Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Parmak izi, parmakların son eklemi ve uç kısmındaki kıvrımların oluşturduğu iz. Parmak izi, insan bedeninin doğal durumu kullanılarak bulunmuş ve bugün kişi belirlenmesinde çok kullanılan bir yöntemdir.
İnsanın dış derisinde bulunan her kıvrımda ter gözenekleri vardır. Bunların hepsi iç deriye kadar uzanır. Her gözenek orada çiviye benzeyen ve papila denen iki sıralı çıkıntılarla iç deriye sanki çivi atmış gibidir. Bu nedenle dış deri hasara uğrasa, büsbütün dökülse bile, bu papilalar yine de parmak izinin belirlenmesi için yeterlidir. Yeni çıkan derilerdeki izler de eskisinin aynısı olurlar. Ancak iç deride bulunan papilalar büsbütün kaybolursa, o zaman parmak izini belirlemek olanaksızdır; çünkü bu durumda parmak içi kıvrımları yok olmaktadır.
Parmak izinin tarihçesi
Parmak izi sisteminin bulunuşu çok eski tarihlere dayanır, fakat bu izden istifade etmek oldukça yenidir. Eski literatürde parmak izi konusunda bazı kayıtlar varsa da bu kayıtlarda parmak izinin kullanılması hususunda herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadır. İlk önce, (1684), Marcello Malpighi (1686) ve (1823) gibi anatomistler insanların parmaklarındaki kıvrımların bazı özellikleri bulunduğuna dikkat çekmekle beraber, bu izlerden faydalanma metotlarını belirtmemişlerdir.
Modern manada parmak izi tespiti ve faydalanma konusunda ilk adım 1880'de atılmıştır. Bu tarihte İngiliz bilgini olan Henry Faulds ve adlı iki İngiliz, Nature adlı bir ilmi mecmuada parmak izi hakkında makale yazmışlardır. Bu bilginler önceleri pişmiş çömleklerdeki parmak izleriyle ve matbaa mürekkebiyle parmak izi alma metoduyla uğraştılar. Bu gün kullanılan parmak izi metodu da aynı esasa dayanır.
Parmak izi konusunda daha sonra çalışan Galton da, kalıtım yolu ile geçen parmak izi olmadığını açıkladı. Her insanın parmak izinin birbirinden farklı olduğunu kaydetti.
Bugünkü parmak izi metodu tarafından bulunmuş olandır. olarak bilinen bu sisteme göre parmak izinde, beş genel biçim kabul ediyor: Yay, fitilli yay, radyal ilmik, uhnar ilmik ve demet. Bu tipler genel olarak A,T,R,U,W harfleriyle ifade edilirler. Dünyadaki bütün parmak izleri örneklerinin % 65'ini ilmikler, % 30'unu demetler, geri kalan % 5'iniyse diğerleri meydana getirir. Demet ve ilmik tipi de kendi arasında birçok kısımlara ayrılır.
Benzer bir parmak izi usulünü de geliştirmiştir. Bu bilginse dört temel parmak izi kabul etmiştir: Yay, iç ilmik (sola yatık ilmik), dış ilmik (sağa yatık ilmik) ve demet.
Henry ve Vucetich dışında da bazı yazarlar parmak izi konusunda çalışmışlarsa da bunlar bir iki ülke tarafından kabul edilmiştir. Henry ve Vucetich sistemi ise, dünyanın birçok ülkesi tarafından kabul edilmiştir.
Parmak izinin alınması
Herhangi bir madde veya eşya üzerinde yer etmiş olan parmak izinin örneğini almak, uzmanlık gerektiren bir iştir. Parmak izi ter, yağlı maddeler veya parmaktaki başka maddeler yardımı ile eşya üzerine çıkmış olduğundan bunların gözle görülmeleri oldukça güçtür. Bu izleri görünür hale getirmek için pudra ve muhtelif kimyevi maddeler kullanılır. Bir yerde bulunan iz bu şekilde tespit edildikten sonra bunun fotoğrafı çekilir veya pudralanmış izler saydam bir banda alınır. Elde edilen parmak izleri parçalar halinde olsa bile işe yaramaktadır. Hatta 5–6 mm²lik bir iz parçası dahi parmak izinin tespiti için yeterli olmaktadır.
Parmak izi yanında izleri ve hatta ayak ve ayak parmağı izleri de tespit edebilmektedir. Parmak izi yanında bunlardan da faydalanılmaktadır.
Parmak izinden faydalanma
Parmak izi, bugün suçlunun tespitinde oldukça önem kazanmıştır. Kesin delil teşkil etmektedir. Bilhassa silah, tabanca vs. kullanılarak işlenen suçlarda parmak izi çok önem kazanmıştır.
Parmak izini ilk bulanlar İngilizler olmakla beraber, bunu en modern hale getiren ABD olmuştur. Washington'da Federal Bureau of Investigation (FBI, Federal Araştırma Bürosu) kuruldu. FBI 49.000.000'dan fazla insanın parmak izini tespit edecek hacme ulaşmıştır. Her gün, FBI'nın 13.000 ajansından 20.000'den fazla parmak izi gelmektedir. 100'e yakın yabancı ülke FBI teşkilatında parmak izi tespiti yaptırmaktadır. İsteyen vatandaşlar da bu teşkilata müracaat ederek kendi parmak izini tespit ettirmektedir.
FBI teşkilatı sayesinde, bilhassa kitle halindeki ölüm, vakalarında ölülerin hüviyetinin tespiti de mümkün olabilmektedir. Hatta aylarca gömülü olan ölülerin hüviyetlerinin tespiti bile bu teşkilat sayesinde mümkün olabilmektedir.
Parmak izleri benzemezlik, değiştirilmezlik ve tasnif edilebilirlik yönleri olması itibarıyla tercih edilmektedir.AFİS(Automatic Fingerprint Identification System) sayesinde bilgisayar ortamında taranan izler adli görevlileri daha hızlı sonuca götürmektedir.
İlmi araştırmalar parmak izinin kimlik tespitinde kesin delil olduğunu göstermiştir. İnsanların parmak izleri birbirlerinin kesinlikle aynısı olmadığından, parmak izi suçlunun tespitinde çok önemli bir delil olmaktadır. Kişinin parmak kıvrımları yaşlanması ile değişmez ve kaybolmaz. Kolay ve ucuz bir metot olduğu için parmak izi bugün hüviyet tespitinde oldukça sık kullanılmaktadır.
Parmak izi, ayrıca imza atamayan kişilerin ve bilhassa kadın ve yaşlıların faydalandıkları bir usuldür. Hukuken aynen imza gibi geçerli olmaktadır. Parmak izinin imza olarak kullanılmasında mürekkepten istifade edilmektedir.
DNA parmak izi
İnsan hayatı üzerinde son derece hassas kararlar vermek zorunda kalan mahkemeler, büyük ölçüde kriminal laboratuvarlarıyla adli tıbbın raporlarına başvurmaktadırlar.
1985 yılında İngiltere'de Leicester Üniversitesi Genetik Bölümü öğretim üyelerinden Alec Jeffreys, kalıtım maddesinin incelenerek bir kişiye has DNA karakterinin tespit edilebileceğini öne sürdü. DNA parmak izi (DNA fingerprint) veya genetik parmak izi olarak tarif edilebilecek bu özellikler, rekombinat DNA teknikleriyle el parmak izinden daha güvenli olarak kişiyi belirlemede kullanılabilmektedir.
Bir canlıya ait bütün DNA parmak izleri birbirinin eşitidir. İki kişinin tesadüfen aynı genetik parmak izine sahip olabilme ihtimali, istatistiki olarak milyarda bir ile ifade edilebilecek kadar düşük bir derecededir.
Sadece bir damla kan, idrar, tükürük, sperma, , menstruasyon kanı, süt, biyolojik bir doku parçası, bir adet kıl veya saç teli kişinin genetik kimliğini belirlemek için yeterlidir. Bir suç mahallinde bulunan böyle küçük bir vücut kalıntısından DNA izole edilmekte ve az elde edilen DNA'nın PCR metodlarıyla çoğaltılıp ASO teknolojisiyle genotipi tespit edilebilmektedir.
Nükleik veya moleküler sondalama denen yeni teknikle; saç teli, bir damla kan, sperma veya biyolojik bir doku parçasının proteininden hareket edilerek, genetik koddan faydalanmak suretiyle, bu proteinin üretimini sağlamış olan gen dizisini bulmak mümkündür.
Günümüzde suç failini, bıraktığı genetik parmak izinin incelenmesiyle ortaya çıkarmak mümkün olmaktadır. DNA parmak iziyle % 99'un üzerinde bir başarıya ulaşılabilmektedir. Halen Amerika'da FBI laboratuvarlarında ve İngiltere, Almanya, Hindistan'da genetik sondalama çalışmalarının sonuçları mahkemelerde delil olarak kabul edilmektedir. Aynı usul İngiltere'de babalığın tespitinde de kullanılmaktadır. Genetik parmak izi deliline dayanarak alınan ilk mahkûmiyet kararı, 1987 Ekiminde Bristol Mahkemesine aittir.
Genetik parmak izi usulüyle, bir çocuğun babası belirlenebildiği gibi, kalıtımla ilgili veya bulaşıcı hastalıklar da teşhis edilebilmekte ve bir sığırın cinsiyeti önceden anlaşılabilmektedir. Bu usul sayesinde hayvan yetiştiricileri isteğe bağlı olarak erkek veya dişi embriyoları ineklere aşılayabileceklerdir.
Kaynakça
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Parmak izi parmaklarin son eklemi ve uc kismindaki kivrimlarin olusturdugu iz Parmak izi insan bedeninin dogal durumu kullanilarak bulunmus ve bugun kisi belirlenmesinde cok kullanilan bir yontemdir ParmakParmak izi Insanin dis derisinde bulunan her kivrimda ter gozenekleri vardir Bunlarin hepsi ic deriye kadar uzanir Her gozenek orada civiye benzeyen ve papila denen iki sirali cikintilarla ic deriye sanki civi atmis gibidir Bu nedenle dis deri hasara ugrasa busbutun dokulse bile bu papilalar yine de parmak izinin belirlenmesi icin yeterlidir Yeni cikan derilerdeki izler de eskisinin aynisi olurlar Ancak ic deride bulunan papilalar busbutun kaybolursa o zaman parmak izini belirlemek olanaksizdir cunku bu durumda parmak ici kivrimlari yok olmaktadir Parmak izinin tarihcesiParmak izi sisteminin bulunusu cok eski tarihlere dayanir fakat bu izden istifade etmek oldukca yenidir Eski literaturde parmak izi konusunda bazi kayitlar varsa da bu kayitlarda parmak izinin kullanilmasi hususunda herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadir Ilk once 1684 Marcello Malpighi 1686 ve 1823 gibi anatomistler insanlarin parmaklarindaki kivrimlarin bazi ozellikleri bulunduguna dikkat cekmekle beraber bu izlerden faydalanma metotlarini belirtmemislerdir Modern manada parmak izi tespiti ve faydalanma konusunda ilk adim 1880 de atilmistir Bu tarihte Ingiliz bilgini olan Henry Faulds ve adli iki Ingiliz Nature adli bir ilmi mecmuada parmak izi hakkinda makale yazmislardir Bu bilginler onceleri pismis comleklerdeki parmak izleriyle ve matbaa murekkebiyle parmak izi alma metoduyla ugrastilar Bu gun kullanilan parmak izi metodu da ayni esasa dayanir Parmak izi konusunda daha sonra calisan Galton da kalitim yolu ile gecen parmak izi olmadigini acikladi Her insanin parmak izinin birbirinden farkli oldugunu kaydetti Bugunku parmak izi metodu tarafindan bulunmus olandir olarak bilinen bu sisteme gore parmak izinde bes genel bicim kabul ediyor Yay fitilli yay radyal ilmik uhnar ilmik ve demet Bu tipler genel olarak A T R U W harfleriyle ifade edilirler Dunyadaki butun parmak izleri orneklerinin 65 ini ilmikler 30 unu demetler geri kalan 5 iniyse digerleri meydana getirir Demet ve ilmik tipi de kendi arasinda bircok kisimlara ayrilir Benzer bir parmak izi usulunu de gelistirmistir Bu bilginse dort temel parmak izi kabul etmistir Yay ic ilmik sola yatik ilmik dis ilmik saga yatik ilmik ve demet Henry ve Vucetich disinda da bazi yazarlar parmak izi konusunda calismislarsa da bunlar bir iki ulke tarafindan kabul edilmistir Henry ve Vucetich sistemi ise dunyanin bircok ulkesi tarafindan kabul edilmistir Parmak izinin alinmasiHerhangi bir madde veya esya uzerinde yer etmis olan parmak izinin ornegini almak uzmanlik gerektiren bir istir Parmak izi ter yagli maddeler veya parmaktaki baska maddeler yardimi ile esya uzerine cikmis oldugundan bunlarin gozle gorulmeleri oldukca guctur Bu izleri gorunur hale getirmek icin pudra ve muhtelif kimyevi maddeler kullanilir Bir yerde bulunan iz bu sekilde tespit edildikten sonra bunun fotografi cekilir veya pudralanmis izler saydam bir banda alinir Elde edilen parmak izleri parcalar halinde olsa bile ise yaramaktadir Hatta 5 6 mm lik bir iz parcasi dahi parmak izinin tespiti icin yeterli olmaktadir Parmak izi yaninda izleri ve hatta ayak ve ayak parmagi izleri de tespit edebilmektedir Parmak izi yaninda bunlardan da faydalanilmaktadir Parmak izinden faydalanmaParmak izi bugun suclunun tespitinde oldukca onem kazanmistir Kesin delil teskil etmektedir Bilhassa silah tabanca vs kullanilarak islenen suclarda parmak izi cok onem kazanmistir Parmak izini ilk bulanlar Ingilizler olmakla beraber bunu en modern hale getiren ABD olmustur Washington da Federal Bureau of Investigation FBI Federal Arastirma Burosu kuruldu FBI 49 000 000 dan fazla insanin parmak izini tespit edecek hacme ulasmistir Her gun FBI nin 13 000 ajansindan 20 000 den fazla parmak izi gelmektedir 100 e yakin yabanci ulke FBI teskilatinda parmak izi tespiti yaptirmaktadir Isteyen vatandaslar da bu teskilata muracaat ederek kendi parmak izini tespit ettirmektedir FBI teskilati sayesinde bilhassa kitle halindeki olum vakalarinda olulerin huviyetinin tespiti de mumkun olabilmektedir Hatta aylarca gomulu olan olulerin huviyetlerinin tespiti bile bu teskilat sayesinde mumkun olabilmektedir Parmak izleri benzemezlik degistirilmezlik ve tasnif edilebilirlik yonleri olmasi itibariyla tercih edilmektedir AFIS Automatic Fingerprint Identification System sayesinde bilgisayar ortaminda taranan izler adli gorevlileri daha hizli sonuca goturmektedir Ilmi arastirmalar parmak izinin kimlik tespitinde kesin delil oldugunu gostermistir Insanlarin parmak izleri birbirlerinin kesinlikle aynisi olmadigindan parmak izi suclunun tespitinde cok onemli bir delil olmaktadir Kisinin parmak kivrimlari yaslanmasi ile degismez ve kaybolmaz Kolay ve ucuz bir metot oldugu icin parmak izi bugun huviyet tespitinde oldukca sik kullanilmaktadir Parmak izi ayrica imza atamayan kisilerin ve bilhassa kadin ve yaslilarin faydalandiklari bir usuldur Hukuken aynen imza gibi gecerli olmaktadir Parmak izinin imza olarak kullanilmasinda murekkepten istifade edilmektedir DNA parmak iziInsan hayati uzerinde son derece hassas kararlar vermek zorunda kalan mahkemeler buyuk olcude kriminal laboratuvarlariyla adli tibbin raporlarina basvurmaktadirlar 1985 yilinda Ingiltere de Leicester Universitesi Genetik Bolumu ogretim uyelerinden Alec Jeffreys kalitim maddesinin incelenerek bir kisiye has DNA karakterinin tespit edilebilecegini one surdu DNA parmak izi DNA fingerprint veya genetik parmak izi olarak tarif edilebilecek bu ozellikler rekombinat DNA teknikleriyle el parmak izinden daha guvenli olarak kisiyi belirlemede kullanilabilmektedir Bir canliya ait butun DNA parmak izleri birbirinin esitidir Iki kisinin tesadufen ayni genetik parmak izine sahip olabilme ihtimali istatistiki olarak milyarda bir ile ifade edilebilecek kadar dusuk bir derecededir Sadece bir damla kan idrar tukuruk sperma menstruasyon kani sut biyolojik bir doku parcasi bir adet kil veya sac teli kisinin genetik kimligini belirlemek icin yeterlidir Bir suc mahallinde bulunan boyle kucuk bir vucut kalintisindan DNA izole edilmekte ve az elde edilen DNA nin PCR metodlariyla cogaltilip ASO teknolojisiyle genotipi tespit edilebilmektedir Nukleik veya molekuler sondalama denen yeni teknikle sac teli bir damla kan sperma veya biyolojik bir doku parcasinin proteininden hareket edilerek genetik koddan faydalanmak suretiyle bu proteinin uretimini saglamis olan gen dizisini bulmak mumkundur Gunumuzde suc failini biraktigi genetik parmak izinin incelenmesiyle ortaya cikarmak mumkun olmaktadir DNA parmak iziyle 99 un uzerinde bir basariya ulasilabilmektedir Halen Amerika da FBI laboratuvarlarinda ve Ingiltere Almanya Hindistan da genetik sondalama calismalarinin sonuclari mahkemelerde delil olarak kabul edilmektedir Ayni usul Ingiltere de babaligin tespitinde de kullanilmaktadir Genetik parmak izi deliline dayanarak alinan ilk mahkumiyet karari 1987 Ekiminde Bristol Mahkemesine aittir Genetik parmak izi usuluyle bir cocugun babasi belirlenebildigi gibi kalitimla ilgili veya bulasici hastaliklar da teshis edilebilmekte ve bir sigirin cinsiyeti onceden anlasilabilmektedir Bu usul sayesinde hayvan yetistiricileri istege bagli olarak erkek veya disi embriyolari ineklere asilayabileceklerdir Kaynakca Jude Hemanth amp Valentina Emilia Balas Ed 2018 Biologically Rationalized Computing Techniques For Image Processing Applications Springer ss 116 ISBN 9783319613161 a b c Stan Z Li 2009 Encyclopedia of Biometrics I Z Volume 2 Springer Science amp Business Media s 439 ISBN 9780387730028 Dis baglantilar