Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tang Hanedanı'nın ordusunun önemli bir bölümü, Çin kaynaklarında "Tujue" (Çince: 突厥; pinyin: Tūjué) olarak adlandırılan Türk savaşçılardan oluşmuştur. Kuzey Çin'deki Tang elitleri Türk kültürüne aşinaydır. Bu durum, Türk savaşçılarının Tang ordusuna katkı sağlamasında önemli bir etmendir. Tang İmparatoru Li Shimin, "Kutsal Kağan" unvanını benimsemiş ve devletini kozmopolit bir kültürün üzerine inşa etmiştir. Li, düzenli olarak askeri kadrolar ihdas etmiş ve Türk kökenlilerin ordu içerisinde istihdam edilmesini desteklemiştir.
Türklerin, bozkırlardaki deneyimi Tang İmparatorluğu'nun batı ve kuzey yönünde ilerlemesine katkı sağlamıştır. Türk Aşina ailesinden olan general , Tang ordusunun düzenlediği Karaşehir ve seferine katılmıştır. Melez Türk general An Luşan, Tang Hanedanlığı'nın zayıflamasına yol açan An Luşan İsyanı'nı başlatmıştır. Çin'e tabi Türk askerleri, Orta Asya'daki Çin garnizonlarına yerleştirilmiştir. Bu durum, ağırlıklı olarak Hint-Avrupa dillerinin konuşulduğu bu coğrafyada Türkçenin yaygınlaşmasını sağlamıştır.
Göktürkler tarafından yazılan Orhun Yazıtları'nda Türklerin kendi kağanlarını bırakarak Çince adlarla Çin kağanına hizmet etmeleri eleştirilmiştir. Çinde filizlenen imparatorluğun, Türklerin eliyle genişlemesi kınanmıştır. Kül Tigin Yazıtı'nda şu ifadeler geçmektedir:
- Beyleri, boyları düzensiz olduğu için ve Çin boyları aldatıcı ve kandırıcı olduğu için, kardeşi ağabeye düşürdüğü için, beyle boyları çekiştirdiği için, Türk boyları, kendi ülkesini elinden çıkarmış. Kağan ilan ettiği kağanını yitirivermiş. Çin boylarına, beylik er oğlanı kul olmuş, hatunluk kız evladı odalık olmuş.
- Türk beyleri Türkçe adlarını attı. Çinli beylercesine Çin adını tutarak, Çin kağanına bağlanmış. Elli yıl Çin için çalışmışlar. Doğu'da, gün doğusunda Bökli Kağana değin asker sevk etmiş. Batı'da Demirkapı'ya değin asker gönderivermiş. Çin kağanının ülkesi ve töresi için savaşmış. Türk boyları şöyle demiş: "Ülkeye sahip boylar idim. Ülkem şimdi hani? Kimin için fetih yapıyorum ben?" "Kağanlı boylarım vardı. Kağanım hani? Hangi kağan için çalışıyorum ben." der imiş. Böyle deyip Çin kağanına düşman olmuş.
Arka plan
Tang Hanedanlığı, Han Hanedanlığı'ndan farklıydı ve kozmopolit bir yapısı vardı. Tang devlet yönetimi, Türklerle ilişkiler geliştirmiş ve özellikle İpek Yolu'nun güvenliği için Orta Asya'daki geniş bozkırların önemini kavramıştı. hanedan üyeleri Türk kültüründen haberdardı. Örneğin, imparatorluk sarayında, Türk aktrisin gösterisi eşliğinde; yurdu tanımlayan bir Tang şiirinin okunduğu Çin kaynaklarında geçmektedir. Tang Hanedanlığı'nın Doğu Göktürklerine düzenleyeceği sefer sırasında, Tang'ın sınır boylarında Türklerin yerleştirilmesi kararlaştırılmıştı. Doğu Göktürk Kağanlığı'nın yıkılmasıyla eski kağanlığının Türk beyleri, Tang ordusunun kadrolarına atanmıştır. Böylece Çinliler, batı bozkırlarından gelen tehlikelere karşı önemli başarılar kazanmıştır.
Tarihsel önem
Türk askerler ve generaller, Orta Asya'daki Çin garnizonlarında çalışmaya teşvik edilmiştir. Çin adına savaşan bu askerlerin başarılarıyla, Türklerin yayılım sahası daha da genişlemiştir. Türk dili ve Çinli askerlerin kültürü, yavaş yavaş fethedilen alanlardaki daha çok Hint-Avrupa kökenli yerli kültür ve dilleri derece derece ortadan kaldırmıştır. Soğdca ve Toharca gibi yerli diller, ortadan kalkmış; buradaki yerli halklar Böylece, Türk kültürü Tarım Havzası'na kadar yayılmıştır..
An Luşan İsyanı'ndan sonra Tang Hanedanlığı sarsılarak, 907'de dağılmıştır. Tang'dan sonra iç karmaşanın hâkim olduğu Beş Hanedan On Krallık döneminde; Çin'de birçok Türk kökenli hükümdarların yönettiği devletler kurulmuştur.Şapolyo Türkleri, Beş Hanedan devleti gibi birçok devlet kurmuştur.
Kaynakça
- ^ Kül Tigin Yazıtı, Doğu: 110-113
- ^ Ebrey 2010, s. 108.
- ^ Lewis 2012, ss. 147-148.
- ^ Findley 2004, s. 40.
- ^ Twitchett 2000, s. 125.
- ^ Millward 2007, s. 42.
- ^ Lewis 2012, s. 153.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tang Hanedani nin ordusunun onemli bir bolumu Cin kaynaklarinda Tujue Cince 突厥 pinyin Tujue olarak adlandirilan Turk savascilardan olusmustur Kuzey Cin deki Tang elitleri Turk kulturune asinaydir Bu durum Turk savascilarinin Tang ordusuna katki saglamasinda onemli bir etmendir Tang Imparatoru Li Shimin Kutsal Kagan unvanini benimsemis ve devletini kozmopolit bir kulturun uzerine insa etmistir Li duzenli olarak askeri kadrolar ihdas etmis ve Turk kokenlilerin ordu icerisinde istihdam edilmesini desteklemistir Turklerin bozkirlardaki deneyimi Tang Imparatorlugu nun bati ve kuzey yonunde ilerlemesine katki saglamistir Turk Asina ailesinden olan general Tang ordusunun duzenledigi Karasehir ve seferine katilmistir Melez Turk general An Lusan Tang Hanedanligi nin zayiflamasina yol acan An Lusan Isyani ni baslatmistir Cin e tabi Turk askerleri Orta Asya daki Cin garnizonlarina yerlestirilmistir Bu durum agirlikli olarak Hint Avrupa dillerinin konusuldugu bu cografyada Turkcenin yayginlasmasini saglamistir Gokturkler tarafindan yazilan Orhun Yazitlari nda Turklerin kendi kaganlarini birakarak Cince adlarla Cin kaganina hizmet etmeleri elestirilmistir Cinde filizlenen imparatorlugun Turklerin eliyle genislemesi kinanmistir Kul Tigin Yaziti nda su ifadeler gecmektedir Beyleri boylari duzensiz oldugu icin ve Cin boylari aldatici ve kandirici oldugu icin kardesi agabeye dusurdugu icin beyle boylari cekistirdigi icin Turk boylari kendi ulkesini elinden cikarmis Kagan ilan ettigi kaganini yitirivermis Cin boylarina beylik er oglani kul olmus hatunluk kiz evladi odalik olmus Turk beyleri Turkce adlarini atti Cinli beylercesine Cin adini tutarak Cin kaganina baglanmis Elli yil Cin icin calismislar Dogu da gun dogusunda Bokli Kagana degin asker sevk etmis Bati da Demirkapi ya degin asker gonderivermis Cin kaganinin ulkesi ve toresi icin savasmis Turk boylari soyle demis Ulkeye sahip boylar idim Ulkem simdi hani Kimin icin fetih yapiyorum ben Kaganli boylarim vardi Kaganim hani Hangi kagan icin calisiyorum ben der imis Boyle deyip Cin kaganina dusman olmus Arka planTang Hanedanligi Han Hanedanligi ndan farkliydi ve kozmopolit bir yapisi vardi Tang devlet yonetimi Turklerle iliskiler gelistirmis ve ozellikle Ipek Yolu nun guvenligi icin Orta Asya daki genis bozkirlarin onemini kavramisti hanedan uyeleri Turk kulturunden haberdardi Ornegin imparatorluk sarayinda Turk aktrisin gosterisi esliginde yurdu tanimlayan bir Tang siirinin okundugu Cin kaynaklarinda gecmektedir Tang Hanedanligi nin Dogu Gokturklerine duzenleyecegi sefer sirasinda Tang in sinir boylarinda Turklerin yerlestirilmesi kararlastirilmisti Dogu Gokturk Kaganligi nin yikilmasiyla eski kaganliginin Turk beyleri Tang ordusunun kadrolarina atanmistir Boylece Cinliler bati bozkirlarindan gelen tehlikelere karsi onemli basarilar kazanmistir Tarihsel onemTang Dynasty 700 civarlarinda Turk askerler ve generaller Orta Asya daki Cin garnizonlarinda calismaya tesvik edilmistir Cin adina savasan bu askerlerin basarilariyla Turklerin yayilim sahasi daha da genislemistir Turk dili ve Cinli askerlerin kulturu yavas yavas fethedilen alanlardaki daha cok Hint Avrupa kokenli yerli kultur ve dilleri derece derece ortadan kaldirmistir Sogdca ve Toharca gibi yerli diller ortadan kalkmis buradaki yerli halklar Boylece Turk kulturu Tarim Havzasi na kadar yayilmistir An Lusan Isyani ndan sonra Tang Hanedanligi sarsilarak 907 de dagilmistir Tang dan sonra ic karmasanin hakim oldugu Bes Hanedan On Krallik doneminde Cin de bircok Turk kokenli hukumdarlarin yonettigi devletler kurulmustur Sapolyo Turkleri Bes Hanedan devleti gibi bircok devlet kurmustur Kaynakca Kul Tigin Yaziti Dogu 110 113 Ebrey 2010 s 108 Lewis 2012 ss 147 148 Findley 2004 s 40 Twitchett 2000 s 125 Millward 2007 s 42 Lewis 2012 s 153