Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Kasım 2017) |
Immanuel Kant; Saf Aklın Eleştirisi'nde analitik ve sentetik yargılar olmak üzere iki ayrı kavram tanımlar. Analitik-Sentetik ayrımının en belirgin özelliği deneyden bağımsız veya deneye bağımlı olmadır. Bunun yanı sıra analitik yargılar daima doğru olan yargılarken, sentetik yargılar doğru ya da yanlış olabilen yargılardır. Analitik yargılar içeriği boş yargılar olmaları dolayısıyla bilgimizi genişletmez ancak sentetik yargılar bilgimizi genişletirler. Kant şu şekilde ifade etmiştir:
| “ | İçinde bir öznenin yüklem ile ilişkisinin düşünüldüğü tüm yargılarda bu ilişki iki türde olanaklıdır. Ya B yüklemi A'ya bu A kavramında kapsanan bir şey olarak aittir; ya da B bütünüyle A kavramının dışında yatar, gerçi hiç kuşkusuz onunla bağlantı içinde duruyor olsa da. İlk durumda yargıyı çözümsel, ikincisinde birleşimli olarak adlandırıyorum. | „ |
—Immanuel Kant, Arı Usun Eleştirisi | ||
Analitik ve sentetik yargılar kendi aralarında analitik a priori, analitik a posteriori; sentetik a priori ve sentetik a posteriori şeklinde ayrılabilirler. Kant; analitik a posteriori yargılarla ilgilenmez çünkü bu yargılar bilginin kaynağının deneyde olmasıyla analitik olması bakımından çelişkilidirler. Diğer yargı tiplerinden sentetik a priori, ayrı bir öneme sahiptir. Çünkü bu yargılar genel ve zorunluluk bildirirken aynı zamanda deney yargısıdırlar.
- Ayrıca bakınız: (A priori/a posteriori)
Analitik
Analitik bir önerme, B yükleminin A öznesinin zaten olarak bir özelliği olduğu önermelerdir. Analitik önermeleri belirlerken Kant tarafından kullanılan ilk ölçüt içermedir. Bundan dolayı yüklemin kavramını elde etmenin yolu öznenin kavramını çözümlemeden geçer.
Hiçbir bekar evli değildir.
Analitik yargıların belirlenmesinin bir diğer ölçütü çelişmezlik ilkesidir. Buna göre bir analitik yargının olumsuzu aklı çelişkiye düşürür. Eğer bir yargı analitik ise doğruluğu çelişki ilkesine göre bilinebilir.
Bunlarda bir akıl doğrusu söz konusudur ve bu önermeler her zaman doğrudur. Yeni bir bilgi içermeyen önermelerdir. “Kare bir dörtgentir.” “Dünya elips şeklinde bir yörünge izler” gibi örnekler verilebilir.
Kant analitik yargıları tanımlarken düşünme kavramını da kullanır. Düşünme kavramı olumlu anlamda analitik yargıları örneklerken, olumsuz anlamıyla sentetik yargıları işaret eder. Çünkü sentetik yargılarda, yargıya eklenen yüklem hiçbir şekilde öznenin kavramında düşünülmemiştir. Yani yüklem, hiçbir biçimde öznenin ayrıştırılmasıyla elde edilemez. Kant bunu şöyle ifade eder:
| “ | Çözümsel yargılar yoluyla bilgimiz hiçbir biçimde genişlemez, tersine daha şimdiden taşımakta olduğum kavram ayrıştırılır ve benim kendim için anlaşılır kılınır. | „ |
—Immanuel Kant | ||
Sentetik
Sentetik önermelerde ise A öznesi, içinde B yüklemini barındırmaz.
Tüm insanlar 5 metreden kısadır
önermesi her ne kadar doğru olsa da insan tanım olarak böyle bir boy limitini içermediği için sentetik bir önermedir; bize kavramlar değil dünya hakkında bilgi verir.
Sentetik önermeler bize yeni bir bilgi verirler ve bu bilginin doğruluk değeri, deney ve gözleme dayanır. Mesela “Bazı ülkeler az gelişmiştir.” ifadesinin doğruluk değeri, deneysel ya da gözlemsel olarak ortaya konmalıdır.
Sentetik yargılarda yüklemin kavramı öznenin kavramıyla ilintili olmakla kalmaz onun kapsamını artırır. Sentetik yargılarda kavramları birbirine bağlayan bir sentetik birlik vardır, bu sentetik birlik kendine bir dayanağı temel alır ve bu dayanak sayesinde bilgimiz genişler.
Kaynakça
- ^ Immanuel Kant, Arı Usun Eleştirisi, Çev: Aziz Yardımlı, (İstanbul: İdea, 1993).
- ^ a.g.e A6/B10.
- ^ a.g.e A151/B190.
- ^ a b Ömer YILDIRIM'ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 3. Sınıf "Klasik Mantık" Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM).
- ^ Immanuel Kant, Arı Usun Eleştirisi, Çev: Aziz Yardımlı, (İstanbul: İdea, 1993), A8.
- ^ a.g.e A155/B194.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin felsefe konusunda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen ilgili tartismaya bakiniz Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Kasim 2017 Immanuel Kant Saf Aklin Elestirisi nde analitik ve sentetik yargilar olmak uzere iki ayri kavram tanimlar Analitik Sentetik ayriminin en belirgin ozelligi deneyden bagimsiz veya deneye bagimli olmadir Bunun yani sira analitik yargilar daima dogru olan yargilarken sentetik yargilar dogru ya da yanlis olabilen yargilardir Analitik yargilar icerigi bos yargilar olmalari dolayisiyla bilgimizi genisletmez ancak sentetik yargilar bilgimizi genisletirler Kant su sekilde ifade etmistir Immanuel KantKantcilik Kavramlar IcerikNumenSapere audeAnalitik sentetik ayrimiKategorik buyrukSaf Aklin ElestirisiOnemli EserleriAri Usun ElestirisiPratik Usun ElestirisiAhlak Metafiziginin Temellendirilmesi Gelecekte Bir Bilim Olarak Ortaya Cikabilecek Her Metafizige ProlegomenaKant Felsefesinde Onemli KisilerGeorge BerkeleyRene DescartesArthur SchopenhauerBaruch SpinozaJohann Gottlieb Fichte Georg Wilhelm Friedrich Hegel David HumeIlgili konularAlman idealizmi Yeni KantcilikBu kutu goruntuletartisdegistir Icinde bir oznenin yuklem ile iliskisinin dusunuldugu tum yargilarda bu iliski iki turde olanaklidir Ya B yuklemi A ya bu A kavraminda kapsanan bir sey olarak aittir ya da B butunuyle A kavraminin disinda yatar gerci hic kuskusuz onunla baglanti icinde duruyor olsa da Ilk durumda yargiyi cozumsel ikincisinde birlesimli olarak adlandiriyorum Immanuel Kant Ari Usun Elestirisi Analitik ve sentetik yargilar kendi aralarinda analitik a priori analitik a posteriori sentetik a priori ve sentetik a posteriori seklinde ayrilabilirler Kant analitik a posteriori yargilarla ilgilenmez cunku bu yargilar bilginin kaynaginin deneyde olmasiyla analitik olmasi bakimindan celiskilidirler Diger yargi tiplerinden sentetik a priori ayri bir oneme sahiptir Cunku bu yargilar genel ve zorunluluk bildirirken ayni zamanda deney yargisidirlar Ayrica bakiniz A priori a posterioriAnalitikAnalitik bir onerme B yukleminin A oznesinin zaten olarak bir ozelligi oldugu onermelerdir Analitik onermeleri belirlerken Kant tarafindan kullanilan ilk olcut icermedir Bundan dolayi yuklemin kavramini elde etmenin yolu oznenin kavramini cozumlemeden gecer Hicbir bekar evli degildir Analitik yargilarin belirlenmesinin bir diger olcutu celismezlik ilkesidir Buna gore bir analitik yarginin olumsuzu akli celiskiye dusurur Eger bir yargi analitik ise dogrulugu celiski ilkesine gore bilinebilir Bunlarda bir akil dogrusu soz konusudur ve bu onermeler her zaman dogrudur Yeni bir bilgi icermeyen onermelerdir Kare bir dortgentir Dunya elips seklinde bir yorunge izler gibi ornekler verilebilir Kant analitik yargilari tanimlarken dusunme kavramini da kullanir Dusunme kavrami olumlu anlamda analitik yargilari orneklerken olumsuz anlamiyla sentetik yargilari isaret eder Cunku sentetik yargilarda yargiya eklenen yuklem hicbir sekilde oznenin kavraminda dusunulmemistir Yani yuklem hicbir bicimde oznenin ayristirilmasiyla elde edilemez Kant bunu soyle ifade eder Cozumsel yargilar yoluyla bilgimiz hicbir bicimde genislemez tersine daha simdiden tasimakta oldugum kavram ayristirilir ve benim kendim icin anlasilir kilinir Immanuel KantSentetikSentetik onermelerde ise A oznesi icinde B yuklemini barindirmaz Tum insanlar 5 metreden kisadir onermesi her ne kadar dogru olsa da insan tanim olarak boyle bir boy limitini icermedigi icin sentetik bir onermedir bize kavramlar degil dunya hakkinda bilgi verir Sentetik onermeler bize yeni bir bilgi verirler ve bu bilginin dogruluk degeri deney ve gozleme dayanir Mesela Bazi ulkeler az gelismistir ifadesinin dogruluk degeri deneysel ya da gozlemsel olarak ortaya konmalidir Sentetik yargilarda yuklemin kavrami oznenin kavramiyla ilintili olmakla kalmaz onun kapsamini artirir Sentetik yargilarda kavramlari birbirine baglayan bir sentetik birlik vardir bu sentetik birlik kendine bir dayanagi temel alir ve bu dayanak sayesinde bilgimiz genisler Kaynakca Immanuel Kant Ari Usun Elestirisi Cev Aziz Yardimli Istanbul Idea 1993 a g e A6 B10 a g e A151 B190 a b Omer YILDIRIM in Kisisel Ders Notlari Ataturk Universitesi Sosyoloji Bolumu 3 Sinif Klasik Mantik Dersi Ders Notlari Omer YILDIRIM Immanuel Kant Ari Usun Elestirisi Cev Aziz Yardimli Istanbul Idea 1993 A8 a g e A155 B194