Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Saf Aklın Eleştirisi ya da Arı Usun Eleştirisi (Almanca: Kritik der reinen Vernunft)Immanuel Kant'ın 1781'de basılan ve en önemli eserleri arasında kabul edilen kitabıdır. Temel olarak Hume'un, olayların arasında bir neden-sonuç ilişkisi olduğu önermesinin kanıtlanamaz olduğu fikrinden yola çıkarak saf aklın mümkün olamayacağına dair ürettiği skeptik bakışına çözüm getirmeye çalışır. "İlk Eleştiri" olarak da anılan bu eseri, (1788) ve (1790) eserleri takip etmiştir.
A priori ve a posteriori
Kant, öncelikle saf ve ampirik (deneysel) bilgi arasındaki ayrımı belirler. Tüm bilgiler tecrübe ile başlasa da, bu tüm bilgilerin tecrübeden kaynaklandığı anlamına gelmez. Kant, tecrübe ve algıdan bağımsız olarak edinilen bilgiye a priori adını verir. Saf bilgi ise içinde ampirik ögeler bulundurmayan bilgidir. Matematik, a priori bilginin deneyden bağımsız olarak gelebileceği noktaya bir örnektir. Doğruluğu sadece tecrübeye dayalı olarak belirlenebilen önermeler için ise a posteriori terimini kullanır.
Analitik ve sentetik yargılar
Bunun dışında Saf Aklın Eleştirisi'nde analitik ve sentetik yargılar olmak üzere iki ayrı kavram daha tanımlanır. Analitik bir önerme, B yükleminin A öznesinin zaten tanım olarak bir özelliği olduğu önermelerdir. "Hiçbir bekar evli değildir." önermesi gibi. Sentetik önermelerde ise A öznesi, içinde B yüklemini barındırmaz. "Tüm insanlar 5 metreden kısadır" önermesi her ne kadar doğru olsa da 'insan' tanım olarak böyle bir boy limitini içermediği için sentetik bir önermedir; bize kavramlar değil dünya hakkında bilgi verir.
Hume'un skeptisizmine çözüm
Bu tanımlara göre tüm analitik önermeler a priori'dir. Kant'a göre çözülmesi gereken problem, sentetik bir önermenin nasıl a priori olabileceğidir. Sentetik yargıların çoğu a posteriori olsa da Geometri ile ilgili önermeleri ve "Her olayın bir nedeni vardır." gibi önermelerin bu kategoriye girdiğini söyler. Bunun nasıl mümkün olacağını açıklarken Kant algıyı/sezgileri devreye sokar. Gözlediğimiz şekliyle Dünya, nesnelerin bir toplamı değil; algılarımızdan bağımsız düşünemeyeceğimiz bir temsildir. Uzay ve zaman da algılardan bağımsız düşünülemez. Numenler Dünyası (bize gözüktüğü şekliyle değil kendi olduğu şekliyle Dünya) uzay ve zamandan bağımsızdır. Bu aslında hem emprisizm hem de rasyonalizm eleştirisi olarak görülebilir: Bilincin dünyayı pasif olarak algıladığına dair emprisist görüş yanlış olduğu gibi her bilgiye saf akılla ulaşılabileceğine dair rasyonalist görüş de yanlıştır. Bunun nedeni bilginin hem algılar tarafından alınan ham verilere hem de kavramlara dayalı olmasıdır. Teorik bilgi sadece gözüktüğü şekliyle dünyaya dair olabilir.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Saf Aklın Eleştirisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Saf Aklin Elestirisi ya da Ari Usun Elestirisi Almanca Kritik der reinen Vernunft Immanuel Kant in 1781 de basilan ve en onemli eserleri arasinda kabul edilen kitabidir Temel olarak Hume un olaylarin arasinda bir neden sonuc iliskisi oldugu onermesinin kanitlanamaz oldugu fikrinden yola cikarak saf aklin mumkun olamayacagina dair urettigi skeptik bakisina cozum getirmeye calisir Ilk Elestiri olarak da anilan bu eseri 1788 ve 1790 eserleri takip etmistir Immanuel KantKantcilik Kavramlar IcerikNumenSapere audeAnalitik sentetik ayrimiKategorik buyrukSaf Aklin ElestirisiOnemli EserleriAri Usun ElestirisiPratik Usun ElestirisiAhlak Metafiziginin Temellendirilmesi Gelecekte Bir Bilim Olarak Ortaya Cikabilecek Her Metafizige ProlegomenaKant Felsefesinde Onemli KisilerGeorge BerkeleyRene DescartesArthur SchopenhauerBaruch SpinozaJohann Gottlieb Fichte Georg Wilhelm Friedrich Hegel David HumeIlgili konularAlman idealizmi Yeni KantcilikBu kutu goruntuletartisdegistir1781 baskisinin kapagiA priori ve a posterioriKant oncelikle saf ve ampirik deneysel bilgi arasindaki ayrimi belirler Tum bilgiler tecrube ile baslasa da bu tum bilgilerin tecrubeden kaynaklandigi anlamina gelmez Kant tecrube ve algidan bagimsiz olarak edinilen bilgiye a priori adini verir Saf bilgi ise icinde ampirik ogeler bulundurmayan bilgidir Matematik a priori bilginin deneyden bagimsiz olarak gelebilecegi noktaya bir ornektir Dogrulugu sadece tecrubeye dayali olarak belirlenebilen onermeler icin ise a posteriori terimini kullanir Analitik ve sentetik yargilarBunun disinda Saf Aklin Elestirisi nde analitik ve sentetik yargilar olmak uzere iki ayri kavram daha tanimlanir Analitik bir onerme B yukleminin A oznesinin zaten tanim olarak bir ozelligi oldugu onermelerdir Hicbir bekar evli degildir onermesi gibi Sentetik onermelerde ise A oznesi icinde B yuklemini barindirmaz Tum insanlar 5 metreden kisadir onermesi her ne kadar dogru olsa da insan tanim olarak boyle bir boy limitini icermedigi icin sentetik bir onermedir bize kavramlar degil dunya hakkinda bilgi verir Hume un skeptisizmine cozumBu tanimlara gore tum analitik onermeler a priori dir Kant a gore cozulmesi gereken problem sentetik bir onermenin nasil a priori olabilecegidir Sentetik yargilarin cogu a posteriori olsa da Geometri ile ilgili onermeleri ve Her olayin bir nedeni vardir gibi onermelerin bu kategoriye girdigini soyler Bunun nasil mumkun olacagini aciklarken Kant algiyi sezgileri devreye sokar Gozledigimiz sekliyle Dunya nesnelerin bir toplami degil algilarimizdan bagimsiz dusunemeyecegimiz bir temsildir Uzay ve zaman da algilardan bagimsiz dusunulemez Numenler Dunyasi bize gozuktugu sekliyle degil kendi oldugu sekliyle Dunya uzay ve zamandan bagimsizdir Bu aslinda hem emprisizm hem de rasyonalizm elestirisi olarak gorulebilir Bilincin dunyayi pasif olarak algiladigina dair emprisist gorus yanlis oldugu gibi her bilgiye saf akilla ulasilabilecegine dair rasyonalist gorus de yanlistir Bunun nedeni bilginin hem algilar tarafindan alinan ham verilere hem de kavramlara dayali olmasidir Teorik bilgi sadece gozuktugu sekliyle dunyaya dair olabilir Kaynakca Graham Bird 1995 Ted Honderich Ed The Oxford Companion to Philosophy Oxford Oxford University Press s 439 ISBN 0 19 866132 0 Wikimedia Commons ta Saf Aklin Elestirisi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir