Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kuymak, Samsun'dan Ardahan'a yani Ordu, Giresun, Gümüşhane, Trabzon, Rize, Bayburt, Artvin, Çorum, Sivas, Tokat, Amasya ve Erzurum'un Oltu, İspir ve Tortum ilçelerinde yaygın olan, Karadeniz Bölgesi'ne ait bir yemek. Gürcistan, Dağıstan, Azerbaycan ve Kafkasya'nın bazı bölgelerinde de çok popülerdir. Mısır unu, tereyağı ve genellikle minci adı verilen tuzlu çökelek (bazı yörelerde telli peynir veya su peyniri) kullanılarak yapılan mısır lapasının adıdır.
Kökenbilim
Eski Türkçe “kuyma” döküm (demir) ya da dökme ekmek, lavaş sözcükleri ile eşkökenlidir. Bu sözcük ayrışa, Moğolca “qoymag“ katmer, gözleme sözcüğü ile de eşkökenlidir.Anadolu'nun başka yörelerinde peynir kullanılmadan hazırlanan arpa ve buğday lapalarını tanımlamak için de kullanılmaktadır. Trabzon’un orta kesimlerinde, Erzurum, Gümüşhane, Bayburt, Ardahan-Posof'ta ve Artvin'in iç kesimlerinde kuymak; Ordu, Tokat, Sivas, Giresun ve Trabzon’un batısında “yağlaş” (yağlı aş); Trabzon’un doğusu, Rize ve Artvin sahilinde muhlama; Çorum'da ise mısır unu olmadan, tereyağı ile çökelekle yapılarak sündürüldüğü için sündürme denir. Tümü Türkçe olan bu adlandırmaların dışında, Trabzon'un Rumca konuşulan köylerinde ve Rize'nin Çamlıhemşin ilçesinde ise havits adıyla da bilinir. Tereyağı yerine kaymak kullanılarak hazırlanırsa Trabzon'da “yayla kuymağı” Rize'de hoşmerim olarak adlandırılmaktadır.
Mısır unu yerine bayat mısır ekmeğinin ufalanarak kullanılması durumunda ise yöresel ağızlara göre cumur, çumur ya da zumur olarak adlandırılmaktadır.
"Çürük" sözcüğü, kuymak olarak da adlandırılmaktadır; yemeğe peynirin konması aşamasına "peyniri çürütmek" ismiyle de adlandırılmaktadır.
Uygulanışı
Artvin usulü
İlk önce tencereye Artvin'e özgü kaymak konur. Kaymak yandıktan sonra yavaş yavaş mısır unu ilave edilir. Mısır unu ilave edildikten sona kaymakla beraber kavrulur ve bazen azar azar ılık su koyulur. Un kavuruldukça yavaş yavaş da yağ çıkmaya başlar. Sonra da tabağa konulup servis edilir.
Trabzon usulü
Yağ eritildikten sonra mısır unu ile biraz kavrulur. Yağ salınmaya başlayınca 'soğuk' su ilave edilir. Minzi peyniri ya da imansız peynir konulabilir. Kaynayınca karıştırma işlemi bırakılır. Orta ateşte fokurdayıp dibi kızarır ve yağ üstüne çıkınca kapatılır. Sıcak servis yapılır.
Rize usulü
Genişçe bir tavada tereyağı eritilip, mısır unuyla hafif kavrulur. Burada kullanılan mısır unu, balıkların kızartılırken kullandıkları mısır unundan daha kalınca öğütülmüş olandır. Ama diğeriyle de yapılabilir. Trabzon tereyağı kendine has reyhasıyla mısır ununu pembeleştirince kaynar su ilave edilir ve iyice karıştırılır. Bir süre sonra yağ kendini göstermeye başlar. Erzurum'a ait telli peynir ilave edilir ve kısa süre hızlıca karıştırılır.
Iğdır usulü
Tavaya yağ konularak eritilir. Eritilen yağa sarıkök (zerdeçal) ilave edilir. Diğer tarafta bir kap içerisinde hazırlanmış su, un, tuz karışımı erimiş yağın içine yavaş yavaş dökülüp hızlı hızlı karıştırılır. Pişince ateşten alınıp üstüne kepleme dökülür. Kepleme ise , tarçın, akkök, muğek ve karabiberden oluşan, İran'dan gelen bir karışımdır.
Ayrıca Bakınız
Notlar
- ^ Hamurun kaynar yağa atılmasıyla yapılan bir tür ekmek. Ayrıca madenin eritilip kalıba dökülmesiyle yapılan her türlü nesneye ḳuyma denir. (Kaşgarî, Divan-i Lugati't-Türk, 1073)
- ^ (Azerice). metbex.net. 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2014.
- ^ 13. yüzyıl öncesi Türkçe kayıtlarda kuymak "yağla birlikte yapılan kıvamlı çorba" tanımıyla Hakaz ve Kuman dialektlerinde kayıtlıdır. Bkz.Karadeniz Ansiklopedik Sözlük, Heyamola Yayıncılık. İstanbul 2005. s. 740 27 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . ve Gerard Clauson.An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford. 1972 s. 677
- ^ http://m.lezzetler.com/cokelek-sundurme-corum-vt76470 6 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . http://yoremyemekleri.blogspot.com.tr/2016/01/cokelek-sundurme-corum.html?m=1 6 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. s. 740
- ^ . igdirkulturturizm.gov.tr. 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2016.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kuymak Samsun dan Ardahan a yani Ordu Giresun Gumushane Trabzon Rize Bayburt Artvin Corum Sivas Tokat Amasya ve Erzurum un Oltu Ispir ve Tortum ilcelerinde yaygin olan Karadeniz Bolgesi ne ait bir yemek Gurcistan Dagistan Azerbaycan ve Kafkasya nin bazi bolgelerinde de cok populerdir Misir unu tereyagi ve genellikle minci adi verilen tuzlu cokelek bazi yorelerde telli peynir veya su peyniri kullanilarak yapilan misir lapasinin adidir KokenbilimEski Turkce kuyma dokum demir ya da dokme ekmek lavas sozcukleri ile eskokenlidir Bu sozcuk ayrisa Mogolca qoymag katmer gozleme sozcugu ile de eskokenlidir Anadolu nun baska yorelerinde peynir kullanilmadan hazirlanan arpa ve bugday lapalarini tanimlamak icin de kullanilmaktadir Trabzon un orta kesimlerinde Erzurum Gumushane Bayburt Ardahan Posof ta ve Artvin in ic kesimlerinde kuymak Ordu Tokat Sivas Giresun ve Trabzon un batisinda yaglas yagli as Trabzon un dogusu Rize ve Artvin sahilinde muhlama Corum da ise misir unu olmadan tereyagi ile cokelekle yapilarak sunduruldugu icin sundurme denir Tumu Turkce olan bu adlandirmalarin disinda Trabzon un Rumca konusulan koylerinde ve Rize nin Camlihemsin ilcesinde ise havits adiyla da bilinir Tereyagi yerine kaymak kullanilarak hazirlanirsa Trabzon da yayla kuymagi Rize de hosmerim olarak adlandirilmaktadir Misir unu yerine bayat misir ekmeginin ufalanarak kullanilmasi durumunda ise yoresel agizlara gore cumur cumur ya da zumur olarak adlandirilmaktadir Curuk sozcugu kuymak olarak da adlandirilmaktadir yemege peynirin konmasi asamasina peyniri curutmek ismiyle de adlandirilmaktadir UygulanisiArtvin usulu kuymakArtvin usulu Ilk once tencereye Artvin e ozgu kaymak konur Kaymak yandiktan sonra yavas yavas misir unu ilave edilir Misir unu ilave edildikten sona kaymakla beraber kavrulur ve bazen azar azar ilik su koyulur Un kavuruldukca yavas yavas da yag cikmaya baslar Sonra da tabaga konulup servis edilir Trabzon usulu Yag eritildikten sonra misir unu ile biraz kavrulur Yag salinmaya baslayinca soguk su ilave edilir Minzi peyniri ya da imansiz peynir konulabilir Kaynayinca karistirma islemi birakilir Orta ateste fokurdayip dibi kizarir ve yag ustune cikinca kapatilir Sicak servis yapilir Rize usulu Genisce bir tavada tereyagi eritilip misir unuyla hafif kavrulur Burada kullanilan misir unu baliklarin kizartilirken kullandiklari misir unundan daha kalinca ogutulmus olandir Ama digeriyle de yapilabilir Trabzon tereyagi kendine has reyhasiyla misir ununu pembelestirince kaynar su ilave edilir ve iyice karistirilir Bir sure sonra yag kendini gostermeye baslar Erzurum a ait telli peynir ilave edilir ve kisa sure hizlica karistirilir Igdir usulu Tavaya yag konularak eritilir Eritilen yaga sarikok zerdecal ilave edilir Diger tarafta bir kap icerisinde hazirlanmis su un tuz karisimi erimis yagin icine yavas yavas dokulup hizli hizli karistirilir Pisince atesten alinip ustune kepleme dokulur Kepleme ise tarcin akkok mugek ve karabiberden olusan Iran dan gelen bir karisimdir Ayrica BakinizPolenta yemek Rize muhlamasiNotlar Hamurun kaynar yaga atilmasiyla yapilan bir tur ekmek Ayrica madenin eritilip kaliba dokulmesiyle yapilan her turlu nesneye ḳuyma denir Kasgari Divan i Lugati t Turk 1073 Azerice metbex net 7 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Temmuz 2014 13 yuzyil oncesi Turkce kayitlarda kuymak yagla birlikte yapilan kivamli corba tanimiyla Hakaz ve Kuman dialektlerinde kayitlidir Bkz Karadeniz Ansiklopedik Sozluk Heyamola Yayincilik Istanbul 2005 s 740 27 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ve Gerard Clauson An Etymological Dictionary of Pre Thirteenth Century Turkish Oxford 1972 s 677 http m lezzetler com cokelek sundurme corum vt76470 6 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde http yoremyemekleri blogspot com tr 2016 01 cokelek sundurme corum html m 1 6 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ozhan Ozturk Karadeniz Ansiklopedik Sozluk s 740 igdirkulturturizm gov tr 18 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Haziran 2016