Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Orta Asya'nın Moğol istilası, Moğol ve Türk kabilelerin 1206 yılında Moğol Platosu'nda birleşmesinden sonra meydana gelmiştir. Cengiz Han'ın 1221 yılında Harezmşahlar Devleti'ni fethetmesiyle tamamlanmıştır.
| Orta Asya'nın Moğollar tarafından istilası | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Moğol istilaları | ||||||||||
| ||||||||||
| Taraflar | ||||||||||
| Moğol İmparatorluğu | Karahıtay Devleti | Harezmşahlar Devleti | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | ||||||||||
| Cengiz Han Cuci Çağatay Han Ögeday Tuluy Subutay Cebe ÇelmeNoyan (esir) Mukali Kubilay Borçu (ölü) Sorhon Şira | Kuçluk  | Alâeddin Muhammed, Celâleddin Harezmşah, , | ||||||||
| Güçler | ||||||||||
| 100,000-150,000 | Yaklaşık 100,000 | 40,000+ | ||||||||
| Kayıplar | ||||||||||
| Yaklaşık 50,000+ | 60,000-70,000 | birçok asker öldürüldü, nüfusun %25'i katledildi (1.7 milyon kişi) | ||||||||
Karahıtaylar (1216-1218)
Güçleri karşısında Sarı Uygurlar, Karluklar ve yerel Türk halkları Moğollara boyun eğdi. Karahoca Uygur Devleti, Karahıtaylar'ın vassalıydı, ancak 1210'da Karahoca Uygur hükümdarı , Moğollara bağlılığını bildirmek için Han'ın huzuruna çıktı ve ödül olarak kızıyla evlendirildi. Uygurlar devlet işlerinde görevlendirildi. Çuy Vadisi'nin Savaş ağası, Karluk ve Buzar'ın bir lideri, tıpkı Uygurlar gibi bağlılığını bildirdi.
Karahıtaylar (Kara Kitan), Liao Hanedanlığı (907-1125) döneminde Kin Hanedanlığı'na bağlı Curçenler tarafından Çin'den sürülen Kitanlar'dı. 1124 yılında bazı Kitanlar Yelü Dashi'nin önderliğinde batıya doğru hareket ederek Yedisu bölgesi ve Çu Nehri arasında Karahıtay Hanlığı'nı (Batı Liao) kurdular. Büyük Selçuklu lideri Ahmed Sencer'i 1141 yılında Katvan Muharebesi'nde mağlup ettikten sonra 12. yüzyılda Orta Asya'ya hâkim oldular. Karahıtaylar, 1211 yılında Alâeddin Muhammed Harezmşah (1200-20) ile yaptıkları savaşı kaybetmeleri ve özellikle aynı yıl Kuçluk'un Gürhan tahtını gasp etmesiyle zayıfladılar.
Kuçluk, Nayman kabilesinin önemli bir üyesiydi. Naymanlar, Cengiz Han ile yaptığı savaşı kaybedince, Kuçluk kaçtı ve Karahıtaylar'a sığındı. tarafından himaye edildi ve zamanla danışman olarak atandı. Zhilugu'nun damadı olduktan sonra tahtı ele geçirdi. Nestûrîlik'ten Budizm'e geçen Kuçluk, çoğunluğu Müslüman olan halkı Hristiyan ya da Budist olmaya zorladı. Kuçluk'un en büyük hatası, Almalık şehrine saldırmak oldu. Moğolların vassalı olan Karluklar yardım için Cengiz Han'a başvurdu. 1216'da Cengiz Han, generali Cebe Noyan'ı Kuçluk'u yakalaması için gönderdi. Moğollar Balasagun'da Karahıtay'ları yenilgiye uğrattı, Kuçluk kaçmayı başardı, ancak daha sonra yakalandı ve 1218'de idam edildi.
Harezmşahlar (1219-1221)
Karahıtayların yenilmesi ile Moğollar ve Harezmşahlar komşu oldular. Bu zamana kadar Moğollar, Moğolistan'daki göçebe kabilelerini ve ardından Türkmenleri az kan dökerek ve neredeyse hiç maddi kayıp vermeden birleştirmeyi başarmışlardı. Ancak Cengiz Han'ın Kin Hanedanı’ndan Curçenler ve Batı Şia Hanedanı’ndan Tangutlara karşı yürüttüğü savaşlar Moğolların ne kadar acımasız olabileceğini göstermiştir.
Başlangıçta Moğolların niyeti Harezmşahlar'ı istila etmek değildi. Cüveynî'ye göre Cengiz Han Harezmşahlar ile ticari bağlantılar kurmayı amaçlıyordu. Hükümdarları Alaaddin Muhammed'e bir mektup gönderdi ve ona komşusu olarak hitap etti: "Ben doğan güneşin topraklarının efendisiyim, sen ise batan güneşin topraklarında hüküm sürüyorsun. Sağlam bir dostluk ve barış anlaşması yapalım".
Alaaddin Muhammed Cengiz Han'ın taleplerini kabul etti ve kervan ticareti başladı. Ancak bu anlaşma uzun sürmedi. Bir Harezm kenti olan Otrar'ın valisi , tüccar ve diplomatlardan oluşan bir kervanın 500 üyesini tutukladı ve Alaaddin Muhammed'in onayı ile idam ettirdi. Haber birkaç ay sonra Cengiz Han'ın sarayına ulaştığında, Cengiz Han öfkelenir ve misilleme olarak Harezm Devletini istila etmeye karar verir. Bu Moğol istilası Harezmşahların tamamen yıkılması ve bölgedeki sivil nüfusun büyük bir kısmının katledilmesiyle sonuçlandı. Cüveynî'ye göre, Moğollar Harezm ve Maveraünnehir'e karşı sadece bir sefer düzenlediler, ancak kendilerine direnen Horasan şehirlerini sistematik olarak yok ettiler. Nüfusun büyük bir kısmını katlettiler, ardından hayatta kalanları sürgün ettiler ya da köleleştirdiler. Moğolların seferlerine damgasını vuracak olan “kana susamışlık ve vahşilik” şöhreti büyük ölçüde bu savaştan sonra yayıldı.
1219'da Maveraünnehir'in işgali sırasında Cengiz Han, ordunun büyük kısmını oluşturan Moğol süvarilerine ek olarak Çinli askerleri de kullandı. Mancınık konusunda uzmanlaşmış bu askerler, kara barut bombaları fırlatacak teknolojiye ulaşmışlardı. Tarihçiler, Moğol istilası ile Çin'den Orta Asya'ya barutlu silahların geldiği, bu silahlardan birinin de bir Çin havanı olan "Huochong" olduğunu ileri sürmektedirler.
Kaynakça
- ^ John Man, "Genghis Khan: Life, Death, and Resurrection", February 6, 2007. Page 180.
- ^ Svatopluk Soucek (2000). "Chapter 4 - The Uighur Kingdom of Qocho". A history of Inner Asia. Cambridge University Press. ISBN .
- ^ Biran, Michal. (2005). "Chapter 3 - The Fall: between the Khwarazm Shah and the Mongolians". The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. Cambridge University Press. ss. 60-90. ISBN .
- ^ Golden (2011). Central Asia in World History (İngilizce). New York City: Oxford University Press, United States. s. 82. ISBN . Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.
- ^ Morgan (2007). The Mongols (İngilizce). Hoboken, New Jersey: . s. 54. ISBN .
- ^ Svatopluk Soucek (2000). "Chapter 6 - Seljukids and Ghazvanids". A history of Inner Asia. Cambridge University Press. ISBN .
- ^ Biran, Michal. (2005). The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World. Cambridge University Press. ss. 84-85. ISBN .
- ^ Ratchnevsky, Paul. Genghis Khan: His Life and Legacy, p. 120.
- ^ Chase, Kenneth Warren (2003). Firearms: a global history to 1700 (İngilizce). Cambridge/New York: Cambridge University Press. s. 58. ISBN . Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.
Chinggis Khan organized a unit of Chinese catapult specialists in 1214, and these men formed part of the first Mongol army to invade Transoania in 1219. This was not too early for true firearms, and it was nearly two centuries after catapult-thrown gunpowder bombs had been added to the Chinese arsenal. Chinese siege equipment saw action in Transoxania in 1220 and in the north Caucasus in 1239–40..
- ^ Nicolle, Richard; Hook (1998). The Mongol Warlords: Genghis Khan, Kublai Khan, Hulegu, Tamerlane (İngilizce). Brockhampton Press. s. 86. ISBN . Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.
Though he was himself a Chinese, he learned his trade from his father, who had accompanied Genghis Khan on his invasion of Muslim Transoxania and Iran. Perhaps the use of gunpowder as a propellant, in other words the invention of true guns, appeared first in the Muslim Middle East, whereas the invention of gunpowder itself was a Chinese achievement
- ^ Adle, Irfan; Habib (2003). Dani, Ahmad Hasan; Adle, Chahryar; Habib, Irfan (Ed.). History of Civilizations of Central Asia : Development in contrast : from the sixteenth to the mid-nineteenth century (İngilizce). Volume 5 of History of Civilizations of Central Asia. Paris: UNESCO. s. 474. ISBN . Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023.
Indeed, it is possible that gunpowder devices, including Chinese mortar (huochong), had reached Central Asia through the Mongols as early as the thirteenth century.71 Yet the potential remained unexploited; even Sultan Husayn's use of cannon may have had Ottoman inspiration.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Orta Asya nin Mogol istilasi Mogol ve Turk kabilelerin 1206 yilinda Mogol Platosu nda birlesmesinden sonra meydana gelmistir Cengiz Han in 1221 yilinda Harezmsahlar Devleti ni fethetmesiyle tamamlanmistir Orta Asya nin Mogollar tarafindan istilasiMogol istilalariTarih1216 1221BolgeOrta Asya AfganistanSonucMogol zaferi Karahitaylar in ilhaki ve Harzemsahlar in yenilgisiCografi DegisikliklerMogol Imparatorlugu Orta Asya nin buyuk bir bolumunu kontrol altina aldiTaraflarMogol ImparatorluguKarahitay DevletiHarezmsahlar DevletiKomutanlar ve liderlerCengiz Han Cuci Cagatay Han Ogeday Tuluy Subutay Cebe CelmeNoyan esir Mukali Kubilay Borcu olu Sorhon SiraKucluk Alaeddin Muhammed Celaleddin Harezmsah Gucler100 000 150 000Yaklasik 100 00040 000 KayiplarYaklasik 50 000 60 000 70 000bircok asker olduruldu nufusun 25 i katledildi 1 7 milyon kisi Karahitaylar 1216 1218 Gucleri karsisinda Sari Uygurlar Karluklar ve yerel Turk halklari Mogollara boyun egdi Karahoca Uygur Devleti Karahitaylar in vassaliydi ancak 1210 da Karahoca Uygur hukumdari Mogollara bagliligini bildirmek icin Han in huzuruna cikti ve odul olarak kiziyla evlendirildi Uygurlar devlet islerinde gorevlendirildi Cuy Vadisi nin Savas agasi Karluk ve Buzar in bir lideri tipki Uygurlar gibi bagliligini bildirdi Karahitaylar Kara Kitan Liao Hanedanligi 907 1125 doneminde Kin Hanedanligi na bagli Curcenler tarafindan Cin den surulen Kitanlar di 1124 yilinda bazi Kitanlar Yelu Dashi nin onderliginde batiya dogru hareket ederek Yedisu bolgesi ve Cu Nehri arasinda Karahitay Hanligi ni Bati Liao kurdular Buyuk Selcuklu lideri Ahmed Sencer i 1141 yilinda Katvan Muharebesi nde maglup ettikten sonra 12 yuzyilda Orta Asya ya hakim oldular Karahitaylar 1211 yilinda Alaeddin Muhammed Harezmsah 1200 20 ile yaptiklari savasi kaybetmeleri ve ozellikle ayni yil Kucluk un Gurhan tahtini gasp etmesiyle zayifladilar Kucluk Nayman kabilesinin onemli bir uyesiydi Naymanlar Cengiz Han ile yaptigi savasi kaybedince Kucluk kacti ve Karahitaylar a sigindi tarafindan himaye edildi ve zamanla danisman olarak atandi Zhilugu nun damadi olduktan sonra tahti ele gecirdi Nesturilik ten Budizm e gecen Kucluk cogunlugu Musluman olan halki Hristiyan ya da Budist olmaya zorladi Kucluk un en buyuk hatasi Almalik sehrine saldirmak oldu Mogollarin vassali olan Karluklar yardim icin Cengiz Han a basvurdu 1216 da Cengiz Han generali Cebe Noyan i Kucluk u yakalamasi icin gonderdi Mogollar Balasagun da Karahitay lari yenilgiye ugratti Kucluk kacmayi basardi ancak daha sonra yakalandi ve 1218 de idam edildi Harezmsahlar 1219 1221 Karahitaylarin yenilmesi ile Mogollar ve Harezmsahlar komsu oldular Bu zamana kadar Mogollar Mogolistan daki gocebe kabilelerini ve ardindan Turkmenleri az kan dokerek ve neredeyse hic maddi kayip vermeden birlestirmeyi basarmislardi Ancak Cengiz Han in Kin Hanedani ndan Curcenler ve Bati Sia Hanedani ndan Tangutlara karsi yuruttugu savaslar Mogollarin ne kadar acimasiz olabilecegini gostermistir Baslangicta Mogollarin niyeti Harezmsahlar i istila etmek degildi Cuveyni ye gore Cengiz Han Harezmsahlar ile ticari baglantilar kurmayi amacliyordu Hukumdarlari Alaaddin Muhammed e bir mektup gonderdi ve ona komsusu olarak hitap etti Ben dogan gunesin topraklarinin efendisiyim sen ise batan gunesin topraklarinda hukum suruyorsun Saglam bir dostluk ve baris anlasmasi yapalim Alaaddin Muhammed Cengiz Han in taleplerini kabul etti ve kervan ticareti basladi Ancak bu anlasma uzun surmedi Bir Harezm kenti olan Otrar in valisi tuccar ve diplomatlardan olusan bir kervanin 500 uyesini tutukladi ve Alaaddin Muhammed in onayi ile idam ettirdi Haber birkac ay sonra Cengiz Han in sarayina ulastiginda Cengiz Han ofkelenir ve misilleme olarak Harezm Devletini istila etmeye karar verir Bu Mogol istilasi Harezmsahlarin tamamen yikilmasi ve bolgedeki sivil nufusun buyuk bir kisminin katledilmesiyle sonuclandi Cuveyni ye gore Mogollar Harezm ve Maveraunnehir e karsi sadece bir sefer duzenlediler ancak kendilerine direnen Horasan sehirlerini sistematik olarak yok ettiler Nufusun buyuk bir kismini katlettiler ardindan hayatta kalanlari surgun ettiler ya da kolelestirdiler Mogollarin seferlerine damgasini vuracak olan kana susamislik ve vahsilik sohreti buyuk olcude bu savastan sonra yayildi 1219 da Maveraunnehir in isgali sirasinda Cengiz Han ordunun buyuk kismini olusturan Mogol suvarilerine ek olarak Cinli askerleri de kullandi Mancinik konusunda uzmanlasmis bu askerler kara barut bombalari firlatacak teknolojiye ulasmislardi Tarihciler Mogol istilasi ile Cin den Orta Asya ya barutlu silahlarin geldigi bu silahlardan birinin de bir Cin havani olan Huochong oldugunu ileri surmektedirler Kaynakca John Man Genghis Khan Life Death and Resurrection February 6 2007 Page 180 Svatopluk Soucek 2000 Chapter 4 The Uighur Kingdom of Qocho A history of Inner Asia Cambridge University Press ISBN 0 521 65704 0 Biran Michal 2005 Chapter 3 The Fall between the Khwarazm Shah and the Mongolians The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History Between China and the Islamic World Cambridge University Press ss 60 90 ISBN 0 521 84226 3 Golden 2011 Central Asia in World History Ingilizce New York City Oxford University Press United States s 82 ISBN 978 0 19 533819 5 Erisim tarihi 20 Temmuz 2023 Morgan 2007 The Mongols Ingilizce Hoboken New Jersey s 54 ISBN 978 1 4051 3539 9 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Svatopluk Soucek 2000 Chapter 6 Seljukids and Ghazvanids A history of Inner Asia Cambridge University Press ISBN 0 521 65704 0 Biran Michal 2005 The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History Between China and the Islamic World Cambridge University Press ss 84 85 ISBN 0 521 84226 3 Ratchnevsky Paul Genghis Khan His Life and Legacy p 120 Chase Kenneth Warren 2003 Firearms a global history to 1700 Ingilizce Cambridge New York Cambridge University Press s 58 ISBN 0 521 82274 2 Erisim tarihi 20 Temmuz 2023 Chinggis Khan organized a unit of Chinese catapult specialists in 1214 and these men formed part of the first Mongol army to invade Transoania in 1219 This was not too early for true firearms and it was nearly two centuries after catapult thrown gunpowder bombs had been added to the Chinese arsenal Chinese siege equipment saw action in Transoxania in 1220 and in the north Caucasus in 1239 40 Nicolle Richard Hook 1998 The Mongol Warlords Genghis Khan Kublai Khan Hulegu Tamerlane Ingilizce Brockhampton Press s 86 ISBN 1 86019 407 9 Erisim tarihi 20 Temmuz 2023 Though he was himself a Chinese he learned his trade from his father who had accompanied Genghis Khan on his invasion of Muslim Transoxania and Iran Perhaps the use of gunpowder as a propellant in other words the invention of true guns appeared first in the Muslim Middle East whereas the invention of gunpowder itself was a Chinese achievement Adle Irfan Habib 2003 Dani Ahmad Hasan Adle Chahryar Habib Irfan Ed History of Civilizations of Central Asia Development in contrast from the sixteenth to the mid nineteenth century Ingilizce Volume 5 of History of Civilizations of Central Asia Paris UNESCO s 474 ISBN 92 3 103876 1 Erisim tarihi 20 Temmuz 2023 Indeed it is possible that gunpowder devices including Chinese mortar huochong had reached Central Asia through the Mongols as early as the thirteenth century 71 Yet the potential remained unexploited even Sultan Husayn s use of cannon may have had Ottoman inspiration