Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Obruk, yer altında kireçtaşı gibi eriyebilen kayaçların zamanla boşluklar meydana getirmesi ve bu boşlukların tavanlarının çökmesiyle oluşan karstik yer şekli.
Yer altı suyunun, karbondioksit ile birleşimi sonucu karbonik asit oluşur. Bu karbonik asit kireç taşının yoğun olduğu toprakları zamanla çözerek yer altında mağaralar oluşmasına neden olur, bir müddet sonra mağaranın üstünde bulunan toprak çöker. İşte bu çökme sonucu oluşan derin çukurlara obruk denir.Çözünebilir kayaçların bulunduğu bölgelerde yeryüzü boyut ve şekilleri çeşitlilik gösteren çok sayıda çöküntüyle doludur.
Obrukların çoğu iki şekilde oluşur. Birincisi alttaki eriyebilen kayaçlar topraktan sızan sularla çözünürler ve kayaç içinde bulunan doğal boşluklar genişler ve üzerlerinde bulunan toprakla doldurulurlar. Yer altı suyu kayacı çözmeye devam ettikçe toprak ortadan kalkar ve geride yamaç eğimi düşük, derinliği fazla olmayan çöküntüler bırakır. Komşu obruklar birleştiğinde ise çözünme vadileri denilen daha büyük, düzensiz, kapalı bir çöküntüler ağı oluşturur. Obruklar ayrıca bir mağara tavanının çökmesi sonucu dik kenarlı bir krater şeklinde de oluşur. Bu yolla oluşan obruklar özellikle nüfusun fazla olduğu bölgelerde ciddi bir tehlikedir.
Obrukların oluşması için karstik alanların bulunmasından başka şartlar da gereklidir. Yeraltı su seviyeleri farklı iki havza bulunmalı. Bu alanları daha yüksek bir eşik birbirinden ayırmalıdır. Havzaların yeraltı suları bu eşiğin altından akış göstermelidir. Tüm bu şartlar Obruk platosunda bir araya gelir. Tuz Gölü havzası ile Konya ovası arasında Obruk platosu eşik durumundadır. Daha yüksek olan Konya yeraltı suyu platonun altından Tuz gölü havzasına doğru yeraltı akışı gösterir. Bu akışın oluşturduğu erime güncel obrukların oluşumunun başlıca sebebidir. Bu nedenlerden başka yerel fay hatlarının da obruk oluşumuna katkısı bulunur. Tuz gölünün güneybatısında bulunan fay Dikmen-Kolca obruklarının oluşum sebebidir.
Türkiye'nin yeraltı sularının 3'te 1'ini barındıran Konya Havzası'nda 20'yi aşkın obruk bulunuyor. Bunlardan en meşhuru 300 m genişliği ve 145 m derinliğiyle Kızören obruğu. Merkez Karatay ilçesine bağlı Obruk kasabası da ismini ondan alıyor. Obrukların diğer bir özelliği de yazın ilk aylarında koyu lacivert ve yeşil olan renginin yaz ilerledikçe çivit mavisi, berrak bir renk alması. Meyil, Çıralı, Gökhöyük Obruk, Kuru obruk, Kangallı obruğu, Hamam obruğu Obruk Platosu'nun diğer obruklarıdır. Obrukların yaygın olduğu diğer bir alan ise Antalya ilinin doğu kesimindeki Çimiköy platosudur. Burada 22 obruk belirlenmiştir. Mucur Obruğu, Cennet ve Cehennem obrukları bilinen diğer obruklarımızdır.
Derinliği ve genişliği bir metreden yüzlerce metreye değişen bu oluşumların içi genellikle suyla doludur. İçindeki suyun derinliği ve berraklığı sebebiyle de bu obruklardan 7-8 tanesi su altı dalışları için uygun yerler.
Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye), Konya Kapalı Havzası'nın Akılcı Kullanımına Doğru adlı bir projeyi uygulamaya başladı.
Türkiye'deki obruklar listesi
| Obruk adı | Taban yükseltisi (m) | Derinliği (m) |
|---|---|---|
| Kuru Obruk | 992 | 48 |
| Meyil Obruğu (göl düzeyi) | 979 | 104 |
| Ak Obruk | 1079 | 75 |
| Karain Obruğu (su düzeyi) | 979 | 95 |
| Hamam Obruğu | 1029 | 46 |
| Kızıl Obruk | 984 | 91 |
| Celal Obruğu | 1020 | 20 |
| Kurk Obruğu | 1020 | 20 |
| Yeni Opan Obruğu | 1038 | 32 |
| Yarım Obruk | 1013 | 47 |
| Derin Obruk | 980 | 90 |
| Fincan Obruğu | 1020 | 55 |
| Potur Obruğu | 988 | 82 |
| Cennet Obruğu | - | 135 |
| Cehennem Obruğu | - | 110 |
| Kangallı Obruğu | 998 | 62 |
| Zincancı Obruğu | 998 | 57 |
| Çıralı Obruğu (göl düzeyi) | 980 | 125 |
| Yunus Obruğu | 1008 | 32 |
| Kayalı Obruğu | 1030 | 25 |
| Çifteler Obruğu I | 998 | 75 |
| Çifteler Obruğu II | 1003 | 70 |
| Cehennem Deresi Obruğu | 1055 | 25 |
| Dikmen Obruğu | 990 | 95 |
| Kızören Obruğu (göl düzeyi) | 979 | 171 |
| Karkın Obruğu | 1024 | 56 |
| Güvercinli Obruğu (göl düzeyi) | 987.40 | 72 |
| Berket İni Obruğu (su düzeyi) | 1055 | 15 |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Ceyhan, Selda; Akıllı, Hafize (2009). "Karapınar'da neler oluyor?" (PDF), 14. Mavi Gezegen. 26 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021.
- ^ . 3 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
- ^ James S. Monroe, Reed Wıcander, 2007, Fiziksel Jeoloji Yeryuvarı'nın Araştırılması
- ^ a b "Konya - Karapınar Obrukları". academia.edu. 2009. Erişim tarihi: 18 Aralık 2014.[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Obruk yer altinda kirectasi gibi eriyebilen kayaclarin zamanla bosluklar meydana getirmesi ve bu bosluklarin tavanlarinin cokmesiyle olusan karstik yer sekli Magarada bir obruk Haviaren magarasinda bir yeralti obruguCennet obrugu Yer alti suyunun karbondioksit ile birlesimi sonucu karbonik asit olusur Bu karbonik asit kirec tasinin yogun oldugu topraklari zamanla cozerek yer altinda magaralar olusmasina neden olur bir muddet sonra magaranin ustunde bulunan toprak coker Iste bu cokme sonucu olusan derin cukurlara obruk denir Cozunebilir kayaclarin bulundugu bolgelerde yeryuzu boyut ve sekilleri cesitlilik gosteren cok sayida cokuntuyle doludur Obruklarin cogu iki sekilde olusur Birincisi alttaki eriyebilen kayaclar topraktan sizan sularla cozunurler ve kayac icinde bulunan dogal bosluklar genisler ve uzerlerinde bulunan toprakla doldurulurlar Yer alti suyu kayaci cozmeye devam ettikce toprak ortadan kalkar ve geride yamac egimi dusuk derinligi fazla olmayan cokuntuler birakir Komsu obruklar birlestiginde ise cozunme vadileri denilen daha buyuk duzensiz kapali bir cokuntuler agi olusturur Obruklar ayrica bir magara tavaninin cokmesi sonucu dik kenarli bir krater seklinde de olusur Bu yolla olusan obruklar ozellikle nufusun fazla oldugu bolgelerde ciddi bir tehlikedir Obruklarin olusmasi icin karstik alanlarin bulunmasindan baska sartlar da gereklidir Yeralti su seviyeleri farkli iki havza bulunmali Bu alanlari daha yuksek bir esik birbirinden ayirmalidir Havzalarin yeralti sulari bu esigin altindan akis gostermelidir Tum bu sartlar Obruk platosunda bir araya gelir Tuz Golu havzasi ile Konya ovasi arasinda Obruk platosu esik durumundadir Daha yuksek olan Konya yeralti suyu platonun altindan Tuz golu havzasina dogru yeralti akisi gosterir Bu akisin olusturdugu erime guncel obruklarin olusumunun baslica sebebidir Bu nedenlerden baska yerel fay hatlarinin da obruk olusumuna katkisi bulunur Tuz golunun guneybatisinda bulunan fay Dikmen Kolca obruklarinin olusum sebebidir Turkiye nin yeralti sularinin 3 te 1 ini barindiran Konya Havzasi nda 20 yi askin obruk bulunuyor Bunlardan en meshuru 300 m genisligi ve 145 m derinligiyle Kizoren obrugu Merkez Karatay ilcesine bagli Obruk kasabasi da ismini ondan aliyor Obruklarin diger bir ozelligi de yazin ilk aylarinda koyu lacivert ve yesil olan renginin yaz ilerledikce civit mavisi berrak bir renk almasi Meyil Cirali Gokhoyuk Obruk Kuru obruk Kangalli obrugu Hamam obrugu Obruk Platosu nun diger obruklaridir Obruklarin yaygin oldugu diger bir alan ise Antalya ilinin dogu kesimindeki Cimikoy platosudur Burada 22 obruk belirlenmistir Mucur Obrugu Cennet ve Cehennem obruklari bilinen diger obruklarimizdir Derinligi ve genisligi bir metreden yuzlerce metreye degisen bu olusumlarin ici genellikle suyla doludur Icindeki suyun derinligi ve berrakligi sebebiyle de bu obruklardan 7 8 tanesi su alti dalislari icin uygun yerler Dogal Hayati Koruma Vakfi WWF Turkiye Konya Kapali Havzasi nin Akilci Kullanimina Dogru adli bir projeyi uygulamaya basladi Turkiye deki obruklar listesiObruk adi Taban yukseltisi m Derinligi m Kuru Obruk 992 48Meyil Obrugu gol duzeyi 979 104Ak Obruk 1079 75Karain Obrugu su duzeyi 979 95Hamam Obrugu 1029 46Kizil Obruk 984 91Celal Obrugu 1020 20Kurk Obrugu 1020 20Yeni Opan Obrugu 1038 32Yarim Obruk 1013 47Derin Obruk 980 90Fincan Obrugu 1020 55Potur Obrugu 988 82Cennet Obrugu 135Cehennem Obrugu 110Kangalli Obrugu 998 62Zincanci Obrugu 998 57Cirali Obrugu gol duzeyi 980 125Yunus Obrugu 1008 32Kayali Obrugu 1030 25Cifteler Obrugu I 998 75Cifteler Obrugu II 1003 70Cehennem Deresi Obrugu 1055 25Dikmen Obrugu 990 95Kizoren Obrugu gol duzeyi 979 171Karkin Obrugu 1024 56Guvercinli Obrugu gol duzeyi 987 40 72Berket Ini Obrugu su duzeyi 1055 15Ayrica bakinizDis kuvvetlerKaynakca Ceyhan Selda Akilli Hafize 2009 Karapinar da neler oluyor PDF 14 Mavi Gezegen 26 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Agustos 2021 3 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Mayis 2020 James S Monroe Reed Wicander 2007 Fiziksel Jeoloji Yeryuvari nin Arastirilmasi a b Konya Karapinar Obruklari academia edu 2009 Erisim tarihi 18 Aralik 2014 olu kirik baglanti