Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bebek, bir insanı model alarak yapılan çocuk oyuncağı.
Kumaş, kil, tahta, plastik gibi çeşitli materyallerden üretilir. Model alınan insanlar kadın ya da erkek, çocuk ya da yetişkin olabilir. Çocukların oyun aracı olmanın dışında, dinsel törenlerde ve büyü yapmada kullanılan oyuncak bebekler vardır.
Adlandırma
Orta Türkçe dönemine ait Divânu Lügati't-Türk'te «kudhurçuk» (قُذُرْجُقْ) biçiminde geçer ve "kız çocuklarının insan suretinde yaparak oynadıkları bebek, kukla" olarak tanımlanır. Bu ad bugün diğer Türk dillerinde kullanılır: Özbekçe koğırçak, korçak; Uygurca korçak, koçak; Tatarca курчак kurçak; Kırgızca куурчак kuurçak; Türkçe kavırçak şeklindedir. Anadolu ağızlarında oyuncak bebek anlamına gelen ninik sözcüğü de tespit edilmiştir.
Oyuncak bebeklerin tarihi
Tarih öncesi dönemde taştan, kilden, fildişinden, kemikten, tahtadan, balmumundan bebekler üretilmiştir. M.Ö. üçbinli yıllarda Antik Mısır'da üretilmiş pişmiş topraktan bebekler, tarihteki ilk oyuncak bebeklerdir.
Bebek formunda kil heykelcikler Taş Devrinde sıklıkla yapılmış olsa da, bunlar birer çocuk oyuncağı değil, tapınma nesnesiydi. Bebekler, törensel ve dinsel işlevlerini tamamladıktan sonra çocuklara oyuncak olarak verilebiliyordu. Zamanla, doğrudan oyuncak işleviyle de bebekler üretildi.
Oyuncak olarak bebek yapımı Mısır'da başladı. İlk bebeklerin yüzleri ve vücut hatları gerçekçi değildi. Gözleri ve ağızları bazen sadece birer çizgi, bazen ise sadece nokta/delik şeklinde idi.
Antik Yunan ve Roma dönemlerinden kalma erkek figürleri de ilk oyuncak bebek örnekleri olarak kabul edilir. Bunların kimisi oturur, kimisi ayakta durur niteliktedir. Ayakta duran pişmiş toprak bebekleden bazıları çıplaktır ve kol ve bacakları eklem yerlerine kadardır. Bu tür bebekler M.Ö. 5000 ile M.Ö. 4000 yıllarda üretilmiştir. Ayakta duran pişmiş toprak bebeklerin diğer bir kısmı ise vücut parçalarındaki deliklerden geçirilen ip veya tellerle hareket ettirilebilmektedir. Oturan tipte bebeklerin bacakları bitişiktir ve elleri ile bacaklarını tutar pozisyondadır. Yunan bebeklerin en eskisi, Schiliemann'ın Truva kazılarında en alt katmanlardan birinde küçük toplarla birlikte bulunan çıngırak bebektir.
Antik çağdaki bebeklerin yapımı genellikle elle şekillendirme esasına dayanır, ancak görece seyrek de olsa çarkta şekillendirilmiş olanlar ve tüm vücudu veya sadece başı kalıpla şekillendirilmiş olanlar da vardır. Arkeolojik kazılarda oyuncak bebekler, en çok çocuk mezarlarında ortaya çıkarılmıştır. Bu, çocuk ölüleri oyuncaklarla birlikte gömme geleneği olmasındandır. Tapınak kazılarında da ele geçirilen oyuncak bebekler vardır. Bunlar, söz konusu oyuncakların sadece çocuk oyuncağı olmayıp aynı zamanda adak malzemesi olduğuna işaret eder. Çeşitli antik yazarlar, Yunan kültüründe kızların evlenmeden önce bebeklerini Artemis, Afrodit, Athena ve Demeter'e adadıklarını, Roma kültüründe ise Venüs’e adadıklarını yazmıştır.
Oyuncaklar M.S.1000'den itibaren parayla satın alınan bir ürüne dönüştü. 14. yy.'da Almanya Sonneberg’de modern oyuncak ve özellikle oyuncak bebek endüstrisi oluşmaya başladı. Bu dönemde Nurmberg bölgesi, zanaat işi ucuz oyuncakların pazarlandığı bir merkez haline gelmiştir. Bu dönemde çocuk oyuncağı olmanın dışında, günün moda anlayışını yansıtan, yetişkinlerin ilgi alanına girebilmiş bebekler de üretilmiştir.
Oyuncak bebekler, ahşaptan da yapılabilmektedir. Rusya’da Matruşkalar, Uzakdoğu’da ise Kokeshi bebekleri ahşap kullanılarak üretilmiştir ve bu bebekler kültürel özelliklerini günümüze kadar korumuştur. 16. yy 'da "çıngırak bebek" adı verilen, iç boşluğuna çakıl taşı veya kuru bakliyat ürünleri gibi ses çıkaran malzemelerin konduğu, ahşap malzemeden yapılan bebekler torna yardımıyla üretilmiştir.
1860-1900 yılları arasında Almanya ve Fransa üretiminin merkeziydi. Sırsız porselenden üretilen bebeklere bisküvi bebek de denmekteydi. Porselen bebeklerin başları porselenden, vücutlarının geri kalanı ise farklı malzemelerden yapılırdı. Bu bebeklerin üretimi için, porselen hammaddesi, bir kalıpta şekillendirilip 1260 derece veya daha yüksek ısıda pişirilirdi. Cilt tonları ve yüz özelliklerini gerçekçi kılmak için bebeğin başı pek çok kez boyanıp her katmandan sonra fırınlama işlevi tekrar edilirdi. İlk üretilen bebeklerin başlarına tiftik veya insan saçından yapılmış peruklar takılırdı. Bebekler yetişkin kadın görünümünde olur, dönemin modasına uygun kıyafetler giydirilirdi. 2. Dünya Savaşı'ndan sonra ABD'de de üretilmeye bsşlayan bu bebekler koleksiyon malzemesi olmuştur.
1823'te ilk konuşan bebekler üretildi. Bu keşif, Alman mucit 'e aitti. Anne ya da baba diyebilen bebekleri üretti. Ancak Edison 1890'da tekerleme dahi söyleyebilen bebekler üretince, konuşan oyuncak bebeklerin mucidi olarak ün salan isim Edison oldu. 19. yüzyıldan itibaren, gözleri açılıp kapanabilen ve ağlayan bebekler geliştirildi.
Türkiye'de oyuncak bebek tarihi
Türkiye'de ilk kez seri üretim bebek üretimi, 1942'de, İzmir'de “Halise Ersan ve Kardeşi” tarafından yapılmıştır. Bu dönemdeki bebeklerin yüzleri kartondan, gövdeleri samandan, kolları ve bacakları ağaç talaşı doldurulmuş kumaştan yapılmıştır. Üretim, sonraki yıllarda İzmir'den İstanbul'a kaymıştır.
Zamanla bebeklerin başlarının yapıldığı malzeme değişmiş, bir süre seramikten, daha sonraları plastikten yapılmıştır. Plastik şişirme yöntemi ile üretilen ilk bebekler, 1957 yılında Mary Çukurel tarafından üretilmiştir. Bu yöntemle oyuncak bebek üreten bir başka firma, Fatoş'tur. Bu firma, 1970lerde endüstriyel oyuncak bebek üretmiştir.
Ayrıca bakınız
Resim galerisi
-
![image]()
Anadoluku köylü kadın giysili bebek]] -
![image]()
Kanada İnuit bebeği, Cape Dorset, Nunavut, 1998 -
![image]()
Grönland İnuit bebeği, 19. yy. -
![image]()
Lakota bebeği, ABD, 1890 -
![image]()
bebeği, Bolivya -
![image]()
Alman bebeği, Schaumburg gelinliği -
![image]()
bebeği, Kenya -
![image]()
Japon bebeği -
![image]()
Ukrayna bebeği -
![image]()
Polonya bebeği -
![image]()
Surinam bebeği
Kaynakça
- ^ Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, çeviren Besim Atalay, TDK yayınları:521, Ankara 1941, cilt: 1, sayfa: 501
- ^ Hüseyin Baydemir (2011), Özbek Koğırçak (kukla) tiyatrosu 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 17, Bahar 2011
- ^ TDK Derleme Sözlüğü
- ^ Sevim, Cemalettin; Gönül, Elif (1 Ağustos 2012). "Tarihsel Süreç İçerisinde Oyuncağın Gelişimi ve Seramik Oyuncaklar". Sanat ve Tasarım Dergisi. 2 (2): 23-40. ISSN 2146-9059. 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2024.
- ^ Niemann, Helmut; Onur, Bekir (15 Ağustos 2019). "OYUNCAĞIN GELİŞİM TARİHİ". Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES). 24 (1): 55-61. doi:10.1501/Egifak_0000000730. ISSN 1301-3718. 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2024.
- ^ Begüm Manav.(2020) Dünyada Porselen Bebek Kültürü, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi
- ^ "Taştan yapılandan da var, konuşup şarkı söyleyen de! Oyuncak bebeğin ardındaki 'Edison' sırrı". Milliyet. 10 Aralık 2022. 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2024.
- ^ a b "Günümüzde geleneksel oyuncaklar". www.acarindex.com. 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ocak 2024.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Oyuncak bebek ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
 | Oyuncak ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bebek bir insani model alarak yapilan cocuk oyuncagi Oyuncak bebekHopilerin kacina bebekleri 1894 Kumas kil tahta plastik gibi cesitli materyallerden uretilir Model alinan insanlar kadin ya da erkek cocuk ya da yetiskin olabilir Cocuklarin oyun araci olmanin disinda dinsel torenlerde ve buyu yapmada kullanilan oyuncak bebekler vardir AdlandirmaOrta Turkce donemine ait Divanu Lugati t Turk te kudhurcuk ق ذ ر ج ق biciminde gecer ve kiz cocuklarinin insan suretinde yaparak oynadiklari bebek kukla olarak tanimlanir Bu ad bugun diger Turk dillerinde kullanilir Ozbekce kogircak korcak Uygurca korcak kocak Tatarca kurchak kurcak Kirgizca kuurchak kuurcak Turkce kavircak seklindedir Anadolu agizlarinda oyuncak bebek anlamina gelen ninik sozcugu de tespit edilmistir Oyuncak bebeklerin tarihiTarih oncesi donemde tastan kilden fildisinden kemikten tahtadan balmumundan bebekler uretilmistir M O ucbinli yillarda Antik Misir da uretilmis pismis topraktan bebekler tarihteki ilk oyuncak bebeklerdir Bebek formunda kil heykelcikler Tas Devrinde siklikla yapilmis olsa da bunlar birer cocuk oyuncagi degil tapinma nesnesiydi Bebekler torensel ve dinsel islevlerini tamamladiktan sonra cocuklara oyuncak olarak verilebiliyordu Zamanla dogrudan oyuncak isleviyle de bebekler uretildi Oyuncak olarak bebek yapimi Misir da basladi Ilk bebeklerin yuzleri ve vucut hatlari gercekci degildi Gozleri ve agizlari bazen sadece birer cizgi bazen ise sadece nokta delik seklinde idi Pismis topraktan Eski Yunan bebegi Antik Yunan ve Roma donemlerinden kalma erkek figurleri de ilk oyuncak bebek ornekleri olarak kabul edilir Bunlarin kimisi oturur kimisi ayakta durur niteliktedir Ayakta duran pismis toprak bebekleden bazilari ciplaktir ve kol ve bacaklari eklem yerlerine kadardir Bu tur bebekler M O 5000 ile M O 4000 yillarda uretilmistir Ayakta duran pismis toprak bebeklerin diger bir kismi ise vucut parcalarindaki deliklerden gecirilen ip veya tellerle hareket ettirilebilmektedir Oturan tipte bebeklerin bacaklari bitisiktir ve elleri ile bacaklarini tutar pozisyondadir Yunan bebeklerin en eskisi Schiliemann in Truva kazilarinda en alt katmanlardan birinde kucuk toplarla birlikte bulunan cingirak bebektir Antik cagdaki bebeklerin yapimi genellikle elle sekillendirme esasina dayanir ancak gorece seyrek de olsa carkta sekillendirilmis olanlar ve tum vucudu veya sadece basi kalipla sekillendirilmis olanlar da vardir Arkeolojik kazilarda oyuncak bebekler en cok cocuk mezarlarinda ortaya cikarilmistir Bu cocuk oluleri oyuncaklarla birlikte gomme gelenegi olmasindandir Tapinak kazilarinda da ele gecirilen oyuncak bebekler vardir Bunlar soz konusu oyuncaklarin sadece cocuk oyuncagi olmayip ayni zamanda adak malzemesi olduguna isaret eder Cesitli antik yazarlar Yunan kulturunde kizlarin evlenmeden once bebeklerini Artemis Afrodit Athena ve Demeter e adadiklarini Roma kulturunde ise Venus e adadiklarini yazmistir Oyuncaklar M S 1000 den itibaren parayla satin alinan bir urune donustu 14 yy da Almanya Sonneberg de modern oyuncak ve ozellikle oyuncak bebek endustrisi olusmaya basladi Bu donemde Nurmberg bolgesi zanaat isi ucuz oyuncaklarin pazarlandigi bir merkez haline gelmistir Bu donemde cocuk oyuncagi olmanin disinda gunun moda anlayisini yansitan yetiskinlerin ilgi alanina girebilmis bebekler de uretilmistir Oyuncak bebekler ahsaptan da yapilabilmektedir Rusya da Matruskalar Uzakdogu da ise Kokeshi bebekleri ahsap kullanilarak uretilmistir ve bu bebekler kulturel ozelliklerini gunumuze kadar korumustur 16 yy da cingirak bebek adi verilen ic bosluguna cakil tasi veya kuru bakliyat urunleri gibi ses cikaran malzemelerin kondugu ahsap malzemeden yapilan bebekler torna yardimiyla uretilmistir MatruskaKokeshi 1860 1900 yillari arasinda Almanya ve Fransa uretiminin merkeziydi Sirsiz porselenden uretilen bebeklere biskuvi bebek de denmekteydi Porselen bebeklerin baslari porselenden vucutlarinin geri kalani ise farkli malzemelerden yapilirdi Bu bebeklerin uretimi icin porselen hammaddesi bir kalipta sekillendirilip 1260 derece veya daha yuksek isida pisirilirdi Cilt tonlari ve yuz ozelliklerini gercekci kilmak icin bebegin basi pek cok kez boyanip her katmandan sonra firinlama islevi tekrar edilirdi Ilk uretilen bebeklerin baslarina tiftik veya insan sacindan yapilmis peruklar takilirdi Bebekler yetiskin kadin gorunumunde olur donemin modasina uygun kiyafetler giydirilirdi 2 Dunya Savasi ndan sonra ABD de de uretilmeye bsslayan bu bebekler koleksiyon malzemesi olmustur Porselen bebekler 1823 te ilk konusan bebekler uretildi Bu kesif Alman mucit e aitti Anne ya da baba diyebilen bebekleri uretti Ancak Edison 1890 da tekerleme dahi soyleyebilen bebekler uretince konusan oyuncak bebeklerin mucidi olarak un salan isim Edison oldu 19 yuzyildan itibaren gozleri acilip kapanabilen ve aglayan bebekler gelistirildi Turkiye de oyuncak bebek tarihi Turkiye de ilk kez seri uretim bebek uretimi 1942 de Izmir de Halise Ersan ve Kardesi tarafindan yapilmistir Bu donemdeki bebeklerin yuzleri kartondan govdeleri samandan kollari ve bacaklari agac talasi doldurulmus kumastan yapilmistir Uretim sonraki yillarda Izmir den Istanbul a kaymistir Zamanla bebeklerin baslarinin yapildigi malzeme degismis bir sure seramikten daha sonralari plastikten yapilmistir Plastik sisirme yontemi ile uretilen ilk bebekler 1957 yilinda Mary Cukurel tarafindan uretilmistir Bu yontemle oyuncak bebek ureten bir baska firma Fatos tur Bu firma 1970lerde endustriyel oyuncak bebek uretmistir Ayrica bakinizAmigurumi Matruska Kokeshi Kacina bebegi Dertkovan bebek Alive bebek Oyuncak ayi Kukla Oyuncak bebek evi Bez bebekResim galerisiAnadoluku koylu kadin giysili bebek Kanada Inuit bebegi Cape Dorset Nunavut 1998 Gronland Inuit bebegi 19 yy Lakota bebegi ABD 1890 bebegi Bolivya Alman bebegi Schaumburg gelinligi bebegi Kenya Japon bebegi Ukrayna bebegi Polonya bebegi Surinam bebegiKaynakca Divanu Lugat it Turk Tercumesi ceviren Besim Atalay TDK yayinlari 521 Ankara 1941 cilt 1 sayfa 501 Huseyin Baydemir 2011 Ozbek Kogircak kukla tiyatrosu 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Uluslararasi Sosyal Arastirmalar Dergisi Cilt 4 Sayi 17 Bahar 2011 TDK Derleme Sozlugu Sevim Cemalettin Gonul Elif 1 Agustos 2012 Tarihsel Surec Icerisinde Oyuncagin Gelisimi ve Seramik Oyuncaklar Sanat ve Tasarim Dergisi 2 2 23 40 ISSN 2146 9059 26 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2024 Niemann Helmut Onur Bekir 15 Agustos 2019 OYUNCAGIN GELISIM TARIHI Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences JFES 24 1 55 61 doi 10 1501 Egifak 0000000730 ISSN 1301 3718 26 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2024 Begum Manav 2020 Dunyada Porselen Bebek Kulturu Yuksek Lisans Tezi Eskisehir Anadolu Universitesi Guzel Sanatlar Fakultesi Tastan yapilandan da var konusup sarki soyleyen de Oyuncak bebegin ardindaki Edison sirri Milliyet 10 Aralik 2022 26 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2024 a b Gunumuzde geleneksel oyuncaklar www acarindex com 26 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ocak 2024 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Oyuncak bebek ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Oyuncak ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz