Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sinatra Doktrini, 1990'lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin Batılı diplomatlar arasında söz konusu edilen gayriresmî doktrinidir. Frank Sinatra (1915-1998) bir siyaset ve devlet adamı değil, İtalyan kökenli Amerikalı bir şarkıcıydı. Bu şarkıcının nasıl olup da, bir dönem boyunca heyecan yaratmış bir doktrine isim verdiğini anlamak için, 1990'lı yıllarda Doğu Avrupa’da yaşanan değişime bakmak gerekir.
II. Dünya Savaşı sonrasında Doğu Avrupa
II. Dünya Savaşı sonrasındaki Doğu Avrupa bugünkü Doğu Avrupa’dan çok farklıydı. Bu durum savaşın sona erdiği 1945 yılından 1990'lı yılların başına kadar devam etti. Hakim güç Rusya ve hakim rejim Marksist sosyalizmdi. Rusya’nın siyasi hakimiyeti iki siyasi yapılanmaya yol açmıştı:
- Rusya Doğu Avrupa ve Asya’da 14 ülkeyle birlikte merkezi yönetimi çok güçlü bir tür federasyon kurmuştu. Bu birliğin adı Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ya da kısaca Sovyetler Birliği idi. Diğer birlik cumhuriyetleri şunlardı: Ukrayna, Belarus, Gürcistan, Azerbaycan, Ermenistan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan, Estonya, Litvanya, Letonya ve Moldova. (Son dört ülke II. Dünya Savaşı sonrasında Sovyetler Birliğine katılmıştı.)
- Ayrıca Doğu Avrupa’da Marksist rejime sahip çeşitli ülkeler de, Sovyetler Birliği liderliğinde ittifak anlaşması içerisindeydiler. Bunlar Avrupa'da Polonya, Doğu Almanya, Çekoslovakya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan ile Asya'da Moğolistan ve Kuzey Kore'ydi. (Doğu Almanya bugünkü Almanya’nın bir parçasıydı. Çekoslovakya ise bugünkü Çekya ve Slovakya’nın birliğinden oluşuyordu.) İttifak anlaşmasının askeri ve siyasi ayağını WAPA (Varşova paktı), ekonomik ayağını ise COMECON oluşturuyordu.
Sovyetler Birliği bu durumun değişmesine izin vermiyordu. Nitekim, 1956'da Macaristan'da ve 1968'de Çekoslovakya’da daha bağımsız bir sistem için yapılan girişimler Sovyetler Birliğince askeri kuvvet kullanılarak bastırılmıştı. ( ve Prag Baharı) Sovyetler Birliğinin bu müdahaleci tutumunun arkasında 1964-1982 yılları arasında Komünist Parti genel sekreteri olan Leonid Brejnev’in (1906-1982) adına izafeten Brejnev Doktrini denen bir siyasi görüş vardı. Dönem için Demir Perde dönemi de denilir.
Gorbaçov dönemi
1985 yılında Sovyetler Birliğinde Komünist Parti Genel sekreteri olan Mihail Gorbaçov (1931-2022 ) daha farklı bir politika güttü. Batı ile olan gerginliği azaltırken, ülke içinde de çeşitli reformlar yaptı. Gerek Varşova paktı üyeleri ve gerekse birlik cumhuriyetleri arasında daha bağımsız politika akımları doğdu. Mesela, Macaristan 1989 yılında çok partili sistemi kabul ederken, Polonya'da da seçimleri sendika lideri Lech Walesa (1943 - ) tarafından organize edilen gayriresmî muhalefet kazandı. Ancak Sovyetler Birliği bu gelişmeler karşısında sessiz kaldı.
23.10.1989 tarihinde Sovyet Dişişleri bakanı (ve daha sonranın Gürcistan cumhurbaşkanı) Eduard Şevardnadze (1928-2014 ) bir demeç vererek Sovyet rejiminin Varşova paktı üyelerinin tercihlerine saygı göstereceğini duyurdu. İki gün sonra ise, Dışişleri bakanlığı basın sözcüsü (1930- ) Amerikan televizyon kanalı ABC deki röportajında Şavardnadze’nin demecini değerlendirirken, "Biz şimdi Frank Sinatra doktrinini uyguluyoruz. Sinatra’nın “I did it my way” (İstediğim gibi yaptım) adlı bir şarkısı var. Her ülke de kendi yolunu seçer." dedi. Gerasimov’un bu esprili cevabı kısa sürede büyük yankı buldu ve Sovyetler Birliği’nin yeni politikası olarak algılandı.
Varşova paktının sonu
Sinatra doktrininin açıklanmasından sonra Varşova paktı üyeleri Marksist rejimden süratle vazgeçmeğe başladılar. Gerçi Doğu Almanlar’ın Macaristan üzerinden Batı Almanya’ya kaçışları ve Romanya’daki darbe gibi bazı sıkıntılar yaşandı. Fakat değişim genellikle çok süratli ve nispeten barışçı oldu. Mesela 9 Kasım 1989 tarihinde Berlin kentini ikiye ayıran ve Utanç Duvarı olarak bilinen Berlin duvarı yıkıldı. (Buna karşılık Marksist olmakla birlikte, Varşova paktı üyesi olmayan Yugoslavya’da çok kanlı olaylar yaşandı.) Varşova paktı resmen 01.07.1991 tarihindeki Prag toplantısı sonunda dağıldı.
Sovyetler Birliği'nin sonu
Varşova paktı dağılırken, hiç beklenmedik biçimde Sovyetler Birliği de ortadan kalktı. Birliğin en küçük üyelerinden biri olan Litvanya 11.03.1990 tarihinde Vytautas Landsbergis (1932- ) liderliğinde tek taraflı bağımsızlık ilan etti. Gerçi merkezi yönetim bu kararı desteklemedi ve Litvanya’ya müdahale etti. Ama Litvanya direndi ve kısa süre sonra, önce Letonya ve Estonya, daha sonra da diğer diğer birlik cumhuriyetleri bir bir bağımsızlık ilan etmeğe başladılar. Böylelikle, 1990 ve 1991 yıllarında Sovyetler Birliği de dağıldı. 08.12.1991 de Belarus'taki ve 21 Aralık 1991 de Kazakistan’daki Almatı protokolleri ile üye ülkeler birliğin sona erdiğini ilan ettiler. Makamı kalmamış olan Gorbaçov da 25 Aralık 1991 tarihinde görevinden istifa etti.
Sovyetler Birliğinin dağılışı sırasında en önemli sıkıntılar Orta Asya cumhuriyetlerinde (bazı Ahıska Türkleri'nin de hedef alındığı) etnik çatışmalarda ve Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki savaşta yaşandı. Diğer birlik cumhuriyetlerinde ise dönüşüm nispeten barış içinde gerçekleşti.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . 1 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2010.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sinatra Doktrini 1990 li yillarda Sovyetler Birligi nin Batili diplomatlar arasinda soz konusu edilen gayriresmi doktrinidir Frank Sinatra 1915 1998 bir siyaset ve devlet adami degil Italyan kokenli Amerikali bir sarkiciydi Bu sarkicinin nasil olup da bir donem boyunca heyecan yaratmis bir doktrine isim verdigini anlamak icin 1990 li yillarda Dogu Avrupa da yasanan degisime bakmak gerekir II Dunya Savasi sonrasinda Dogu AvrupaII Dunya Savasi sonrasindaki Dogu Avrupa bugunku Dogu Avrupa dan cok farkliydi Bu durum savasin sona erdigi 1945 yilindan 1990 li yillarin basina kadar devam etti Hakim guc Rusya ve hakim rejim Marksist sosyalizmdi Rusya nin siyasi hakimiyeti iki siyasi yapilanmaya yol acmisti Rusya Dogu Avrupa ve Asya da 14 ulkeyle birlikte merkezi yonetimi cok guclu bir tur federasyon kurmustu Bu birligin adi Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi ya da kisaca Sovyetler Birligi idi Diger birlik cumhuriyetleri sunlardi Ukrayna Belarus Gurcistan Azerbaycan Ermenistan Kazakistan Ozbekistan Turkmenistan Kirgizistan Tacikistan Estonya Litvanya Letonya ve Moldova Son dort ulke II Dunya Savasi sonrasinda Sovyetler Birligine katilmisti Ayrica Dogu Avrupa da Marksist rejime sahip cesitli ulkeler de Sovyetler Birligi liderliginde ittifak anlasmasi icerisindeydiler Bunlar Avrupa da Polonya Dogu Almanya Cekoslovakya Macaristan Romanya ve Bulgaristan ile Asya da Mogolistan ve Kuzey Kore ydi Dogu Almanya bugunku Almanya nin bir parcasiydi Cekoslovakya ise bugunku Cekya ve Slovakya nin birliginden olusuyordu Ittifak anlasmasinin askeri ve siyasi ayagini WAPA Varsova pakti ekonomik ayagini ise COMECON olusturuyordu Sovyetler Birligi bu durumun degismesine izin vermiyordu Nitekim 1956 da Macaristan da ve 1968 de Cekoslovakya da daha bagimsiz bir sistem icin yapilan girisimler Sovyetler Birligince askeri kuvvet kullanilarak bastirilmisti ve Prag Bahari Sovyetler Birliginin bu mudahaleci tutumunun arkasinda 1964 1982 yillari arasinda Komunist Parti genel sekreteri olan Leonid Brejnev in 1906 1982 adina izafeten Brejnev Doktrini denen bir siyasi gorus vardi Donem icin Demir Perde donemi de denilir Gorbacov donemi1985 yilinda Sovyetler Birliginde Komunist Parti Genel sekreteri olan Mihail Gorbacov 1931 2022 daha farkli bir politika guttu Bati ile olan gerginligi azaltirken ulke icinde de cesitli reformlar yapti Gerek Varsova pakti uyeleri ve gerekse birlik cumhuriyetleri arasinda daha bagimsiz politika akimlari dogdu Mesela Macaristan 1989 yilinda cok partili sistemi kabul ederken Polonya da da secimleri sendika lideri Lech Walesa 1943 tarafindan organize edilen gayriresmi muhalefet kazandi Ancak Sovyetler Birligi bu gelismeler karsisinda sessiz kaldi 23 10 1989 tarihinde Sovyet Disisleri bakani ve daha sonranin Gurcistan cumhurbaskani Eduard Sevardnadze 1928 2014 bir demec vererek Sovyet rejiminin Varsova pakti uyelerinin tercihlerine saygi gosterecegini duyurdu Iki gun sonra ise Disisleri bakanligi basin sozcusu 1930 Amerikan televizyon kanali ABC deki roportajinda Savardnadze nin demecini degerlendirirken Biz simdi Frank Sinatra doktrinini uyguluyoruz Sinatra nin I did it my way Istedigim gibi yaptim adli bir sarkisi var Her ulke de kendi yolunu secer dedi Gerasimov un bu esprili cevabi kisa surede buyuk yanki buldu ve Sovyetler Birligi nin yeni politikasi olarak algilandi Varsova paktinin sonuSinatra doktrininin aciklanmasindan sonra Varsova pakti uyeleri Marksist rejimden suratle vazgecmege basladilar Gerci Dogu Almanlar in Macaristan uzerinden Bati Almanya ya kacislari ve Romanya daki darbe gibi bazi sikintilar yasandi Fakat degisim genellikle cok suratli ve nispeten barisci oldu Mesela 9 Kasim 1989 tarihinde Berlin kentini ikiye ayiran ve Utanc Duvari olarak bilinen Berlin duvari yikildi Buna karsilik Marksist olmakla birlikte Varsova pakti uyesi olmayan Yugoslavya da cok kanli olaylar yasandi Varsova pakti resmen 01 07 1991 tarihindeki Prag toplantisi sonunda dagildi Sovyetler Birligi nin sonuVarsova pakti dagilirken hic beklenmedik bicimde Sovyetler Birligi de ortadan kalkti Birligin en kucuk uyelerinden biri olan Litvanya 11 03 1990 tarihinde Vytautas Landsbergis 1932 liderliginde tek tarafli bagimsizlik ilan etti Gerci merkezi yonetim bu karari desteklemedi ve Litvanya ya mudahale etti Ama Litvanya direndi ve kisa sure sonra once Letonya ve Estonya daha sonra da diger diger birlik cumhuriyetleri bir bir bagimsizlik ilan etmege basladilar Boylelikle 1990 ve 1991 yillarinda Sovyetler Birligi de dagildi 08 12 1991 de Belarus taki ve 21 Aralik 1991 de Kazakistan daki Almati protokolleri ile uye ulkeler birligin sona erdigini ilan ettiler Makami kalmamis olan Gorbacov da 25 Aralik 1991 tarihinde gorevinden istifa etti Sovyetler Birliginin dagilisi sirasinda en onemli sikintilar Orta Asya cumhuriyetlerinde bazi Ahiska Turkleri nin de hedef alindigi etnik catismalarda ve Azerbaycan ile Ermenistan arasindaki savasta yasandi Diger birlik cumhuriyetlerinde ise donusum nispeten baris icinde gerceklesti Ayrica bakinizDogu Blogu Soguk savasKaynakca 1 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Aralik 2010 Dis baglantilar