Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Sahne ışığı tiyatro, dans, opera ve diğer performans sanatlarının üretiminde kullanılan bir araçtır. Farklı tiplerde sahne aydınlatması aletleri vasıtasıyla değişik prensiplerle veya aydınlatma amaçlarıyla sahne ışığı düzenlemeleri yapılır.
Tarihçesi
Eski Yunan ve Roma tiyatrolarında ışık kaynağı güneşti. Oyunlar günışığında oynanıyor, hava kararmadan sona eriyordu. Gece oynanan oyunlardan literatürde söz edilmiyor. Karanlığa kalan oyunlarda büyük yanarcaların, çıra ateşlerinin kullanıldığı düşünülebilir.
Tiyatro batıda, egemen sınıfların eğlencesi olarak kral saraylarına, soyluların konaklarına girince kapalı salon tiyatrosu doğdu (İtalya ve Fransa'da Rönesans çağı, İngiltere'de Restorasyon devri). Çağın aydınlatma araçları: büyük mumlar, yağ kandilleri, tunç yanarcalar sahneyi aydınlatmak için kullanıldı.
Bizans'ta I. Justinianus'un sarayında yapılan eğlencelerde, tiyatroya benzer gösterilerde boyalı camlarla sağlanan renkli ışıkların, bunları sahneye yansıtmak için altın levhaların kullanıldığını biliyoruz. Orta Çağda kilise tiyatrosunda bu tür ışık etkileri kullanılıyordu.
17. yüzyıl batı tiyatrosunda, özel şamdanlar ve sahne boyunca yanan sıra sıra mumlar sahneyi aydınlattı.
18. yüzyılda sahnelerde gaz yağı lambaları kullanılmaya başlandı. Bu lambalara takılan şişe ve fanuslar parlaklık derecesini bir hayli attırdı.
19.yüzyıl, tiyatro için havagazı çağıdır. Sarımtırak bir ışık veriyordu. Birçok lamba yan yana dizilerek sahneyi önden, yanlardan aydınlatıyordu. Yüksek ısı, sesler, is ve dumanlar bu aygıtların olumsuz yönleriydi. Ayrıca bu yöntemin taşıdığı yüksek yangın riski de bir dezavantajdı.
Sahne ışığının bir merkezden denetimi bu dönemde gerçekleşti. Bir dizi boru ve gaz musluklarından oluşan gaz masası ile ışıkların parlaklık derecesi etkili bir biçimde yükseltilip kısılabiliyordu.
1803'te Drummond, kalsiyum lambasını icat etti. İki ayrı tüpte taşınan basınçlı oksijen ve hidrojen, bir jilet halinde yakılarak, elde edilen alev bir kalsiyum çubuğa yöneltiliyordu. Buna limelight (kireç ışığı) denmeye başlandı. Bu lambalar, icadından çok yıl sonra, ancak 1860'ta tiyatrolarda kullanılmaya başlandı, ancak ondan sonra çok yaygınlaştı. Charlie Chaplin'in ünlü filminden de anımsayacağınız gibi 'Limelight' sahne ışığının (ramp ışığı), yani tiyatronun simgesi oldu.
1809'da Davy, ark lambasını icat etmişti. Bu da güçlü bir ışık veriyordu. 19. yy sonlarında elektrik arkı ve kalsiyum lambaları ışık kaynağı olarak sahnelerde yarışıyorlardı.
Sahne ışığında en büyük devrim kuşkusuz, 1879'da Amerika'da Edison'un, İngiltere'de de Swam'ın birbirlerinden bağımsız olarak elektrik ampulünü icat etmeleriyle yapıldı. Limelight'ın günleri doldu. Karbon arkı dışında bütün ışık kaynakları sahneden çekildi. Elektrik lambasının bugün de süren imparatorluğu başladı.
Işığın denetimi
Elektrik lambası gerçek bir devrimdi ama bu da kendi sorunlarını getirdi. Parola: "ışık, ışık daha çok ışık"tı. Ne var ki sahne ışığı boğulunca atmosfer denen şey de geri plana atıldı. Işık daha çok ışık! Ama ne pahasına? Işık, sahnede dekorları da, oyuncuları da dümdüz ediyor, yarı karanlıkta kalması gereken öğeleri bütünüyle ortaya çıkartıyor, psikolojik etkilenmeyi engelliyordu. Düğmeyi açtığınızda tam ışık, kapattığınızda tam karanlık! Peki ara ışıklar? Perspektif? Psikolojik duyuşum? Çiğ ışık bunları silip süpürüyordu. Oysa bunlarsız tiyatro eksik olurdu, yavan olurdu.
Zamane çocuğu ampulün denetim altına alınması gerekiyordu.
Son 70 yılda bu yönde büyük gelişmeler oldu.
Tiyatronun gereksinimleri, aydınlatma aygıtları sanayiini çok etkiledi, bir bakıma ona yön verdi. Çünkü tiyatro sahnesi sürekli olarak ışık deneylerinin yapıldığı bir işlik niteliğindeydi. Özel olarak tiyatro için geliştirilen birçok aygıt başka amaçlar için de kullanılmaya başlandı. Örneğin Amerika'da genç bir sahne elektrikçisi 'in 1896'da kurduğu firma çok kısa zamanda gelişerek her türlü ışık aygıtı üretmeye başladı.
Bu öncülüğe karşılık, tiyatro da başka alanlardan etkilendi.
Sinemanın icadı özel göstergelerin (projektör) yapımını çabuklaştırdı. Televizyon ise son derece duyarlı ışık denetim aygıtlarının gelişimini hızlandırarak, sahne ışığını olumlu olarak etkiledi.
Modern sahne ışığına katkıda bulunan sanatçıların bir bölümü
Sahne ışığının amaçları
Görünürlük
Sahne üzerindeki kişiler ve nesnelerin, önemlerine göre, gözü rahatsız etmeyecek, dikkati dağıtmayacak şekilde görülebilmesi.
Görme ile işitme duyuları arasında yakın bir ilişki vardır. Yüzünü seçemediğimiz oyuncunun sözlerini de işitemeyiz..
İnandırıcılık
Oyunun türüne göre ışıklamanın usa aykırı olmaması. Gerçekçi bir oyunda pencereden içeri gün ışığı mı doluyor; bu ışık paralel ışınlar halinde gelir, düştüğü yerde sert bir ışık lekesi meydana getirir. Odayı bir lamba mı aydınlatıyor; ışığın bu lambandan gelir gibi görünmesi gerekir. Puslu havada ışık pencereden koşut ışınlar halinde değil, dağınık olarak sızar, sert lekeler vermeden odayı doldurur.
Kompozisyon
Sahnenin öğelerinin anlamlı bir bütün haline getirilmesi ve göze hoş görünen bir sahne resminin yaratılması esastır. Göze hoş görünen deyimi yanlış anlaşılmamalı. Bir zindan içi ya da darmadağınık bir oda bile estetik açıdan gözü rahatsız etmeyecek bir kompozisyon gerektirir.
Atmosfer
Belli bir sahnenin atmosferi, yerli yerinde kullanılan renkler ve ışığın parlaklık derecesi ile verilir. Canlı bir güldürü sahnesi yarı karanlık bir ışıklandırma altında ölür. Soğuk renkler dediğimiz renkler böyle bir sahne uygun değildir. Öte yandan çok parlak bir ışık ve sıcak renkler de dramatik bir sahnede duygu yoğunluğunun oluşmasını engeller.
Atmosfer, ışığın ruhbilimsel boyutudur. Altbilincimize işleyerek bizi etkiler. Aslında bu erek yukarıdaki ilk üç maddeyi içerir. Bir sahnede atmosfer dediğimiz şey varsa kompozisyon, inandırıcılık, görünürlük ilkeleri etkili biçimde uygulanmış demektir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mayis 2012 Sahne isigi tiyatro dans opera ve diger performans sanatlarinin uretiminde kullanilan bir aractir Farkli tiplerde sahne aydinlatmasi aletleri vasitasiyla degisik prensiplerle veya aydinlatma amaclariyla sahne isigi duzenlemeleri yapilir TarihcesiEski Yunan ve Roma tiyatrolarinda isik kaynagi gunesti Oyunlar gunisiginda oynaniyor hava kararmadan sona eriyordu Gece oynanan oyunlardan literaturde soz edilmiyor Karanliga kalan oyunlarda buyuk yanarcalarin cira ateslerinin kullanildigi dusunulebilir Tiyatro batida egemen siniflarin eglencesi olarak kral saraylarina soylularin konaklarina girince kapali salon tiyatrosu dogdu Italya ve Fransa da Ronesans cagi Ingiltere de Restorasyon devri Cagin aydinlatma araclari buyuk mumlar yag kandilleri tunc yanarcalar sahneyi aydinlatmak icin kullanildi Bizans ta I Justinianus un sarayinda yapilan eglencelerde tiyatroya benzer gosterilerde boyali camlarla saglanan renkli isiklarin bunlari sahneye yansitmak icin altin levhalarin kullanildigini biliyoruz Orta Cagda kilise tiyatrosunda bu tur isik etkileri kullaniliyordu 17 yuzyil bati tiyatrosunda ozel samdanlar ve sahne boyunca yanan sira sira mumlar sahneyi aydinlatti 18 yuzyilda sahnelerde gaz yagi lambalari kullanilmaya baslandi Bu lambalara takilan sise ve fanuslar parlaklik derecesini bir hayli attirdi 19 yuzyil tiyatro icin havagazi cagidir Sarimtirak bir isik veriyordu Bircok lamba yan yana dizilerek sahneyi onden yanlardan aydinlatiyordu Yuksek isi sesler is ve dumanlar bu aygitlarin olumsuz yonleriydi Ayrica bu yontemin tasidigi yuksek yangin riski de bir dezavantajdi Sahne isiginin bir merkezden denetimi bu donemde gerceklesti Bir dizi boru ve gaz musluklarindan olusan gaz masasi ile isiklarin parlaklik derecesi etkili bir bicimde yukseltilip kisilabiliyordu 1803 te Drummond kalsiyum lambasini icat etti Iki ayri tupte tasinan basincli oksijen ve hidrojen bir jilet halinde yakilarak elde edilen alev bir kalsiyum cubuga yoneltiliyordu Buna limelight kirec isigi denmeye baslandi Bu lambalar icadindan cok yil sonra ancak 1860 ta tiyatrolarda kullanilmaya baslandi ancak ondan sonra cok yayginlasti Charlie Chaplin in unlu filminden de animsayacaginiz gibi Limelight sahne isiginin ramp isigi yani tiyatronun simgesi oldu 1809 da Davy ark lambasini icat etmisti Bu da guclu bir isik veriyordu 19 yy sonlarinda elektrik arki ve kalsiyum lambalari isik kaynagi olarak sahnelerde yarisiyorlardi Sahne isiginda en buyuk devrim kuskusuz 1879 da Amerika da Edison un Ingiltere de de Swam in birbirlerinden bagimsiz olarak elektrik ampulunu icat etmeleriyle yapildi Limelight in gunleri doldu Karbon arki disinda butun isik kaynaklari sahneden cekildi Elektrik lambasinin bugun de suren imparatorlugu basladi Isigin denetimiElektrik lambasi gercek bir devrimdi ama bu da kendi sorunlarini getirdi Parola isik isik daha cok isik ti Ne var ki sahne isigi bogulunca atmosfer denen sey de geri plana atildi Isik daha cok isik Ama ne pahasina Isik sahnede dekorlari da oyunculari da dumduz ediyor yari karanlikta kalmasi gereken ogeleri butunuyle ortaya cikartiyor psikolojik etkilenmeyi engelliyordu Dugmeyi actiginizda tam isik kapattiginizda tam karanlik Peki ara isiklar Perspektif Psikolojik duyusum Cig isik bunlari silip supuruyordu Oysa bunlarsiz tiyatro eksik olurdu yavan olurdu Zamane cocugu ampulun denetim altina alinmasi gerekiyordu Son 70 yilda bu yonde buyuk gelismeler oldu Tiyatronun gereksinimleri aydinlatma aygitlari sanayiini cok etkiledi bir bakima ona yon verdi Cunku tiyatro sahnesi surekli olarak isik deneylerinin yapildigi bir islik niteligindeydi Ozel olarak tiyatro icin gelistirilen bircok aygit baska amaclar icin de kullanilmaya baslandi Ornegin Amerika da genc bir sahne elektrikcisi in 1896 da kurdugu firma cok kisa zamanda geliserek her turlu isik aygiti uretmeye basladi Bu onculuge karsilik tiyatro da baska alanlardan etkilendi Sinemanin icadi ozel gostergelerin projektor yapimini cabuklastirdi Televizyon ise son derece duyarli isik denetim aygitlarinin gelisimini hizlandirarak sahne isigini olumlu olarak etkiledi Modern sahne isigina katkida bulunan sanatcilarin bir bolumuRichard Wagner Max ReinhardtSahne isiginin amaclariGorunurluk Sahne uzerindeki kisiler ve nesnelerin onemlerine gore gozu rahatsiz etmeyecek dikkati dagitmayacak sekilde gorulebilmesi Gorme ile isitme duyulari arasinda yakin bir iliski vardir Yuzunu secemedigimiz oyuncunun sozlerini de isitemeyiz Inandiricilik Oyunun turune gore isiklamanin usa aykiri olmamasi Gercekci bir oyunda pencereden iceri gun isigi mi doluyor bu isik paralel isinlar halinde gelir dustugu yerde sert bir isik lekesi meydana getirir Odayi bir lamba mi aydinlatiyor isigin bu lambandan gelir gibi gorunmesi gerekir Puslu havada isik pencereden kosut isinlar halinde degil daginik olarak sizar sert lekeler vermeden odayi doldurur Kompozisyon Sahnenin ogelerinin anlamli bir butun haline getirilmesi ve goze hos gorunen bir sahne resminin yaratilmasi esastir Goze hos gorunen deyimi yanlis anlasilmamali Bir zindan ici ya da darmadaginik bir oda bile estetik acidan gozu rahatsiz etmeyecek bir kompozisyon gerektirir Atmosfer Belli bir sahnenin atmosferi yerli yerinde kullanilan renkler ve isigin parlaklik derecesi ile verilir Canli bir gulduru sahnesi yari karanlik bir isiklandirma altinda olur Soguk renkler dedigimiz renkler boyle bir sahne uygun degildir Ote yandan cok parlak bir isik ve sicak renkler de dramatik bir sahnede duygu yogunlugunun olusmasini engeller Atmosfer isigin ruhbilimsel boyutudur Altbilincimize isleyerek bizi etkiler Aslinda bu erek yukaridaki ilk uc maddeyi icerir Bir sahnede atmosfer dedigimiz sey varsa kompozisyon inandiricilik gorunurluk ilkeleri etkili bicimde uygulanmis demektir