Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İran Şehinşah Devleti (Farsça: کشور شاهنشاهی ایران romanize: Kešvar-e Šâhanšâhi-ye Irân) ya da yaygın ismiyle Pehlevi İranı, 1925 yılından İran Devrimi'nin bir sonucu olarak monarşinin devrildiği 1979 yılına kadar varlığını sürdürmüş devlet.
Pehlevî İranı کشور شاهنشاهی ایران (Farsça) Kešvar-e Šâhanšâh-ye Irân | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1925-1979 | |||||||||||||
Slogan مرا داد فرمود و خود داور است Marā dād farmud o Khod dāvar ast "Bana emrettiği adalet, beni yargılayacağı gibi" | |||||||||||||
 | |||||||||||||
| Başkent | Tahran | ||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Farsça | ||||||||||||
| Resmî din | Şia | ||||||||||||
| Demonim | Fars (21 Mart 1935'e kadar) İranlı (22 Mart 1935'ten sonra) | ||||||||||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter anayasal monarşi | ||||||||||||
| Şahenşah | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Başbakan | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Yasama organı | Ulusal Danışma Meclisi (tek meclisli yasama organı olarak; 1925-1949) Meclis (çift meclisli yasama organı olarak; 1949-1979) | ||||||||||||
| Senato | |||||||||||||
| Ulusal Danışma Meclisi | |||||||||||||
| Tarihî dönem | İki savaş arası dönem • II. Dünya Savaşı • Soğuk Savaş | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||
| 1.648.000 km2 | |||||||||||||
| Para birimi | İran riyali (IRR · ریال) | ||||||||||||
| |||||||||||||
Tarihçe
Kuruluş
1925 yılında İran Kazak Tugayı'nın eski bir tuğgenerali olan Rıza Han (1919 yılında soyadını Pehlevi olarak seçmiştir.) tarafından Kaçar Hanedanı'ndan Ahmed Şah Kaçar'ı tahttan indirdi ve kendini Şah ilan etti. 15 Aralık 1925'te krallık yeminini etti ve Kaçar İranı'na son verdi. Başlangıçta, Pehlevi çağdaşı Atatürk'ün Türkiye'de yaptığı gibi cumhuriyet ilan etmeyi planlamıştı. Ancak İngilizler ve din adamlarının muhalefeti karşısında bu fikirden vazgeçti. 1930'lu yıllarda Rıza Pehlevi'nin aşırı laik ve milliyetçi tavırları orta ve burjuva sınıfı tarafından beğenilse de muhafazakar dindar kesim tarafından tepki topladı. 1935'te Rıza Şah ülkenin demonimini İranlı olarak değiştirdiği ve Batılı ülkelerin de buna göre değişiklikler yapması hakkında bir kararname yayımladı. Daha sonrasında oğlu Muhammed Rıza Pehlevi 1959'da hem İranlı hem de Fars'ın kabul edilebilir olduğunu ve birbirinin yerine kullanılabileceğini açıkladı.
neredeyse bütün İran'ın petrollerini kontrol ediyor olsa da I. Dünya Savaşı'nda İngiltere ve Rusya'nın işgali ve İngilizlerin bunu örtbas etmeye çalışması nedeniyle Rıza Şah İngiliz ve Sovyet şirketlerine sözleşme vermekten kaçındı ve Almanya, İtalya gibi Avrupa ülkelerinden teknik yardım almayı tercih etti.
II. Dünya Savaşı
Rıza Pehlevi'nin bu Sovyetler Birliği'ne ve Birleşik Krallık'a karşı soğuk tavırları yüzünden Birleşik Krallık Rıza Pehlevi tarafsız olduklarını açıkladıkları halde İran'daki Alman mühendis ve teknisyenlerin Huzistan'daki İngiliz petrol tesislerini sabote etmeye çalışan casuslar olduğunu iddia etti ve İran'daki tüm Alman vatandaşlarının sınır dışı edilmesini talep etti. Ancak Rıza Şah bunun kalkınma projelerini olumsuz etkileyeceğini iddia ederek reddetti.
Nazi Almanyası'nın Molotov-Ribbentrop Paktı'nı çiğneyip Sovyetler Birliği'ne saldırmasının ardından SSCB Müttefiklerle ittifak kurdu ve Temmuz 1941'de İngilizler, İran'ın tüm tekrar Almanları İran'dan sınır dışı etmesini istedi. Rıza Şah bunu reddetti. Buna karşılık olarak 25 Ağustos 1941'de Sovyetler ve İngilizler sürpriz bir şekilde İran'ı işgal etmeye başladı ve İran 1 haftadan kısa bir sürede teslim oldu ve Rıza Şah Pevlevi Güney Afrika'ya kaçtı. İstila'nın nedeni her ne kadar Alman yanlılığı olarak gösterilse de asıl nedeni Pers koridorundan SSCB'ye tedarik sağlamak, İran petrollerini güvenceye almaktı. İşgalin ardından 16 Eylül 1941'de Rıza Şah tahttan çekildi ve yerine 21 yaşındaki oğlu Muhammed Rıza Pehlevi geçti.
Muhammed Rıza Pehlevi dönemi
Bu olaylardan sonra II. Dünya Savaşı boyunca İran'da SSCB'ye Amerikan ve İngiliz tedariklerinin ulaştırıldı, 120.000 Polonyalı mültecinin ve Polonya Sürgün Hükûmeti'ne bağlı barındırılıldı. 13 Eylül 1943'te Müttefikler İran'dan tamamen çekileceklerini deklare etti. Fakat savaştan sonra SSCB askelerini İran'dan çekmedi ve kuzeybatı İran'da Azerbaycan Millî Hükûmeti ve Mahabad Cumhuriyeti adındaki kukla devlet kurdu. Bu olay, Soğuk Savaş'ın ilk çatışmalarından biri olarak sayılır. İran'ın SSCB'nin çekilmesi karşılığında petrol imtiyazları sözü vermesiyle Mayıs 1946'da SSCB'nin tamamen çekilmesiyle kriz sona erdi. İki kukla devlet kısa sürede yıkıldı ve petrol tavizler daha sonra iptal edildi.
Ajax Operasyonu
Muhammed Rıza Pehlevi babasının reform politikalarını sürdürmek istedi fakat İran Senatosu tarafından 12 oyla 1951 yılında başkan seçilen vatanperver Muhammed Musaddık'ın muhalefeti ile uğraşmak zorunda kaldı. Musaddık yüzünden ülkeden kaçmak zorunda kalan Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri Ağustos 1953'te Musaddık'a karşı bir darbeden sonra ülkesine geri döndü. Musaddık daha sonra Şah yanlısı ordu güçleri tarafından tutuklandı.
Ak Devrim
Musaddık iktidarının sonundan İslâm Devrimi’ne uzanan süreçte büyük önem taşıyan gelişmelerden biri Şah’ın 1962 yılında gündeme getirdiği “Ak Devrim” adını verdiği reform paketidir. Ülkede siyasi istikrarı sağlayan Şah Muhammed Rıza petrol gelirinin de yardımıyla sosyo-ekonomik yapıyı sarsıcı biçimde değiştirmekteydi. Bir yandan istihdam artıp, ücretler yükselirken sanayi toplumuna hızlı geçişin sancıları çok güçlü bir şekilde kendini hissettiriyordu. Köylerinden ayrılan milyonlarca topraksız köylü şehirlerin etrafındaki gecekondu bölgelerinde toplanmaktaydı. Bir yandan yeni üretim biçimlerine bağlı olarak ortaya çıkan bir sanayi burjuvazisi giderek zenginleşirken yoksul, işsiz ve umutsuz, ekonomik olduğu kadar siyasal olarak da dışlanmış milyonlar da büyük kentlerin dışında öfkeli bir muhalefetin koşullarını oluşturuyordu. 1953’ün şaşkınlığıyla bölünüp gücünü yitiren sol, bu kitlelerle ilişki kuramazken; ulemanın etkinliği giderek artmaktaydı.
Şah’ın modern kapitalizm yolunda ilerlemek için yürürlüğe koymaya çalıştığı reform ise çarşı ya da bazargan adı verilen ve geleneksel olarak İran’ın siyasal, toplumsal yaşamında büyük önem taşıyan küçük ve orta sınıf esnafın, toprak sahiplerinin ve ulemanın tepkisini çekti. Toprak reformu, seçim reformu ve kadınlara oy hakkının tanınması, devlet işletmelerinin hisselerinin belirli oranda satılması gibi düzenlemeleri içeren Ak Devrim böylelikle tarıma dayalı ekonomiyi devre dışı bırakıp, toprak sahiplerini sanayi yatırımlarına yönelterek sağlam bir kapitalist ekonomik yapı kurmayı hedefliyordu. Ayrıca Şah’ın ulus inşa süreci için bir engel olarak gördüğü çarşı da bu şekilde tasfiye edilebilecekti. Yine bu hedef doğrultusunda eğitim, sağlık gibi alanlarda çeşitli düzenlemeler öngörülmekteydi. Bunun dış politikadaki yansımaları da İran’ın giderek bölgede ABD’nin jandarması rolüne soyunması şeklinde gerçekleşti. 1970’lerde petrol fiyatlarının aşırı artmasıyla bir yandan içerideki modernleşme hamlesini ve bir sanayi atılımını finanse eden İran, bir yandan da satın aldığı gelişmiş silahlarla askerî güç haline gelerek Basra Körfezi’ndeki askeri varlığını fiilen pekiştiriyordu.
Söz konusu reformların tehdit ettiği sınıflar ve kadınların oy hakkı başta olmak üzere bazı yeniliklere karşı çıkan ulemanın kurduğu ittifak, mutsuz yoksul kitlelerin öfkesiyle birleşerek Devrim’e ulaşan süreçte geri dönülmesi zor bir dönemecin aşılmasına neden oldu. Seçim reformuna ulemanın tepki göstermesiyle başlayan olaylar sonucunda pek çok kişi öldü. Bu olaylar sırasında, 1979 Devrimi’nin manevî önderi haline gelecek din adamı Ayetullah Humeynî de siyasal bir önder olarak sivrilmekteydi. Humeynî olaylardan sorumlu tutularak tutuklandı, 18 ay hapiste tutuldu. 1964’te bırakılmasından sonra Humeynî, ABD hükûmetini açıkça eleştirdi. Şah, General ’ın yönlendirmesiyle Humeynî’yi sürgüne yolladı. Humeynî önce Türkiye’ye, sonra Irak’a, en sonunda ise Fransa’ya gitti. Sürgünde Şah’ı eleştirmeye devam etti.
İran Devrimi
1970'lerin ortalarında, artan petrol gelirlerine güvenen Muhammed Rıza, ülkesinin ilerlemesi ve Beyaz Devrim reformlarınca bir dizi daha hırslı ve daha cesur planlara başladı. Ancak sosyoekonomik ilerlemeler din adamlarını rahatsız etti. İnsanlar İslamî ilkelere bağlı bir ideoloji altında toplanmaya başladı. Ayetullah Humeyni de bunun lideri oldu. Pehlevi rejimi 1978 ve 1979'daki büyük ayaklanmaların ardından yıkıldı.
Muhammed Rıza Pehlevi ülkeden kaçtı. Ardından tedavi görmek için Mısır'a, Meksika'ya, Amerika'ya ardından Panama'ya gitti. En sonunda Enver Sedat'ın onur konuğu olarak ailesiyle Mısır'a yerleşti. Ölümünün ardından Prens Rıza Pehlevi hanedanın varisi oldu.
Kaynakça
- ^ Whitney Smith (1980), Flags and Arms across the World, McGraw-Hill,
- ^ https://www.fotw.info/flags/ir_imp64.html 2 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Flags of the World: Iranian Empire (Pahlavi Dynasty, 1964–1979)"
- ^ "IRAN: Keshvaré Shahanshahiyé Irân", The Statesman's Year-Book 1978–79, Springer, 2016, pp. 674–682,
- ^ Chehabi, H. E. (2020). Onomastic Reforms: Family Names and State-Building in Iran. Harvard University Press. ISBN 9780674248199.
- ^ Ansari, Ali M. (2003). Modern Iran Since 1921: The Pahlavis and After. Longman. p. 36. ISBN 978-0-582-35685-6.
- ^ Aghaie, Kamran Scot The Martyrs of Karbala: Shi'i Symbols and Rituals in Modern Iran
- ^ Curtis, Glenn E.; Hooglund, Eric. Iran: A Country Study: A Country Study. Government Printing Office. p. 27. ISBN 978-0-8444-1187-3.
- ^ . 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2022.
- ^ Glenn E. Curtis, Eric Hooglund; US Government Printing Office (2008). Iran: A Country Study. U.S. Government Printing Office. p. 30. ISBN 978-0-8444-1187-3.
- ^ Farrokh, Kaveh (2011). Iran at War: 1500–1988. ISBN 978-1-78096-221-4.
- ^ David S. Sorenson (2013). An Introduction to the Modern Middle East: History, Religion, Political Economy, Politics. Westview Press. p. 206. ISBN 978-0-8133-4922-0.
- ^ Iran: Foreign Policy & Government Guide. International Business Publications. 2009. p. 53. ISBN 978-0-7397-9354-1.
- ^ T.H. Vail Motter; U nited States Army Center of Military History (1952). United States Army in World War II the Middle East Theater the Persian Corridor and Aid to Russia 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. CMH
- ^ Jessup, John E. (1989). A Chronology of Conflict and Resolution, 1945–1985. New York: Greenwood Press. ISBN 0-313-24308-5.
- ^ "New U.S. Documents Confirm British Approached U.S. in Late 1952 About Ousting Mosaddeq" 16 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. National Security Archive. 8 Ağustos 2017.
- ^ . www.farahpahlavi.org (İngilizce). 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iran Sehinsah Devleti Farsca کشور شاهنشاهی ایران romanize Kesvar e Sahansahi ye Iran ya da yaygin ismiyle Pehlevi Irani 1925 yilindan Iran Devrimi nin bir sonucu olarak monarsinin devrildigi 1979 yilina kadar varligini surdurmus devlet Pehlevi Iraniکشور شاهنشاهی ایران Farsca Kesvar e Sahansah ye Iran1925 1979Bayrak 1964 1979 2 Arma 1932 1979 1 Slogan مرا داد فرمود و خود داور است Mara dad farmud o Khod davar ast Bana emrettigi adalet beni yargilayacagi gibi Milli mars 1933 1979 سرود شاهنشاهی ایران Sorud e Shahanshahi ye Iran Iran Sehinsahligi Marsi source source BaskentTahranResmi dil ler FarscaResmi dinSiaDemonimFars 21 Mart 1935 e kadar Iranli 22 Mart 1935 ten sonra HukumetUniter parlamenter anayasal monarsiSahensah 1925 1941Riza Pehlevi 1941 1979Muhammed Riza PehleviBasbakan 1925 1926Muhammed Ali Furugi ilk 1979Sapur Bahtiyar son Yasama organiUlusal Danisma Meclisi tek meclisli yasama organi olarak 1925 1949 Meclis cift meclisli yasama organi olarak 1949 1979 Ust meclisSenato Alt meclisUlusal Danisma MeclisiTarihi donemIki savas arasi donem II Dunya Savasi Soguk Savas Kurulusu15 Aralik 1925 Birlesik Krallik ve Sovyetler Birligi nin Iran i isgali25 Agustos 17 Eylul 1941 Birlesmis Milletler e katilimi24 Ekim 1945 Ajax Operasyonu19 Agustos 1953 Beyaz Devrim26 Ocak 1963 Iran Islam Devrimi1979Yuzolcumu1 648 000 km2Para birimiIran riyali IRR ریال Onculler ArdillarKacar Devleti Iran Gecici HukumetiTarihceKurulus Cumhurbaskani Mustafa Kemal Ataturk ve Iran Sahi Riza Pehlevi 1925 yilinda Iran Kazak Tugayi nin eski bir tuggenerali olan Riza Han 1919 yilinda soyadini Pehlevi olarak secmistir tarafindan Kacar Hanedani ndan Ahmed Sah Kacar i tahttan indirdi ve kendini Sah ilan etti 15 Aralik 1925 te krallik yeminini etti ve Kacar Irani na son verdi Baslangicta Pehlevi cagdasi Ataturk un Turkiye de yaptigi gibi cumhuriyet ilan etmeyi planlamisti Ancak Ingilizler ve din adamlarinin muhalefeti karsisinda bu fikirden vazgecti 1930 lu yillarda Riza Pehlevi nin asiri laik ve milliyetci tavirlari orta ve burjuva sinifi tarafindan begenilse de muhafazakar dindar kesim tarafindan tepki topladi 1935 te Riza Sah ulkenin demonimini Iranli olarak degistirdigi ve Batili ulkelerin de buna gore degisiklikler yapmasi hakkinda bir kararname yayimladi Daha sonrasinda oglu Muhammed Riza Pehlevi 1959 da hem Iranli hem de Fars in kabul edilebilir oldugunu ve birbirinin yerine kullanilabilecegini acikladi neredeyse butun Iran in petrollerini kontrol ediyor olsa da I Dunya Savasi nda Ingiltere ve Rusya nin isgali ve Ingilizlerin bunu ortbas etmeye calismasi nedeniyle Riza Sah Ingiliz ve Sovyet sirketlerine sozlesme vermekten kacindi ve Almanya Italya gibi Avrupa ulkelerinden teknik yardim almayi tercih etti II Dunya Savasi Riza Pehlevi nin bu Sovyetler Birligi ne ve Birlesik Krallik a karsi soguk tavirlari yuzunden Birlesik Krallik Riza Pehlevi tarafsiz olduklarini acikladiklari halde Iran daki Alman muhendis ve teknisyenlerin Huzistan daki Ingiliz petrol tesislerini sabote etmeye calisan casuslar oldugunu iddia etti ve Iran daki tum Alman vatandaslarinin sinir disi edilmesini talep etti Ancak Riza Sah bunun kalkinma projelerini olumsuz etkileyecegini iddia ederek reddetti Nazi Almanyasi nin Molotov Ribbentrop Pakti ni cigneyip Sovyetler Birligi ne saldirmasinin ardindan SSCB Muttefiklerle ittifak kurdu ve Temmuz 1941 de Ingilizler Iran in tum tekrar Almanlari Iran dan sinir disi etmesini istedi Riza Sah bunu reddetti Buna karsilik olarak 25 Agustos 1941 de Sovyetler ve Ingilizler surpriz bir sekilde Iran i isgal etmeye basladi ve Iran 1 haftadan kisa bir surede teslim oldu ve Riza Sah Pevlevi Guney Afrika ya kacti Istila nin nedeni her ne kadar Alman yanliligi olarak gosterilse de asil nedeni Pers koridorundan SSCB ye tedarik saglamak Iran petrollerini guvenceye almakti Isgalin ardindan 16 Eylul 1941 de Riza Sah tahttan cekildi ve yerine 21 yasindaki oglu Muhammed Riza Pehlevi gecti Muhammed Riza Pehlevi donemi Bu olaylardan sonra II Dunya Savasi boyunca Iran da SSCB ye Amerikan ve Ingiliz tedariklerinin ulastirildi 120 000 Polonyali multecinin ve Polonya Surgun Hukumeti ne bagli barindirilildi 13 Eylul 1943 te Muttefikler Iran dan tamamen cekileceklerini deklare etti Fakat savastan sonra SSCB askelerini Iran dan cekmedi ve kuzeybati Iran da Azerbaycan Milli Hukumeti ve Mahabad Cumhuriyeti adindaki kukla devlet kurdu Bu olay Soguk Savas in ilk catismalarindan biri olarak sayilir Iran in SSCB nin cekilmesi karsiliginda petrol imtiyazlari sozu vermesiyle Mayis 1946 da SSCB nin tamamen cekilmesiyle kriz sona erdi Iki kukla devlet kisa surede yikildi ve petrol tavizler daha sonra iptal edildi Ajax Operasyonu Muhammed Riza Pehlevi babasinin reform politikalarini surdurmek istedi fakat Iran Senatosu tarafindan 12 oyla 1951 yilinda baskan secilen vatanperver Muhammed Musaddik in muhalefeti ile ugrasmak zorunda kaldi Musaddik yuzunden ulkeden kacmak zorunda kalan Birlesik Krallik ve Amerika Birlesik Devletleri Agustos 1953 te Musaddik a karsi bir darbeden sonra ulkesine geri dondu Musaddik daha sonra Sah yanlisi ordu gucleri tarafindan tutuklandi Ak Devrim Musaddik iktidarinin sonundan Islam Devrimi ne uzanan surecte buyuk onem tasiyan gelismelerden biri Sah in 1962 yilinda gundeme getirdigi Ak Devrim adini verdigi reform paketidir Ulkede siyasi istikrari saglayan Sah Muhammed Riza petrol gelirinin de yardimiyla sosyo ekonomik yapiyi sarsici bicimde degistirmekteydi Bir yandan istihdam artip ucretler yukselirken sanayi toplumuna hizli gecisin sancilari cok guclu bir sekilde kendini hissettiriyordu Koylerinden ayrilan milyonlarca topraksiz koylu sehirlerin etrafindaki gecekondu bolgelerinde toplanmaktaydi Bir yandan yeni uretim bicimlerine bagli olarak ortaya cikan bir sanayi burjuvazisi giderek zenginlesirken yoksul issiz ve umutsuz ekonomik oldugu kadar siyasal olarak da dislanmis milyonlar da buyuk kentlerin disinda ofkeli bir muhalefetin kosullarini olusturuyordu 1953 un saskinligiyla bolunup gucunu yitiren sol bu kitlelerle iliski kuramazken ulemanin etkinligi giderek artmaktaydi Sah in modern kapitalizm yolunda ilerlemek icin yururluge koymaya calistigi reform ise carsi ya da bazargan adi verilen ve geleneksel olarak Iran in siyasal toplumsal yasaminda buyuk onem tasiyan kucuk ve orta sinif esnafin toprak sahiplerinin ve ulemanin tepkisini cekti Toprak reformu secim reformu ve kadinlara oy hakkinin taninmasi devlet isletmelerinin hisselerinin belirli oranda satilmasi gibi duzenlemeleri iceren Ak Devrim boylelikle tarima dayali ekonomiyi devre disi birakip toprak sahiplerini sanayi yatirimlarina yonelterek saglam bir kapitalist ekonomik yapi kurmayi hedefliyordu Ayrica Sah in ulus insa sureci icin bir engel olarak gordugu carsi da bu sekilde tasfiye edilebilecekti Yine bu hedef dogrultusunda egitim saglik gibi alanlarda cesitli duzenlemeler ongorulmekteydi Bunun dis politikadaki yansimalari da Iran in giderek bolgede ABD nin jandarmasi rolune soyunmasi seklinde gerceklesti 1970 lerde petrol fiyatlarinin asiri artmasiyla bir yandan icerideki modernlesme hamlesini ve bir sanayi atilimini finanse eden Iran bir yandan da satin aldigi gelismis silahlarla askeri guc haline gelerek Basra Korfezi ndeki askeri varligini fiilen pekistiriyordu Soz konusu reformlarin tehdit ettigi siniflar ve kadinlarin oy hakki basta olmak uzere bazi yeniliklere karsi cikan ulemanin kurdugu ittifak mutsuz yoksul kitlelerin ofkesiyle birleserek Devrim e ulasan surecte geri donulmesi zor bir donemecin asilmasina neden oldu Secim reformuna ulemanin tepki gostermesiyle baslayan olaylar sonucunda pek cok kisi oldu Bu olaylar sirasinda 1979 Devrimi nin manevi onderi haline gelecek din adami Ayetullah Humeyni de siyasal bir onder olarak sivrilmekteydi Humeyni olaylardan sorumlu tutularak tutuklandi 18 ay hapiste tutuldu 1964 te birakilmasindan sonra Humeyni ABD hukumetini acikca elestirdi Sah General in yonlendirmesiyle Humeyni yi surgune yolladi Humeyni once Turkiye ye sonra Irak a en sonunda ise Fransa ya gitti Surgunde Sah i elestirmeye devam etti Iran Devrimi 1970 lerin ortalarinda artan petrol gelirlerine guvenen Muhammed Riza ulkesinin ilerlemesi ve Beyaz Devrim reformlarinca bir dizi daha hirsli ve daha cesur planlara basladi Ancak sosyoekonomik ilerlemeler din adamlarini rahatsiz etti Insanlar Islami ilkelere bagli bir ideoloji altinda toplanmaya basladi Ayetullah Humeyni de bunun lideri oldu Pehlevi rejimi 1978 ve 1979 daki buyuk ayaklanmalarin ardindan yikildi Muhammed Riza Pehlevi ulkeden kacti Ardindan tedavi gormek icin Misir a Meksika ya Amerika ya ardindan Panama ya gitti En sonunda Enver Sedat in onur konugu olarak ailesiyle Misir a yerlesti Olumunun ardindan Prens Riza Pehlevi hanedanin varisi oldu Kaynakca Whitney Smith 1980 Flags and Arms across the World McGraw Hill ISBN 978 0 07 059094 6 https www fotw info flags ir imp64 html 2 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Flags of the World Iranian Empire Pahlavi Dynasty 1964 1979 IRAN Keshvare Shahanshahiye Iran The Statesman s Year Book 1978 79 Springer 2016 pp 674 682 ISBN 9780230271074 Chehabi H E 2020 Onomastic Reforms Family Names and State Building in Iran Harvard University Press ISBN 9780674248199 Ansari Ali M 2003 Modern Iran Since 1921 The Pahlavis and After Longman p 36 ISBN 978 0 582 35685 6 Aghaie Kamran Scot The Martyrs of Karbala Shi i Symbols and Rituals in Modern Iran Curtis Glenn E Hooglund Eric Iran A Country Study A Country Study Government Printing Office p 27 ISBN 978 0 8444 1187 3 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Temmuz 2022 Glenn E Curtis Eric Hooglund US Government Printing Office 2008 Iran A Country Study U S Government Printing Office p 30 ISBN 978 0 8444 1187 3 Farrokh Kaveh 2011 Iran at War 1500 1988 ISBN 978 1 78096 221 4 David S Sorenson 2013 An Introduction to the Modern Middle East History Religion Political Economy Politics Westview Press p 206 ISBN 978 0 8133 4922 0 Iran Foreign Policy amp Government Guide International Business Publications 2009 p 53 ISBN 978 0 7397 9354 1 T H Vail Motter U nited States Army Center of Military History 1952 United States Army in World War II the Middle East Theater the Persian Corridor and Aid to Russia 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde CMH Jessup John E 1989 A Chronology of Conflict and Resolution 1945 1985 New York Greenwood Press ISBN 0 313 24308 5 New U S Documents Confirm British Approached U S in Late 1952 About Ousting Mosaddeq 16 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde National Security Archive 8 Agustos 2017 www farahpahlavi org Ingilizce 7 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Temmuz 2022