Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adhezyon aşınması veya adhezif aşınma (İngilizce; adhesive wear, Almanca; adhäsiver verschleiß), yapışma, ovalanma ve kavrama olarak da bilinen, birbirine temas eden cisimlerin temas yüzeylerinin, bir normal kuvvet etkisi altında izafi hareket yapmaları sırasında görülebilen bir aşınma türüdür.
Aşınma mekanizması
Birbiriyle temasta olan iki cismin gerçek temas yüzeyleri yüzey pürüzlüğü sebebiyle aslında çok çok küçük olduğundan, gerçek temas yüzeyine normal kuvvet sebebiyle etkiyen basınç oldukça büyük değerler alır. Bu noktalardaki gerilmeler çok küçük yük durumlarında dahi sınırına erişirler ve akarak uğrarlar. Plastik deformasyona uğrayan bu yüzeyler üzerinden cisimler, birbirine mikro kaynaklar ile bağlanırlar. Bu sırada iki cisim arasında devam eden izafi hareket sebebiyle kaynak bağı kopar. Bu kopma sonucu diğer cisme göre yumuşak olan malzemeden imal edilmiş cismin yüzeyinde boşluklar oluşur, diğer yüzeydeyse çıkıntılar meydana gelir ve iki yüzey arasına adhezif parçacıklar dökülür.
Adhezyon aşınması, benzer ve kolay alaşım yapabilen malzemeler arasında meydana gelmekte ve tüm temas noktalarında meydana gelmemekte, yalnızca bir kısmında oluşmaktadır. Adhezyon aşınması yüzey pürüzlüğünü bozduğu ve adhezif parçacıklara sebep olduğu için abrazyon aşınmasına da zemin hazırlar. Adhezyon aşınması ile abrzayon aşınması aynı anda görülmez.İki yüzey arasına çevre etkisiyle sert partiküller girdiğinde veya adhezif parçacıklar oluştuğunda yani abrazyon aşınması için gerekli koşullar sağlandığında adhezyon aşınması oluşmaz.
Kohezyon ve Adhezyon İster katı, ister sıvı, isterse gaz hâli olsun bir maddenin atomları arasında birbirlerine karşı kuvvet etkileşimleri vardır. Aralarında uygun bir mesafe bulunan iki atom arasında çekme kuvveti tesirlidir. Eğer iki atom, bu çekme kuvvetinin tesiri ile birbirine çok fazla yaklaşırsa bu defa birbirlerini itmeye başlarlar. İtme ve çekme kuvvetlerinin dengelendiği mesafede atomlar en kararlı konumlarında bulunur.
Bir atomu kararlı konumundan ayırmak, yani diğer atoma yaklaştırmak veya uzaklaştırmak için enerjiye ihtiyaç vardır. Gereken bu enerji miktarı katı madde atomları için büyük, sıvılar için küçük, gazlar için ise ihmal edilebilecek kadar azdır. Böylece katı madde katılığını muhafaza eder, sıvılar ise moleküllerarası kuvvetlerin gaz hâlinden oldukça büyük olması sebebiyle, katılar gibi hacimlerini muhafaza eder, fakat akışkan bir özellik kazanırlar. Bir maddenin atomları arasındaki bu çekme kuvvetlerine kohezyon adı verilir.
Atomlararası kuvvetler sadece aynı madde içerisinde tesir göstermezler. Bir maddenin atomu ile diğer bir maddenin atomu arasında da çekme kuvvetleri mevcuttur ve buna da adhezyon adı verilir. Bir bardak içerisindeki suyu ele aldığımızda; su moleküllerinin kendi aralarındaki çekme kuvvetleri kohezyon, bardak molekülleri ile su molekülleri arasındaki çekim kuvvetleri ise adhezyondur.
Aşınma hızı
Aşınma hızı yüzeylerin izafi hızına ve normal kuvvete bağlıdır. Genelde yüksek kayma hızlarında ve büyük yüklerde görülen bir aşınma şeklidir. Cisimlerin etrafındaki gazların aşınma hızına etkisi büyüktür. Karbon dioksitli ve azotlu ortamda aşınma hızı havaya göre oldukça düşmektedir. Yine oksitlenme ve nem sebebiyle oluşan korozyon tabakası da adhezyon hızını önemli ölçüde artırmaktadır.
Adhezyona karşı alınabilecek önlemler
Yağlamanın sürtünme ve aşınmanın önlenmesi açısından önemi büyüktür. Doğru bir yağlayıcı seçimi ve iyi bir yağlama yöntemiyle bölgesinde dahi adhezyon aşınması önlenebilir. Yüksek hız ve basınç altındaki yüzeyler arasına katkılı (aditifli) bir yağlayıcı konulmasıyla adhezyon aşınmasının önüne geçilebilir.
Birbiriyle çalışan makine elemanları için uygun malzeme seçimi çok önemlidir. Lamel grafitli gri dökme demirler, iç yapıları olduğu zaman, düşük izafi hızlarda mükemmel yağlayıcıdırlar. Yine kalay, selenyum, arsenik ve tellür gibi metaller de adhezyon aşınması görülmemektedir. Sürtünme ve adhezyon aşınmasının önemli olduğu makine elemanları (örneğin kaymalı yataklarda) bu metallerin alaşımları tercih edilirse aşınmanın önüne iyi bir yağlamayla geçilir.
Makine elemanlarının yüzeylerinin sertleştirilmesi aşınmayı oldukça yavaşlatır. Birbirine temas eden makine elemanlarının yüzeylerinden birinin diğerine göre nispeten daha sert olması, adhezyon aşınmasının yumuşak malzemede oluşmasını ve yumuşak malzemenin sert malzeme üzerinde birikimini, dolayısıyla sert parçanın adhezyon aşınmadan korunmasını sağlar.
Adhezif aşınmaya yüzey pürüzlüğünün etkisi de oldukça büyüktür. Makine konstrüksiyonu ve imalatında bu husus göz önünde mutlaka bulundurulmalıdır.
Yenme
Yenme, adhezyon aşınmasının bir türüdür. Yenme olayı, yağlama ve soğutma yetersizliğinden kaynaklanan ve iki yüzey arasında ani ve kuvvetli bir kaynaklanmayla kendini gösteren bir ani aşınma olayıdır. Ani kaynaklanmanın sebebi o noktada oluşan yüksek sıcaklıktır. Bazı durumlarda yüzeyler kilitlenir ve birbirinden ayrılamaz, ayrılsa da yüzeyler bozulduğundan makine elemanı artık kullanılamaz hale gelir. Kaymalı yataklarda görülen olayı yenme olayına en güzel örnektir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Askeland, Donald R.; Malzeme Bilimi ve Mühendislik Malzemeleri - Cilt 2, Nobel Yayın Dağıtım,
- Akkurt, Mustafa; Makina Elemanları - Cilt 3, Birsen Yayınevi,
- Issler, L.; Hasar Bilgisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, 1976
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Adhezyon asinmasi veya adhezif asinma Ingilizce adhesive wear Almanca adhasiver verschleiss yapisma ovalanma ve kavrama olarak da bilinen birbirine temas eden cisimlerin temas yuzeylerinin bir normal kuvvet etkisi altinda izafi hareket yapmalari sirasinda gorulebilen bir asinma turudur Bir kam mili uzerinde zamanla olusmus adhezyon asinmasi ve abrazyon asinmasi beraber gorulmekte Asinma mekanizmasiBirbiriyle temasta olan iki cismin gercek temas yuzeyleri yuzey puruzlugu sebebiyle aslinda cok cok kucuk oldugundan gercek temas yuzeyine normal kuvvet sebebiyle etkiyen basinc oldukca buyuk degerler alir Bu noktalardaki gerilmeler cok kucuk yuk durumlarinda dahi sinirina erisirler ve akarak ugrarlar Plastik deformasyona ugrayan bu yuzeyler uzerinden cisimler birbirine mikro kaynaklar ile baglanirlar Bu sirada iki cisim arasinda devam eden izafi hareket sebebiyle kaynak bagi kopar Bu kopma sonucu diger cisme gore yumusak olan malzemeden imal edilmis cismin yuzeyinde bosluklar olusur diger yuzeydeyse cikintilar meydana gelir ve iki yuzey arasina adhezif parcaciklar dokulur Adhezyon asinmasi benzer ve kolay alasim yapabilen malzemeler arasinda meydana gelmekte ve tum temas noktalarinda meydana gelmemekte yalnizca bir kisminda olusmaktadir Adhezyon asinmasi yuzey puruzlugunu bozdugu ve adhezif parcaciklara sebep oldugu icin abrazyon asinmasina da zemin hazirlar Adhezyon asinmasi ile abrzayon asinmasi ayni anda gorulmez Iki yuzey arasina cevre etkisiyle sert partikuller girdiginde veya adhezif parcaciklar olustugunda yani abrazyon asinmasi icin gerekli kosullar saglandiginda adhezyon asinmasi olusmaz Kohezyon ve Adhezyon Ister kati ister sivi isterse gaz hali olsun bir maddenin atomlari arasinda birbirlerine karsi kuvvet etkilesimleri vardir Aralarinda uygun bir mesafe bulunan iki atom arasinda cekme kuvveti tesirlidir Eger iki atom bu cekme kuvvetinin tesiri ile birbirine cok fazla yaklasirsa bu defa birbirlerini itmeye baslarlar Itme ve cekme kuvvetlerinin dengelendigi mesafede atomlar en kararli konumlarinda bulunur Bir atomu kararli konumundan ayirmak yani diger atoma yaklastirmak veya uzaklastirmak icin enerjiye ihtiyac vardir Gereken bu enerji miktari kati madde atomlari icin buyuk sivilar icin kucuk gazlar icin ise ihmal edilebilecek kadar azdir Boylece kati madde katiligini muhafaza eder sivilar ise molekullerarasi kuvvetlerin gaz halinden oldukca buyuk olmasi sebebiyle katilar gibi hacimlerini muhafaza eder fakat akiskan bir ozellik kazanirlar Bir maddenin atomlari arasindaki bu cekme kuvvetlerine kohezyon adi verilir Atomlararasi kuvvetler sadece ayni madde icerisinde tesir gostermezler Bir maddenin atomu ile diger bir maddenin atomu arasinda da cekme kuvvetleri mevcuttur ve buna da adhezyon adi verilir Bir bardak icerisindeki suyu ele aldigimizda su molekullerinin kendi aralarindaki cekme kuvvetleri kohezyon bardak molekulleri ile su molekulleri arasindaki cekim kuvvetleri ise adhezyondur Asinma hiziAsinma hizi yuzeylerin izafi hizina ve normal kuvvete baglidir Genelde yuksek kayma hizlarinda ve buyuk yuklerde gorulen bir asinma seklidir Cisimlerin etrafindaki gazlarin asinma hizina etkisi buyuktur Karbon dioksitli ve azotlu ortamda asinma hizi havaya gore oldukca dusmektedir Yine oksitlenme ve nem sebebiyle olusan korozyon tabakasi da adhezyon hizini onemli olcude artirmaktadir Adhezyona karsi alinabilecek onlemlerYaglamanin surtunme ve asinmanin onlenmesi acisindan onemi buyuktur Dogru bir yaglayici secimi ve iyi bir yaglama yontemiyle bolgesinde dahi adhezyon asinmasi onlenebilir Yuksek hiz ve basinc altindaki yuzeyler arasina katkili aditifli bir yaglayici konulmasiyla adhezyon asinmasinin onune gecilebilir Birbiriyle calisan makine elemanlari icin uygun malzeme secimi cok onemlidir Lamel grafitli gri dokme demirler ic yapilari oldugu zaman dusuk izafi hizlarda mukemmel yaglayicidirlar Yine kalay selenyum arsenik ve tellur gibi metaller de adhezyon asinmasi gorulmemektedir Surtunme ve adhezyon asinmasinin onemli oldugu makine elemanlari ornegin kaymali yataklarda bu metallerin alasimlari tercih edilirse asinmanin onune iyi bir yaglamayla gecilir Makine elemanlarinin yuzeylerinin sertlestirilmesi asinmayi oldukca yavaslatir Birbirine temas eden makine elemanlarinin yuzeylerinden birinin digerine gore nispeten daha sert olmasi adhezyon asinmasinin yumusak malzemede olusmasini ve yumusak malzemenin sert malzeme uzerinde birikimini dolayisiyla sert parcanin adhezyon asinmadan korunmasini saglar Adhezif asinmaya yuzey puruzlugunun etkisi de oldukca buyuktur Makine konstruksiyonu ve imalatinda bu husus goz onunde mutlaka bulundurulmalidir YenmeYenme adhezyon asinmasinin bir turudur Yenme olayi yaglama ve sogutma yetersizliginden kaynaklanan ve iki yuzey arasinda ani ve kuvvetli bir kaynaklanmayla kendini gosteren bir ani asinma olayidir Ani kaynaklanmanin sebebi o noktada olusan yuksek sicakliktir Bazi durumlarda yuzeyler kilitlenir ve birbirinden ayrilamaz ayrilsa da yuzeyler bozuldugundan makine elemani artik kullanilamaz hale gelir Kaymali yataklarda gorulen olayi yenme olayina en guzel ornektir Ayrica bakinizTriboloji AsinmaKaynakcaAskeland Donald R Malzeme Bilimi ve Muhendislik Malzemeleri Cilt 2 Nobel Yayin Dagitim ISBN 975 591 106 5 Akkurt Mustafa Makina Elemanlari Cilt 3 Birsen Yayinevi ISBN 975 511 179 4 Issler L Hasar Bilgisi Karadeniz Teknik Universitesi Yayinlari 1976