Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sputnik Planum, Plüton'da 1.050 ila 800 km boyutlarında (Hudson Körfezi'ne benzer büyüklükte) yüksek albedolu buzlu bir yayladır. Çoğu kuzey yarıkürede bulunmakta olmasına rağmen ekvatoru geçmektedir. Çoğu düzensiz çokgenlerle kaplı olan U şekilli vadilerle birbirinden ayrılmış bir yüzeye sahiptir. Çokgenler ortalamada karşıdan karşıya 33 km'dir. Bâzı durumlarda U şekilli vadiler, bloklu dağlar veya tepelerle doludur ya da koyu malzeme içerir. Sputnik Planum, kalp şeklindeki Tombaugh Regio'nun batı lobunu oluşturur. Yüzeyinde süblimasyona delil teşkîl eden rüzgâr çizgileri görünmektedir. Karanlık çizgiler birkaç kilometre uzunluğunda olup hepsi aynı yöndedirler. Yayla, aynı zamanda büyük ihtimalle süblimasyonun meydana getirdiği çukurlar ihtiva eder. Sputnik Planum (Sputnik Düzlemi), adını Dünya'nın ilk yapay uydusundan almıştır. Planumda New Horizons tarafından tespit edilebilir hiçbir krater olmadığından yüzeyin 10 milyon yıldan daha genç olması gerektiği sonucuna varılmıştır.
 Plüton'daki Sputnik Planum'un açıklamalı haritası | |
| Özellik türü | Ova |
|---|---|
| Konum | , Plüton |
| Koordinatlar | 20°K 180°D / 20°K 180°D |
| Çap | 1492 km |
| Boyutlar | 1050 km × 800 km |
| Kaşif | New Horizons |
| Eponim | Sputnik 1 |
Bileşimi
Yaylayı birleştiren buzun esasen azot buzu olduğu, daha küçük bir kısmınınsa karbon monoksit ve metan buzu tarafından meydana getirildiği düşünülse de nisbî oranları kesin olarak bilinmemektedir. Plüton'nun çevre sıcaklığında (38 K (-235 °C; -391 °F)) azot ve karbon monoksit buzları daha yoğun ve daha az sert olduğundan dondurma benzeri akışları mümkündür; azot buzu, bu şartlarda en uçucu olan buzdur.
Konveksiyon hücreleri
Çokgensel yapı, dahilî ısıyla meydana gelip hücrelerin merkezlerinden yukarı yükselip yayılan, sonra hücre çeperlerinde batan azot/karbon monoksit buzunun konveksiyonuna işaret eder. Konveksiyon hücreleri, en yüksek yerleri merkezleri olacak şekilde 100 m kadar dikey yükseklik farklılıkları vardır. Azot buzunun konveksiyon hücrelerini modellemede derinliklerinin, genişliklerinin yaklaşık olarak onda biri ya da planumun çoğu için 3–4 km kadar olduğu ve yılda en fazla takriben 7 cm'lik bir akışı olduğunu göstermektedir. Hücreler geliştikçe hücre marjları kapalı ve terk edilmiş hâle gelebilir (İng. pinched off and abandoned).
Planumun görüntülerindeki görünür buz akışının diğer bariz göstergeleri, (Tombaugh Regio'nun sağ lobu olan) komşu doğu dağlık bölgeden muhtemelen oradaki azot buz birikimine reaksiyon olarak ovaya akan vadi tipi buzullar olduğu gibi planumdan bitişik çöküntülerin içine akıp onları dolduran buzlar da örnek olarak gösterilebilir. Planumun çok sayıda bloklu (bir tarafından öbür tarafa bir ilâ birkaç kilometre tutan) tepeleri olup bunların hücre kenarlarında 20 km'ye kadar varan şeklî kümeleşmeleri bulunmaktadır; bunlar buzul akışı ile planumun üzerinde hareket ettirilen ve daha sonra konveksiyon ile oluklar içinde toplanan su buzu kabuğundan ayrılmış parçalar olabilirler. Bâzı durumlarda tepeler, buzulların giriş yolları boyunca zincirler oluşturur gibi görünüyor ve ayrıca konveksiyon olmayan bölgelerde, azot buzunun çok sığ olduğu yerlerde takılıp kalabiliyor.
Planumda kırılmalardan ve azot buzunun süblimasyonundan kaynaklandığı düşünülen çeşitli çukurlar vardır; bu çukurlar da konveksiyon hücrelerinin civarında toplanır. Genellikle buz süblimasyonunda geriye kalan veya çukurların buzu tamamen delmiş olması durumunda altındaki koyu renk zeminden dolayı çukurların dipleri koyu renktir. Konveksiyon hücrelerinin belirgin olmadığı planum bölgelerinde çukurlar daha çoktur.
Sınırlayan dağlar
Sputnik Planum, kuzeybatısında üzerine muhtemelen bitişik su buzu yaylalarının çökmesiyle meydana gelmiş kaotik bloklardan müteşekkil el-İdrîsî Dağları ile sınırlıdır.
Sputnik Planum, güneybatısında yüzey üzerinden 1,6 km yükselen Hillary Montes ve yüzey üzerinden 3,4 km yükselen daha güneydeki Norgay Montes ile sınırlanmıştır. Bu dağların aynı zamanda kaotik, bloklu görünümleri vardır. Dağlar, 29 Mayıs 1953 tarihinde Dünya'nın en yüksek zirvesi olan Everest Dağı'na ulaşan ilk dağcılar olan Yeni Zelandalı ve Nepalli Şerpa Tenzing Norgay'ın anısına adlandırılmışlardır. Düzlükteki bâzı tepe grupları uzay araçlarına, mesela uzaya ilk fırlatılan Brezilya uydusu "Coleta de Dados" şerefine adlandırılmışlardır.
Hemen Norgay Montes (bağlam)'in güneybatısında, merkezî bir çukuru olan büyük dairesel Wright Mons bulunmaktadır. Bu dağ, muhtemel bir olarak belirlenmiştir.
Menşei
Sputnik Planum, sonradan uçucu buzlarla dolan bir çarpış havzası olarak meydana gelmiş olabilir.
Galeri
-
![image]()
Sputnik Planum'un komposit resmi -
![image]()
Pluto'da donmuş karbon monoksit, Sputnik Planum'da yoğunlaşmıştır (kısa kontürler daha yüksek seviyeleri temsil eder) -
![image]()
Sputnik Planum - yakın çekim görüntülerinin mozaiği -
![image]()
Tombaugh Regio'nun görünümü (Plüton'un 'Kalbi'). Sağdaki parlak beyaz yayla, Sputnik Planum'dan atmosfere ile taşınan nitrojen ile kaplanmış olup (solda) daha sonra buz olarak birikmiş olabilir. -
![image]()
El-İdrîsî Montes'in kenarından Sputnik Planum kuzey 'kıyısı' boyunca yakından görünümü. -
![image]()
Konveksiyon hücre marjlarını temsil eden güney Sputnik Planum (bağlam)'daki oluklar. Sol alttaki oluklardaki karanlık noktalar çukurlardır. -
![image]()
Azot buzunun bitişik çöküntülere akıp doldurduğu öne sürülen Kuzey Sputnik Planum'u (bağlam). -
![image]()
Muhtemelen azot buzundan müteşekkil buzulların Sputnik Planum'un (bağlam) doğu tarafına bitişik arazilerdeki vadilerden akışı; kırmızı oklar vadi genişliklerini, mavi oklar belirgin azot akımı cephesini gösterir -
![image]()
Arkadan aydınlatmalı şekilde görüntülenmiş (bağlam), Sputnik Planum'un doğu kenarına akan azot buzu buzulları; vadiler 3 ila 8 km genişliğindedir
Hareketli videolar
Kaynakça
- ^ Blue, Jennifer. "Sputnik Planum". Gazetteer of Planetary Nomenclature. USGS Astrogeology Research Program.
- ^ a b c d e f g h (21 Aralık 2015). . The Planetary Society. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
- ^ a b c Gary, Stuart. "NASA'S New Horizons discovers frozen plains in the heart of Pluto's 'Heart'". Erişim tarihi: 27 Temmuz 2015.[]
- ^ a b "New high-resolution images show Pluto's 'icy, frozen plains'". TheVerge.com. 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Temmuz 2015.
- ^ a b . Pluto.jhuapl.edu. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2015.
- ^ a b Staff (17 Temmuz 2015). "NASA – Video (01:20) – Animated flyover of Pluto's icy mountain and plains". NASA & YouTube. 26 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Temmuz 2015.
- ^ Marchis, F.; Trilling, D. E. (20 Ocak 2016). "The Surface Age of Sputnik Planum, Pluto, Must Be Less than 10 Million Years". PLOS ONE. 11 (1). ss. e0147386. doi:10.1371/journal.pone.0147386.
- ^ a b Umurhan, O. (8 Ocak 2016). . blogs.nasa.gov. NASA. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
- ^ a b Keeter, B. (11 Ocak 2016). "'X' Marks a Curious Corner on Pluto's Icy Plains". NASA. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
- ^ Kornfeld, L. (9 Ocak 2016). . Spaceflight Insider. 31 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2016.
- ^ . New Horizons mission web site. Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory. 4 Şubat 2016. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2016.
- ^ . SciNews.com. 24 Temmuz 2015. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2015.
- ^ Staff (18 Temmuz 2015). . NASA. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2015.
- ^ Pokhrel, Rajan (19 Temmuz 2015). "Nepal's mountaineering fraternity happy over Pluto mountains named after Tenzing Norgay Sherpa - Nepal's First Landmark In The Solar System". The Himalayan Times. 13 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2015.
- ^ . GOASA. 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2016.
- ^ "At Pluto, New Horizons Finds Geology of All Ages, Possible Ice Volcanoes, Insight into Planetary Origins". New Horizons News Center. The Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory LLC. 9 Kasım 2015. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Kasım 2015.
- ^ Witze, A. (9 Kasım 2015). "Icy volcanoes may dot Pluto's surface". Nature News and Comment. . 21 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Kasım 2015.
- ^ Chang, Kenneth (17 Temmuz 2015). "Pluto terrain yields big surprises in New Horizons images". New York Times. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Temmuz 2015.
Notlar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sputnik Planum Pluton da 1 050 ila 800 km boyutlarinda Hudson Korfezi ne benzer buyuklukte yuksek albedolu buzlu bir yayladir Cogu kuzey yarikurede bulunmakta olmasina ragmen ekvatoru gecmektedir Cogu duzensiz cokgenlerle kapli olan U sekilli vadilerle birbirinden ayrilmis bir yuzeye sahiptir Cokgenler ortalamada karsidan karsiya 33 km dir Bazi durumlarda U sekilli vadiler bloklu daglar veya tepelerle doludur ya da koyu malzeme icerir Sputnik Planum kalp seklindeki Tombaugh Regio nun bati lobunu olusturur Yuzeyinde sublimasyona delil teskil eden ruzgar cizgileri gorunmektedir Karanlik cizgiler birkac kilometre uzunlugunda olup hepsi ayni yondedirler Yayla ayni zamanda buyuk ihtimalle sublimasyonun meydana getirdigi cukurlar ihtiva eder Sputnik Planum Sputnik Duzlemi adini Dunya nin ilk yapay uydusundan almistir Planumda New Horizons tarafindan tespit edilebilir hicbir krater olmadigindan yuzeyin 10 milyon yildan daha genc olmasi gerektigi sonucuna varilmistir Sputnik PlanumPluton daki Sputnik Planum un aciklamali haritasiOzellik turuOvaKonum PlutonKoordinatlar20 K 180 D 20 K 180 D 20 180Cap1492 kmBoyutlar1050 km 800 kmKasifNew HorizonsEponimSputnik 1BilesimiYaylayi birlestiren buzun esasen azot buzu oldugu daha kucuk bir kismininsa karbon monoksit ve metan buzu tarafindan meydana getirildigi dusunulse de nisbi oranlari kesin olarak bilinmemektedir Pluton nun cevre sicakliginda 38 K 235 C 391 F azot ve karbon monoksit buzlari daha yogun ve daha az sert oldugundan dondurma benzeri akislari mumkundur azot buzu bu sartlarda en ucucu olan buzdur Konveksiyon hucreleriSputnik Planum ve cevresinin baglam konveksiyon hucre marjlari siyah cizgilerle gosterilen jeolojik haritasi Cokgensel yapi dahili isiyla meydana gelip hucrelerin merkezlerinden yukari yukselip yayilan sonra hucre ceperlerinde batan azot karbon monoksit buzunun konveksiyonuna isaret eder Konveksiyon hucreleri en yuksek yerleri merkezleri olacak sekilde 100 m kadar dikey yukseklik farkliliklari vardir Azot buzunun konveksiyon hucrelerini modellemede derinliklerinin genisliklerinin yaklasik olarak onda biri ya da planumun cogu icin 3 4 km kadar oldugu ve yilda en fazla takriben 7 cm lik bir akisi oldugunu gostermektedir Hucreler gelistikce hucre marjlari kapali ve terk edilmis hale gelebilir Ing pinched off and abandoned Planumun goruntulerindeki gorunur buz akisinin diger bariz gostergeleri Tombaugh Regio nun sag lobu olan komsu dogu daglik bolgeden muhtemelen oradaki azot buz birikimine reaksiyon olarak ovaya akan vadi tipi buzullar oldugu gibi planumdan bitisik cokuntulerin icine akip onlari dolduran buzlar da ornek olarak gosterilebilir Planumun cok sayida bloklu bir tarafindan obur tarafa bir ila birkac kilometre tutan tepeleri olup bunlarin hucre kenarlarinda 20 km ye kadar varan sekli kumelesmeleri bulunmaktadir bunlar buzul akisi ile planumun uzerinde hareket ettirilen ve daha sonra konveksiyon ile oluklar icinde toplanan su buzu kabugundan ayrilmis parcalar olabilirler Bazi durumlarda tepeler buzullarin giris yollari boyunca zincirler olusturur gibi gorunuyor ve ayrica konveksiyon olmayan bolgelerde azot buzunun cok sig oldugu yerlerde takilip kalabiliyor Planumda kirilmalardan ve azot buzunun sublimasyonundan kaynaklandigi dusunulen cesitli cukurlar vardir bu cukurlar da konveksiyon hucrelerinin civarinda toplanir Genellikle buz sublimasyonunda geriye kalan veya cukurlarin buzu tamamen delmis olmasi durumunda altindaki koyu renk zeminden dolayi cukurlarin dipleri koyu renktir Konveksiyon hucrelerinin belirgin olmadigi planum bolgelerinde cukurlar daha coktur Sinirlayan daglarSputnik Planum kuzeybatisinda uzerine muhtemelen bitisik su buzu yaylalarinin cokmesiyle meydana gelmis kaotik bloklardan mutesekkil el Idrisi Daglari ile sinirlidir Sputnik Planum guneybatisinda yuzey uzerinden 1 6 km yukselen Hillary Montes ve yuzey uzerinden 3 4 km yukselen daha guneydeki Norgay Montes ile sinirlanmistir Bu daglarin ayni zamanda kaotik bloklu gorunumleri vardir Daglar 29 Mayis 1953 tarihinde Dunya nin en yuksek zirvesi olan Everest Dagi na ulasan ilk dagcilar olan Yeni Zelandali ve Nepalli Serpa Tenzing Norgay in anisina adlandirilmislardir Duzlukteki bazi tepe gruplari uzay araclarina mesela uzaya ilk firlatilan Brezilya uydusu Coleta de Dados serefine adlandirilmislardir Hemen Norgay Montes baglam in guneybatisinda merkezi bir cukuru olan buyuk dairesel Wright Mons bulunmaktadir Bu dag muhtemel bir olarak belirlenmistir MenseiSputnik Planum sonradan ucucu buzlarla dolan bir carpis havzasi olarak meydana gelmis olabilir GaleriSputnik Planum un komposit resmi Pluto da donmus karbon monoksit Sputnik Planum da yogunlasmistir kisa konturler daha yuksek seviyeleri temsil eder Sputnik Planum yakin cekim goruntulerinin mozaigi Tombaugh Regio nun gorunumu Pluton un Kalbi Sagdaki parlak beyaz yayla Sputnik Planum dan atmosfere ile tasinan nitrojen ile kaplanmis olup solda daha sonra buz olarak birikmis olabilir El Idrisi Montes in kenarindan Sputnik Planum kuzey kiyisi boyunca yakindan gorunumu Konveksiyon hucre marjlarini temsil eden guney Sputnik Planum baglam daki oluklar Sol alttaki oluklardaki karanlik noktalar cukurlardir Azot buzunun bitisik cokuntulere akip doldurdugu one surulen Kuzey Sputnik Planum u baglam Muhtemelen azot buzundan mutesekkil buzullarin Sputnik Planum un baglam dogu tarafina bitisik arazilerdeki vadilerden akisi kirmizi oklar vadi genisliklerini mavi oklar belirgin azot akimi cephesini gosterir Arkadan aydinlatmali sekilde goruntulenmis baglam Sputnik Planum un dogu kenarina akan azot buzu buzullari vadiler 3 ila 8 km genisligindedirHareketli videolarKaynakca Blue Jennifer Sputnik Planum Gazetteer of Planetary Nomenclature USGS Astrogeology Research Program a b c d e f g h 21 Aralik 2015 The Planetary Society 24 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ocak 2016 a b c Gary Stuart NASA S New Horizons discovers frozen plains in the heart of Pluto s Heart Erisim tarihi 27 Temmuz 2015 olu kirik baglanti a b New high resolution images show Pluto s icy frozen plains TheVerge com 26 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Temmuz 2015 a b Pluto jhuapl edu 20 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Temmuz 2015 a b Staff 17 Temmuz 2015 NASA Video 01 20 Animated flyover of Pluto s icy mountain and plains NASA amp YouTube 26 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Temmuz 2015 Marchis F Trilling D E 20 Ocak 2016 The Surface Age of Sputnik Planum Pluto Must Be Less than 10 Million Years PLOS ONE 11 1 ss e0147386 doi 10 1371 journal pone 0147386 a b Umurhan O 8 Ocak 2016 blogs nasa gov NASA 19 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ocak 2016 a b Keeter B 11 Ocak 2016 X Marks a Curious Corner on Pluto s Icy Plains NASA 16 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2016 Kornfeld L 9 Ocak 2016 Spaceflight Insider 31 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ocak 2016 New Horizons mission web site Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory 4 Subat 2016 7 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Subat 2016 SciNews com 24 Temmuz 2015 18 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Temmuz 2015 Staff 18 Temmuz 2015 NASA 20 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2015 Pokhrel Rajan 19 Temmuz 2015 Nepal s mountaineering fraternity happy over Pluto mountains named after Tenzing Norgay Sherpa Nepal s First Landmark In The Solar System The Himalayan Times 13 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2015 GOASA 2 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2016 At Pluto New Horizons Finds Geology of All Ages Possible Ice Volcanoes Insight into Planetary Origins New Horizons News Center The Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory LLC 9 Kasim 2015 18 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Kasim 2015 Witze A 9 Kasim 2015 Icy volcanoes may dot Pluto s surface Nature News and Comment 21 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Kasim 2015 Chang Kenneth 17 Temmuz 2015 Pluto terrain yields big surprises in New Horizons images New York Times 6 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Temmuz 2015 Notlar