Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır. (Eylül 2013) () |
Bu maddenin veya bölümün , doğrulanamaz veya yoruma dayalı ifadeler içerdiği düşünülmektedir. Lütfen iddiaları ederek ve yeni geliştirin. Özgün araştırmadan oluşmuş ifadeler kaldırılabilir. Ayrıntılar maddenin bulunabilir. |
Türk modeli, çağdaş, ılımlı ve işleyen bir Müslüman demokrasi örneği olarak Türkiye'ye atıf yapar. Türkiye, seküler anayasayla sistematize edilmiş bir devletin, İslamcı köklere sahip parti ya da partilerce (Adalet ve Kalkınma Partisi) yönetilebilmesinin örneği olarak görülmektedir. Recep Tayyip Erdoğan tarafından yönetilen Adalet ve Kalkınma Partisi, Türkiye'yi 2002 yılından beri parlamentoda idare etmektedir. Bu iktidar sürecinin özellikle ilk yıllarında Türkiye Batı dünyasıyla iyi ilişkiler geliştirirken İran İslam Cumhuriyeti'yle de nispeten olumlu ilişkiler kurmuş ve uluslararası arenada Filistin yanlısı bir siyaset sürdürmüştür. Ülke, oldukça çekişmeli ve temelde özgür ve adil seçimleriyle, canlı ve dış dünyaya etki eden kültürüyle, ekonomik büyümesiyle ve genişleyen orta sınıfıyla dikkat çekmiştir. Ancak Gezi Parkı olaylarına sert müdahale eden ve sonraki yıllarda politik duruşunu değiştiren AK Parti hükûmeti batı dünyasından aldığı desteği kaybetmiş, Türk modelinin sona erdiği yorumları yapılmıştır.
Terimin ortaya çıkışı
Terim, Arap Baharı ile birlikte ortaya çıkmış ve 2011 yılında diktatörlerini devirerek yeni politik ve ekonomik sistemler inşa etmeye başlamış olan Arap ülkeleri (Tunus, Mısır, Libya, Yemen) için önerilmiştir.
Türkiye'nin Sünni Başbakanı Erdoğan Eylül 2011 tarihinde, devrimin ardından Mısır'a yaptığı ziyarette "sevgi dolu" kalabalıklarca karşılanmış ve Türkiye Arap ülkelerinde anketlerde en çok sevilen ülke olarak öne çıkmıştır.
Mısır'ın eski vekil Başkanı Muhammet Hüseyin Tantavi, Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile görüşmesinin ardından Türk modelini övmüş şunları söylemiştir: “Türk modeli Mısır halkı için en uygun olan tecrübe, ilham alınması gereken bir örnektir.”
Modelin karakteristik özellikleri
Bir gözlemci (Sinan Ülgen) modelin dört karakteristik özelliğini şöyle açıklamıştır:
- Laiklik, demokrasi ve politik İslam'ın uyumu;
- Başarılı ekonomik özelleştirme ve ticari entegrasyon;
- NATO, Avrupa Konseyi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi gibi Batılı kurumlara üyelik;
- Osmanlı İmparatorluğu'ndan devralınan köklü devlet kurumlarına halkın duyduğu güven.
Bazı bilim insanları modelin Türkiye'nin kendine özgü tarihinden kaynaklandığını ve Mısır gibi ülkelere ancak kısmen uygulanabileceğini ileri sürmektedir. Şebnem Gümüşçü'ye göre modelin başarısı, İslamcıların Türk devletinin laik-demokratik çerçevesini kabul etmesinde yatmaktadır, İslamcıların İslami ve demokratik ilkelerle ahenk içinde yeni kurumsal yapılar ortaya çıkarmaları aynı başarıyı veremeyecektir.
The Economist dergisi de Arapların Türk modelini takip etme konusunda dikkatli olmaları için sebepler bulunduğunu belirtmiştir. Buna göre demokrat İslam'ın Türkiye'de uzun yıllar süren evrimi, laikliğin görece gücü ve saygınlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin seçim sonuçlarına uyması gibi faktörler Türkiye'ye özgü olabilir.
Eleştiriler
Alevi azınlığa ve Kürt azınlığa uygulanan baskı ve kısıtlayıcı, yer yer yasaklayıcı tutum öteden beri süren bir eleştiri konusudur. Gazetecilerin hapsedilmesi de Adalet ve Kalkınma Partisi döneminde artarak devam eden bir sorun olarak eleştirilmektedir.
Mart 2013 tarihi itibarıyla, yükselen sayılarda Türk insan hakları avukatı, siyasetçisi, gazetecisi hapsedilmiştir; gazeteci Dexter Filkins bu tutuklamaları "ülke içi muhalefeti ezmek için şiddeti sürekli artan bir yıldırma politikası" olarak tanımlamıştır. Hapsedilenler arasında anayasa profesörü Ragıp Zarakolu, ödüllü gazeteci Ahmet Şık, düşünce özgürlüğü savunucusu aktivist Nedim Şener ve Nobel Barış Ödülü adayı ve Saharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü sahibi Leyla Zana da bulunmaktadır.
Modelin zayıflaması veya çökmesi
İktidar partisi, zamanla laiklik yanlısı rakiplerini etkisiz hale getirmiş ve ekonomik refahın da etkisiyle güçlenmiştir. Ancak gücü tekeline aldıkça, iç ve dış politikadaki tavrını daha milliyetçi yönde değiştirmiştir. Demokratik ve ekonomik gelişmenin tersine dönmesi, AB üyelik sürecinin tıkanması ve komşu ülkelerle ilişkilerinin bozulması gibi sebeplerle Türk modeli geçerliliğini yitirmiştir. Türk modelinin çöküşüne giden yolda, 2006 yılında AB müzakere başlıklarının dondurulması, 2013 yılında Gezi parkı olaylarına yapılan sert müdahale, bunu takip eden süreçte liberal demokratik ve batıyla iş birlikçi politikalardan vazgeçilmesi, Kürt açılımının durdurulması, 2016 yılındaki darbe girişiminin ardından yaşanan OHAL süreci ve otoriter bir rejim kurulmasının etkili olduğu öne sürülmüştür.
2013'teki hükûmet aleyhtarı Gezi Parkı olayları ile birlikte Türk modeli ciddi olarak sorgulanmış ve başarısı tartışmaya açık hale gelmiştir. Bazı bilim insanları bu olayların ardından modelin çöktüğünü iddia etmiştir.
Gezi olayları sırasında yaralanan AK Parti-Avrupa Birliği ilişkileri,cumhurbaşkanlığı sistemine uzanan süreçte daha da gerilmiştir. AB sözcüsü Kati Piri'nin ifadesiyle "kuvvetler ayrılığına saygı duymayan, hiçbir denetim mekanizması bulunmayan bir anayasa"ya geçilmesi ve milliyetçi, batı karşıtı söylemlerin benimsenmesi gibi gerekçelerle AK Parti'nin batıdaki desteği azalmıştır.
Arap Baharı kapsamındaki değişiklik mücadelelerinin Orta Doğu'da geniş ölçüde başarısız olup hatta Arap Kışına dönüşmesi; Türk modelinin örnek gösterilme gayretinin gösterildiği, birçok ülkede faaliyet gösteren Müslüman Kardeşlerin etkisinin azalması ve son olarak IŞİD gibi köktenci örgütlerin bölgede daha önce görülmedik ölçüde güçlenmesi diğer etkenlerden bazılarıdır.
Ayrıca bakınız
- Türkiye ekonomisi
- Türkiye'de siyaset
- (Türkiye siyasi tarihi#2000'li yıllar)
Kaynakça
- ^ a b c d e The Turkish Model: Can It Be Replicated? 29 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Peter Kenyon| NPR| 6 January 2012
- ^ a b c The Turkish model. A hard act to follow 1 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . economist.com| 6 August 2011
- ^ a b Is Turkey the best model for Arab democracy? 2 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .| Despite the country's remarkable progress, Turkey has yet to solve the 'Kurdish problem' and allow press freedom.| by Mark LeVine| aljazeera.com| 19 September 2011
- ^ a b c d Kemal Kirişci; Amanda Sloat (26 Şubat 2019). "The rise and fall of liberal democracy in Turkey: Implications for the West" (PDF). Brookings. 8 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 6 Ağustos 2020.
- ^ a b Where is Turkey Headed? Gezi Park, Taksim Square, and the Future of Turkish model 14 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .| United States Senate Committee on Foreing Relations | July 31, 2013
- ^ Effort to Rebrand Arab Spring Backfires in Iran 10 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . By ROBERT F. WORTH| nyt.com 2 February 2012
- ^ Ülgen, Sinan (Aralık 2011). (PDF). Carnegie Papers. 12 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2013.
- ^ Can the Turkish Model Gain Traction in the New Middle East? 30 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sinan Ülgen, Marwan Muasher, Thomas de Waal, Thomas Carothers | carnegieendowment.org | 19 December 2011
- ^ There is no ‘Turkish model’ for Egypt 12 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . | By Sebnem Gumuscu| The Daily Star| 17 January 2012
- ^ Letter from Turkey, The Deep State. The Prime Minister is revered as a moderate, but how far will he go to stay in power? 30 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Dexter Filkins| newyorker.com| March 12, 2012
- ^ Taşpınar, Ömer. "Turkey: The New Model?". Brookings. 6 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ağustos 2020.
- ^ a b c Hoffman, Max; Werz, Michael; Halpin, John. . Center for American Progress. 12 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2020.
- ^ İlhan Aras (Mart 2015). "Adalet ve Kalkınma Partisi'nde Euroseptisizm: Avrupa Birliği Desteğinin Eleştiriye Dönüşümü". Uluslararası Hukuk ve Politika. 11 (41).
- ^ "'Referandum sonucu, Türkiye-AB ilişkilerinde sert bir dönemin habercisi'". tr.sputniknews.com. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020.
- ^ "HDP'li Özsoy: 'Ey Rusya, ey Amerika, ey Avrupa' diye bağırarak, dış politikada bir yere gidemezsiniz". tr.sputniknews.com. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020.
- ^ "After the hope of the Arab Spring, the chill of an Arab Winter". The Washington Post (İngilizce). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Eylul 2013 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu maddenin veya bolumun ozgun arastirma dogrulanamaz veya yoruma dayali ifadeler icerdigi dusunulmektedir Lutfen iddialari kontrol ederek ve yeni kaynaklar ekleyerek gelistirin Ozgun arastirmadan olusmus ifadeler kaldirilabilir Ayrintilar maddenin tartisma sayfasinda bulunabilir Turk modeli cagdas ilimli ve isleyen bir Musluman demokrasi ornegi olarak Turkiye ye atif yapar Turkiye sekuler anayasayla sistematize edilmis bir devletin Islamci koklere sahip parti ya da partilerce Adalet ve Kalkinma Partisi yonetilebilmesinin ornegi olarak gorulmektedir Recep Tayyip Erdogan tarafindan yonetilen Adalet ve Kalkinma Partisi Turkiye yi 2002 yilindan beri parlamentoda idare etmektedir Bu iktidar surecinin ozellikle ilk yillarinda Turkiye Bati dunyasiyla iyi iliskiler gelistirirken Iran Islam Cumhuriyeti yle de nispeten olumlu iliskiler kurmus ve uluslararasi arenada Filistin yanlisi bir siyaset surdurmustur Ulke oldukca cekismeli ve temelde ozgur ve adil secimleriyle canli ve dis dunyaya etki eden kulturuyle ekonomik buyumesiyle ve genisleyen orta sinifiyla dikkat cekmistir Ancak Gezi Parki olaylarina sert mudahale eden ve sonraki yillarda politik durusunu degistiren AK Parti hukumeti bati dunyasindan aldigi destegi kaybetmis Turk modelinin sona erdigi yorumlari yapilmistir Terimin ortaya cikisiTerim Arap Bahari ile birlikte ortaya cikmis ve 2011 yilinda diktatorlerini devirerek yeni politik ve ekonomik sistemler insa etmeye baslamis olan Arap ulkeleri Tunus Misir Libya Yemen icin onerilmistir Turkiye nin Sunni Basbakani Erdogan Eylul 2011 tarihinde devrimin ardindan Misir a yaptigi ziyarette sevgi dolu kalabaliklarca karsilanmis ve Turkiye Arap ulkelerinde anketlerde en cok sevilen ulke olarak one cikmistir Misir in eski vekil Baskani Muhammet Huseyin Tantavi Turkiye Cumhurbaskani Abdullah Gul ile gorusmesinin ardindan Turk modelini ovmus sunlari soylemistir Turk modeli Misir halki icin en uygun olan tecrube ilham alinmasi gereken bir ornektir Modelin karakteristik ozellikleriBir gozlemci Sinan Ulgen modelin dort karakteristik ozelligini soyle aciklamistir Laiklik demokrasi ve politik Islam in uyumu Basarili ekonomik ozellestirme ve ticari entegrasyon NATO Avrupa Konseyi ve Avrupa Insan Haklari Mahkemesi gibi Batili kurumlara uyelik Osmanli Imparatorlugu ndan devralinan koklu devlet kurumlarina halkin duydugu guven Bazi bilim insanlari modelin Turkiye nin kendine ozgu tarihinden kaynaklandigini ve Misir gibi ulkelere ancak kismen uygulanabilecegini ileri surmektedir Sebnem Gumuscu ye gore modelin basarisi Islamcilarin Turk devletinin laik demokratik cercevesini kabul etmesinde yatmaktadir Islamcilarin Islami ve demokratik ilkelerle ahenk icinde yeni kurumsal yapilar ortaya cikarmalari ayni basariyi veremeyecektir The Economist dergisi de Araplarin Turk modelini takip etme konusunda dikkatli olmalari icin sebepler bulundugunu belirtmistir Buna gore demokrat Islam in Turkiye de uzun yillar suren evrimi laikligin gorece gucu ve sayginligi Turk Silahli Kuvvetleri nin secim sonuclarina uymasi gibi faktorler Turkiye ye ozgu olabilir ElestirilerAlevi azinliga ve Kurt azinliga uygulanan baski ve kisitlayici yer yer yasaklayici tutum oteden beri suren bir elestiri konusudur Gazetecilerin hapsedilmesi de Adalet ve Kalkinma Partisi doneminde artarak devam eden bir sorun olarak elestirilmektedir Mart 2013 tarihi itibariyla yukselen sayilarda Turk insan haklari avukati siyasetcisi gazetecisi hapsedilmistir gazeteci Dexter Filkins bu tutuklamalari ulke ici muhalefeti ezmek icin siddeti surekli artan bir yildirma politikasi olarak tanimlamistir Hapsedilenler arasinda anayasa profesoru Ragip Zarakolu odullu gazeteci Ahmet Sik dusunce ozgurlugu savunucusu aktivist Nedim Sener ve Nobel Baris Odulu adayi ve Saharov Dusunce Ozgurlugu Odulu sahibi Leyla Zana da bulunmaktadir Modelin zayiflamasi veya cokmesiIktidar partisi zamanla laiklik yanlisi rakiplerini etkisiz hale getirmis ve ekonomik refahin da etkisiyle guclenmistir Ancak gucu tekeline aldikca ic ve dis politikadaki tavrini daha milliyetci yonde degistirmistir Demokratik ve ekonomik gelismenin tersine donmesi AB uyelik surecinin tikanmasi ve komsu ulkelerle iliskilerinin bozulmasi gibi sebeplerle Turk modeli gecerliligini yitirmistir Turk modelinin cokusune giden yolda 2006 yilinda AB muzakere basliklarinin dondurulmasi 2013 yilinda Gezi parki olaylarina yapilan sert mudahale bunu takip eden surecte liberal demokratik ve batiyla is birlikci politikalardan vazgecilmesi Kurt aciliminin durdurulmasi 2016 yilindaki darbe girisiminin ardindan yasanan OHAL sureci ve otoriter bir rejim kurulmasinin etkili oldugu one surulmustur 2013 teki hukumet aleyhtari Gezi Parki olaylari ile birlikte Turk modeli ciddi olarak sorgulanmis ve basarisi tartismaya acik hale gelmistir Bazi bilim insanlari bu olaylarin ardindan modelin coktugunu iddia etmistir Gezi olaylari sirasinda yaralanan AK Parti Avrupa Birligi iliskileri cumhurbaskanligi sistemine uzanan surecte daha da gerilmistir AB sozcusu Kati Piri nin ifadesiyle kuvvetler ayriligina saygi duymayan hicbir denetim mekanizmasi bulunmayan bir anayasa ya gecilmesi ve milliyetci bati karsiti soylemlerin benimsenmesi gibi gerekcelerle AK Parti nin batidaki destegi azalmistir Arap Bahari kapsamindaki degisiklik mucadelelerinin Orta Dogu da genis olcude basarisiz olup hatta Arap Kisina donusmesi Turk modelinin ornek gosterilme gayretinin gosterildigi bircok ulkede faaliyet gosteren Musluman Kardeslerin etkisinin azalmasi ve son olarak ISID gibi koktenci orgutlerin bolgede daha once gorulmedik olcude guclenmesi diger etkenlerden bazilaridir Ayrica bakinizTurkiye ekonomisi Turkiye de siyaset Turkiye siyasi tarihi 2000 li yillarKaynakca a b c d e The Turkish Model Can It Be Replicated 29 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Peter Kenyon NPR 6 January 2012 a b c The Turkish model A hard act to follow 1 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde economist com 6 August 2011 a b Is Turkey the best model for Arab democracy 2 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Despite the country s remarkable progress Turkey has yet to solve the Kurdish problem and allow press freedom by Mark LeVine aljazeera com 19 September 2011 a b c d Kemal Kirisci Amanda Sloat 26 Subat 2019 The rise and fall of liberal democracy in Turkey Implications for the West PDF Brookings 8 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 6 Agustos 2020 a b Where is Turkey Headed Gezi Park Taksim Square and the Future of Turkish model 14 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde United States Senate Committee on Foreing Relations July 31 2013 Effort to Rebrand Arab Spring Backfires in Iran 10 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde By ROBERT F WORTH nyt com 2 February 2012 Ulgen Sinan Aralik 2011 PDF Carnegie Papers 12 Mart 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Mayis 2013 Can the Turkish Model Gain Traction in the New Middle East 30 Kasim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sinan Ulgen Marwan Muasher Thomas de Waal Thomas Carothers carnegieendowment org 19 December 2011 There is no Turkish model for Egypt 12 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde By Sebnem Gumuscu The Daily Star 17 January 2012 a b Is model Turkey sliding into authoritarianism 10 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde By Alexander Christie Miller csmonitor com 16 December 2011 Letter from Turkey The Deep State The Prime Minister is revered as a moderate but how far will he go to stay in power 30 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Dexter Filkins newyorker com March 12 2012 Taspinar Omer Turkey The New Model Brookings 6 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Agustos 2020 a b c Hoffman Max Werz Michael Halpin John Center for American Progress 12 Subat 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Agustos 2020 Ilhan Aras Mart 2015 Adalet ve Kalkinma Partisi nde Euroseptisizm Avrupa Birligi Desteginin Elestiriye Donusumu Uluslararasi Hukuk ve Politika 11 41 Referandum sonucu Turkiye AB iliskilerinde sert bir donemin habercisi tr sputniknews com 30 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2020 HDP li Ozsoy Ey Rusya ey Amerika ey Avrupa diye bagirarak dis politikada bir yere gidemezsiniz tr sputniknews com 25 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2020 After the hope of the Arab Spring the chill of an Arab Winter The Washington Post Ingilizce 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2020 Arsivlenmis kopya 29 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2020