi bir donemin anlatildigi altinci bolumde bu eksiklik daha cok goze carpar Yazar bu kismi da yazmis ancak musvedde halinde kalmis ve tamamlanamamistir Verdigi bilgilere kaynak gostermemesi de bir eksiklik olarak gorulmektedir Onun eserinde geleneksel kurumlari tanitmayi hedefledigi Tanzimat ile birlikte devletin kurumlari koklu bir degisiklige ugradigi icin Tanzimat sonrasini yazmak istemedigi seklinde degerlendirmeler de yapilmaktadir BaskilariEserin ilk uc cildinin baskisi yazar tarafindan yaptirilmis I Istanbul 1294 baslangictan h 1003 yilina kadar II Istanbul 1296 h 1003 ten 1099 a kadar III Istanbul 1296 h 1099 dan 1188 e kadar IV cildi Mustafa Nuri Pasa nin olumunden sonra Mehmed Galib Bey ilk uc cildin ikinci baskisiyla birlikte ve bir onsoz ilavesiyle nesretmistir Istanbul 1327 h 1188 den 1257 ye kadar Mustafa Nuri Pasa eserinin IV cildinin basimini kayinbiraderi eski Dahiliye Naziri Said Efendi ye vasiyet etmis ancak bu vasiyet Said Efendi nin vefatindan sonra oglu Mehmed Galib Bey tarafindan gerceklestirilebilmistir Mustafa Nuri Pasa 2008 Yilmaz Kurt Ed Kurumlariyla Osmanli Tarihi 1 4 Istanbul Birlesik Kitabevi ISBN 9789944722230 Kaynakca a b c d e f Ozcan Tahsin 2006 MUSTAFA NURI PASA TDV Islam Ansiklopedisi 31 Istanbul Turkiye Diyanet Vakfi ss 342 343 26 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Aralik 2021