Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanlı İmparatorluğu'nda liberalizm modernleşme çabalarıyla birlikte Avrupa'daki liberal düşünce dünyasının gelişimini takip eden dönemlerde ortaya çıktı. Sakızlı Ohannes Paşa, Mehmet Cavit Bey ve Prens Sabahattin gibi isimler bu konuda öne çıkan ilk kişiler oldu. Ohannes Paşa'nın sosyalizm karşıtlığı ve devletçi politikaları reddi ile iktisadi ve rekabetçi özgürlüğü savunması onu öne çıkan ilk Osmanlı liberalleri arasına soktu. Mehmed Cavid Bey Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası ekseninde liberal düşüncede ilk kıvılcımları ortaya koyarken Prens Sabahattin ise 1902 Jöntürk Kongresi ekseninde Türkiye'de merkez sağ ve merkez sol ayrımında merkez sağı temsil eder hale geldi.Ahmed Rıza Bey grubundaki Auguste Comte fikri onda le Play temelli karşıtlığı etkili kıldı, adem-i merkeziyetçi bir yapıya büründü. Bu kongre erken cumhuriyet dönemini etkiledi:Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) liberal anlayışla 13 Ağustos 1930'da Ali Fethi Okyar’la Atatürk'ün isteği üzerine kurdurulurken bunu 1950'de Adnan Menderes ile iktidara gelen Demokrat Parti takip etti. Parti milli egemenliğe dayanan muhafazakâr bir eğilime girene kadar liberal görünümdeydi.
Gelişimi
Liberal düşünce Osmanlı'ya 19. yüzyılda girdi. Batılılaşmada temel alınan eğilimlerin görece liberal yönde olması bunda etkili oldu. Türkiye tarihinin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi'nin padişahın yetkilerini kısıtlaması liberalizm fikrinin temel noktalarının küçük de olsa çıkmasını sağladı. Namık Kemal (1840-88) anayasal özgürlüğün yanında iktisadi özgürlüğü de savundu. Bu noktada Yeni Osmanlıların liberal düşüncenin etkisinde kaldığı varsayımı doğdu. Sakızlı Ohannes Paşa da iktisadi liberalizm düşüncesini gerçek anlamda savunan ve Türkiye’deki temellerini atan ilk kişilerdendi. Korumacılığa ve devletçiliğe karşı durdu, ders kitapları yazdı. Onu izleyen Mehmet Cavit Bey İlm-i İktisat adlı eseri ile sıkı bir iktisadi liberalci olduğunu gösterdi. Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası ile de düşüncesini kültür-sanat alanına taşıdı. broşürü ile Prens Sabahaddin de ilk Osmanlı liberalleri olarak etkin oldu. Bireyci toplumları daha üretken, girişimci ve bağımsız prototipler olarak gördü. Merkeziyetçiliğin terk edilmesini savunan ve Adem-i merkeziyetçilik fikrine sahipti ve le Play öğretisini savunuyordu.
Batı liberalizmi milliyetleşme ile aynı dönemde yükselirken Osmanlı liberalizmi Batılılaşmanın ürünü olarak doğdu. Genel olarak Tanzimat ve sonrasındaki yeniliklerin yavaş yavaş bireyi temel almaya evrilmesi liberal düşüncenin gelişmesini etkiledi. Yeni Osmanlılar liberalizm düşüncesinden de beslendiler. İmparatorluğun son dönemlerinde ise liberal yönde olan fikirler arttı. Keçecizade Fuat Paşa vasiyetinde serbest ekonomik model ve yönetimden bahsederken din ve devlet işlerinin de ayrılması gerektiğini paylaştı.
Yeni Osmanlılar sonrasında liberal felsefe Jön Türkler tarafından benimsendi. Prens Sabahattin bu düşünce ile senkretize olarak özdeşleşti. 1906'da Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti’ni kurarak demokratik bir program hazırladı. Din etkisinden çok sosyal yapıyı bir engel olarak gördü. Bunun için siyasete, sosyal yaşamda ve ekonomi gibi başlıklarda bireycilik ve girişimcilik vurgusu yapıyordu.
1908-1912 yılları İkinci Meşrutiyet havasının fazlasıyla hissedildiği bir dönemdi. 1908'deki seçimler dönemin en demokratik seçimleriydi. 1912 Osmanlı genel seçimleri ise sokak terörüne dönüşmüş ve "sopalı seçimler" olarak anılmıştı. Meşrutiyet'in yaydığı fikirler az da olsa çok sesliliği beraberinde getirmişti. Nitekim Prens Sabahattin ekseninde liberal düşünce etkin olurken karşısında ise İttihat ve Terakki ekseninde merkeziyetçi ve devletçi fikirler de gelişiyordu. Bu dönemlerde Sakızlı Ohannes Paşa ile başlayan devletçi sistemle mücadele cumhuriyetin ilk yıllarında Kemalizm düşüncesinin oturması sonrasında birkaç teşebbüs dışında azaldı. Bu noktada Demokrat Parti'nin iktidara gelişi başka bir dönemin kapısını aralayacaktı.
Kaynakça
- ^ Ayşe Hür. . Radikal. 25 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2018.
- ^ ed. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Cilt 7/ Liberalizm. İletişim. s. 32. ISBN .
- ^ Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Cilt 7/ Liberalizm. İletişim Yayınları. s. 75. ISBN . Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ a b Örmeci, Ozan. . UPA. 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2018.
- ^ Murtaza, Korlaelçi. . Dergipark. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2017.
- ^ Erdoğan, Mustafa. . Liberal Düşünce Topluluğu. 8 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2018.
- ^ a b Gedikli Berber, Şarika. (PDF). ss. 215-221. 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2018.
- ^ A.g.e., ss. 221-226
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Osmanli Imparatorlugu nda liberalizm modernlesme cabalariyla birlikte Avrupa daki liberal dusunce dunyasinin gelisimini takip eden donemlerde ortaya cikti Sakizli Ohannes Pasa Mehmet Cavit Bey ve Prens Sabahattin gibi isimler bu konuda one cikan ilk kisiler oldu Ohannes Pasa nin sosyalizm karsitligi ve devletci politikalari reddi ile iktisadi ve rekabetci ozgurlugu savunmasi onu one cikan ilk Osmanli liberalleri arasina soktu Mehmed Cavid Bey Ulum u Iktisadiye ve Ictimaiye Mecmuasi ekseninde liberal dusuncede ilk kivilcimlari ortaya koyarken Prens Sabahattin ise 1902 Jonturk Kongresi ekseninde Turkiye de merkez sag ve merkez sol ayriminda merkez sagi temsil eder hale geldi Ahmed Riza Bey grubundaki Auguste Comte fikri onda le Play temelli karsitligi etkili kildi adem i merkeziyetci bir yapiya burundu Bu kongre erken cumhuriyet donemini etkiledi Serbest Cumhuriyet Firkasi SCF liberal anlayisla 13 Agustos 1930 da Ali Fethi Okyar la Ataturk un istegi uzerine kurdurulurken bunu 1950 de Adnan Menderes ile iktidara gelen Demokrat Parti takip etti Parti milli egemenlige dayanan muhafazakar bir egilime girene kadar liberal gorunumdeydi GelisimiLiberal dusunce Osmanli ya 19 yuzyilda girdi Batililasmada temel alinan egilimlerin gorece liberal yonde olmasi bunda etkili oldu Turkiye tarihinin ilk anayasasi olan Kanun i Esasi nin padisahin yetkilerini kisitlamasi liberalizm fikrinin temel noktalarinin kucuk de olsa cikmasini sagladi Namik Kemal 1840 88 anayasal ozgurlugun yaninda iktisadi ozgurlugu de savundu Bu noktada Yeni Osmanlilarin liberal dusuncenin etkisinde kaldigi varsayimi dogdu Sakizli Ohannes Pasa da iktisadi liberalizm dusuncesini gercek anlamda savunan ve Turkiye deki temellerini atan ilk kisilerdendi Korumaciliga ve devletcilige karsi durdu ders kitaplari yazdi Onu izleyen Mehmet Cavit Bey Ilm i Iktisat adli eseri ile siki bir iktisadi liberalci oldugunu gosterdi Ulum u Iktisadiye ve Ictimaiye Mecmuasi ile de dusuncesini kultur sanat alanina tasidi brosuru ile Prens Sabahaddin de ilk Osmanli liberalleri olarak etkin oldu Bireyci toplumlari daha uretken girisimci ve bagimsiz prototipler olarak gordu Merkeziyetciligin terk edilmesini savunan ve Adem i merkeziyetcilik fikrine sahipti ve le Play ogretisini savunuyordu Bati liberalizmi milliyetlesme ile ayni donemde yukselirken Osmanli liberalizmi Batililasmanin urunu olarak dogdu Genel olarak Tanzimat ve sonrasindaki yeniliklerin yavas yavas bireyi temel almaya evrilmesi liberal dusuncenin gelismesini etkiledi Yeni Osmanlilar liberalizm dusuncesinden de beslendiler Imparatorlugun son donemlerinde ise liberal yonde olan fikirler artti Kececizade Fuat Pasa vasiyetinde serbest ekonomik model ve yonetimden bahsederken din ve devlet islerinin de ayrilmasi gerektigini paylasti Yeni Osmanlilar sonrasinda liberal felsefe Jon Turkler tarafindan benimsendi Prens Sabahattin bu dusunce ile senkretize olarak ozdeslesti 1906 da Tesebbus i Sahsi ve Adem i Merkeziyet Cemiyeti ni kurarak demokratik bir program hazirladi Din etkisinden cok sosyal yapiyi bir engel olarak gordu Bunun icin siyasete sosyal yasamda ve ekonomi gibi basliklarda bireycilik ve girisimcilik vurgusu yapiyordu 1908 1912 yillari Ikinci Mesrutiyet havasinin fazlasiyla hissedildigi bir donemdi 1908 deki secimler donemin en demokratik secimleriydi 1912 Osmanli genel secimleri ise sokak terorune donusmus ve sopali secimler olarak anilmisti Mesrutiyet in yaydigi fikirler az da olsa cok sesliligi beraberinde getirmisti Nitekim Prens Sabahattin ekseninde liberal dusunce etkin olurken karsisinda ise Ittihat ve Terakki ekseninde merkeziyetci ve devletci fikirler de gelisiyordu Bu donemlerde Sakizli Ohannes Pasa ile baslayan devletci sistemle mucadele cumhuriyetin ilk yillarinda Kemalizm dusuncesinin oturmasi sonrasinda birkac tesebbus disinda azaldi Bu noktada Demokrat Parti nin iktidara gelisi baska bir donemin kapisini aralayacakti Kaynakca Ayse Hur Radikal 25 Mart 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2018 ed Modern Turkiye de Siyasi Dusunce Cilt 7 Liberalizm Iletisim s 32 ISBN 9789750503702 KB1 bakim Fazladan yazi yazar listesi link Modern Turkiye de Siyasi Dusunce Cilt 7 Liberalizm Iletisim Yayinlari s 75 ISBN 9789750503702 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim a b Ormeci Ozan UPA 21 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2018 Murtaza Korlaelci Dergipark 10 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2017 Erdogan Mustafa Liberal Dusunce Toplulugu 8 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mart 2018 a b Gedikli Berber Sarika PDF ss 215 221 18 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2018 A g e ss 221 226