Yehova Şahidi

Yehova'nın Şahitleri, binyılcı, ve inanca sahip, ana akım Hristiyanlıktan ayrılan bir Hristiyan mezhebidir. Yehova'nın Şahitleri temel Hristiyan inançlarını ve dinsel geleneklerini kabul etmeyip sadece "Yeni Dünya Çevirisi" adlı kendi Kutsal Kitap çevirilerini imanlarının temeli olarak alırlar.

Yehova'nın Şahitleri
Sınıflandırma
Yönelim
İlahiyat
Teşkilat yapısı
Tebliğ alanı	Küresel
Merkez	, ABD
Kurucusu	Charles Taze Russell
Köken	1870'ler Pittsburgh, Pensilvanya, ABD
Kendisinden doğduğu akım
Kendisinden ayrılan akımlar
Kilise cemaatleri sayısı	120.387
Üye sayısı	8.695.808
Resmî web sitesi	jw.org

1931'e kadar onlar Uluslararası Mukaddes Kitap Tetkikçileri/İncil Öğrencileri Derneği (International Bible Students Association) olarak tanınmaktaydı. 26 Temmuz 1931'de derneğin adı, ABD'nin Ohio eyaletinde yer alan Columbus şehrindeki bir kongrede ve daha sonra dünya çapındaki diğer kongrelerde alınan bir kararla Yehova'nın Şahitleri olarak değiştirilmiştir.

Onlar, kendilerini sözün kök anlamına göre Hristiyanlar (Elçilerin İşleri 11:26) olarak saydıkları halde kendilerini M.S. ikinci yüzyıldan beri gelişmiş Hristiyan Aleminden, Yahudilikten ve diğer dinlerden ayrı bir din olarak görmektedir. Yehova'nın Şahitleri'nin görüşüne göre M.S. ikinci yüzyılda Hristiyanların ekseriyeti İsa Mesih'in yolundan ayrılmaya başlamıştır. Bunun için birinci yüzyıldaki Hristiyanlığı restore etmek isterler.

Topluluk, dünya çapında 240 devlet ve bölgelerde, evanjelizm faaliyeti yürüten 8,68 milyon aktif üyesi bulunduğunu ve yılın en önemli anma günü olan Akşam Yemeği'nin kutlamasına 2019 yılında yaklaşık 18 milyon kişinin katıldığını rapor etmektedir.

İsmin kökeni

Tanrı'nın ismi İncil'in İbranice metninde 6.828 kez geçer. Orada şu dört sessiz harfle yazılır: YHVH (İbranice: יְהֹוה,). Bu isim tetragammaton olarak da bilinir.

Bilim adamları arasındaki fikir birliği, Tevrat'ın redaksiyonu sırasında (MÖ 6. yüzyıl) Tetragrammaton'un tarihsel seslendirmesinin büyük olasılıkla "Yahveh" olduğu yönündedir. Bu eski telaffuz biçimi kaybolmuştur çünkü İkinci Tapınak Yahudiliğinde, MÖ 3. ila 2. yüzyıllar arasında, tetragrammatonun telaffuzundan kaçınılıp yerine Adonay ("Lordum") ifadesi kullanılmaya başlanmıştır. Adonay'ın İbranice sesli harfleri Masoretler tarafından tetragrammatona eklenmiş ve ortaya çıkan biçim MS 12. yüzyılda Yehovah olarak çevrilmiştir. Iehouah ve Yehova'nın türetilmiş biçimleri ilk olarak 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır.

Tetragrammatonun (4 harf: YHWH) nasıl telaffuz edildiğine dair kesin bilgi bulunmadığı için Yehova'nın Şahitleri "Yehova"nın tek doğru telaffuz şekli olduğunu iddia etmezler. Onlar iki sebepten dolayı 'Yehova' şeklini kullanmaktadırlar:

1. Yehova'nın en eski telaffuz şekli olduğunu iddia ederler.

• Latince Pugio Fidei adversus Mauros et Judaeos (Mağribi ve Yahudi'ye karşı imanın hançeri) eseri 1278'de kaleme alındı ve ilk olarak "Iehovah" adını içeren bir yazıdır.
• 1303'te Victor Porchet de Salvaticis Victoria adversus impios Ebreos (Tanrısız İbranilere karşı zafer) eserinde Tanrı'nın ismini değişik şekilde yazdı: Iohouah, Iohoua und Ihouah.
• Petrus Galatinus De arcanis catholicae veritatis (Evrensel hakikatın sırları, 1518) kitabında Tanrı'nın ismi Iehoua olarak kullandı.

Ondan sonra Kutsal Kitap'ın çevirmenleri genellikle "Yehova“ şeklini kullandı.

Eski çeviriler

Yıl	Tercüman	Dil
1522	Alfonso de Zamora	İbranice – Latince (bir dipnotta)
1532	Antonio Brucioli	İtalyanca
1535	Louis Robert	Fransızca
1569	Casiodoro de Reina	İspanyolca
1640	William Bedell	İrlandalı
1774	Johann Christoph Friedrich Schulz	Almanca
1781/82	Johann Jakob Stolz	Almanca
1789/90	Sebastian Mutschelle	Almanca
1796	Dominikus von Brentano	Almanca

• Martin Luther tercümesinde (1545 ve 1546) YHVH'nin yerine "HERR" (RAB) tercüme etti. Matta 1:20'nin dipnotunda şu yazılıydI: "HERR = Iehovah, Tanrısal Majeste".
• Ali Bey (Ali Ufki) Aralık 1664'te Kitabı Mukaddes tercümesini bitirdi. 1827'de bu çevirinin bir revizyonu yapıldığı zaman 365 yerde Tanrı'nın ismi olarak 'Yehova' şekli konuldu.

2. Yehova dünyada en yaygın olan telaffuz şeklidir.

Tanrı'nın ismi şu değişik dillerde yayımlanan Kutsal Kitaplarda Yehova olarak geçer (bir seçme):

Tanrı'nın İsmi

Dil	İsim	Dil	İsim	Dil	İsim
Almanca	Jehova, Jehovah	Angami	Jihova	Arawakanca	Jehovah
Benga	Jĕhova	Cherokee	Yihowa	Chin (Haka)	Zahova
Choctow	Chihowa	Dakota	Jehowa	Efik	Jehovah
Ewe	Yehowa	Ficice	Jiova	Ga	Iehowa
Galce	Iehofah	Hawaii dili	Iehowa	Hindustani	Yihováh
Hiri-Motu	Iehova	Felemenkçe	Jehovah	Hırvatça	Jehova
İngilizce	Jehovah	İspanyolca	Jehová	Kalanga	Yehova
Korece	Yeohowa	Lao dili	Yehowa	Lele	Jehova
Logo	Yehova	Lotha	Jihova	Luna	Yeoba
Malagassi	Jehovah, Iehôvah	Malo	Iova	Mohawk	Yehovah
Mbundu	Yehova	Mentawai	Jehoba	Motu	Iehova
Myene	Yeôva	Navajo	Jîho’vah	Ntenyi	Jihova
Lehçe	Jehowa	Rarotonga	Jehova, Iehova	Samoa dili	Ieova
Sotho	Yehofa	Tahiti dili	Iehova	Thai	Yahowa
Tonga	Jehova	Truk	Jiowa	Tswana	Jehofa, Yehova, Yehofa
Xhosa	Yehova	Zande	Yekova	Zulu	Jehova

Örgüt yapısı

Yehova'nın Şahitleri faaliyetlerini yerine getirmek için değişik ülkelerin kanunlarına göre örgütler kurdular. Fakat onlar din olarak bir dernek, kurum ya da buna benzeyen bir teşkilat değildirler.

C. T. Russell Temmuz 1879'da editör ve yayıncı olarak Gözcü Kulesi (Zion's Watch Tower) dergisinin ilk nüshasını yayımladı. Yayınları yönlendirmek ve yönetmek için belirli bir dernek kurma ihtiyacı anlaşıldı. Bunun için Russell 1881'de Zion's Watch Tower Tract Society kurdu. 1884'te resmen kaydedildi. 1896'da adı Watch Tower Bible and Tract Society (Gözcü Kulesi, Kutsal Kitap ve Broşür Kurumu) olarak değiştirildi.

Gerektiğinde başka ülkelerde Watch Tower Society şubeleri kuruldu. İlki 1900'de Londra'da (İngiltere), diğeri 1902'de Elberfeld'de (Almanya) kuruldu. İki yıl sonra, Avustralya'nın Melbourne kentinde bir şube açıldı. 2020'de dünya çapında 87 şube vardı.

İsa öğrencilerine şu kuralı vermiştir: "Fakat size Öğretmen denmesin, çünkü sizin bir tek öğretmeniniz var ve hepiniz kardeşsiniz. Ayrıca yeryüzünde kimseye baba diye hitap etmeyin, çünkü bir tek Babanız var, o da gökteki Babadır. Size ‘önder’ diye de hitap etmesinler, çünkü bir tek Önderiniz var, o da Mesih’tir. Sizin aranızda en büyük olan hizmetçiniz olmalı. Kim kendini yüceltirse alçaltılacak, kim kendini alçaltırsa yüceltilecektir." (Matta 23:8-12). Bu sebepten dolayı Yehova'nın Şahitleri dinsel unvanlar taşıyan ruhanilerden oluşan bir sınıfa sahip değildirler. Bunun yerine yönetim kurulu (governing body), devre gözetmeni (circuit overseer), ihtiyar/piskopos (elder, Grekçe'deki ἐπίσκοπος "episkopos" kelimesinden gelir), papazlık hizmetlisi (ministerial servant) vaftiz edilmiş yayımcı (baptized publisher), öncü (pioneer) ve misyoner (missionary) gibi ünvanlar kullanırlar .

Birinci yüzyılda (M.S. 33) Pentekost gününden itibaren İsa Mesih'in sadık elçileri ve Yeruşalim'deki ihtiyarlar bir Yönetim Kurulu olarak, yeni kurulan Hristiyan cemaati için kuralları belirlemiştir (Elçilerin İşleri 6:2-4; 15:1, 2). Yehova'nın Şahitleri, Warwick, New York'ta toplanan ve "Yönetim Kurulu" adlandırılan Yehova’nın Şahitlerinin İdari Organı tarafından yönetilmektedir. Bu idari organın, dünya çapındaki cemaatin öğretilerini Kitab-ı Mukaddes'in sözleri ve ilkelerine dayanarak kararlaştırdığını iddia ederler. Yehova'nın Şahitleri'ne göre insanlığın karşılaştığı bütün sorunların çözümü ancak Tanrı'nın Krallığı'nın dünyada egemen olması ile gerçekleşecektir.

Birinci yüzyılda Yönetim Kurulundan yönetilen cemaatlerde gözetmenler (episkopos) ve onlara yardım edenler (diákonos) vardı (Filipililer 1:1; 1. Timoteos 3:1, 8; Titus 1:5).

Yehova'nın Şahitleri'nin cemaatlerinde bir tek kişi "papaz" ya da "önder" olarak bulunmaz, fakat her cemaatte bir gözetmenler kurulu hizmet eder.

Tarihçe

Başlangıç dönemi (1870–1916)

C.T. Russell, Watch Tower Bible and Tract Society'nin kurucusu

Oluşum ilk kez 1870'lerin sonlarında ABD’nin Pensilvanya eyaletine bağlı olan Pittsburgh şehrinde Charles Taze Russell’ın (1852-1916) liderliğinde ortaya çıktı. C. T. Russell Kutsal Kitap'ı araştıran birkaç teologlardan etkilendi. Bunlar Baptist teolog Henry Grew (1781—1862), Metodist teolog George Storrs (1796-1879) ve Adventist teologlar George W. Stetson (1815-1879) ve Jonas Wendell.

O zamanda, Charles Taze Russell ve başkaları, Pensilvanya'nın Pittsburgh şehrinde Kitab-ı Mukaddes'i incelemek amaçlı bir grup kurdular. Grubun toplantıları boyunca, Russell ana akım Hristiyanlığın birçok inancını sorguladı ve eleştirdi. Bu inançlara örnek olarak ruhun ölümsüzlüğü, Cehennem ateşi, mukadderat, İsa Mesih'in ikinci gelişinin cismani bedenle olması, teslis ve dünyanın sonunda dünyanın ateşle mahvolması inançları gösterilebilir.

1876'da Russell, Nelson H. Barbour ile görüştü. Aynı yıl içinde bu ikisi Three Worlds (Üç Dünya) adında bir kitap çıkardılar. Kitap, ahir zamana dair kehanetler ve dünyanın ahir zaman felaketlerinin ardından onarılması düşüncelerinin bir sentezidir. Kitapta Tanrı'nın insanlık üzerindeki tasarruflarının çağlara ayrılmış surette gerçekleştiği öğretilmektedir, buna göre her Tanrısal çağın sonunda bir hasat gerçekleştirilmektedir. 1874'te İsa Mesih dünyaya, görünmez bir ruh olarak geri dönmüş ve İncil çağının hasatını gerçekleştirmiştir ve 1914 yılı ise 2520 senelik bir devir olan Centil Çağı'nın sonu olacak ve 1914'te dünya toplumu tam manasıyla dönüştürülecektir. 1878'den başlayarak Russell ve Barbour Herald of the Morning (Sabah Habercisi) adında bir dînî dergi çıkarmaya başladılar. Haziran 1879'da tercih ettikleri öğreti farklılıklarından dolayı Russell ve Barbour ayrıldılar. 

Temmuz 1879'da editör ve yayıncı olarak C. T. Russell Zion's Watch Tower and Herald of Christ's Presence (Siyon'un Gözcü Kulesi ve Mesih'in Huzurunun Habercisi) dergisini yayımlamaya başladı. İlk baskının 6.000 kopyası basıldı. 1881'de Russell ve arkadaşları (yaklaşık 100 kişi) kendilerine Mukaddes Kitap Tetkikçileri (Bible Students [1931'den beri Yehova'nın Şahitleri]) adını verdiler.

1879'dan itibaren Gözcü Kulesi destekçileri özerk cemaatler şeklinde toplanarak Kitab-ı Mukaddes incelemesi yapıyorlardı. Otuz cemaat teşekkül etti ve 1879 ilâ 1880 arasında Russell bütün bu cemaatlerin her birisini ziyaret edip, ne şekilde toplanmaları ve faaliyet yürütmeleri gerektiği konusunda onlara sistemlerini öğretiyordu.

1881'de Russell Zion's Watch Tower Tract Society'yi (Siyon'un Gözcü Kulesi Broşür Kurumu) kurdu ve 15 Aralık 1884'te Pennsylvania Eyaletinde kaydedildi. 1896'da adı Watch Tower Bible and Tract Society (Gözcü Kulesi, Kutsal Kitap ve Broşür Kurumu) olarak değiştirildi. 1955'ten beri Pensilvanya Watch Tower Bible and Tract Society olarak bilinmektedir. Mukaddes Kitap Tetkikçileri bu ve başka kurumları dinsel faaliyetlerini yasal bir temele koymak amacıyla kaydettirdi.

Russell, ABD dışındaki ülkelere misyonerler atayıp yabancı şubeler açmaya başladı. 1910'larda, Watchtower Society'nin yayınladığını kabul edenler kendilerini sık sık Mukaddes Kitap Tetkikçileri olarak adlandırdı ve 1910'dan itibaren toplantılarıyla bağlantılı olarak Uluslararası Mukaddes Kitap Tetkikçileri Birliği terimini kullandılar. Russell, 1912'de, Gözcü Kulesi Topluluğu'nun merkezini New York, Brooklyn'e taşıdı, matbaacılık binasını bir ibadethane binası ile birleştirdi. Gönüllü çalışanlar, yakınlarda ve adı Bethel konulan bir binada kalıyorlardı. 1914'te, daha önce kurulmuş yasal kurulu olan Milletlerarası Mukaddes Kitap Tetkikçileri Birleşmesi (International Bible Students Association) ile karıştırılmaması için yerel gruplarına Birleşik Mukaddes Kitap Tetkikçileri adını verdiler.

Russell, kendi dönemi boyunca küresel yayıncılık faaliyetlerine ciddi teşebbüs gösterdi. 1912 yılında o, ABD'de en çok dînî yayınları dağıtılan Hristiyan yazardı.

1910'larda, hareketin dünyâ çapındaki nüfusu 50 bin civarında kişiden oluşuyordu. Russell 31 Ekim 1916'da, bir vaaz seyahatinden dönerken, 64 yaşında öldü.

Yeniden örgütlenme (1917-1942)

, Watch Tower Bible and Tract Society'nin ikinci başkanı

Ocak 1917'de, Gözcü Kulesi Topluluğu'nun yasal temsilcisi, , Russell'ın ardından topluluğun lideri olarak seçildi. Seçilişi ve topluluğun yönetim kurulu Rutherford'u istibdat uygulamakla ve gizli saklı davranmakla suçladı. Destekçileri ve muhalifleri arasındaki ihtilaf, gelecek on yıl boyunca topluluğun üyeleri içinde yeniden örgütlenmeler ve gruplaşmalar doğurdu. Rutherford, Haziran 1917'de, Russell'ın (Kutsal Metin Çalışmaları) serisinin yedinci cildi olarak The Finished Mystery (Tamamlanmış Gizem) adlı kitabı yayımladı. Russell'ın ölümünden sonra yayımlanan bir eseri olan kitapta Russell'ın Hezekiel kitabı ve Vahiy kitabı üzerine yaptığı tefsirler ve Kitab-ı Mukaddes Öğrenci Hareketi üyelerinden Clayton Woodworth'un ve George Fisher'ın yazdığı birçok ek metinler yer almaktadır. Kitap, Katolik ve Protestan din adamlarını ve Hristiyanların Birinci Dünya Savaşı'na girişini şiddetle eleştirmektedir. Bu yüzden, Gözcü Kulesi Topluluğu'nun yöneticileri, 1918'de kapsamında, suçlamasıyla tutuklandılar. Topluluğun üyeleri halk kalabalıkları tarafından saldırılara uğradılar. Yöneticiler, Mart 1919'da serbest bırakıldı ve aleyhlerinde açılan davalardan 1920'de aklandılar.

Rutherford, Gözcü Kulesi Topluluğu'nun örgütsel denetimini merkezileştirdi. 1919'da, her kilise cemaati için bir yönetici atadı ve bir yıl sonra da her cemaatin liderinin, vaaz faaliyetleri hakkında Brooklyn'deki merkeze haftalık bilgilendirmede bulunması talimatı verildi. Eylül 1922'de Ohio'daki Cedar Point parkında gerçekleştirilen uluslararası kurultayda, kapı kapı vaaz faaliyetlerinin ifa edilmesine vurgu yapıldı. Rutherford'un yirmi beş senelik başkanlığı döneminde topluluğun öğretilerinde ve yönetim yapısında düzenli bir şekilde önemli değişiklikler yürürlüğe kondu. Buna ek olarak, İsrailoğullarının İbrahim ve İshak gibi atalarının 1925'te dirileceği ve bu dirilişin, Mesih'in başlangıcı olacağı duyuruldu. Toplulukta uygulanan değişiklikler ve yaşanan hayal kırıklıklarının neticesinde, Rutherford'un görevinin ilk yarısı boyunca on binlerce üye, Gözcü Kulesi Topluluğu'ndan ayrıldı ve başka bağımsız Kitab-ı Mukaddes öğrenci hareketleri kurdular. Bu akımların çoğu hâlen varlığını sürdürmektedir. 1919'un ortalarında, Russell zamanında üyeliği olanlardan yedide biri, Topluluk ile ilişkisini kesti ve bu sayı 1920lerde dörtte üçe ulaştı.

26 Temmuz 1931'de, Columbus, Ohio'da toplanan bir kurultayda Rutherford, Yeşaya 43:10'a dayanarak, resmî kararla topluluk için benimsenmiş olan yeni ismi üyelere sundu: Yehova'nın Şahitleri. Rutherford, bu ismi, kendi Kitab-ı Mukaddes Öğrenci Hareketi grubunu, kendileri ile bağlantıyı kesmiş olan diğer Kitab-ı Mukaddes Öğrenci Hareketi kolları ile aralarında bir fark belirginleşmesi için ve toplulukta yeni bir anlayış oluşumunu ve topluluğun yeni evanjelizm yöntemlerini vurgulamak için seçti. 1932'de Rutherford, yerel olarak seçilen cemaat liderleri uygulamasını tamamen sona erdirdi ve 1938'de topluluğa, Tanrı tarafından yönetilen anlamına gelecek şekilde "teokratik" vasıflandırmasını yaptığı bir örgütlenme biçimi sundu, bu sistemde bütün yerel cemaatlerin liderliği Brooklyn'deki merkez kurul tarafından atanacak hâle getirildi.

1932'den itibaren, 144.000 kişilik "küçük sürü"nün, Armageddon'dan kurtulan tek grup olmayacağı öğretilmeye başlandı. Rutherford'a göre, Mesih ile birlikte gökten dünyayı yönetecek olan 144.000 kişilik "meshedilmiş"lerden başka, "büyük kalabalık" denilen büyük bir grup, dünyada tesis edilmiş olan cennette yaşayacaktı. 1935 senesinden itibaren topluluğa yeni katılan inançlılar, bu ikinci gruptan sayıldılar. 1930ların ortalarında, Mesih'in gelişi (Yunanca parousia olarak bilinir), kral olarak hükmetmeye başlaması ve ahir zamanın başlangıcı, 1914 senesi olarak kabul edilmeye başlandı. Topluluğun Kitab-ı Mukaddesi yorumlayışı zamanla evrildi. Yehova'nın Şahitleri'nin yayınlarında milli bayraklara saygı göstermenin putperestlik olarak görüldüğü beyan edildi. Bu tavır, ABD'de, Kanada'da, Almanya'da ve diğer ülkelerde Yehova'nın Şahitlerine karşı muhalefet ve yeni bir linç dalgasına yol açtı.

Ocak 1942'de Rutherford öldüğünde, Yehova'nın Şahitlerinin dünya genelinde üye sayısı 5.323 cemaatte toplam 113.624 kişi olmuştu.

Sonraki gelişmeler (1942'den günümüze)

, Watch Tower Bible and Tract Society'nin üçüncü başkanı

, 1942'de Gözcü Kulesi Kitab-ı Mukaddes ve Dini Yayın Topluluğu'nun üçüncü lideri olarak seçildi. Knorr, Kutsal Kitap Yeni Dünya Çevirisi adı verilen yeni bir Kitab-ı Mukaddes çevirisi yapılmasına karar verdi. Bu tercümenin bütünü, 1961 yılında tamamlanıp yayımlandı. Knorr, geniş katılımlı uluslararası toplantılar organize etti, üyeler için yeni eğitim programları oluşturulmasına karar verdi ve dünya genelinde şubeler açılması için ve tebliğ faaliyetlerinin genişletilmesi için çaba gösterdi. Knorr'un başkanlığı döneminde, Şahitlerin yaşam tarzları ve davranışları hususunda üyelere verilen talimatlarda ve çizgileri kesin olarak belirlenmiş bir ahlaki yaşam için uygulanan kilise disiplininde de artış görüldü.

1966'dan itibaren Şahitlerin yayınlarının içeriği ve toplantılarında yapılan konuşmaların içeriği, Mesih'in bin yıllık hükümdarlığının 1975'te ya da bundan kısa süre sonra başlayacağı beklentisini üyelerde uyandırdı. Bu yüzden, 1966'da 59 bin olan vaftiz edilmişlerin sayısı, 1974'te 297 bine kadar yükseldi. 1975 yılı geldiğinde toplam üye sayısı iki milyona erişti. 1975 kehanetinin yanlış çıkması üzerine 1970lerin sonlarına doğru üye sayısında düşüş meydana geldi. Gözcü Kulesi Topluluğu'nun yayınlarında 1975 senesinde dünyanın sonunun geleceğine dair kesin bir ifade kullanılmamıştı. Bununla birlikte, 1980 yılında Gözcü Kulesi Topluluğu, 1975 senesine dair insanları umutlandıran ifadelerin kullanıldığını itiraf etti.

1972'de Şahitler cemaatlerinde kilise mütevelli heyeti makamı ve rahiplik makamı, bu makamlara yerleştirmeler merkezden yapılmak üzere, yeniden tesis edildi. Daha sonra şube yönetici heyetleri tarafından da bu yerleştirmelerin yapılmasına karar verildi. Eylül 2014'te başlamak üzere, tayinlerin seyyah denetçiler tarafından yapılacağı duyuruldu. 1976 yılında gerçekleştirilen esaslı bir örgütsel değişiklik ile, Gözcü Kulesi Topluluğu'nun başkanının iktidarı sınırlandırıldı ve öğretisel ve örgütsel kararları verme yetkisi 'na devredildi. Knorr'un 1977'de ölümünden sonra, başkanlık makamında sırasıyla (1977-1992) ve (1992–2000) yer aldı. 2000'den bu güne ise idari organın üyesi olmayan başkaları tarafından başkanlık ifa edildi. 1995'te Yehova'nın Şahitleri, Armageddon'un 1914'te hayatta olan neslin ömürlerinin bir döneminde gerçekleşeceği inancını terk etti ve 2010 yılında, "Armageddon nesli" kavramı ile ilgili öğretilerini değiştirdiler.

Öğretiler

Tanrı

• Tanrı tektir (Markos 12:29; 1. Korintoslular 8:6) ve ismi Yehova'dır (İşaya 42:8).
• Tanrı yaratıcı olarak ilk insanları yarattı. Onlar evrim yoluyla gelişmediler (Başlangıç 2:7; İşaya 45:12).
• Tanrı ruhi (maddeden oluşmaz) bir varlıktır ve başlangıcı ve sonu yoktur (Yuhanna 4:24; Mezmur 90:2).
• Yehova'nın en göze çarpan niteliği sevgidir (1. Yuhanna 4:8).

İsa Mesih

• İsanın gökte insanöncesi hayatı vardı (Yuhanna 6:38, 41). İlk yaratıldığında ruhani bir varlık olarak yaratıldı (Koloseliler 1:15). Böylece Tanrı'ya eşit değildir (Yuhanna 14:28).
• İsa özel bir anlamda Tanrı'nın Oğludur; çünkü bir mucize yoluyla yeryüzünde doğdu (Luka 1:35). Ayrıca eksiksiz bir şekilde babasını seven bir çocuk gibi O'na itaat etmiştir (Yuhanna 12:49).
• İsa hayatını insanların kurtuluşu için gerekli olan fidye olarak vermiştir (Matta 20:28; 1. Timoteos 2:5,6). Bunu yaparken bir haç üzerinde değil, bir direkte ölmüştür (Elçilerin İşleri 5:30; Galatyalılar 3:13)
• İsa ölümünden sonra üçüncü günde ruhi bir şahıs olarak diriltilmiştir (1. Petrus 3:18).

Kutsal ruh

• Kutsal ruh bir şahıs değil Tanrı'nın faal gücüdür (Elçilerin İşleri 2:4; 10:45). Tanrı, bu kutsal ruhu kullanarak maddi dünyayı yarattı (Başlangıç 1:2), insanları yeteneklendirdi (Çıkış 31:2, 3; Elçilerin İşleri 2:4) ve Kutsal Kitap'ı ilham etti (2. Petrus 1:21). Ayrıca amaçlarını yerine getirmek için onu başka olaylarda da kullandı (1. Samuel 16:13; Mezmur 143:10).

Günah

• Günah, Adem ve Havva'nın isyanından dolayı başladı ve irsiyet kanunları vasıtasıyla tüm insanlara geçti (Romalılar 5:12). Fakat kurtuluş İsa'nın ödediğı fidye aracılığıyla mümkündür (Efesliler 1:7).

Tanrı'nın Krallığı

• Tanrı'nın Krallığı gökten hüküm sürecek bir yönetimdir ve İsa onun kralıdır (Luka 1:33; Yuhanna 18:36).
• Bu krallık dünyadaki adaletsizliği ve kötülüğü sona erdirecek ve yeryüzü tekrar bir cennet haline getirecektir (Matta 6:10; Vahiy 21:3, 4).

Cennet / Cehennem

• Adem ve Havva yeryüzünde bulunan bir cennette yaşadılar (Başlangıç 2:10-14). İsa'nın fidyesine dayanarak kurtulmuş olan bir insanlık gelecekte tekrar yeryüzünde olan bir cennette yaşayacaktır (Mezmur 37:11, 29; İşaya 35:1, 2, 7; Vahiy 21:3, 4).
• İlk insanlar sonsuza dek yaşamak için yaratıldıkları için ateşli bir cehenneme gerek yoktur. Günahın cezası ölümdür (Başlangıç 2:17; Romalılar 6:23).

Armagedon

• Tanrı'nın kötülüğe karşı savaşıdır (Vahiy 16:14, 16).
• Yeryüzü yok edilmeyecek (İşaya 45:18; Mezmur 104:5), fakat Şeytan'ın niteliklerini yansıtan dünya sistemi sona erdirilecek ve Tanrı'nın uygun gördüğü insanlardan oluşan büyük bir kalabalık sağ kalacak (Vahiy 7:9).

Ölüler için ümit

• Ölümden kurtuluş için tek ümit diriltilmektir (Yuhanna 5:28, 29). Diriltilenler yeryüzündeki bir cennette sonsuza dek yaşama fırsatına sahip olacaklardır.

Can / Ruh

• Kutsal Kitap'ta "can" (İbranice: nefeş) tüm insanı (Başlangıç 2:7), tüm hayvanı (Başlangıç 1:24) kasteder ya da hayat anlamına gelir.
• Ruh (İbranice: ruah) birçok anlama gelebilir. Fakat insan ve hayvanla ilgili yaşama kuvvetidir (Başlangıç 6:13; Vaiz 3:19, 20).

Şeytan / Cinler

• Tüm melekler iyi olarak yaratıldılar. Fakat ilk olarak biri kendiliğinden Şeytan (= karşı koyan) ve İblis (= iftiracı) oldu (Kanunun Tekrarı 32:4; Yuhanna 8:44).
• Sonra başka melekler de kötü olup Şeytan'a katıldılar (Başlangıç 6:2). Böylece cinler (dáimōn = kötü ruhlar) oldular (Matta 9:34).
• Şeytan ve cinler yok edilecekler (Vahiy 20:10).

Tapınma

• Tapınmada suretler, resimler ve başka nesneler kullanılamaz (Levioğulları 26:1; 1. Yuhanna 5:21; 2. Korintoslular 5:7)).
• Ruhçuluktan kaçınılmalıdır (Başlangıç 18:10-12).
• İmanda güçlü kalmak için ibadetlere katılmak önemlidir (İbraniler 10:24, 25).
• Yehova'nın Şahitleri insanlara gidip Tanrı'nın Krallığıyla ilgili iyi haberi duyurmak isterler (Matta 28:19, 20; Luka 8:1).
• Yehova'nın Şahitleri putperestlikten gelen bayram ve adetlere katılmazlar (İşaya 1:14; 2. Korintoslular 6:14-17).

Ahlak

• Cinsel ahlaksızlık, zina, eşcinsellik ve sarhoşluk Tanrı'nın ilkelerine aykırıdır (1. Korintoslular 6:9, 10).
• Edepsiz davranışlar, düşmanlık, çekişme, kıskançlık, haset ve çılgın eğlenceler Tanrı'nın isteğine uymaz (Galatyalılar 5:19-21).

Türkiye'de Yehova'nın Şahitleri

Tarih

1891 yılında C. T. Russell tüm Avrupa'da yaptığı bir vaaz seyahati sırasında İstanbul'u da ziyaret etti. Bundan kırk yıl sonra E. Pasavantis ve karısı Türkiye'de Kutsal Kitap'ın iyi haberini yaymaya başladılar. 1933'te yapılan Anma Yemeği toplantısında 22 kişi bir araya geldi ve aynı yıl 5 kişi vaftiz edildi. Bu küçük grup özellikle yayınlar dağıtarak kapı kapı geziyorlardı. 1934'te Yehova'nın Şahitleri ABD'de resmen tanındılar ve bu evraklar Türkiye'deki resmi makamlara ulaştırıldı.

1935'te P. Zahariades ve A. Kifidis Yehova'nın Şahitleri oldular. Onlar Türk vatandaşı olan ve Türkiye'de oturan ilk Şahitlerdi. Özellikle P. Zahariadis Türkiye'deki Yehova'nın Şahitleri açısından önemli vaizdi. İstanbul'da birçok insan ondan Kutsal Kitap hakkında bilgi aldı ve çoğu kişinin Yehova'nın Şahidi olmasında payı vardı. Bu faaliyeti sürdürürken birçok kez yakalanıp hapis yattı. 1971'de ölene kadar faal bir şahit olarak çalıştı.

1938'de Yehova'nın Şahitleri'nin inancına ilgi gösterenlerin sayısı yaklaşık 100 kişi kadar idi. İkinci Dünya Savaşı esnasında faaliyetleri diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye'de de yavaşladı. Fakat 1950'de aktif müjdeci sayısı yeniden 60'ı buldu. 1956'da Yehova'nın Şahitleri'nin Yönetim Kurulunun iki üyesi Türkiye'ye ziyaret edip organizasyonun teşkilatlanmasında katkıda bulundu. O zaman teşkilatlanma ve faaliyetle birlikte tutuklamalar ve mahkemeler başladı. Yanlış suçlamalardan dolayı Yehova'nın Şahitleri mahkemelerin kararlarıyla dinsel haklarını elde edebildiler.

Yehova'nın Şahitleri ilk olarak İstanbul'da Mukaddes Kitap Kursları Derneği kurdular. 21 Mayıs 1975'te derneğin tüzüğü onaylandıktan sonra Ankara, İzmir ve Antakya'da da şubeler açıldı. O tarihten itibaren salonlarında serbestçe bir araya gelebilmeye başladılar.

Dernek toplantıları ibadet ihtiyacını karşılamayıp bu toplantıların dinsel bir organ tarafından organize edilmesi gerektiğinden dolayı 1980'de üç kişiden oluşan Yehova'nın Şahitleri'nin Cemaatinin Temsil Heyeti kuruldu. Sonraki toplantılar artık bir derneğin organize ettiği toplantılar değil, Yehova'nın Şahitleri'nin inancı gereği yapılan ibadet toplantıları idi. Sadece yerel toplantılar değil birkaç yüz kişinin katıldığı büyük ibadet toplantıları da düzenlendi. İlk büyük resmi toplantı 27/28 Eylül 1975'te Tepebaşı Union Française'de yapıldı. O toplantıdan sonra Türkiye'deki tüm Yehova'nın Şahitleri'nin aynı anda bir araya gelebildikleri toplantıyı 1 Mayıs 1976'da Tepebaşı gazinosu diye bilinen kapalı salonda yaptılar. Bu, ilk defa 3 günlük bir toplantı idi.

31 Temmuz 2007'de, Türkiye'deki Yehova'nın Şahitleri'ne dinsel tüzel kişiliklerinin resmen tescil edildiği bildirildi. Bu durum onlara mülk sahibi olma, ibadet salonları satın alma veya kiralama, bağış kabul etme ve gerekli olduğunda mahkemelerde yasal haklarını savunma olanağı vermektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün 26 Nisan 2011’de gönderdiği resmi bir bildiride, ‘Yehova’nın Şahitlerinin zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinden muaf tutulabileceği’ belirtildi. Bakanlığın kararında şu ifadeler geçer: “Yehova’nın Şahitlerinin, yaygın olarak kabul gören Hristiyan inançlarından bazılarını kabul etmemelerine rağmen bu inancın ... Hristiyanlık dinine mensup bir inanç olduğu belirtilmiştir.” Yehova'nın Şahitleri bugün de faaliyetlerine devam etmektedirler. Türkiye'de toplam 63 cemaatte yaklaşık 4.800 aktif üyeleri bulunmaktadır.

Mahkeme kararları

I Din niteliği resmen kabul edilmiş ve tescil edilmiştir.

Karar (1957/58): Yehova'nın Şahitleri bir tarikat değildir. 677 sayılı kanuna muhalefet etmediler. Karar (1974): Yehova'nın Şahitleri'nin mevcut olan dinlerle hiçbir ilişkisi olmadığı tespit edildi. Nüfus kayıtlarında din hanesinde Yehova'nın Şahidi ibaresi kaydettirebilir. Karar (1978): Resmen tescil edilen bir dine girmek suç sayılmaz. Değişik mahkemeler (İstanbul: 1975, Hatay: 1977, İzmir: 1978 ve Ankara: 1979), Sıkıyönetim Mahkemesi (1981) ve Yargıtay (1976) bu kararı desteklediler.

II İnanç laikliğe aykırı değildir.

Karar: Yehova'nın Şahitleri'nin inancı yasalarca korunması gerekir. Karar: Yehova'nın Şahitleri'nin inancı bir suç teşkil etmez. Başka mahkemeler (Hatay: 1977 ve İzmir: 1978) ve Yargıtay Mahkemesi (1979 2 defa) de bu kararı desteklediler.

III İnsanları evlerinde ziyaret etmek ve diğer faaliyetler bir suç teşkil etmez.

Karar: Evden eve gidip kitap dağıtmak suç değildir. Karar: Evden eve gidip kitap dağıtmak Sıkıyönetim Emirlerine aykırı değildir. Karar: Yehova'nın Şahitleri'nin propagandası laiklik ilkesine aykırı değildir. Başka mahkemeler (İzmir: 1978; Altındağ: 1982 ve İstanbul: 1982) ve Yargıtay Mahkemesi (1980) bu kararı desteklediler.

IV Toplantılar bir ibadet eylemidir ve serbesttir.

Karar: Evlerde yapılan toplantılar bir ibadettir. Karar: Salonlarda yapılan toplantılar ibadettir ve Sıkıyönetim Komutanlıklarından izin almak için gerek yok. Karar: Bağış kabul etmek bir suç değildir. Diğer mahkemeler (İstanbul: 1962 ve 1971, Ankara: 1964, Hatay 1977 ve İzmir: 1978), Yargıtay Mahkemesi (1979) ve Sıkıyönetim Mahkemeleri (1979 ve 1982) bu kararı desteklediler.

Eleştiriler

Yehova’nın Şahitleri, ana akım Hristiyanlık mensupları, tıp camiası üyeleri, eski Yehova’nın Şahitleri ve yorumcular tarafından inançları ve uygulamaları konusunda eleştirilmektedir. Yehova'nın Şahitleri hareketinin liderlerine yöneltilen suçlamalar arasında, onların doktrinsel tutarsızlıkları ve öğretilerini sürekli değiştirmeleri, başarısız öngörülerde bulunmaları, İncil’i yanlış bir şekilde tercüme etmeleri, topluluktan ayrılan eski Yehova Şahitlerine sert ve kötü davranmaları ve Yehova’nın Şahitleri hareketini otokratik ve zorlayıcı bir şekilde yönetmeleri bulunmaktadır. Yehova’nın Şahitleri ayrıca, yaşamı tehdit eden tıbbi durumlarda bile kan naklini reddettikleri ve cinsel istismar vakalarını yetkililere bildirmedikleri için eleştirilmiştir. Bu iddiaların çoğu Yehova’nın Şahitleri tarafından reddedilmekte ve bazıları da mahkemeler ve din ve bilim insanları tarafından tartışılmaktadır.

Sosyal Eleştiriler

Otoriterlik ve İfade Özgürlüğünün Reddi

Yehova’nın Şahitlerinin doktrinleri Yönetim Kurulu (Governing Body) tarafından belirlenir ve bu mezhep, doktrinler ve uygulamalar konusunda ayrılığa ve farklı fikirlere tahammül etmez. İlk uyarılardan sonra hareketin öğretileriyle açıkça çelişmeye devam eden üyeler ihraç edilebilir ve dışlanabilir. Yehova’nın Şahitleri’nin yayınları, takipçilerini Yönetim Kurulu’ndan alınan doktrin ve tavsiyeleri sorgulamamaya şiddetle teşvik eder, bu doktrinlere “Tanrı’nın organizasyonunun” bir parçası olarak güvenilmesi gerektiğini savunur. Ayrıca, üyeleri “bağımsız düşünceden” kaçınmaları gerektiği konusunda uyarırlar ve bağımsız düşüncenin “Şeytan tarafından ortaya çıkarıldığını” ve “bölünmelere” yol açacağını iddia ederler. Resmi öğretilerle açıkça çelişenler, “zihinsel olarak hasta” olarak tanımlanır ve “mürted” olarak kınanır.

Eski Yönetim Kurulu üyesi Raymond Franz, hareketin Yönetim Kurulunu, organizasyon içinde alternatif görüşleri küçümsemek ve susturmaya çalışmakla suçladı. Ayrıca, Şahitlerin muhbirleri ve ispiyonculuğu teşvik eden bir disiplin sistemine sahip olduğunu belirtti. Franz ve diğerleri, Yehova'nın Şahitleri toplantılarını, soruların ve cevapların organizasyon tarafından sağlandığı “katekistik” (ilmihalî) soru-cevap oturumları olarak tanımladılar ve üyelerin organizasyonun resmi görüşlerini yinelemeleri için onlara baskı yapıldığını söylediler. Yehova’nın Şahitleri’nin eski üyelerinden Heather ve Gary Botting, Şahitlerin “ne hissetmeleri ve düşünmeleri gerektiği”nin kendilerine söylendiğini belirtti. Raymond Franz, yayınlarda ve toplantılarda ifade edilen görüşlerden farklı görüşleri dile getiren üyelerin şüpheyle karşılandığını ve çoğu Şahidin, sadakatsizlikle suçlanma korkusuyla örgütü eleştirmekten çekindiğini söyledi.

Çeşitli yazarlar, herhangi bir yayınlanmış açıklama veya öğretiyi sorgulamak da dahil olmak üzere “bağımsız düşüncenin” tehlikeleri konusunda Watch Tower’ın (Gözcü Kulesi) sık sık yaptığı uyarılara dikkat çektiler ve üyelerin bağımsız bir şekilde İncil araştırması yapmaktan kaçınmaları gerektiğini söylediler. Watch Tower Society (Yehova’nın Şahitleri’nin bağlı olduğu Gözcü Kulesi Organizasyonu) ayrıca üyelerin “mürtedler” (apostates) tarafından yapılan eleştirileri veya diğer dini organizasyonlar tarafından yayımlanan materyalleri okumamaları gerektiğini belirtir. Heather ve Gary Botting, “Yehova'nın Şahitleri, temel doktrin veya mahalle baskısı uygulamaları konusunda alternatif görüşler dile getirmeye çalışan birçok ilgili üyenin keşfettiği gibi, içerden hiçbir eleştiriye tahammül etmeyecektir” demiştir.

Bottings, Watch Tower Society'nin üyeleri kontrol etme gücünün, Cemiyeti "Tanrı'nın 'ağzı' olarak kelimenin tam anlamıyla kabul etme" yoluyla elde edildiğini savunmaktadır. Franz ayrıca Tanrı’nın organizasyonuna sadakat kavramının Hristiyan kutsal kitaplarında hiçbir şekilde geçmediğini ve sadece hareketin otorite yapısını güçlendirmeye hizmet ettiğini, aynı zamanda insan otoritesine güçlü vurgu yaptığını söylemektedir. Ayrıca o, Watchtower’ın İsa Mesih’in Tanrı’ya olan sadakati ve elçilerin Mesih’e olan sadakati tartışmalarını defalarca bulanıklaştırdığını ve Şahitlerin Watch Tower Society’ye sadık olmaları gerektiği görüşünü teşvik ettiğini belirtmiştir. Heather ve Gary Botting, hiyerarşideki daha üst düzey üyelerin görüşlerine karşı çıkmanın Tanrı’nın kendisine karşı çıkmakla eşdeğer sayıldığını dile getirmişlerdir.

Yehova’nın Şahitleri’nin çatı örgütü olan Watch Tower Society ise, Yehova’nın Şahitlerinin kendi saflarındaki muhalif ve farklı doktrinsel görüşlere karşı hoşgörüsüzlüğünü “katı” olarak tanımlamış, ancak tutumlarının Tarsuslu Havari Pavlus’un İsa’nın dirilişini reddeden heretik Hymenaeus ve Philetus’u kınadığı 2. Timoteos 2:17-18’deki yazılı örneğe dayandığını iddia etmiştir. Buna göre “(Tanrı, İncil ve İsa’ya inandığını iddia eden) bir Hristiyan, bu tür kutsal yazıt kalıplarını takip ederek, pişmanlık duymadan sahte öğretileri teşvik ederse, cemaatten ihraç edilmesi gerekebilir.... Bu nedenle, gerçek Hristiyan cemaati, acımasızca dogmatik olmakla suçlanamaz.”

Yehova’nın Şahitleri'nin eski üyeleri, Yehova’nın Şahitleri hem şu anki üyelerinin hem de eski üyelerinin maruz kaldıkları yapısal ve kurumsallaşmış psikolojik istismarı vurgulamak amacıyla çeşitli dernekler kurmuşlardır. Şikayetler arasında takipçilerin kontrol altında tutulması, kadınlara ve cinsel yönelimlere karşı ayrımcılık ve diğer dini kurumlara yönelik saldırılar yer almaktadır. Örneğin, İspanya’daki İspanyol Yehova’nın Şahitleri Mağdurları Derneği, eski veya memnuniyetsiz üyelerin dışlanmasının aşırı yalnızlığa neden olabileceğini, bunun da ciddi depresyona veya hatta intihara yol açabileceğini belirtir. Ayrıca, Yehova’nın Şahitlerinin cemaat disiplin sisteminin cezai meseleleri araştırmak için kullanıldığını ve çocuk istismarı ve tecavüz raporlarının saklanmasına veya engellenmesine sebep olduğunu belirtmektedirler. Diğer İspanyolca konuşulan ülkelerden eski üyeler de benzer dernekler kurmuşlardır.

Sosyologların Yorumları

Sosyolog Rodney Stark, Yehova'nın Şahitlerinin liderlerinin "her zaman çok demokratik olmadığını" ve üyelerin "oldukça katı standartlara" uymalarının beklendiğini, ancak bu standartların genellikle arkadaşlık bağlarıyla sürdürülen gayri resmi bir şekilde uygulandığını ve Yehova'nın Şahitlerinin kendilerini "güç yapısının bir parçası olarak gördüğünü" söyler. Ancak sosyolog James A. Beckford, Watch Tower Society'nin farklı görüşlere veya doktrinlerin ve uygulamaların açıkça tartışılmasına tahammülsüz olduğunu, üyelerinden inançlarda birlik talep ettiğini belirtir. Beckford, Society'nin kendisine yönelik tüm eleştirilerin meşruiyetini reddettiğini ve resmi doktrinleri sorgulama alışkanlığının "tüm örgüt seviyelerinde şiddetle mücadele edildiğini" gözlemlemiştir. Benzer nedenlerle Alan Rogerson, hareketin liderliğini totaliter olarak tanımlar.

Dr. George D. Chryssides ve Dr. James A. Beverley, Şahit yayınlarının, bireylerin vicdanlarının güvenilmez olduğunu ve kutsal yazıtlar ile Watch Tower Society'ye boyun eğmeleri gerektiğini öğrettiğini rapor etmişlerdir. Beverley, örgütsel sadakatin ilahi sadakatle eşdeğer olduğuna dair inancı Yehova'nın Şahitlerinin tam itaati sağlamak için kullandıkları "temel inanç" olarak tanımlar. Andrew Holden da Şahitlerin Yehova'ya ve hareketin kendisine olan sadakat arasında bir ayrım yapmadıklarını gözlemlemiş ve Şahitlerin cemaat içinde "resmi gözetim altında" olduğunu söylemiştir. Holden, hareketin tüm öğretileriyle vicdanen aynı fikirde olamayan üyelerin ihraç edildiğini ve dışlandığını, Şahitlerin teolojilerini neredeyse sadece ezberleme yöntemini kullanarak mekanik bir tarzda öğrettiklerini de belirtmiştir.

Kült Olarak Tanımlanması

Yazarlar Anthony A. Hoekema, Ron Rhodes ve Alan W. Gomes, Yehova'nın Şahitlerinin bir dini kült olduğunu iddia eder. Hoekema, bu fikrini kültün genel özellikleri olarak tanımladığı bir dizi unsura dayandırır; bunlar arasında ikincil öğretilerin (kapı kapı dolaşarak misyonerlik yapmak gibi) büyük önem kazanma eğilimi, ekstra kutsal kaynaklı otorite (Hoekema, Watch Tower’a göre İncil'in yalnızca Yönetim Kurulu tarafından yorumlandığı şekilde anlaşılabileceğini vurgular), grubun kurtulmuşların tek topluluğu olarak görülmesi (Watch Tower yayınları Şahitlerin yalnızca Tanrı'nın halkı olduğunu ve yalnızca onların Armageddon'dan (kıyametten) sağ çıkacağını öğretir) ve grubun eskatolojideki merkezi rolü (Hoekema, Şahit yayınlarının grubun Tanrı tarafından, halihazırda var olan kiliselerin ihmal ettiği bir gerçeği tamamlamak için var edildiğini ve kutsal tarihin doruk noktasını işaret ettiğini iddia eder) bulunur.

Yehova'nın Şahitleri, bir kült olmadıklarını ve bireylerin Tanrı'dan uygun rehberlik alması gerektiğini, ancak kendi düşüncelerine sahip olması gerektiğini belirtirler. 1992'de Amerikalı din bilimci J. Gordon Melton, Yehova'nın Şahitleri mezhebini kültler listesine yerleştirmiştir. Ancak kendisi ve diğerleri, Yehova'nın Şahitleri de dahil olmak üzere çeşitli gruplar için "kült" terimini kullanmada daha temkinli olmuşlardır. Bunun sebebi bu terimin oldukça tartışmalı olmasıdır. John Bowen Brown II ve Knocking yapımcısı Joel P. Engardio da Yehova'nın Şahitleri'nin bir kült olduğu iddiasını reddeder.

Zorlama

1920'den bu yana Watch Tower Society, misyonerlik faaliyetlerine katılan tüm cemaat üyelerinin faaliyetlerinin miktarını içeren yazılı raporlar teslim etmelerini zorunlu kılmıştır. Bu raporların Society'nin faaliyetlerini planlamasına ve daha fazla ihtiyaç duyulan alanların hangileri olduğuna kara vermesine ve cemaat ihtiyarlarının (elder) yardıma ihtiyaç duyanları belirlemelerine yardımcı olduğu açıklanmıştır. 1943'te Society, tüm aktif Şahitlerin ayda en az 60 saat kapı kapı dolaşarak misyonerlik faaliyetinde bulunmalarını zorunlu kılan kişisel kotalar getirmiş ve bunların "Tanrı'dan gelen emirler" olduğunu iddia etmiştir. Bu kotalar daha sonra kaldırılmış olsa da, Raymond Franz "görünmez" kotaların kaldığını, Şahitlerin cemaatte iyi bir konumda kalmak veya ihtiyarlık mevkisine terfi etme hakkı kazanmak için belirli düzeylerde misyonerlik işini sürdürmek zorunda olduklarını iddia eder. Franz, taraftarların "krallık çıkarlarını ilk sıraya koymaya" ve kapı kapı dolaşarak misyonerlik çabalarına daha fazla zaman ayırmaya teşvik edilmesini baskıcı bir zorlama olarak tanımlar. Franz, birçok Şahidin "saha faaliyetinde" daha fazla misyonerlik yapmadıkları için sürekli suçluluk duyduğunu söyler.

Watchtower ise, kamusal alanda misyonerliğin gerekli olmasına rağmen, bu tür işlerin bir Hristiyanı "kurtarmadığını" belirtmiş ve Şahitleri misyonerlik faaliyetinde bulunma nedenlerini incelemeye teşvik etmiştir. Andrew Holden'a göre, "kapı eşiği evanjelizmine tatmin edici bir miktarda zaman ayırmayanlar, din kardeşlerinin saygısını hızla kaybederler. Şahitler böylece kurtuluşlarını nicel olarak düşünmeye zorlanırlar."

Tıbbi ve yasal yorumcular, Yehova'nın Şahidi hastaların mezhebin kan nakli yasağına uymaları konusunda zorlandıklarını iddia eden vakaları not etmişlerdir. Osamu Muramoto, Journal of Medical Ethics'te, yasaklanmış kan ürünlerini pişmanlık duymadan alanların "mürted" olarak damgalandıklarını, ihraç edildiklerini ve diğer Yehova'nın Şahidi arkadaşları veya aile üyeleri tarafından dışlandıklarını belirtir. Ayrıca, Yehova'nın Şahitleri'nin psikolojik zorlamaya maruz kaldığına dair önemli kanıtların olduğunu da ifade eder.

Dışlama

Şahitler, "ağır günah" işleyen (çoğunlukla Yehova'nın Şahitlerinin kişisel ahlak kurallarını ihlal eden) ve "pişmanlık göstermeden dinden çıkan" üyelere yönelik onları dışlama pratiği uygularlar. Aforoz ve dışlama sürecinin Tanrı'nın standartlarını korumak, cemaatin ruhsal temizliğini sürdürmek ve yanlış yapanın tutumunu değiştirmesini sağlamak için uygulandığını iddia ederler. Bu uygulama, yeniden kabul edilme koşulunu karşılamadığı sürece, ihraç edilen kişinin, aynı evde yaşamayan aile üyeleri de dahil olmak üzere tüm grup üyeleri tarafından dışlanmasını gerektirir. Dışlanmış bir kişi öldüğünde, ona bir krallık salonunda (Yehova’nın Şahitleri’nin toplanma mekanı olan Kingdom Hall'de) cenaze töreni yapılamaz. Üyeler, dışlandıktan sonra dış dünyayla sınırlı temasları nedeniyle genellikle zorluklar ve travmalarla karşı karşıya kalırlar. Eski Yehova’nın Şahitleri ile yapılan 2021 yılına ait nitel bir psikolojik araştırma, aileleri ve arkadaşları tarafından dışlanma deneyimlerinin artan ruh sağlığı riskleri ile ilişkili olabileceğini öne sürmüştür. Watchtower’ın, ayrılanları "zihinsel olarak hasta" olarak nitelendirmesi bazı mevcut ve eski üyelerden eleştiri almıştır; Britanya'da bazıları bu tanımın dini nefret yasalarının ihlalini teşkil edebileceğini savunmuştur.

Watch Tower Society, mezhebin tüm öğretileri ve uygulamalarıyla vicdanen aynı fikirde olamayan üyeleri dışladığı için eleştirilmiştir. Sosyolog Andrew Holden, grubun ayrılma için geçerli bir neden sunmadığı için, ayrılmayı seçenlerin hain olarak görüldüğünü ifade eder. Raymond Franz'a göre, Watch Tower öğretilerini ve uygulamalarını kabul edemeyenler genellikle sürekli ne söylediklerine, yaptıklarına ve okuduklarına dikkat etmeleri gerektiği bir korku ikliminde yaşarlar. Franz, arkadaşlarıyla yaptıkları özel bir konuşmada bile olsa, Watch Tower’ın doktrinlerine karşı herhangi bir şekilde memnuniyetsizlik ifade edenlerin, yargı komitesi tarafından mürted veya kafir olarak soruşturulma ve yargılanma riski taşıdığını ve "kötü" olarak sınıflandırıldığını söyler.

Franz, Watch Tower Society'nin öğretilerine itirazlarını ifade edenleri ihraç etme tehdidinin, örgütün öğretilerinin ve politikalarının ciddi sorgulamalarla veya olumsuz kanıtlarla karşılaşma riski olmadan dolaşabileceği steril bir atmosfer yaratmak için tasarlandığını savunur. Holden'a göre sonuç, bireylerin arkadaşları ve akrabalarıyla ilişkilerini kaybetme korkusuyla çoğu zaman şüphelerini bastırmalarıdır. Penton, yargı komiteleri sistemi ve ihraç tehdidini Şahitler arasında bir nihai kontrol mekanizması olarak tanımlar. Holden, dışlamanın topluluğu "kirlenmeden arındırmakla" kalmayıp, başkalarını da muhalif davranışlardan caydırdığını söyler. Sosyolog Ronald Lawson da grubun bağımsız düşünceye çok az yer bıraktığını ve doktrinel çeşitliliğe tahammül etmediğini belirtmiştir. Ayrıca resmi öğretilerden sapanların kolayca ihraç edildiğini ve dışlandığını söylemiştir.

Watch Tower Society yayınları, "sahte öğretileri" teşvik edenlerin aforoz edilmesini ve dışlanmasını savunur ve bu tür bireylerin "ruhsal enfeksiyonlarının" yayılmasını önlemek için karantinaya alınması gerektiğini iddia eder. Bu, başka bir dini örgütle ilişki kurmaya başlayan bir kişinin Yehova'nın Şahitleri’nden ayrıldığını belirten "mürted" (apostate) tanımına atıfta bulunularak yapılır ve bu kişinin 1. Yuhanna 2:19'daki Hristiyanlığı terk edenlerin "bizden olmadığını" belirten referansa dayanarak dışlanmasının Yehova'nın Şahitleri cemaatinin ruhsal temizliğini korumak için gerekli olduğu savunulur. Bir bireyin kan nakli yapmayı veya yaptırmayı kabul etmesi de benzer şekilde dışlanma sebebi olarak kabul edilir.

Şahitlerin yargılama süreci de eleştiriye maruz kalmıştır. Duruşmalar gizli yapılır, yargı komiteleri hakim, jüri ve savcı rollerini üstlenir. Franz'a göre, tanıklar kanıt sunabilir ancak tartışma için kalmalarına izin verilmez. Heather ve Gary Botting, dışlanmayı gerektiren bir suçla suçlanan Şahitlerin masum oldukları ortaya çıkana kadar suçlu sayıldığını iddia etmişlerdir. Heather ve Gary, suçlanan kişinin masumiyetini kanıtlamanın yükümlülüğünün kendisinde olduğunu ve yargı komitesinin belirlediği duruşmaya katılmadığı takdirde otomatik olarak suçlu olduğunun varsayılacağını belirtmişlerdir.

Bir kişi için dışlama veya aforoz kararı verildiğinde, kişinin "artık bir Yehova'nın Şahidi olmadığı" ilan edilir ve dışlama hemen başlar. Üyelere, kişinin ayrıldığı mı yoksa aforoz mu edildiği söylenmez. Bu yargı kararını destekleyen hiçbir tanıklık veya kanıt sunulmaz. Cemaat üyelerine, kararları sorgulamadan kabul etmeleri gerektiği söylenir ve yargı komitesinin kararına uymayan Şahitler de ihraç edilir. Üyelerin, dışlanan kişiyle konuşmaları yasaktır, bu da kişinin eylemlerini tartışma veya açıklama fırsatını ortadan kaldırır. Penton, yargı komitesi üyelerinin ve Watch Tower Society'nin, sorunlu bireylerle ilgilenirken sık sık yerleşik usulleri göz ardı ettiklerini ve Society kurallarını ihlal ederek onları dışlamak için komplo kurduklarını iddia eder. Eleştirmenler, Şahit politikalarının, ihraç edilebilme sebebi olan bir eylem gerçekleştirdiğinden şüphelenilen Şahitleri cemaat ihtiyarlarına rapor etmek için bir muhbir sistemi oluşturmayı teşvik ettiğini iddia ederler.

Kan

Yehova'nın Şahitleri, tam allojenik kanın ve ana bileşenlerinin (kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri, trombositler ve plazma) transfüzyonlarını ve saklanmış otolog kanın veya ana bileşenlerinin transfüzyonlarını reddeder. Bir doktrin olarak, Yehova'nın Şahitleri, ameliyat öncesi saklanmadığı sürece (örneğin, ameliyat sırasında alınan ve nakil edilen otolog kan) tam otolog kan naklini reddetmezler. Bu dini pozisyon, kanın kutsal olduğu ve Tanrı'nın gözünde yaşamı temsil ettiği inancına dayanır. Yehova'nın Şahitleri, (kan yememekten bahseden) Levililer 17:10-14 ve ("kandan uzak durun" yazan)Elçilerin İşleri 15:29 gibi İncil yazılarını, kanın nakil yoluyla vücuda alınmasını da kapsayacak şekilde anlarlar. Ancak eleştirmenler, Şahitlerin kan politikalarında tutarsızlıklar olduğunu, Şahit hastaların kanı reddetmeye zorlandığını ve Watch Tower literatürünün transfüzyonlar hakkında gerçekleri çarpıttığını ve Şahitlerin konuyla ilgili bilinçli bir karar vermesini sağlayacak bilgileri sağlamadığını iddia ederler.

Kanın Saklanması ve Bağışı

Yehova'nın Şahitleri, kanın saklanmasının, İncil'in kanın "toprağa dökülmesi" talimatına aykırı olduğuna inanır. Onlar, yalnızca bireysel olarak önceden onayladıkları kullanımlar için kan bağışında bulunurlar. Ancak, bağışlanan kandan elde edilen kan fraksiyonlarının kabul edilmesinin bir vicdan meselesi olduğunu söylerler.

Cinsel İstismarın Bildirilmesi

Eskiden Yehova'nın Şahitleri’nden olan, Silentlambs'in kurucusu Bill Bowen, Yehova'nın Şahitlerini, örgütün itibarını korumak amacıyla cinsel istismar vakalarını yetkililere bildirmemekle suçlar.Ontario Dinî Hoşgörü Danışmanları grubu, vakaların gizli tutulmasının sonucu olarak "istismarın devam etme olasılığının çok yüksek" olduğunu belirtmiştir. Bazı cinsel istismar mağdurları, istismarı bildirdiklerinde yerel ihtiyarlar tarafından hem suçlanan kişinin hem de örgütün utanç duymasını önlemek için sessiz kalmalarının emredildiğini iddia etmişlerdir.

Hareketin çocuk koruma konusundaki resmi politikası, çocuk cinsel istismarını bildirme prosedürlerini tartışmakta ve ihtiyarların cinsel suçluları bildirme konusunda tüm yasal gerekliliklere uyduklarını, yasal olarak gerekli olduğu durumlarda doğrulanmamış veya kanıtlanmamış iddiaları bile bildirdiklerini belirtmektedir. İhtiyarlar, cemaate mensup pedofilleri disipline etmelidir. Mağdurlar, isterlerse yetkililere bildirimde bulunabilirler.

Bir Yehova'nın Şahidi, tek bir güvenilir istismar iddiası sonrasında cemaat ayrıcalıklarını kaybedebilirken, Yehova'nın Şahitleri, en ciddi cemaat disiplinlerini uygulamadan önce ikinci bir tanığı gerektirme konusunda yazılı bir zorunlulukları olduğunu iddia ederler. Bir istismar olayında ikinci bir tanık olmadığında, cemaat yargı komitesi, tıbbi veya polis raporlarını veya benzer bir olaya tanıklık eden birini, cinsel istismarla suçlanan bir üyeye karşı ikinci bir tanık olarak kabul eder.

Doktrinsel Eleştiriler

Başarısız Kehanetler

Yehova'nın Şahitlerinin inançlarının merkezinde, İsa'nın ikinci gelişi, kıyamet ve Tanrı'nın krallığına dair yorumları yer alır. Watch Tower Society yayınları, İncil'de öngörüldüğüne inandıkları dünya olayları hakkında kehanetlerde bulunmuştur ve bulunmaya devam etmektedir. Bu erken kehanetlerden bazıları "yerleşik gerçek" olarak tanımlanmıştır. Şahitlere, "görünür organizasyonun her konuda yönlendirmesini tam olarak kabul etmeleri" ve Tanrı'nın onlara Kelimesi (İsa) ve organizasyonu (Watch Tower Society) aracılığıyla söylediklerini sorgulamalarına gerek olmadığı, çünkü sevginin "her şeye inandığı" söylenir. Bir üye, basılı Watch Tower yayınlarından farklı görüşler savunursa, ihraç edilme riskiyle karşı karşıya kalır.

Açıkça belirtilen veya güçlü bir şekilde ima edilen ve özellikle 1914, 1915, 1918, 1925 ve 1975 tarihlerine bağlanan başarısız kehanetler, bazı öğretilerin değiştirilmesine veya terk edilmesine yol açmıştır. Society'nin yayınları, üyelerin daha önce Watch Tower ifadelerine "yanlış anlamlar yüklediğini" veya üyelerin inançlarının "yanlış temellere dayandığını" öne sürmüştür. Profesör Edmond Gruss'a göre, diğer başarısız kehanetler görmezden gelinmiş ve yeni kehanetlerle değiştirilmiştir; örneğin, 1917 yılında yayımlanan Tamamlanmış Sır (The Finished Mystery) kitabında, olaylar 1918 ile 1925 yıllarına uygulanmıştır. Ancak daha öncesinde bu olayların 1914 öncesinde gerçekleşeceği kabul edilmişti. Sonradan değiştirilen yeni kehanetler de gerçekleşmediği için, kitabın 1926 yılında yapılan baskısında bu ifadeler değiştirilmiş ve tarihler kaldırılmıştır.

Watch Tower Society, sahte peygamber olduğu suçlamalarını reddeder. İncil kehanetlerine ilişkin açıklamalarının yanılmaz olmadığını ve kehanetlerinin açıkça "Yehova'nın sözleri" olarak iddia edilmediğini kabul eder. Tanrı'nın krallığına duyulan coşku nedeniyle bazı beklentilerinin düzeltilmesi gerektiğini belirtir, ancak bu düzeltmelerin "bütün hakikat bedenini sorgulamak için bir neden olmadığını" söyler. Raymond Franz, Watch Tower Society'nin insan yanılabilirliğini bir savunma olarak öne sürerken sorumluluktan kaçmaya çalıştığını iddia eder ve Society'nin kendisini Tanrı'nın atanmış sözcüsü olarak sunduğunu ve tarih boyunca birçok kesin kehanet yaptığını da ekler.

Yayınlanma tarihlerine göre gerçekleşmemiş Yehova’nın Şahitleri kehanetleri şunları içerir:

• 1877: Mesih'in krallığı 1914'te dünya üzerinde tam hâkimiyet kuracak; Yahudiler, bir halk olarak, Tanrı'nın lütfuna geri dönecekler; "azizler" cennete taşınacak.
• 1891: 1914, "kusurlu insanların yönetiminin en son sınırı" olacak.
• 1904: "Dünya çapında anarşi," 1914'te Centil (Yahudi olmayanlara denir) Zamanlarının sona ermesini takip edecek.
• 1916: I. Dünya Savaşı, Armageddon (kıyamet savaşı) ve "azizlerin" yükselişiyle sona erecek.
• 1917: 1918'de, Hristiyanlık bir sistem olarak unutulmaya yüz tutacak ve yerini devrimci hükûmetler alacak. Tanrı, "kiliseleri toptan yok edecek ve kilise üyesi olan milyonlarca kişiyi kılıçla, devrim ve anarşi ile yok edecek". Ölüler gömülmeden kalacak. 1920'de tüm yeryüzü hükûmetleri yok olacak ve dünya çapında anarşi hakim olacak.
• 1920: Mesih'in krallığı 1925'te kurulacak ve dünya çapında barış getirecek. Tanrı, yeryüzünü yeniden inşa etmeye başlayacak. İbrahim, İshak, Yakup ve diğer sadık atalar mükemmel insanlar olarak yeniden diriltilecek ve prens ve yönetici olarak yeryüzündeki Yeni Düzenin görünür temsilcileri olacaklar. Tanrı'ya itaat edenler asla ölmeyecek.
• 1922: Tanrı'nın yeryüzündeki işlere son müdahalesini işaret edecek olan bir "jübile" muhtemelen 1925'in sonbaharında gerçekleşecek.
• 1925: Tanrı'nın yeryüzünü yeniden inşa etmesi, 1 Ekim 1925'ten kısa bir süre sonra başlayacak. Kudüs dünya başkenti olacak. Hâbil, Nuh, Musa ve Vaftizci Yahya gibi dirilen "prensler," dünyadaki halklarına radyo ile talimat verecek ve uçaklar dünyanın her tarafından insanları yalnızca birkaç saat içinde Kudüs'e taşıyacak.
• 1938: Armageddon (kıyamet savaşı) o kadar yakın ki bu yüzden evlilik yapılmamalı veya çocuk sahibi olunmamalı.
• 1941: Armageddon'a yalnızca "aylar" kaldı.
• 1942: Armageddon "hemen önümüzdedir."
• 1957: Armageddon o kadar yakındır ki, "bugün çocuklar ve gençler gençliklerinin ve yaşamlarının en iyi dönemini boşa harcamayacak... Tanrı'nın zamanlamasına göre, Armageddon'un evrensel savaş felaketi onları gençliklerinde ve yaşamlarının en iyi döneminde vuracak".
• 1961: Watch Tower Society’e ait olan Awake! dergisi, Armageddon'un "yirminci yüzyılda geleceğini... Bu neslin onun gerçekleşmesini göreceğini" belirtti.
• 1966: 1975 sonbaharında Watchtower tarafından insanın yaratılışının 6000 yılı olacağı ve Mesih'in bin yıllık krallığının o zaman başlamasının "uygun" olacağı söylenmişti. Zamanın "hızla tükenmekte olduğu, bunda hiçbir şüphenin olmadığı" olduğu belirtilmişti. "Yakın gelecek" "muazzam olaylarla dolu olacaktı... birkaç yıl içinde," İncil kehanetlerinin "son günler" ile ilgili son parçaları, Mesih'in krallığının başlamasıyla gerçekleşecekti.
• 1967: 1914'te başlayan son zamanların içerisinde o kadar çok ilerlemiştik ki, geriye kalan zaman "bir haftanın sadece son gününe değil, o son günün son kısmına" benzetilebilirdi.
• 1968: Kimse "kesin olarak" Armageddon'un 1975'te başlayacağını söyleyemezdi, ancak zaman "hızla tükeniyordu" ve yakında "dünyayı sarsacak olaylar" olacaktı. Mart 1968'de "kısa bir süre kalmıştı", "insanın yeryüzünde varlığının 6000 yılı tamamlanmadan önce yaklaşık doksan ay kalmıştı."
• 1969: Mevcut dünya düzeni, gençlerin yaşlanmasına yetecek kadar uzun sürmeyecekti; dünya sistemi "birkaç yıl içinde" sona erecekti. Genç Şahitlere, bu nedenle yüksek öğrenim peşinde koşmamaları söylendi.
• 1971: "Yehova'nın günündeki savaş" "[k]ısa bir süre içinde, yirminci yüzyıl içerisinde" başlayacaktı.
• 1974: Kötü olan bu dünyanın sonuna "kısa bir süre" kalmıştı ve Şahitler, evlerini ve mülklerini satarak "bu eski sistemdeki günlerinin geri kalanını öncü hizmette (yani tam zamanlı misyonerlik faaliyetleriyle)" geçirdikleri için övgü almışlardır.
• 1984: "Sonun," 20. yüzyılın sonundan daha yakın olduğuna dair "birçok belirti" vardı.
• 1989: The Watchtower, ilk yüzyılda başlayan Hristiyan misyonerlik çalışmasının "20. yüzyılda tamamlanacağını" iddia etti. Dergi ciltli bir şekilde yeniden yayımlandığında, "20. yüzyılımızda" ifadesi, daha muğlak olan "günümüzde" ifadesiyle değiştirildi.

Öğreti Değişiklikleri

Watch Tower Society literatürü, topluluğun kurucusu Charles Taze Russell'ın Tanrı'nın Kutsal Ruh'u tarafından yönlendirildiğini iddia etmesine rağmen, kuruluşundan bu yana doktrinlerini önemli ölçüde değiştirmiş ve Russell'ın birçok öğretisini terk etmiştir. Değişikliklerin çoğu, daha önce sorgulanamaz olarak kabul edilen İncil kronolojisini içermiştir. Watch Tower, 1922'de "Kutsal Yazılar, bilimsel ve tarihsel olarak, mevcut hakikat kronolojisinin kuşkusuz doğru olduğunu" teyit etmiştir. Watch Tower Society yayınları, doktrinsel değişikliklerin, Tanrı'nın iradesini yavaş yavaş açıkladığı bir "ilerlemeci vahiy" sürecinin sonucu olduğunu belirtir. Sonradan değiştirilen bazı Yehova’nın Şahitleri doktrinleri şu şekildedir:

• Mesih'in krallık yönetiminin başlangıç tarihi. Yehova’nın Şahitleri’nin ilk kurucusu Russell, İsa'nın Nisan 1878'de kral olduğunu öğretti. 1920'de Watch Tower Society, bu tarihi 1914 olarak değiştirmiştir.
• Meshedilmiş Hristiyanların diriliş tarihi. Mesih'in seçilmiş "azizlerinin" (anointed ones) 1878'de cennete taşınacağı kehanetlerinin başarısız olmasından sonra, Russell, 1878'den itibaren "Rab'de ölenlerin" hemen cennette dirileceğini öğretti. Watch Tower, 1925'te bu doktrini ve tarihi doğruladı, ancak iki yıl sonra bu tarihin yanlış olduğunu ve sadık Hristiyanların cennette anında dirilişinin 1918'den itibaren başladığını belirtti.
• "Sadık ve akıllı hizmetkarın" kimliği. Russell başlangıçta, Matta 24:45'teki "sadık ve akıllı hizmetkarın," "bu Mesih bedeninin her üyesi... bireysel ve toplu olarak bütün beden" olduğunu düşündü. 1886'ya gelindiğinde, bu görüşünü değiştirerek bunun bütün Hristiyan kilisesi değil, sadece bir kişi olduğunu açıklamaya başladı. Russell, İncil Öğrencileri’nin onun "hizmetkar" olduğunu iddia etmelerini kabul etti ve 1927'ye gelindiğinde, Watch Tower Society, bu terimin tek bir kişiyi değil "toplu bir hizmetkarı" temsil ettiğini öğretmeye başladı.
• Büyük Piramit'in Tanrı'nın "taş tanığı" olarak işlevi. Russell, 1910'da, Tanrı'nın, Mısır'daki Büyük Giza Piramidi'ni İncil'in doğruluğuna tanıklık etmesi sebebiyle ve "son günler"i belirleyen kronolojisinin kanıtı olarak inşa ettirdiğini yazdı. 1928'de Watch Tower, bu doktrini reddetti ve bu piramidin Şeytan'ın yönlendirmesi altında inşa edildiğini iddia etti.
• "Son günler"in başlangıcı. Watch Tower'ın ilk sayılarından itibaren, Russell, "son günler"in 1799'da başladığını ve 1914'te sona ereceğini savundu. 1927 ve 1928'de Watch Tower yayınları hâlâ "son günler"in 1799'da başladığını iddia ediyordu. 1929'da, "son günler"in başlangıç tarihi 1914 olarak değiştirildi.
• Mesih'in görünmez varlığının tarihi. 1879'dan 1929'a kadar, Watch Tower Society, İsa'nın dünya üzerindeki görünmez varlığının 1874'te başladığını öğretti. 1930'da Society, olayın başlangıç tarihini 1914'e taşıdı.
• Yahudilerin Tanrı'nın Krallığındaki rolü. Russell, 1914'te Mesih'in krallığının tüm yeryüzünde hâkimiyet kuracağı ve Yahudilerin bir halk olarak Tanrı'nın lütfuna geri döneceği görüşünü benimsemiştir. 1889'da Russell, 1914'te "Centil Zamanlarının" tamamlanmasıyla İsrail'in "körlüğünün" azalacağını ve Yahudilerin din değiştirip Hristiyanlığa geçeceklerini yazmıştır. 1929'da yayınlanan Life kitabı, Yahudilerin Filistin'e dönüşünün, sonun çok yakın olduğuna işaret ettiğini belirtti, çünkü Tanrı'nın krallığını geri getirmesi sırasında Yahudilerin "öncelikli olarak lütuf alacaklarını ve daha sonra sıranın Tanrı'ya itaat eden diğer tüm kişilere geleceğini" belirtti. 1932'den itibaren Watch Tower Society, Yahudilerin değil yalnızca Yehova’nın Şahitleri üyelerinin Tanrı'nın İsrail'inin bir parçası olduğunu öğretmeye başladı.
• "Üstün yetkililer"in kimliği. Russell, Romalılar 13:1'deki Hristiyanların boyun eğmesi ve itaat etmesi gereken "üstün yetkililerin" hükûmet yetkilileri olduğunu öğretti. 1929'da Watch Tower bu görüşü reddederek, terimin yalnızca Tanrı ve Mesih'e atıfta bulunduğunu söyledi ve bu doktrin değişikliğini Tanrı'nın seçilmiş halkına parlayan "ilerleyen ışığın" kanıtı olarak gösterdi. 1952'de Watchtower, Romalılar 13'teki sözlerin "Hristiyanlık din adamlarının yanlış bir şekilde iddia ettiği gibi Sezar'ın siyasi güçlerine uygulanamayacağını" belirtti ve 1960'ta Watchtower, önceki görüşün 1914-1918 döneminde İncil Öğrencileri hareketinin Tanrı'nın gözünde "temiz olmayan" bir hareket olarak görülmesine sebep olan bir faktör olduğunu açıkladı. İki yıl sonra, 1962'de Watchtower, Russell'ın ilk doktrinine geri döndü.
• Yönetim Kurulunun kimliği ve işlevi. "Yönetim Kurulu" terimi, 1970'lerden itibaren Watch Tower Society literatüründe sık sık kullanılmaya başlandı. Yönetim Kurulu, başlangıçta Watch Tower Society'nin yedi üyeli yönetim kurulu olarak tanımlandı. Ancak, o zamanlar, kurul Watchtower doktrinlerini belirleme konusunda hiçbir rol oynamadı ve Society'nin kuruluşundan bu yana tüm bu tür kararlar Society'nin başkanı tarafından alındı. 1923 tarihli bir Watch Tower, Russell'ın politikayı ve Society'nin gidişatını "yeryüzündeki herhangi bir kişiye bakılmaksızın" yönlendirdiğini belirtti. Ayrıca onun halefleri Rutherford ve Knorr, Watch Tower doktrinlerini belirlerken tek başlarına hareket ettiler. 1 Ocak 1976'da yapılan bir örgütsel değişiklik, ilk kez Yönetim Kuruluna doktrinler üzerinde karar verme yetkisi verdi.
• "Büyük Babil"in düşüşü. Russell, "sahte dinin dünya imparatorluğunun" çöküşünün 1878'de gerçekleştiğini öğretti ve "Babil'in" 1914'te tamamen yok olacağını öngördü. Society, 1917 yılında, dinin nihai yok oluşunun 1918'de gerçekleşeceğini iddia ederek, Tanrı'nın kiliseleri "toptan" yok edeceğini ve "Hıristiyanlığın bir sistem olarak unutulmaya yüz tutacağını" açıkladı.

Dışlanmış Kişilere Yapılan Muamele

1950'lerde aforoz ve dışlama yaygın hale geldiğinde, Şahitler’e ihraç edilen üyelerle hiçbir şekilde ilgilenmemeleri, onlarla konuşmamaları ve onları gördükleri zaman tanımamaları söylendi. İhraç edilen kişilerin aile üyelerine, aile çıkarlarıyla ilgili konularda zaman zaman "kesinlikle gerekli" olduğu sürece ihraç edilen kişilerle iletişime geçmelerine izin verilmiş, ancak onlarla dini konuları tartışmalarına izin verilmemiştir. 1974'te Watchtower, bazı dengesiz Şahitlerin ihraç edilenlere karşı nezaketsiz, insanlık dışı ve muhtemelen zalim tutumlar sergilediğini kabul ederek aile temaslarına yönelik kısıtlamaları gevşetmiş ve ailelerin birliktelik kapsamını kendilerinin belirlemesine, ruhsal konuları tartışıp tartışmamayı da dahil etmesine izin vermiştir. 1981'de bir politika değişikliği yaşanmış ve Şahitlere dışlanmışlarla, yakın akrabalar da dahil olmak üzere, tüm spiritüel ve dini etkileşimlerden kaçınmaları talimatı verilmiştir. Şahitlere, dışlanmış kişilere selam vermemeleri de söylenmiştir. Ebeveynlerin ise, dışlanmış bir küçük çocuğun fiziksel ihtiyaçlarını karşılamalarına izin verilmiştir; buna göre hasta ebeveynler veya fiziksel veya duygusal olarak hasta çocuk, "bir süreliğine" eve geri kabul edilebilirdi. Şahitler, dışlanmış akrabalarla yemek yememeleri konusunda da uyarılmışlardır. Dışlama kuralları, 1981'de gruptan gönüllü olarak ayrılanları da kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

Kudüs'ün Düşüşü

Yehova'nın Şahitleri, Kudüs'ün M.Ö. 607'de Babilliler tarafından yok edildiğini ve tam yetmiş yıl boyunca tamamen ıssız kaldığını iddia ederler. Bu tarih, Yehova’nın Şahitleri’nin doktrinlerinden olan, Ekim 1914'te Mesih'in kral olarak gelişinin belirlenmesi doktrini için kritiktir. Yehova’nın Şahitleri dışındaki kaynaklar ise, Kudüs’ün yıkımının M.Ö. 607'de değil, yaklaşık yirmi yıl sonra M.Ö. 587 civarında gerçekleştiğini kabul eder.

Galeri

• Yehova’nın Şahitleri Sofya'da ev ziyareti yaparken
• Yehova’nın Şahitleri
• Ukrayna, Lviv’de Yehova’nın Şahitleri toplantısı
• Kişisel Kitab-ı Mukaddes incelemesi
• Yehova’nın Şahitlerinin Bölge Toplantısı

Ayrıca bakınız

• Yehova'nın Şahitlerine yönelik ayrımcılık

Notlar

Kaynakça

1. ^ Chryssides 2008, s. 164
2. ^ Miller, Glenn T. (2003). "Jehovah's Witnesses". (Ed.). Dictionary of American History (İngilizce) (3 bas.). New York: Charles Scribner's Sons. ISBN . 25 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
3. ^ ^{a b c} . Watchtower Bible and Tract Society. 2020. 21 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 
4. ^ Beckford 1975, s. 118–119, 151, 200–201
5. ^ Stark & Iannaccone 1997, s. 133–157
6. ^ "Who is a Christian?". . 11 Mayıs 2000 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020. 
7. ^ "Religious Landscape Study". Pew Research Center. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020. 
8. ^ World Almanac and Book of Facts. New York, NY: Infobase Learning. 2011. ss. 704-705. ISBN . 
9. ^ "Jehovah's Witnesses at a glance". BBC. 29 Eylül 2009. 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020. 
10. ^ "Jehovah's Witness". . 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020. 
11. ^ . . 5 Şubat 2004. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020. 
12. ^ "Yehova'nın Şahitleri Nasıl İnsanlardır?". Gözcü Kulesi. Eylül 2015. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.
13. ^ "Yehova'nın Şahitleri Kimlerdir?". Gözcü Kulesi. Eylül 2015. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.
14. ^ Wilhelm Gesenius (Hrsg.): Hebräisches und Aramäisches Handwörterbuch über das Alte Testament. Zweite Teillieferung. 18. Auflage. Springer, 1995, S. 446.
15. ^ Philip Schaff. Schaff-Herzog Encyclopedia Vol. : 0494=470 – Christian Classics Ethereal Library. www.ccel.org (İngilizce). s. 470. 4 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
16. ^ Marsh’s Library Dublin
17. ^ Johann Christoph Friedrich Schulz: Neues Testament Bd. 1: Die vier Evangelisten, Leipzig 1774
18. ^ Sämtliche Schriften des Neuen Testaments, Johann Kaspar Haefeli ile birlikte, Zürich 1781/82
19. ^ Die heiligen Schriften des neuen Testaments, München 1789/90
20. ^ Die heilige Schrift des neuen Testaments, Kempten 1790/91
21. ^ Watch Tower, Jan. 1885, S. 1.
22. ^ Beckford 1975, s. 221: "Öğretiler daima topluluğun Brooklyn'deki kıdemlileri tarafından neşredildi ve topluluğun diğer bireyleri tarafından herhangi bir tartışma yoluyla veya tavsiye yoluyla öğretileri etkileme olmadı."
23. ^ Paul Lagasse, (Ed.) (2000). "Jehovah's Witnesses". The Columbia Encyclopedia (6 bas.). New York: Columbia University Press. ISBN . Yehova'nın Şahitleri öğretilerini Kitab-ı Mukaddes'e dayandırmaktadır. 
24. ^ ^{a b} Penton 1997, s. 58, 61–62
25. ^ "Jehovah's Witness". Britannica Concise Encyclopedia. Encyclopædia Britannica, Inc. 2007. ISBN . 
26. ^ Watch Tower, Bible and Tract Society: Zions Wacht-Turm und Verkünder der Gegenwart Christi, April 1907, Seite 65—68.
27. ^ Rogerson 1969, s. 6
28. ^ ^{a b} Beckford 1975, s. 2
29. ^ Crompton 1996, s. 37-39
30. ^ "Gentile Times: When Do They End? (Ekim 1876)". Bible Examiner. ss. 27-28. Yedinci çağ 1914'te sona erecek, bu tarihte Kudüs sonsuzluk boyunca sürecek şekilde kurtulacak... Centil hükümetler parçalara ayrıldığında; Tanrı öfkeyle milletler üzerine indiğinde milletler O'nu Krallar Kralı ve Rabler Rabbi olarak kabul edecekler. 
31. ^ Studies in the Scriptures. IV The Battle of Armageddon. Watchtower Bible and Tract Society. 1897. s. xii. 
32. ^ Russell, Charles (1889). The Time is at Hand. Watchtower Bible and Tract Society. s. 101. 
33. ^ Botting 1984, s. 36
34. ^ Watch Tower, Bible and Tract Society: Jehovah's Witnesses – Proclaimers of God's Kingdom (German), 1993, S.47
35. ^ Holden 2002, s. 18
36. ^ Watch Tower, Bible and Tract Society: God's Kingdom Rules! (Türkçe) s. 14, par. 6
37. ^ "Prospectus". Zion's Watch Tower. 1 Temmuz 1879. s. 1. Bu, Siyon'un Gözcü Kulesi'nin ilk cildinin ilk sayısıdır, bu yüzden derginin kapsamını anlatmak burada ihmal edilmemelidir. O da şudur, biz ahir zamanda yaşıyoruz, son günlerde, Rabbin gününde yaşıyoruz. Bu, İncil çağının sonu ve yeni bir çağın başlangıcıdır. 
38. ^ "Part 1 – United States of America". 1975 Yearbook of Jehovah's Witnesses. Watchtower Bible and Tract Society. 1975. s. 38. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . 
39. ^ "The Ecclesia". Zion's Watch Tower. Eylül 1884. ss. 7-8. 
40. ^ Russell, Charles (1904). Studies in the Scriptures. VI The New Creation. Watchtower Bible and Tract Society. ss. 195-272. 
41. ^ Watch Tower, Bible and Tract Society: Jehovah's Witnesses – Proclaimers of God's Kingdom (German), 1993, S.234
42. ^ Miller, Glenn T. (2003). "Jehovah's Witnesses". Stanley I. Kutler (Ed.). Dictionary of American History (İngilizce) (3 bas.). New York: Charles Scribner's Sons. . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020.
43. ^ Chryssides 2008, s. xxxiv: "Russell, kurduğu topluluğu bir birlik hâline getirmeye çalışıyordu. [...] 1880'de Allegheny'de Kitab-ı Mukaddes Evi denilen dört katlı bir bina tamamlandı, bu binada matbaa bölümü, toplanmalara uygun gereçler vardı. Bina, örgütün merkezi hâline geldi. Kurumsallaşmanın diğer bir aşaması olarak, yasal bir kuruluş hâline gelmek vardı. 1884'te Russell Pensilvanya'da Siyon'un Gözcü Kulesi Dînî Yayın Derneği'ni kurdu. [...] Russell, takipçilerinin, kendilerini birleşik bir unsurun parçaları olarak hissetmelerini istiyordu."
44. ^ Ferm 1948, s. 383: "Bir kuruluş olarak tescil edilmemiş olan Gözcü Kulesi Topluluğu genişledikçe, onu yasal olarak tescillenmiş hâle getirmek ve daha örgütlenmiş bir topluluğa dönüştürmek gerekli olmaya başladı. 1884'te devlet tarafından, topluluğun dînî ve kâr amacı gütmeyen bir topluluk olarak tescillendiğini gösterir bir ruhsat verildi."
45. ^ Watch Tower, Bible and Tract Society: Jehovah's Witnesses – Proclaimers of God's Kingdom (German), 1993, S. 151.
46. ^ Nelson 1996, s. 35: "Russell doğal bir medya okuryazarıdır ve dolaşıma soktuğu eserlerin miktarı insanı şaşkına çevirecek boyuttadır. Kitaplar, kitapçıklar ve diğer dînî yayınlar yüzlerce milyon tarafından dağıtılıyor. Buna ilaveten, iyi kamusal ilgi toplamış vaaz turları ve ustaca basın yayın teşebbüsler Russell'a genel halka geniş bir surette ulaşma imkanı sağlamaktadır."
47. ^ Penton 1997, s. 26-29
48. ^ "The Divine Program". The Overland Monthly. Ocak 1910. s. 130. 
49. ^ W. T. Ellis; The Continent; McCormick Publishing Company; vol. 43; no. 40; 3 Ekim 1912; s. 1354
50. ^ The New Schaff–Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge. 7. 1910. s. 374. 
51. ^ Rogerson 1969, s. 31
52. ^ Penton 1997, s. 53
53. ^ Pierson et al. 1917, s. 4
54. ^ Crompton 1996, s. 101
55. ^ The Bible Students Monthly; Cilt 9; Sayı 9; s. 1, 4: "Sıradaki makalenin büyük kısmı, Rahip Russell'ın ölümünden sonra yayımlanan eseri olan ve Studies in the Scriptures serisinin yedinci kitabı kabul edilen The Finished Mystery kitabından yapılan alıntılardan oluşmaktadır."
56. ^ Lawson, John D.; American State Trials; Cilt 13; Thomas Law Book Company; 1921; s. viii: "Ölümünden sonra ve biz savaştayken, bu serinin yedinci cildi olan The Finished Mystery kitabını yayımladılar. Bu eser, Rahip Russell'ın ölümünden sonra yayımlanan bir eseri görünümü altında savaşın ve vatanseverliğin aleyhinde saldırılar içeriyordu ve Rahip Russell tarafından yazılmamıştı ve onun tarafından yazılmış olamazdı."
57. ^ Crompton 1996, s. 84-85: "Başkan olarak Rutherford'un yaptığı ilk işlerden birisi [...] diğer yöneticilere ya da editör kuruluna hiç danışmadan, Studies in the Scriptures serisinin yedinci kitabı olacak bir kitap yayımlatması oldu. Bu cildin, Russell'ın çalışma arkadaşlarından George H. Fisher ve Clayton J. Woodworth'un sorumluluğunda ve katkılarıyla hazırlandığı belirtildi. Bu ikisinin yaptıkları, Russell'ın bıraktığı notları yayıma hazır hale getirmekti [...] ve daha önce yayımlanmış olan eserlerinden faydalanarak bir çalışma ortaya koymaktı [...] Şu oldukça barizdi ki [...] bu eser, Russell'ın notlarının düzenlenmesinin bir neticesi değil, daha çok Woodworth ve Fisher'ın, yeni başkanın buyruğuyla orijinal bir eser ortaya koymalarıydı."
58. ^ "Publisher's Preface". The Finished Mystery. Watchtower Bible and Tract Society. 1917. Gerçek şu ki, o bunu yazdı. Bu kitap için, uygun bir şekilde, Rahip Russell'ın ölümünden sonra yayımlanan bir eseri denebilir. Neden?... Bu kitap, büyük oranda, onun yazdığı notların bir derlemesidir ve Kilise'ye açıkladığı sembollerin uyumlu bir surette bir araya getirilmesi ile hazırlanmıştır. 
59. ^ Penton 1997, s. 55
60. ^ Rogerson 1969, s. 44
61. ^ ^{a b} Franz 2007 "Chapter 4"
62. ^ "7. Advertise the King and the Kingdom! (1919-1941)". Jehovah's Witnesses—Proclaimers of God's Kingdom. Watch Tower Bible & Tract Society. 1993. ss. 72-77. 
63. ^ Rutherford, Joseph F. (1920). Millions Now Living Will Never Die!. Brooklyn, New York: International Bible Students Association. ss. 89-90. ISBN . 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . 
64. ^ Chryssides, George D. (2010). "How Prophecy Succeeds: The Jehovah's Witnesses and Prophetic Expectations". International Journal for the Study of New Religions. 1 (1). ss. 27-48. doi:10.1558/ijsnr.v1i1.27. ISSN 2041-952X. 
65. ^ Franz 2007, s. 144
66. ^ Salvation. Watchtower Bible and Tract Society. 1939. s. 76. . Bu referans, Jehovah's Witnesses — Proclaimers of God's Kingdom 14 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . kitabında yapılan alıntılara dayanmaktadır.
67. ^ Rogerson 1969, s. 39, 52
68. ^ Stroup, Herbert H. (1945). The Jehovah's Witnesses. New York: Columbia University Press. ss. 14, 15. Başkan seçilmesinin ardından, daha önce hiç yaşanmamış seviyede, topluluğun mevcudiyeti tehlikeye girdi. Russell Bey'in liderliğinin mesut günlerini hasretle hatırlayan birçokları, yeni seçilen başkanın aziz ruhlu bir lider beklentilerini karşılamadığı kanaatine sahip oldular. Ana gruptan birçok unsur ayrıldı ve bu parçalanma süreci, Rutherford'un başkanlığı boyunca devam etti. 
69. ^ ^{a b} Penton 1997, s. 58, 61
70. ^ Gruss, Edmond C. (2001). Jehovah's Witnesses: Their Claims, Doctrinal Changes, and Prophetic Speculation. What Does the Record Show?. Xulon Press. s. 218. ISBN . 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . 
71. ^ Reed, David (Yaz 1993). . Christian Research Journal. s. 27. 9 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Yerel olarak seçilmiş kıdemli üyeleri, kendi atadığı atanmışlarla değiştirerek, yarı özerk ve demokratik şekilde yönetilmekte olan kilise cemaatlerini, kendi ofisinden bir makina gibi kontrol edilen sıkı örgütlenmiş bir topluluğa dönüştürdü. Bunun üzerine, bazı yerel cemaatler topluluktan ayrıldılar ve Chicago Kitab-ı Mukaddes Öğrencileri (Chicago Bible Students), Şafak Kitab-ı Mukaddes Öğrencileri (The Dawn Bible Students) ve Avamın Evi Misyonerlik Hareketi (Laymen's Home Missionary Movement) gibi bugün hâlen varlığını sürdürmekte olan topluluklar kuruldu. 
72. ^ Schnell, William J. (1956). Thirty Years a Watchtower Slave. Baker Publishing. s. 52. . Alan Rogerson, Millions Now Living Will Never Die eserinde, Schnell'i referans göstermekte ve ne kadar çok kişinin ayrıldığı bilgisinin muğlak olduğunu belirtmektedir. Ayrıca, Rutherford'un 1934'te yayımlanan Jehovah adlı eserinden (s. 277) diğer dinleri terkeden oldukça az kişinin artık Tanrı'nın örgütünde yer aldığını yazdığını alıntılamaktadır.
73. ^ Johnson, P. S. L. (1927). The Present Truth and Herald of Christ's Epiphany. s. 66. . Johnson, 1923'ün sonları ile 1927'nin başları arasında 20 bin ilâ 30 bin kişinin topluluğu terk ettiğini belirtmektedir.
74. ^ Wills, Tony. A People For His Name. s. 167. . 1 Aralık 1927 tarihli Gözcü Kulesi’nden alıntı yaparak (s. 355), Rutherford'un Kitab-ı Mukaddes öğrencilerinin büyük yüzdesinin topluluktan ayrıldığını yazdığını alıntılamaktadır.
75. ^ Gruss 1970, s. 265
76. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Rogerson 55 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
77. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Beckford 30 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
78. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Watch Tower 01.10.1931 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
79. ^ Beckford 1975, s. 31
80. ^ Penton 1997, s. 71–72
81. ^ Crompton 1996, s. 109-110
82. ^ Beckford 1975, s. 35
83. ^ Garbe 2008, s. 145
84. ^ 1943 Yearbook of Jehovah's Witnesses (1942); Watch Tower Bible & Tract Society; s. 221–222.
85. ^ Jehovah's Witnesses in the Divine Purpose (1959); Watch Tower Bible & Tract Society; s. 312–313.
86. ^ Beckford 1975, s. 47–52
87. ^ Beckford 1975, s. 52–55
88. ^ Penton 1997, s. 89–90
89. ^ . www.cesnur.org. 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
90. ^ Chryssides 2008, s. 19
91. ^ Penton 1997, s. 95
92. ^ Botting 1984, s. 46
93. ^ "How Are You Using Your Life?". Our Kingdom Ministry. Mayıs 1974. s. 63. 2 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Kardeşlerimizin evlerini ve mülklerini sattıkları ve bu eskimiş düzenin geri kalan günlerini birer öncü olarak geçirmeyi planladıkları bilgisi bize ulaşıyor. Hiç şüphesiz, bu kötü dünyanın sonundan önce bir kimsenin vaktini bu şekilde geçirmesi çok iyi bir yoldur. 
94. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Singelenberg isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
95. ^ Franz 2002, s. 237–253
96. ^ Stark & Iannaccone 1997, s. 142-143
97. ^ Dart, John (30 Ocak 1982). "Defectors Feel 'Witness' Wrath: Critics say Baptism Rise Gives False Picture of Growth". Los Angeles Times. s. B4. Yayınlarda gösterilen istatistiklere göre dünya genelinde 1971'den 1981'e kadar tebliğci sayısı 737.241, vaftiz edilenlerin sayısı ise toplam 1,71 milyona ulaştı. 
98. ^ Hesse 2001, s. 296, 298
99. ^ "Choosing the Best Way of Life". The Watchtower. 15 Mart 1980. ss. 17-18. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Life Everlasting—in Freedom of the Sons of God (Sonsuz Yaşam - Tanrı'nın Oğullarının Özgürlüğü Adına) isimli kitabın yayımlanmasından bu yana, ... 1975 yılı hakkında büyük beklenti oluştu. ... Bu kitap dışında başka yayınlarda dile getirildiği üzere, bu umutlu beklentiler bir olasılıktan ziyade bir mümkün oluşa işaret etmektedir. Üzülerek belirtmek gerekir ki, bu mümkün oluşa dair beyanlar, bu konuda dikkatli davranılması gerektiğine dair uyarıları bastırdı ve bir beklentinin inşasına yol açtı. ... bilginin yayımlanması ile vazifeli kişiler ... bu tarih hakkında umutların büyümesine katkıda bulundu. 
100. ^ Chryssides 2008, s. 32, 112
101. ^ Chryssides 2008, s. 64
102. ^ Engardio, Joel P. (18 Aralık 1995). "Apocalypse Later". Newsweek. 236 (3146). ss. 24-25. Bibcode:2017NewSc.236Q..24L. doi:10.1016/S0262-4079(17)31969-3. 1 Nisan 2009 tarihinde kaynağından . 
103. ^ Penton 1997, s. 317
104. ^ . Los Angeles Times. 4 Kasım 1995. 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
105. ^ . Watchtower Bible and Tract Society of Pennsylvania. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
106. ^ S.T. Ünal ve A. Akdamar: Türkiye'de Laiklik İlkesi ve Yehova'nın Şahitleri, İstanbul 1983, s. 116-148
107. ^ İstanbul 3. Ağır Ceza Mahkemesi; 22.5.1958; Esas No: 958/29 Karar No: 958/114
108. ^ İstanbul Asliye 20. Hukuk Hakimliği; 20.11.74; Esas No: 1973/1412 Karar No: 1974/2875
109. ^ İzmir 2. Ağır Ceza Mahkemesi No: 975/259 Karar No. 1978/407
110. ^ T.C. Yargıtay 9. Ceza Dairesi; 20.10.76; Esas No: 1976/47 Karar No: 1976/54
111. ^ T.C. Yargıtay Ceza Genel Kurulu; 24.3.80; Esas No: 1979/276 Karar No: 1980/115
112. ^ İzmir C. Savcılığı Hz. 978/8853 – 2795; 9.8.1978
113. ^ T.C. Sıkıyönetim Komutanlığı 3 Nolu Askeri Mahkemesi Selimiye, İstanbul 2.10.81 esas 1981/412 karar 1981/972
114. ^ T.C. Yargıtay Ceza Genel Kurulu 24.3.1980 Esas No. 1979/276 Karar No. 1980/115
115. ^ T.C. Yargıtay 9. Ceza Dairesi 20.10.1976 Esas No. 1976/47 Karar No. 1976/54
116. ^ T.C. Sıkıyönetim 3 Nolu Askeri Mahkemesi Selimiye ıstanbul 2.12.1981 Esas No. 1981/421 Karar No. 1981/1131
117. ^ T.C. Sıkıyönetim Komutanlığı 2 Nolu Askeri Mahkemesi Güzelyalı İzmir Esas No. 1982/307 Karar No. 1982/157
118. ^ Andrew Holden (2002). Jehovah's Witnesses: Portrait of a Contemporary Religious Movement (İngilizce). Routledge. s. 206. 21 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
119. ^ . Temmuz 2015. 20 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
120. ^ "Following Faithful Shepherds with Life in View". The Watchtower. 1 Ekim 1967. s. 591. 1 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
121. ^ "Loyal to Christ and His Faithful Slave". The Watchtower. 1 Nisan 2007. 14 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
122. ^ James A. Beckford (1975). The Trumpet of Prophecy: A Sociological Study of Jehovah's Witnesse (İngilizce). Oxford. ss. 89, 95, 103, 120, 204, 221. 
123. ^ ^{a b} "Questions from Readers". The Watchtower. 1 Nisan 1986. 
124. ^ Shepherd the Flock of God (PDF) (İngilizce). Watch Tower Society. 2012. s. 66. 4 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
125. ^ ^{a b c d e} O. Muramoto (Ağustos 1998). "Bioethics of the refusal of blood by Jehovah's Witnesses: Part 1. Should bioethical deliberation consider dissidents' views?". Journal of Medical Ethics. 24 (4). ss. 223-230. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
126. ^ "Exposing the Devil's Subtle Designs". The Watchtower. 15 Ocak 1983. s. 27. 
127. ^ "Avoid Independent Thinking". The Watchtower. 15 Şubat 1979. 
128. ^ "Building a Firm Foundation in Christ". The Watchtower. 1 Mayıs 1964. ss. 277-278. 
129. ^ Holden, Andrew (2002). Jehovah's Witnesses: Portrait of a Contemporary Religious Movement (İngilizce). Psychology Press. ISBN . 21 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
130. ^ "Will You Heed Jehovah's Clear Warnings?". The Watchtower. 15 Temmuz 2011. s. 15. 18 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
131. ^ ^{a b c d} Raymond Franz (1 Ocak 1991). In Search of Christian Freedom (İngilizce). Commentary Press. s. Chapter 6. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
132. ^ ^{a b} Muramoto, Osamu (6 Ocak 2001). "Bioethical aspects of the recent changes in the policy of refusal of blood by Jehovah's Witnesses". BMJ : British Medical Journal. 322 (7277): 37-39. ISSN 0959-8138. (PMC) 1119307 $2. (PMID) 11141155. 14 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
133. ^ W. C. Stevenson (1967). Year of Doom 1975: The Inside Story of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Hutchinson & Co. ss. 33-35. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
134. ^ ^{a b} Botting, Heather Denise Harden; Botting, Gary Norman Arthur (1984). The Orwellian world of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. ss. 143, 153. ISBN . 
135. ^ Botting, Heather Denise Harden; Botting, Gary Norman Arthur (1984). The Orwellian world of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. s. 92. ISBN . 
136. ^ "Serving Jehovah Shoulder to Shoulder". The Watchtower. 15 Ağustos 1981. s. 28. 
137. ^ Penton, M. James (2013). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2. ed., repr (İngilizce). Toronto: Univ. of Toronto Press. ss. 107-108, 122, 298. ISBN . 
138. ^ "Walk With Confidence in Jehovah's Leadership". The Watchtower. 1 Haziran 1985. s. 20. 
139. ^ "Firmly uphold godly teaching". The Watchtower. 1 Mayıs 2000. s. 9. 
140. ^ Botting, Heather Denise Harden; Botting, Gary Norman Arthur (1984). The Orwellian world of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. s. 153. ISBN . 
141. ^ Franz, Raymond (2007). In search of Christian freedom. Second edition (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. ss. 449-464. ISBN . 
142. ^ Franz, Raymond (2007). In search of Christian freedom. 2. ed., [rev. and updated] (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. s. 458. ISBN . 
143. ^ Botting, Heather D.; Botting, Gary Norman Arthur; Botting, Heather Denise Harden (1984). The Orwellian world of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Toronto: University of Toronto Press. s. 156. ISBN . 
144. ^ Angie Ramón (5 Şubat 2023). "Aumentan los casos de víctimas de los Testigos de Jehová". Ultima Hora (İspanyolca). 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
145. ^ David López Frías (13 Kasım 2022). "Guerra en los Testigos de Jehová: hijos contra padres en el primer juicio de una religión contra sus disidentes". El Periódico de España. 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
146. ^ Attard, Javier (22 Kasım 2022). "Abusos, suicidio y fin del mundo: ¿Qué ocurre dentro de los Testigos de Jehová?" (İspanyolca). 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
147. ^ Alsedo, Quico (1 Şubat 2023). "El infierno de Gabriel en los Testigos de Jehová: "Los abusos sexuales cada vez eran más brutos, a veces vomitaba"". El Mundo (İspanyolca). 16 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
148. ^ "Ex Testigos de Jehová denunciaron estafas y abusos frente al Obelisco". Clarin. 9 Nisan 2023. 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
149. ^ Stark, Rodney; Iannaccone, Laurence R. (Mayıs 1997). "Why the Jehovah's witnesses grow so rapidly: A theoretical application". Journal of Contemporary Religion (İngilizce). 12 (2): 133-157. doi:10.1080/13537909708580796. ISSN 1353-7903. 
150. ^ Beckford, James A. (1975). The trumpet of prophecy: a sociological study of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Oxford: Blackwell. ss. 89, 95, 103, 120. ISBN . 
151. ^ Beckford, James A. (1975). The trumpet of prophecy: a sociological study of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Oxford: Blackwell. s. 103. ISBN . 
152. ^ Beckford, James A. (1975). The trumpet of prophecy: a sociological study of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Oxford: Blackwell. ss. 204, 221. ISBN . 
153. ^ Alan Rogerson (1969). Millions Now Living Will Never Die (İngilizce). Constable. s. 50. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
154. ^ ^{a b} Beverley, James A. (1986). Crisis of allegiance (İngilizce). Burlington: Welch. ss. 25-26, 101. ISBN . 
155. ^ "You Must Be Holy Because Jehovah Is Holy". The Watchtower. 15 Şubat 1976. 
156. ^ Holden, Andrew (2002). Jehovah's Witnesses: portrait of a contemporary religious movement (İngilizce). London ; New York: Routledge. s. 121. ISBN . 
157. ^ Holden, Andrew (2002). Jehovah's witnesses: portrait of a contemporary religious movement (İngilizce). Londra: Routledge. ss. 22, 32, 150-170. ISBN . 
158. ^ Rhodes, Ron (2001). The challenge of the cults and new religions: the essential guide to their history, their doctrine, and our response (İngilizce). Grand Rapids, Mich: Zondervan. ss. 77-103. ISBN . 
159. ^ Gomes, Alan W. (1995). Unmasking the cults. Zondervan guide to cults & religious movements (İngilizce). Grand Rapids, Mich: Zondervan. ss. 22-23. ISBN . 
160. ^ Anthony A. Hoekema (9 Ocak 1989). The Four Major Cults: Christian Science, Jehovah's Witnesses, Mormonism, Seventh-day Adventism (İngilizce). William B. Eerdmans Publishing Company. ss. 1-8, 223-371, 373-388. 21 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
161. ^ "Are Jehovah's Witnesses a Cult?". The Watchtower. 15 Şubat 1994. ss. 5-7. 
162. ^ "Do Others Do Your Thinking?". Awake!. 22 Ağustos 1999. s. 4. 
163. ^ J. Gordon Melton (1992). Encyclopedic Handbook of Cults in America (İngilizce). Taylor & Francis. ss. 81-89. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
164. ^ Zulaika, Joseba; Douglass, William A. (1996). Terror and taboo: the follies, fables, and faces of terrorism (İngilizce). New York: Routledge. s. 103. ISBN . 
165. ^ Joel P. Engardio (17 Nisan 2007). . Independent Lens. 5 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
166. ^ Franz, Raymond (1999). In search of Christian freedom (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. s. Chapter 4. ISBN . 
167. ^ "Question Box". Our Kingdom Ministry. Eylül 1979. s. 4. 
168. ^ "Do You Contribute to an Accurate Report?". Our Kingdom Ministry. Aralık 2002. s. 8. 
169. ^ "Righteous requirements". Watchtower. 1 Temmuz 1943. ss. 204-206. 
170. ^ Franz, Raymond (1999). In search of Christian freedom (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. s. Chapter 16. ISBN . 
171. ^ ^{a b} Franz, Raymond (1999). In search of Christian freedom (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. s. Chapter 6. ISBN . 
172. ^ Botting, Heather Denise Harden; Botting, Gary Norman Arthur (1984). The Orwellian world of Jehovah's Witnesses. Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. s. 107. ISBN . 
173. ^ Holden, Andrew (2002). Jehovah's Witnesses: portrait of a contemporary religious movement (İngilizce). London ; New York: Routledge. s. 72. ISBN . 
174. ^ Todd, Douglas (1 Nisan 2007). "Jehovah's Witnesses case heads to B.C. court". Vancouver Sun. 29 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
175. ^ Guichon, Juliet; Mitchell, Ian (Aralık 2006). "Medical emergencies in children of orthodox Jehovah's Witness families: Three recent legal cases, ethical issues and proposals for management". Paediatrics & Child Health (İngilizce). 11 (10): 655-658. doi:10.1093/pch/11.10.655. ISSN 1205-7088. (PMC) 2528596 $2. (PMID) 19030248. 5 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. KB1 bakım: PMC biçimi ()
176. ^ ^{a b} "Always Accept Jehovah's Discipline". The Watchtower. 15 Kasım 2006. s. 26. 28 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
177. ^ "Cultivate Obedience as the End Draws Near". The Watchtower. 1 Ekim 2002. 9 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
178. ^ Beckford, James A. (1975). The trumpet of prophecy: a sociological study of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Oxford: Blackwell. s. 55. ISBN . 
179. ^ "Elders, Judge With Righteousness". The Watchtower. 1 Temmuz 1992. s. 19. 
180. ^ Franz, Raymond (1999). In search of Christian freedom (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. s. 354. ISBN . 
181. ^ ^{a b} Penton, M. James (1997). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2nd ed (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. s. 89. ISBN . 
182. ^ ^{a b} Holden, Andrew (2002). Jehovah's Witnesses: portrait of a contemporary religious movement (İngilizce). London ; New York: Routledge. s. 163. ISBN . 
183. ^ Muramoto, O. (Mayıs 1999). "Recent developments in medical care of Jehovah's Witnesses". The Western Journal of Medicine. 170 (5): 297-301. ISSN 0093-0415. (PMC) 1305593 $2. (PMID) 10379225. 30 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
184. ^ Ransom, Heather J.; Monk, Rebecca L.; Heim, Derek (Haziran 2022). "Grieving the Living: The Social Death of Former Jehovah's Witnesses". Journal of Religion and Health (İngilizce). 61 (3): 2458-2480. doi:10.1007/s10943-020-01156-8. ISSN 0022-4197. (PMC) 9142413 $2. (PMID) 33469793. KB1 bakım: PMC biçimi ()
185. ^ Taylor, Jerome (27 Eylül 2011). "War of words breaks out among Jehovah's Witnesses". The Independent. 14 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
186. ^ "Jehovah's Witnesses church likens defectors to 'contagious, deadly disease". Sunday Herald Sun. 2 Ekim 2011. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
187. ^ Holden, Andrew (2002). Jehovah's witnesses: portrait of a contemporary religious movement (İngilizce). Londra: Routledge. s. 150. ISBN . 
188. ^ Franz, Raymond (1999). In search of Christian freedom (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. s. 351. ISBN . 
189. ^ Franz, Raymond (1999). In search of Christian freedom (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. s. 359. ISBN . 
190. ^ Holden, Andrew (2002). Jehovah's Witnesses: portrait of a contemporary religious movement (İngilizce). London ; New York: Routledge. s. 151. ISBN . 
191. ^ ^{a b} Penton, M. James (1997). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2nd ed (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. s. 249. ISBN . 
192. ^ Lawson, Ronald (1995). "Sect-State Relations: Accounting for the Differing Trajectories of Seventh-Day Adventists and Jehovah's Witnesses". Sociology of Religion. 56 (4): 351. doi:10.2307/3712195. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
193. ^ "Maintain Your Faith and Spiritual Health". The Watchtower. 1 Ekim 1989. 
194. ^ "Questions From Readers". The Watchtower. 15 Ekim 1986. 
195. ^ Penton, M. James (2013). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2. ed., repr (İngilizce). Toronto: Univ. of Toronto Press. s. 249. ISBN . 
196. ^ Penton, M. James (2013). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2. ed., repr (İngilizce). Toronto: Univ. of Toronto Press. s. 38. ISBN . 
197. ^ Botting, Heather D.; Botting, Gary Norman Arthur; Botting, Heather Denise Harden (1984). The Orwellian world of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Toronto: University of Toronto Press. s. 91. ISBN . 
198. ^ Ridley, D T (Aralık 1999). "Jehovah's Witnesses' refusal of blood: obedience to scripture and religious conscience". Journal of Medical Ethics (İngilizce). 25 (6): 469-472. doi:10.1136/jme.25.6.469. ISSN 0306-6800. (PMC) 479295 $2. (PMID) 10635500. KB1 bakım: PMC biçimi ()
199. ^ Franz, Raymond (1999). In search of Christian freedom (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. s. 38. ISBN . 
200. ^ Penton, M. James (2013). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2. ed., repr (İngilizce). Toronto: Univ. of Toronto Press. s. 248. ISBN . 
201. ^ "A Time to Speak – When?". The Watchtower. 1 Eylül 1987. 
202. ^ "Questions From Readers". The Watchtower. 15 Ekim 2000. s. 31. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
203. ^ Bill Bowen. . 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
204. ^ . Religious Tolerance.org. 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
205. ^ Cutrer, Corrie (5 Mart 2001). "Sex Abuse: Witness Leaders Accused of Shielding Molesters". Christianity Today. 24 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
206. ^ "Secret database protects paedophiles". BBC Panorama. 2003. 2 Kasım 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
207. ^ Tubbs, Sharon (22 Ağustos 2002). . St. Petersburg Times. 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
208. ^ . Jehovah's Witnesses official media website. 12 Şubat 2003. 12 Şubat 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
209. ^ "Let All Things Take Place for Upbuilding". Our Kingdom Ministry. Temmuz 2000. s. 1. 
210. ^ "Comfort for Those With a 'Stricken Spirit'". The Watchtower. 1 Kasım 1995. s. 28. 
211. ^ Hefling, Kimberley (17 Şubat 2001). "Ex-Elder Challenges Jehovah's Witnesses On Child Abuse". The Washington Post. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
212. ^ Crompton, Robert (1996). Counting the days to Armageddon: the Jehovah's Witnesses and the second presence of Christ (İngilizce). Cambridge: J. Clarke. ss. 9, 115. ISBN . 
213. ^ The Time is at Hand (İngilizce). Watch Tower Society. 1889. s. 99. 
214. ^ "The Godly Qualities of Love and Hate". The Watchtower. 15 Temmuz 1974. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
215. ^ Jehovah's Witnesses Proclaimers of God's Kingdom (İngilizce). Watch Tower Bible and Tract Society of New York. 1 Ocak 1993. s. 629. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
216. ^ Franz, Raymond (1999). In search of Christian freedom (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. ss. 18-28. ISBN . 
217. ^ Botting, Heather Denise Harden; Botting, Gary Norman Arthur (1984). The Orwellian world of Jehovah's Witnesses (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. ss. 66-69. ISBN . 
218. ^ Edmond C. Gruss (1983). The Jehovah's Witnesses and Prophetic Speculation (İngilizce). Presbyterian and Reformed Publishing Co. ss. 87-88. 
219. ^ ^{a b} "Why So Many False Alarms?". Awake!. 22 Mart 1993. ss. 3-4. 
220. ^ Reasoning From the Scriptures (İngilizce). Watch Tower Bible & Tract Society. 1989. s. 137. 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
221. ^ Revelation - Its Grand Climax (İngilizce). Watch Tower Bible & Tract Society. 1998. s. 9. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
222. ^ "Preaching Christ—Through Envy or Goodwill?". The Watchtower. 15 Mayıs 1976. 
223. ^ "Allow No Place for the Devil!". The Watchtower. 15 Mart 1986. 
224. ^ Franz, Raymond (2018). Crisis of conscience. Fifth edition (İngilizce). United States?: NuLife Press. s. 174. ISBN . OCLC 1030893479. 
225. ^ Charles Taze Russell ve Nelson H. Barbour (1907). The Three Worlds (İngilizce). 
226. ^ Charles Taze Russell (1891). The Time is at Hand (İngilizce). Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
227. ^ Melvin Dotson Curry (1992). Jehovah's Witnesses: The Millenarian World of the Watch Tower (İngilizce). Garland Publishing. 25 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
228. ^ ^{a b} Penton, M. James (2013). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2. ed., repr (İngilizce). Toronto: Univ. of Toronto Press. s. 46. ISBN . 
229. ^ The Finished Mystery: A Helping Hand for Bible Students (İngilizce). Watchtower Bible and Tract Society. 1917. ss. 485, 258. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
230. ^ J. F. Rutherford (1920). Millions Now Living Will Never Die (İngilizce). International Bible Students Association. s. 97. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
231. ^ Franz, Raymond (2018). Crisis of conscience. Fifth edition (İngilizce). United States?: NuLife Press. s. 224. ISBN . OCLC 1030893479. 
232. ^ W. E. Van Amburgh (1925). The Way to Paradise (İngilizce). International Bible Students Association. ss. 215-236. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
233. ^ J. F. Rutherford (1938). Face the Facts and learn the only one way of escape (İngilizce). s. 46-50. 21 Haziran 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
234. ^ The Watchtower. 15 Eylül 1941. s. 288.  Eksik ya da boş |başlık= ()
235. ^ The Watchtower. 1 Mayıs 1942. s. 139.  Eksik ya da boş |başlık= ()
236. ^ Watchtower. 15 Kasım 1957. s. 701.  Eksik ya da boş |başlık= ()
237. ^ Awake!. 22 Şubat 1961. s. 8.  Eksik ya da boş |başlık= ()
238. ^ (PDF) (İngilizce). Watch Tower Bible and Tract Society of New York and International Bible Students Association. 1966. ss. 29-35. 20 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
239. ^ Franz, Raymond (2018). Crisis of conscience. Fifth edition (İngilizce). United States?: NuLife Press. ss. 238-239. ISBN . OCLC 1030893479. 
240. ^ Did Man Get Here By Evolution Or By Creation?. Watchtower Bible & Tract Society. 1967. s. 161. 
241. ^ The Watchtower. 1 Mayıs 1968. s. 273.  Eksik ya da boş |başlık= ()
242. ^ Franz, Raymond (2018). Crisis of conscience. Fifth edition (İngilizce). United States?: NuLife Press. s. 246. ISBN . OCLC 1030893479. 
243. ^ Awake!. 22 Mayıs 1969. s. 15.  Eksik ya da boş |başlık= ()
244. ^ Ingersoll-Wood, Carrie S. (3 Temmuz 2022). "The Educational Identity Formation of Jehovah's Witnesses". Religion & Education (İngilizce). 49 (3): 310-338. doi:10.1080/15507394.2022.2102875. ISSN 1550-7394. 
245. ^ The Nations Shall Know That I Am Jehovah – How?. Watch Tower Bible & Tract Society. 1971. s. 216. 
246. ^ Kingdom Ministry (İngilizce). Watch Tower Society. Mayıs 1974. s. 3. 
247. ^ The Watchtower. 1 Mart 1984. s. 18-19.  Eksik ya da boş |başlık= ()
248. ^ The Watchtower. 1 Ocak 1989. s. 12.  Eksik ya da boş |başlık= ()
249. ^ "Flashes of Light - Great and Small". The Watchtower. 15 Mayıs 1995. s. 17. 
250. ^ Franz, Raymond (2018). Crisis of conscience. Fifth edition. United States?: NuLife Press. s. 184. ISBN . OCLC 1030893479. 
251. ^ Charles Taze Russell (1908). Zion's Watch Tower and Herald of Christ's Presence (İngilizce). s. 292.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor ()
252. ^ The Watchtower. 1 Kasım 1922. s. 346.  Eksik ya da boş |başlık= ()
253. ^ The Watchtower. 15 Haziran 1922. s. 333.  Eksik ya da boş |başlık= ()
254. ^ Jehovah's Witnesses - Proclaimers of God's Kingdom (İngilizce). Watch Tower Society. 1993. s. 708. 
255. ^ "Impart God's Progressive Revelation to Mankind". The Watchtower. 1 Mart 1965. ss. 158-159. 
256. ^ ehovah's Witnesses - Proclaimers of God's Kingdom (İngilizce). Watch Tower Society. 1993. s. 632. 
257. ^ "Gospel of the Kingdom". The Watchtower. 1 Temmuz 1920. 
258. ^ Penton, M. James (1997). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2nd ed. Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. ss. 20-23. ISBN . 
259. ^ Penton, M. James (1997). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2nd ed (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. s. 23. ISBN . 
260. ^ Watchtower. 1 Şubat 1925. s. 371.  Eksik ya da boş |başlık= ()
261. ^ Watchtower. 15 Mayıs 1927. s. 151.  Eksik ya da boş |başlık= ()
262. ^ Watchtower. 1 Haziran 1927.  Eksik ya da boş |başlık= ()
263. ^ ehovah's Witnesses - Proclaimers of God's Kingdom (İngilizce). Watch Tower Society. 1993. s. 142. 
264. ^ Charles Taze Russell (1886). The Battle of Armageddon (İngilizce). s. 613. 
265. ^ Penton, M. James (1997). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2nd ed (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. s. 34. ISBN . 
266. ^ Jehovah's Witnesses - Proclaimers of God's Kingdom (İngilizce). Watch Tower Society. 1993. s. 626. 
267. ^ Charles Taze Russell. ""The Corroborative Testimony of God's Stone Witness and Prophet, The Great Pyramid in Egypt", Chapter 10, Thy Kingdom Come, third volume of Studies in the Scriptures, 1910". Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
268. ^ Penton, M. James (1997). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2nd ed (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. s. 170. ISBN . 
269. ^ Charles Taze Russell (1891). Thy Kingdom Come, (İngilizce). s. 23. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
270. ^ J. F. Rutherford (1927). Creation (İngilizce). s. 294-298. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
271. ^ J. F. Rutherford (1928). The Harp Of God (İngilizce). s. 235. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
272. ^ "Locatin the Time". The Watchtower. 1 Aralık 1929. 
273. ^ "The Ten Virgins". Zion's Watch Tower and Herald of Christ's Presence (İngilizce). 1 Ekim 1879. ss. 38-41. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
274. ^ J.F. Rutherford (1929). Prophecy (İngilizce). ss. 65-66. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
275. ^ "Question and Answer". The Golden Age. 30 Nisan 1930. ss. 503-504. 
276. ^ Franz, Raymond (2018). Crisis of conscience. Fifth edition. United States?: NuLife Press. ss. 190, 204. ISBN . OCLC 1030893479. 
277. ^ Life. Watch Tower Society. 1929. s. 70.  Eksik ya da boş |başlık= ()
278. ^ Penton, M. James (1997). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2nd ed (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. s. 65. ISBN . 
279. ^ ^{a b} Franz, Raymond (1999). In search of Christian freedom (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. s. 484. ISBN . 
280. ^ . The Watchtower. 15 Haziran 1952. s. 376.  Eksik ya da boş |başlık= ()
281. ^ Franz, Raymond (1999). In search of Christian freedom (İngilizce). Atlanta: Commentary Press. s. 107. ISBN . 
282. ^ Franz, Raymond (2018). Crisis of conscience. Fifth edition (İngilizce). United States?: NuLife Press. s. 74. ISBN . OCLC 1030893479. 
283. ^ Marley Cole (1955). Jehovah's Witnesses - The New World Society (İngilizce). Vantage Press. ss. 86-89. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
284. ^ Franz, Raymond (2018). Crisis of conscience. Fifth edition (İngilizce). United States?: NuLife Press. s. 188. ISBN . OCLC 1030893479. 
285. ^ Franz, Raymond (2018). Crisis of conscience. Fifth edition (İngilizce). United States?: NuLife Press. ss. 206-211. ISBN . OCLC 1030893479. 
286. ^ The Watchtower. 1 Temmuz 1963. s. 412.  Eksik ya da boş |başlık= ()
287. ^ "Maintaining a Balanced Viewpoint Toward Disfellowshiped Ones". The Watchtower. 1 Ağustos 1974. s. 471. 
288. ^ "Maintaining a Balanced Viewpoint Toward Disfellowshiped Ones". The Watchtower. 1 Ağustos 1974. s. 467. 
289. ^ "Maintaining a Balanced Viewpoint Toward Disfellowshiped Ones". 1 Ağustos 1974. ss. 471-472. 
290. ^ "Maintaining a Balanced Viewpoint Toward Disfellowshiped Ones". The Watchtower. 1 Ağustos 1974. s. 471. 
291. ^ "If a Relative Is Disfellowshiped". The Watchtower. 15 Eylül 1981. s. 28. 
292. ^ "Disfellowshiping—How to View It". The Watchtower. 15 Eylül 1981. ss. 24-25. 
293. ^ Penton, M. James (1997). Apocalypse delayed: the story of Jehovah's Witnesses. 2nd ed (İngilizce). Toronto ; Buffalo: University of Toronto Press. ss. 299-300. ISBN . 
294. ^ "Disfellowshiping—How to View It". The Watchtower. 5 Eylül 1981. s. 23. 
295. ^ Franz, Raymond (2018). Crisis of conscience. Fifth edition (İngilizce). United States?: NuLife Press. ss. 357-359. ISBN . OCLC 1030893479. 
296. ^ ^{a b} Edmund C. Gruss (1975). Jehovah's Witnesses and Prophetic Speculation (İngilizce). Presbyterian and Reformed Publishing Co. s. 42. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 
297. ^ Alan Rogerson (1969). Millions Now Living Will Never Die (İngilizce). Constable. s. 105. Erişim tarihi: 21 Haziran 2024. 

Bibliyografya

• (1975). The Trumpet of Prophecy: A Sociological Study of Jehovah's Witnesses. Basil Blackwell. ISBN . 
• Botting, Heather; Botting, Gary (1984). The Orwellian World of Jehovah's Witnesses. University of Toronto Press. ISBN . 
• Botting, Gary (1993). Fundamental Freedoms and Jehovah's Witnesses. University of Calgary Press. ISBN . 
• Chryssides, George D. (1999). Exploring New Religions. Londra: Continuum. ISBN . 
• Chryssides, George D. (2008). Historical Dictionary of Jehovah's Witnesses. Scarecrow Press. ISBN . 
• Chryssides, George D. (2016). Jehovah's Witnesses: Continuity and Change. Londra: Routledge. ISBN . 
• Conser, Walter H.; Twiss, Sumner B. (1997). Religious Diversity and American Religious History. University of Georgia Press. 
• Crompton, Robert (1996). Counting the Days to Armageddon. Cambridge: James Clarke & Co. ISBN . 
• Edwards, Linda (2001). A Brief Guide to Beliefs. Louisville, Kentucky: Westminster John Knox Press. ISBN . 
• Ferm, Vergilius Ture Anselm (1948). Religion in the Twentieth Century. New York: The Philosophical Library. 
• Garbe, Detlef (2008). Between Resistance and Martyrdom: Jehovah's Witnesses in the Third Reich. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press. ISBN . 
• Gruss, Edmond C. (1970). Apostles of Denial: An Examination and Exposé of the History, Doctrines and Claims of the Jehovah's Witnesses. Presbyterian and Reformed Publishing Co. ISBN . 
• Hesse, Hans (2001). Persecution and Resistance of Jehovah's Witnesses During the Nazi-Regime. Chicago: Edition Temmen c/o. ISBN . 
• Holden, Andrew (2002). Jehovah's Witnesses: Portrait of a Contemporary Religious Movement. Routledge. ISBN . 
• Mannix, Daniel P. (1958). Those About to Die. 
• Manwaring, David R. (1962). Render Unto Caesar, The Flag-Salute Controversy. 
• (1997). Apocalypse Delayed: The Story of Jehovah's Witnesses. University of Toronto Press. ISBN .  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor ()
• Pierson, A. N.; Hoskins, I. F.; Hirsh, R. H.; Wright, J. D. (1917). Light After Darkness (PDF). 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından (PDF). 
• Rogerson, Alan (1969). Millions Now Living Will Never Die: A Study of Jehovah's Witnesses. Constable & Co, London. ISBN . 
• Stark, Rodney; (1997). "Why the Jehovah's Witnesses Grow so Rapidly: A Theoretical Application" (PDF). . 12 (2). doi:10.1080/13537909708580796. 28 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF). 
• Avukatlar Samih Turgay Ünal ve Anibal Akdamar: Türkiye'de Laiklik İlkesi ve Yehova'nın Şahitleri, İstanbul 1983
• Watch Tower, Bible and Tract Society: Jehovah's Witnesses – Proclaimers of God's Kingdom, 1993

Dış bağlantılar

• jw.org - Yehova’nın Şahitlerinin resmî web sitesi 28 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

Wikimedia Commons'ta Yehova'nın Şahitleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.