Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ocak 2021) () |
Pamfilya (Grekçe: Παμφυλία Pamphylía), Anadolu'nun güneyinde Aksu çayının doğusundan başlayarak Antalya ilinin doğusuna kapsayan antik Likya Birliği ve Kilikya arasında kalan bölgedir. Pamfilya, büyük ölçüde Hititler döneminde Tarhuntaşşa adıyla bilinen bölgeye denk düşmektedir.
Köken bilimi
Pamfilya'nın kelime anlamı "Irkların Ülkesi" anlamına gelmektedir. Pamfilya bölgesinin isminin nereden geldiği hakkında çeşitli görüşler bulunmaktadır. Grekler, Pamfilya isminin Mopsos'un kızı Pamphilia veya üvey kız kardeşi Pamhyle'e bağlayarak verilmiş olduğunu düşünmektedirler. Romalı yazar Gaius Plinius Secundus ise Pamfilya'nın eski adının Mopsopia olduğunu bildirmektedir. Yapılan arkeolojik kazılarda Mopsos'a ait çıkan eserlere bakıldığında Plinius'u doğrular niteliktedir.
Tarihi
Pamfilya'nın halkları tarafından bırakılan eserler, özellikle Mopsos'a ait olanları Plinius'u doğrular niteliktedir. Buradaki gerçek kendini sikkelerde ve taş yazıtlarda gösterdiği gibi, Pamfilya'daki Grek Ağzı, Dor göçünden önceki Atina ile sıkı bir ilişki göstermektedir. Truva Savaşları'ndan yüz yıl sonra gelen, Yunanistan'ın büyük bir bölümüne yayılan ve Peleponnes'i egemenliği altına alan Dorlar, kendi ağızlarını da beraberlerinde getirmişlerdir. Aslında eldeki bilgiler, MÖ 200 yıllarına ait Sillyon'daki kapı desteklerinin üzerindeki tek uzun bir yazıttan doğmaktadır. Perge, Aspendos ve Sillyon'da aynı tarihlerde özel adlar dışındaki form ve harflerde aynı özellikler görülmektedir. Bu da bize MÖ 2. yüzyıla kadar bu üç kentte ortak bir ağzın konuşulduğunu göstermektedir. Büyük İskender'in bu bölgeleri ele geçirişinden sonra, buralarda konuşulan bölge ağızları yavaş yavaş kaybolmuş ve yerini “Koine” olarak adlandırılan Grekçe'ye terk etmiştir.
Yunanistan'dan gelen bu ilk göçü, sonraları ikinci bir göç izlemiş; Yunanistan ve Anadolu'nun batı kıyılarında İyonya ve Aiolis adını taşıyan bölgelerde oturan Grekler, Pamfilya'ya doğru etki ederek Perge, Aspendos ve Side gibi sömürge kentlerini oluşturmuşlardır.
Kral Darius'un MÖ 490'da ve on yıl sonra da Serhas'ın Yunanistan'da yurtlanma girişimlerinde Persler, bu bölgelerden de asker toplamışlardı. Herodot'un abartmalı sayıları ile 1.700.000 kişi olarak sandığı Serhas'ın ordusuna Pamfilyalılar Grek stilinde donanmış 30 parça gemi ile katılmışlardı. Tarihçiler onları Kalchas ve Amphilochos'un torunları olarak belirtmektedirler. Kendi yurttaşlarına karşı savaşmak zorunda bırakılan Pamfilyalılar'ın, önemsiz bir bağlaşık olduklarına dair Kana Kraliçesi Artemisia Serhas'a uyarıda bulunmuştu.
Pelepones Savaşları'na kadar, bir yüzyıldan daha az süren özgürlükten sonra, 356'da Perslerr, Spartalılar'ın yönetimine geçmiş olan Attika Delos Deniz Birliği'ni ellerine geçirdiler ve böylece barışa zorlanan Grekler, Anadolu'daki bütün kentleri Persler'e vermek zorunda kaldılar. Bu değişikliğin Pamfilya bölgesini derinden etkilemedi. Ancak Pers egemenliği altında Aspendos ve Side'nin daha önce MÖ 5. yüzyılda sahip oldukları, kendilerine ait sikke basımı için yeniden izin koparmaları, Pers yönetiminin kolay dayanılabilecek nitelikte olduğu fikrini vermektedir. Fakat Persler'in en çok önem verdikleri konu, vergilerin zamanında ödenmesi olmuştur.
Perslerin bu ikinci egemenlik devri, Büyük İskender'in MÖ 334 yılında Pers egemenliğini koparmak ve Grekler'in daha önce uğradıkları haksızlığın öcünü almak üzere Anadolu'ya geçmesine kadar sürmüştür. Büyük İskender'in Batı Anadolu'dan başlayarak güneye doğru inen seferinde, savunmalarını kendi orduları ile yapan kentler fazla direniş göstermeksizin teslim oldukları için, kış mevsiminde Büyük İskender direniş görmeden Likya'ya kadar sokuldu. Teker teker kentlerin yönetimini eline aldıktan sonra, ilkbahardan önce Pamfilya'ya vardı. Daha o devirde Antalya kenti kurulmadığı için Pamfilya içinde ilk durak Perge kenti oldu. Bu dönemden sonra Büyük İskender Perge, Side, Sillyon ve Aspendos'u alarak buralarda kendi egemenliğini başlattı.
Pamfilya Kentleri
Pamfilya kentlerinin bazıları şunlardır.
Kaynakça
- ^ Metin Alparslan ve Meltem Doğan-Alparslan (2015). "The Hittites and their Geography: Problems of Hittite Historical Geography". European Journal of Archaeology 18(1):90-110. s. 100.
- ^ . Çalışma yazısı,Yönetmen Tekin Gün. Mootol,Kültür Sanat.Ekim 2014. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
 | Tarih ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Arkeoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Pamfilya haber gazete kitap akademik JSTOR Ocak 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Pamfilya Grekce Pamfylia Pamphylia Anadolu nun guneyinde Aksu cayinin dogusundan baslayarak Antalya ilinin dogusuna kapsayan antik Likya Birligi ve Kilikya arasinda kalan bolgedir Pamfilya buyuk olcude Hititler doneminde Tarhuntassa adiyla bilinen bolgeye denk dusmektedir Pamfilya gunumuzde Antalya ilinin kuzeydogusundaki alandir Koken bilimiPamfilya nin kelime anlami Irklarin Ulkesi anlamina gelmektedir Pamfilya bolgesinin isminin nereden geldigi hakkinda cesitli gorusler bulunmaktadir Grekler Pamfilya isminin Mopsos un kizi Pamphilia veya uvey kiz kardesi Pamhyle e baglayarak verilmis oldugunu dusunmektedirler Romali yazar Gaius Plinius Secundus ise Pamfilya nin eski adinin Mopsopia oldugunu bildirmektedir Yapilan arkeolojik kazilarda Mopsos a ait cikan eserlere bakildiginda Plinius u dogrular niteliktedir TarihiPamfilya nin halklari tarafindan birakilan eserler ozellikle Mopsos a ait olanlari Plinius u dogrular niteliktedir Buradaki gercek kendini sikkelerde ve tas yazitlarda gosterdigi gibi Pamfilya daki Grek Agzi Dor gocunden onceki Atina ile siki bir iliski gostermektedir Truva Savaslari ndan yuz yil sonra gelen Yunanistan in buyuk bir bolumune yayilan ve Peleponnes i egemenligi altina alan Dorlar kendi agizlarini da beraberlerinde getirmislerdir Aslinda eldeki bilgiler MO 200 yillarina ait Sillyon daki kapi desteklerinin uzerindeki tek uzun bir yazittan dogmaktadir Perge Aspendos ve Sillyon da ayni tarihlerde ozel adlar disindaki form ve harflerde ayni ozellikler gorulmektedir Bu da bize MO 2 yuzyila kadar bu uc kentte ortak bir agzin konusuldugunu gostermektedir Buyuk Iskender in bu bolgeleri ele gecirisinden sonra buralarda konusulan bolge agizlari yavas yavas kaybolmus ve yerini Koine olarak adlandirilan Grekce ye terk etmistir Yunanistan dan gelen bu ilk gocu sonralari ikinci bir goc izlemis Yunanistan ve Anadolu nun bati kiyilarinda Iyonya ve Aiolis adini tasiyan bolgelerde oturan Grekler Pamfilya ya dogru etki ederek Perge Aspendos ve Side gibi somurge kentlerini olusturmuslardir Buyuk Iskender Likya dan sonra Pamfilya uzerine seferler duzenlemistir Kral Darius un MO 490 da ve on yil sonra da Serhas in Yunanistan da yurtlanma girisimlerinde Persler bu bolgelerden de asker toplamislardi Herodot un abartmali sayilari ile 1 700 000 kisi olarak sandigi Serhas in ordusuna Pamfilyalilar Grek stilinde donanmis 30 parca gemi ile katilmislardi Tarihciler onlari Kalchas ve Amphilochos un torunlari olarak belirtmektedirler Kendi yurttaslarina karsi savasmak zorunda birakilan Pamfilyalilar in onemsiz bir baglasik olduklarina dair Kana Kralicesi Artemisia Serhas a uyarida bulunmustu Pelepones Savaslari na kadar bir yuzyildan daha az suren ozgurlukten sonra 356 da Perslerr Spartalilar in yonetimine gecmis olan Attika Delos Deniz Birligi ni ellerine gecirdiler ve boylece barisa zorlanan Grekler Anadolu daki butun kentleri Persler e vermek zorunda kaldilar Bu degisikligin Pamfilya bolgesini derinden etkilemedi Ancak Pers egemenligi altinda Aspendos ve Side nin daha once MO 5 yuzyilda sahip olduklari kendilerine ait sikke basimi icin yeniden izin koparmalari Pers yonetiminin kolay dayanilabilecek nitelikte oldugu fikrini vermektedir Fakat Persler in en cok onem verdikleri konu vergilerin zamaninda odenmesi olmustur Perslerin bu ikinci egemenlik devri Buyuk Iskender in MO 334 yilinda Pers egemenligini koparmak ve Grekler in daha once ugradiklari haksizligin ocunu almak uzere Anadolu ya gecmesine kadar surmustur Buyuk Iskender in Bati Anadolu dan baslayarak guneye dogru inen seferinde savunmalarini kendi ordulari ile yapan kentler fazla direnis gostermeksizin teslim olduklari icin kis mevsiminde Buyuk Iskender direnis gormeden Likya ya kadar sokuldu Teker teker kentlerin yonetimini eline aldiktan sonra ilkbahardan once Pamfilya ya vardi Daha o devirde Antalya kenti kurulmadigi icin Pamfilya icinde ilk durak Perge kenti oldu Bu donemden sonra Buyuk Iskender Perge Side Sillyon ve Aspendos u alarak buralarda kendi egemenligini baslatti Pamfilya Kentleri Pamfilya kentlerinin bazilari sunlardir Aspendos Perge Side Attalos Sillyon HemaksiaKaynakca Metin Alparslan ve Meltem Dogan Alparslan 2015 The Hittites and their Geography Problems of Hittite Historical Geography European Journal of Archaeology 18 1 90 110 s 100 Calisma yazisi Yonetmen Tekin Gun Mootol Kultur Sanat Ekim 2014 22 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Tarih ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Arkeoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz