Sakya (Tibetçe: ས་སྐྱ་, Wylie: sa skya, "soluk toprak"), Nyingma, Kagyu ve Gelug ile birlikte Tibet Budizmi'nin en büyük dört mezhebinden biridir.
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTg0THpnd0wxTmhhM2xoWDB4cGJtVmhaMlYwY21WbExtcHdaeTh5TWpCd2VDMVRZV3Q1WVY5TWFXNWxZV2RsZEhKbFpTNXFjR2M9LmpwZw==.jpg)
Kökeni
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh6THpNekwwbHVaR2xoYmw5QlpHVndkRjhsTWpoemFXUmthR0VsTWpsZkxWOVdhWEoxY0dGZk1UWmZZMlZ1ZEhWeWVWOVFjbWwyWVhSbFgyTnZiR3d1TG1wd1p5OHlNakJ3ZUMxSmJtUnBZVzVmUVdSbGNIUmZKVEk0YzJsa1pHaGhKVEk1WHkxZlZtbHlkWEJoWHpFMlgyTmxiblIxY25sZlVISnBkbUYwWlY5amIyeHNMaTVxY0djPS5qcGc=.jpg)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTlpTDJJNUwxTmhhM2xoWDNScFltVjBNaTVxY0djdk1qVXdjSGd0VTJGcmVXRmZkR2xpWlhReUxtcHdadz09LmpwZw==.jpg)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgwTHpSbEwxTmhhM2xoWDFCaGJtUnBkR0V1YW5Cbkx6SXdNSEI0TFZOaGEzbGhYMUJoYm1ScGRHRXVhbkJuLmpwZw==.jpg)
Sakya ("soluk toprak") adı, bu geleneğin ilk manastırı olan, Tibet'te, Shigatse yakınlarındaki kurulu etrafındaki gri renkli topraktan gelmektedir. Bu manastır Sakya geleneğinin merkezidir ve (1034–1102) tarafından 1073 yılında kurulmuştur.
Sakya geleneği, 11. yüzyılın sonlarında, Budist kutsal metinlerinin Sanskritçe'den Tibetçe'ye çevrilmesinin ikinci döneminde gelişti. Sakya okulunun kurucusu olan , 12 yıl boyunca Hindistan, doğrudan , ve Vagishvakirti gibi büyük eğitim almıştır.
Khon Konchog Gyalpo, abisinin tavsiyesi üzerine Drogmi'nin öğrencisi olmuştur.
Bu gelenek, daha sonra "Beş Saygıdeğer Yüce Üstat" tarafından geliştirilmiştir. Sachen veya "Büyük Sakyapa" olarak tanınan Khonchog Gyalpo'nun torunu bu üstatların ilkidir:
- (1092–1158)
- (1142–1182)
- (1147–1216)
- (1182–1251)
- Drogon Chögyal Phagpa (1235–1280)
(1290–1364) önemli bir alim ve yazar olmasının yanı sıra Tibet'in en ünlü tarihçilerinden de biriydi. Sakya geleneğinin diğer önemli bilginleri "Tibet'in Altı Süsü" olarak bilinir. Bu isimler şöyledir:
- (1367–1449)
- (1429–1489)
- (1428–1507)
Sakya okulunun liderliği, Khon ailesinin Sakya şubesinin erkek üyeleri üzerinden aktarılır.
Öğretiler
Beş yüce üstattan ilki olan Sachen, Hindistan'ı ziyaret etmiş olan çok sayıda Tibetli tercümandan veya diğer bir ifadeyle "" çok sayıda tantrik doktrin miras aldı. Bu tercümanlar arasında en önemlileri , ve . Sakya geleneğinin en yüce öğretisi olan Tantra'ya dayanan ve mahasiddha öğretisinden türetilen "Yol ve Meyvesi" sistemi Drokmi Lotsawa'dan gelir. Mal Lotsawa'nın Sakya'ya olan en önemli katkısı "Naro Khachoma" olarak bilinen ezoterik silsilesini tanıtmış olmasıdır. Bari Lotsawa'dan ise sayısız tantrik uygulama Sakya geleneğine intikal etmiştir. Bunların en önemlisi Yüz Sadhana olarak bilinen uygulama döngüsüydü. Sakya ruhani müfredatının bir parçasını oluşturan diğer önemli aktarımlar, , ve döngülerini de içerir.
Sıradışı irfanıyla dikkat çeken dördüncü Sakya lideri , sutralar ve tantralar üzerine "Geçerli Kavrayışın Araçları: Akıl Yürütme Hazinesi" (Wylie: tshad ma rigs gter), "Bilgenin Niyetini Netleştirmek" (Wylie: thub pa dgongs gsal) ve "Üç Yemini Ayırt Etmek" (Wylie: sdom gsum rab dbye) de dahil olmak üzere birçok önemli ve etkili kaleme aldı.
Sakya okulunun ana öğreti sistemi "Sonucu olan Yol"dur (Wylie: lam dang 'bras bu bcas). Bu sistem, "Topluluk için Açıklama" (Wylie: tshogs bshad) ve "Baş Müritler için Açıklama" (Wylie: slobs bshad) olmak üzere iki ana silsileye bölünmüştür.
Sakya okulunun diğer büyük sistemi ise "Müritler İçin Açıklaması"dır (Wylie: nā ro mkha spyod slob bshad).
Bir diğer önemli öğreti dizisi, Günga Nyingpo (1092–1158) tarafından kaleme alınan ve Drakpa Gyeltsen, Sakya Pandita, Ngorchen Günga Sangpo ve Sönam Senggé gibi pek çok Sakya ustasının üzerine tefsirler yazdığı"dört bağlılığı bırakma" isimli dizelerine dayanmaktadır. Bu dizeler şöyledir:
Bu hayata tutunursanız, o zaman bir dharma uygulayıcısı değilsiniz.
Varoluşa tutunursanız, o zaman feragatiniz olmaz.
Kendi çıkarlarınıza tutunursanız, o zaman aydınlanma zihnine sahip değilsiniz.
Bir pozisyona tutunursanız, doğru görüşe sahip değilsiniz.
Alt okullar
Ana Sakya silsilesi zamanla iki alt mezhebe ayrılmıştır.
- , Tsang'da Ngorchen Kunga Zangpo (1382–1457) tarafından kurulmuştur. Ngor Evam Choden manastırı bu okulun ana merkezidir ve Sakya geleneğine sahip Tibetlilerin %85'ini temsil etmektedir.[] Sakya Trizin'in manastırı dışında Hindistan'daki manastırların da çoğu Ngor geleneğine mensuptur.
- , Tsarchen Losal Gyamtso (1496 - 1560 veya 1502–1556) tarafından kurulmuştur.
Sakya okulunun üç "ana" manastırı vardı: 1073'te kurulan , 1429'da kurulan ve 1435'te Kuntchen Rongten tarafından kurulan Lhasa'nın kuzeyindeki Phanyul'da Phanyul Nalendra.
Tibet'teki feodal yönetim
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTlrTDJRd0wxbDFZVzVmWkhsdVlYTjBlVjloYm1SZlZHbGlaWFF1YW5Cbkx6SXlNSEI0TFZsMVlXNWZaSGx1WVhOMGVWOWhibVJmVkdsaVpYUXVhbkJuLmpwZw==.jpg)
Moğol İmparatorluğu'nun kurulmasından sonra, 13. yüzyılın başlarında başladı. 1264'te Tibet üzerindeki feodal saltanat, Yuan hanedanının kurucusu Kubilay Han tarafından Drogön Chögyal Phagpa'ya verildi. Sakya lamaları, Sakya İmparatorluk Eğitmenleri ve dpon-chen'lerle birlikte, Phagpa'nın 1280'deki ölümünden sonra, 1350'lerdeki Kızıl Sarık Ayaklanması Yuan Hanedanlığı'nı güçten düşürene kadar yaklaşık 75 yıl boyunca Yuan imparatorları adına Tibet'in valileri olarak hizmet etmeye devam ettiler.
Sakya geleneğinin o dönemki liderleri şöyleydi.
- Drogon Chögyal Phagpa 1253-1280
- 1280-1282, ö. 1287
- 1286-1303
- 1306-1323
- 1325-1341
- 1341-1344
- 1344-1347
- 1347-1365
Günümüzde Sakya geleneği
("Sakya tahtının sahibi") olarak bilinen Sakya okulunun başı, her zaman Khön ailesinin erkek soyundan gelir. Şu anki Sakya Trizin, bu ünvanı elinde tutan kırk üçüncü kişidir. 41. Sakya Trizin'in, Kırmızı döngüsüyle ünlü Apong Terton (Orgyen Thrinley Lingpa) olarak bilinen bir Nyingma laması ve onun büyükbabası olan 39. Kyabgon Sakya Trizin Dhagtshul Thrinley Rinchen (1871–1936) adlı iki büyük Tibetli ustanın reenkarnasyonu olduğu düşünülmektedir.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Davidson, Ronald M. Indian Esoteric Buddhism: Social History of the Tantric Movement, p. 259
- ^ Luminous Lives, Stearns, Wisdom 2001
- ^ Ch. 25, Treasures of the Sakya Lineage, Tseten, Shambhala, 2008
- ^ a b . . December 2009. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2013. Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
() - ^ Powers, John. Introduction to Tibetan Buddhism. Snow Lion Publications. 1995. p. 382.
- ^ a b . Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
() - ^ a b Jörg Heimbel (April 2010). . . 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2013. Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
(); Yazar eksik|soyadı2=
() - ^ a b . Yazar
|ad1=
eksik|soyadı1=
() - ^ Powers, John. Introduction to Tibetan Buddhism, Revised Edition (2007) Snow Lion Publications, p. 438.
- ^ "Hungarian website of Sakya Trizin". 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023.
Dipnotlar
- Davidson, Ronald (1992). "Hevajra'nın Abhisamaya'sı ve Lam 'bras Tshogs bshad Üzerine Ön Çalışmalar." Davidson, Ronald M. & Goodman, Steven D. Tibet Budizmi: akıl ve vahiy . New York Eyalet Üniversitesi Yayınları: Albany, NY s. 107–132.
- Trichen, Chogyay. Sakya Geleneğinin Tarihi, Ganesha Press, 1993
Dış bağlantılar
- Sakya Trizin, Resmi Web Sitesi. 5 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Fransız Ngorpa tapınağı. 9 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Tsechen Kunchab Ling - Sakya Trizin'in Amerika Birleşik Devletleri'ndeki merkezi 30 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Sakya Tsechen Thubten Ling - Kanada 30 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Sakya Dechenling - Kanada 29 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Sakya Kachöd Chöling - Kanada 30 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Sakya lamaları 7 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Katmandu, Nepal'deki Uluslararası Budist Akademisi (IBA) 30 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Sakya Vakfı - ABD 24 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Seattle, Washington'daki Sakya Manastırı 1 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Chödung Karmo, Sakya Çeviri Grubu 30 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .