Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Salça, domates veya kırmızı biberin çeşitli işlemlerden geçirilmesiyle üretilen, yemeğe lezzet ve renk katmak için kullanılan, koyu kırmızı renkli, tuzlu, uzun ömürlü, Türk mutfağına has ezmedir.
Salça bir gıda saklama yöntemidir, yaz aylarında daha bol ve lezzetli olan domates veya kırmızı biberin diğer aylarda da yemeklerde kullanılabilmesini sağlar.
Salça Türk mutfağında sıkça kullanılan bir malzemedir. Çorbalarda, sebze yemeklerinde, et yemeklerinde, böreklerde veya pidelerde kullanılabilir.
Etimoloji
Nişanyan Sözlük'e göre salça kelimesinin kökeni İtalyancada "yemek suyu" veya "sos" anlamına gelen salsa kelimesinden türemiştir. Türkçede ilk kullanımı 1900 yılında Şemseddin Sâmi'nin Kamûs-ı Türkî adlı sözlüğünde Osmanlıca صالچهٰ ((lat.) salça) yazımıyla "Domates sosu ve sair şeylerle yapılan yemek terbiyesi." olarak tanımlanmış ve İtalyanca salsa sözcüğünün karşılığı olarak verilmiştir.
İtalyanca sözcüğün kökeni Latince “tuzlu” manasına gelen salsus kelimesinin dişil hâli olan salsa sözcüğüne dayanır. Bu sözcük Latince “tuzlamak” anlamına gelen salare, sals- fiilinden türetilmiş olup aslen Latince “tuz” anlamındaki sal sözcüğüne dayanmaktadır. Bu sözcüğün proto Hint-Avrupa dilinde aynı anlama gelen *séh₂ls (*sā́ls) biçiminden evrilmiş olduğu varsayılmaktadır. Aynı kökten Eski Yunanca ʰáls, İngilizce salt, Almanca Salz, Fransızca sel ve Rusça соль (sol) türemiştir. Türkçede yer alan salam, salamura, salata, salsa, sos ve sosis sözcükleri de salça kelimesiyle ortak bir kök paylaşmaktadır.
Çeşitleri
Domates salçası
Domates salçası, Türkiye'de, daha yaygın olarak tüketilen salça türüdür. Kabuklarından ve tohumlarından ayrıştırılan domates püresi, kaynatma veya güneş altında kurutma gibi yöntemlerle salça haline getirilir. Domates salçasını sulandırıp domates suyu haline getirerek kullanmak da mümkündür.
Biber salçası
Biber salçası ya da kırmızı biber salçası, saplarından ve tohumlarından ayrıştırılan kırmızı biberlerin ezilip tuzlandıktan sonra güneş altında kurutulmasıyla üretilir. Yapımında acı veya tatlı biber kullanımına göre acı biber salçası veya tatlı biber salçası elde edilebilir.
Üretim
Geleneksel olarak salça temiz ve açık bir havada güneş altında kurutularak yapılmaktadır. Günümüzde konserve olarak üretilen salçalar ise genellikle fırınlarda ısı etkisiyle kurutulmaktadır.
Domates salçasının iki üretim yolu vardır:
- Sıcak işleme: Domatesler parçalanır. Elde edilen mayşe hemen ısıtılıp ve palperde pulp haline getirilir. Bu yöntem sıcak işlemedir.
- Soğuk işleme: Domatesler parçalanır. Elde edilen mayşe palperden geçirilip pulp ısıtılır. Bu yöntem de soğuk işlemedir.
İki yöntemin de birbirine göre avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Sıcak yöntemde mayşe ani bir şekilde ısıtıldığı için pektolitik enzimler inaktif hale gelmektedir. Çekirdek içinde bulunan zamk maddeleri ve kabuktaki renk maddesi ısı ile birlikte salçaya geçtiğinden renkli ve kıvamlı bir bir salça oluşur. Bu yöntemle çekirdekten geçen bazı maddeler salçanın tadını ve lezetini bozarak hafif acımsı bir tat oluşturabilir. Bunu engellemek için soğuk işleme yöntemi geliştirilmiştir. Soğuk işleme yönteminde ise kaba palperden geçirilip kabuk ve çekirdek ayrıldıktan sonra ısıtılıp ardından palpere gönderilip inceltilir. Parçalamadan sonra ısıtmaya kadar geçen sürede pektolitik enzimler pektini parçaladığından, çekirdek evindeki zamksı maddeler de salçaya daha az geçtiği için salçanın lezzeti daha iyi olur. Bu yöntemle sıcak işleme yöntemini göre daha az kıvalmlı ancak acımsı olmayan lezzetli bir salça üretilir.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Salca domates veya kirmizi biberin cesitli islemlerden gecirilmesiyle uretilen yemege lezzet ve renk katmak icin kullanilan koyu kirmizi renkli tuzlu uzun omurlu Turk mutfagina has ezmedir Biber salcasiDomates salcasi Salca bir gida saklama yontemidir yaz aylarinda daha bol ve lezzetli olan domates veya kirmizi biberin diger aylarda da yemeklerde kullanilabilmesini saglar Salca Turk mutfaginda sikca kullanilan bir malzemedir Corbalarda sebze yemeklerinde et yemeklerinde boreklerde veya pidelerde kullanilabilir EtimolojiNisanyan Sozluk e gore salca kelimesinin kokeni Italyancada yemek suyu veya sos anlamina gelen salsa kelimesinden turemistir Turkcede ilk kullanimi 1900 yilinda Semseddin Sami nin Kamus i Turki adli sozlugunde Osmanlica صالچه lat salca yazimiyla Domates sosu ve sair seylerle yapilan yemek terbiyesi olarak tanimlanmis ve Italyanca salsa sozcugunun karsiligi olarak verilmistir Italyanca sozcugun kokeni Latince tuzlu manasina gelen salsus kelimesinin disil hali olan salsa sozcugune dayanir Bu sozcuk Latince tuzlamak anlamina gelen salare sals fiilinden turetilmis olup aslen Latince tuz anlamindaki sal sozcugune dayanmaktadir Bu sozcugun proto Hint Avrupa dilinde ayni anlama gelen seh ls sa ls biciminden evrilmis oldugu varsayilmaktadir Ayni kokten Eski Yunanca ʰals Ingilizce salt Almanca Salz Fransizca sel ve Rusca sol sol turemistir Turkcede yer alan salam salamura salata salsa sos ve sosis sozcukleri de salca kelimesiyle ortak bir kok paylasmaktadir CesitleriDomates salcasi Domates salcasi Turkiye de daha yaygin olarak tuketilen salca turudur Kabuklarindan ve tohumlarindan ayristirilan domates puresi kaynatma veya gunes altinda kurutma gibi yontemlerle salca haline getirilir Domates salcasini sulandirip domates suyu haline getirerek kullanmak da mumkundur Biber salcasi Biber salcasi ya da kirmizi biber salcasi saplarindan ve tohumlarindan ayristirilan kirmizi biberlerin ezilip tuzlandiktan sonra gunes altinda kurutulmasiyla uretilir Yapiminda aci veya tatli biber kullanimina gore aci biber salcasi veya tatli biber salcasi elde edilebilir UretimGeleneksel olarak salca temiz ve acik bir havada gunes altinda kurutularak yapilmaktadir Gunumuzde konserve olarak uretilen salcalar ise genellikle firinlarda isi etkisiyle kurutulmaktadir Domates salcasinin iki uretim yolu vardir Sicak isleme Domatesler parcalanir Elde edilen mayse hemen isitilip ve palperde pulp haline getirilir Bu yontem sicak islemedir Soguk isleme Domatesler parcalanir Elde edilen mayse palperden gecirilip pulp isitilir Bu yontem de soguk islemedir Iki yontemin de birbirine gore avantajlari ve dezavantajlari bulunmaktadir Sicak yontemde mayse ani bir sekilde isitildigi icin pektolitik enzimler inaktif hale gelmektedir Cekirdek icinde bulunan zamk maddeleri ve kabuktaki renk maddesi isi ile birlikte salcaya gectiginden renkli ve kivamli bir bir salca olusur Bu yontemle cekirdekten gecen bazi maddeler salcanin tadini ve lezetini bozarak hafif acimsi bir tat olusturabilir Bunu engellemek icin soguk isleme yontemi gelistirilmistir Soguk isleme yonteminde ise kaba palperden gecirilip kabuk ve cekirdek ayrildiktan sonra isitilip ardindan palpere gonderilip inceltilir Parcalamadan sonra isitmaya kadar gecen surede pektolitik enzimler pektini parcaladigindan cekirdek evindeki zamksi maddeler de salcaya daha az gectigi icin salcanin lezzeti daha iyi olur Bu yontemle sicak isleme yontemini gore daha az kivalmli ancak acimsi olmayan lezzetli bir salca uretilir Kaynakca a b Nisanyan Sozluk 27 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Mayis 2023 Hurriyet 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Aralik 2020