Yünnan (Çince (basitleştirilmiş): 云南; Çince (geleneksel): 雲南; pinyin: Yúnnán), Çin'in güneybatısında bulunan bir eyalet. Yüzölçümü yaklaşık 394.000 km2, 2010 itibarıyla yaklaşık 46 milyon kişilik nüfusa sahip. Eyaletin başkenti, kendisi de eskiden "Yünnan" olarak bilinen Kunming şehri. Yünnan eyaleti kuzeyde Siçuan eyaleti, kuzeydoğuda Guizhou eyaleti, doğuda Guangksi Zhuang Özerk Bölgesi, güneydoğuda Vietnam, güneyde Laos, batıda Birmanya ve kuzeybatıda Tibet Özerk Bölgesi ile sınır paylaşmaktadır.
Yünnan Eyaleti | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Kısaltmalar: 滇 (pinyin: Diān (bazen de 云/雲 Yún)) | ||||||||||||||
![]() | ||||||||||||||
Adın kökeni | "'nın güneyi" | |||||||||||||
İdari birim türü | Eyalet | |||||||||||||
Başkenti (ve en büyük şehri) | Kunming | |||||||||||||
ÇKP Komitesi Sekreteri | ||||||||||||||
Vali | ||||||||||||||
Yüzölçümü | 394.000 km² (8.) | |||||||||||||
Nüfusu (2020) - Nüfus yoğunluğu | 47.209.277 (12.) 120 kişi/km² (24.) | |||||||||||||
GSYİH (2013) - kişi başına | CNY 1,2 trilyon (24.) CNY 25.500 (30ncu) | |||||||||||||
İGE (2010) | 0,609 (orta) (29.) | |||||||||||||
Başlıca etnik gruplar | Han - %67 Yi - %11 - %3,6 - %3,4 Zhuang - %2,7 (Dai) - %2,7 Miao - %2,5 Hui - %1,5 Tibetli - %0,3 (De'anglar) - %0,19 | |||||||||||||
İl düzeyi | 16 | |||||||||||||
İlçe düzeyi | 129 | |||||||||||||
Belde düzeyi† | 1565 | |||||||||||||
(ISO 3166-2) | CN-53 | |||||||||||||
Resmî websitesi http://www.yn.gov.cn (Çince) | ||||||||||||||
Yünnan dağlık bir bölgede bulunmaktadır. Nüfusun çoğu eyaletin doğusunda yaşamaktadır. Yünnan, doğal kaynaklar bakımından zengindir ve Çin'deki bitki yaşamının en büyük çeşitliliğine sahiptir. Çin'deki yaklaşık 30.000 damarlı bitki çeşidinden Yünnan'de 17.000'den fazla mevcuttur. Yünnan üstelik Çin'deki en büyük alüminyum, kurşun, çinko ve kalay rezervlerine sahiptir ve büyük bakır ve nikel rezervleri de var.
Eyalet nüfusunun %34'ünün etnik azınlıklardan oluşmasıyla Yünnan, Çin'in etnik açıdan en çeşitli yapıya sahip eyaletlerindendir. Yiler, , Haniler, Zhuanglar, (Dailar) ve Miaolar eyaletteki başlıca etnik azınlık gruplarını oluşturmaktadır.
Kökenbilim
"Yünnan" ismi ilk olarak Han Hanedanı'nın günümüz yakınlarında oluşturduğu Yünnan İlçesi'ne atfen kullanıldı.Tang Hanedanı boyunca İmparator Xuanzong, krallığının Yünnan İlçesi'nden ortaya çıkması nedeniyle Nanzhao krallığının kurucusu 'ya "Yünnan Kralı" unvanını verdi. Yünnan Kralı'nın hakim olduğu topraklar gitgide çoğaldı, "Yünnan" da gitgide bu alanın ortak ismi hâline geldi. 'nın işgâl altına girmesinden sonra Yuan Hanedanı Yünnan Eyaleti'ni oluşturdu.
Han Hanedanı kaynaklarında "Yünnan" isminin etimolojisi kaydedilmedi ve bu ismin kökenleri hakkında birçok teori mevcuttur. En yaygın teorilerden birine göre, "Yünnan" ismi "renkli bulutların güneyinde" (彩云之南) anlamına gelmektedir. Dian Lüe (滇略) ve Yünnan Genel Yıllıkları (云南通志) gibi Ming Hanedanı kaynakları bu teoriyi desteklemektedir. Ancak çağdaş tarihçi , bu teorinin ismin kökenini açıklamakta fazla yüzeysel olduğunu belirtmiştir. Başka yaygın bir teoriye göre isim " 'nın güneyi" (云岭之南) anlamına gelmektedir, fakat bu teorinin yanlış olduğu gösterilmiştir, zira "Yunling Dağları" ismi ilk olarak Tang Hanedanı (618-907) kaynaklarında, yani "Yünnan" isminden (Han Hanedanı, MÖ 202–MS 220) çok daha sonra ortaya çıktı. Çağdaş araştırmalar daha fazla teori ileri sürmekte. You Zhong'a göre "Yünnan", "bulutlu dağın (yani ) güneyi", Wu Guangfan'a göre ise "Yünnan" veya kaynaklanmaktadır.
İdari yapılanma
Yünnan Eyaleti'nin İdari Bölümleri | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() (Qujing) (Baoshan) (Pu'er) Chuxiong Yi Öİ Wenshan Zhuang ve Miao Öİ Dehong Dai ve Jingpo Öİ Nujiang Lisu Öİ Dêqên (Diqing) Tibet Öİ | ||||||||||
Bölüm kodu | İsim | Çince Pinyin | Alan (km2) | Nüfus (2020 Nüfus Sayımı) | Merkez | İlçe düzeyi böllümler | ||||
Semtler | İlçe düzeyi şehirler | İlçeler | Özerk ilçeler | |||||||
530000 | Yünnan Eyaleti | 云南省 Yúnnán Shěng | 383.186,35 | 47.209.277 | Kunming Şehri | 17 | 18 | 65 | 29 | |
— İl düzeyi şehirler — | ||||||||||
530100 | Kunming Şehri | 昆明市 Kūnmíng Shì | 21.012,54 | 8.460.088 | 7 | 1 | 3 | 3 | ||
530300 | (Qujing Şehri) | 曲靖市 Qūjìng Shì | 28.934,91 | 5.765.775 | 3 | 1 | 5 | |||
530400 | Yuxi Şehri | 玉溪市 Yùxī Shì | 14.942,12 | 2.249.502 | 2 | 1 | 3 | 3 | ||
530500 | (Baoshan Şehri) | 保山市 Bǎoshān Shì | 19.062,16 | 2.431.211 | 1 | 1 | 3 | |||
530600 | Zhaotong Şehri | 昭通市 Zhāotōng Shì | 22.439,79 | 5.092.611 | 1 | 1 | 9 | |||
530700 | Lijiang Şehri | 丽江市 Lìjiāng Shì | 20.554,38 | 1.253.878 | 1 | 2 | 2 | |||
530800 | (Pu'er Şehri) | 普洱市 Pǔ'ěr Shì | 44.265,74 | 2.404.954 | 1 | 9 | ||||
530900 | Lincang Şehri | 临沧市 Líncāng Shì | 23.620,15 | 2.257.991 | 1 | 4 | 3 | |||
— Özerk iller — | ||||||||||
532300 | (Chuxiong Yi Özerk İli) | 楚雄彝族自治州 Chǔxióng Yízú Zìzhìzhōu | 28.438,41 | 2.416.747 | 2 | 8 | ||||
532500 | Honghe Hani ve Yi Özerk İli | 红河哈尼族彝族自治州 Hónghé Hānízú Yízú Zìzhìzhōu | 32.170,90 | 4.478.422 | 4 | 6 | 3 | |||
532600 | (Wenshan Zhuang ve Miao Özerk İli) | 文山壮族苗族自治州 Wénshān Zhuàngzú Miáozú Zìzhìzhōu | 31.407,13 | 3.503.218 | 1 | 7 | ||||
532800 | Xishuangbanna Dai Özerk İli | 西双版纳傣族自治州 Xīshuāngbǎnnà Dǎizú Zìzhìzhōu | 19.096,05 | 1.301.407 | Jinghong Şehri | 1 | 2 | |||
532900 | Dali Bai Özerk İli | 大理白族自治州 Dàlǐ Báizú Zìzhìzhōu | 28.299,47 | 3.337.559 | (Dali Şehri) | 1 | 8 | 3 | ||
533100 | (Dehong Dai ve Jingpo Özerk İli) | 德宏傣族景颇族自治州 Déhóng Dǎizú Jǐngpōzú Zìzhìzhōu | 11.172,24 | 1.315.709 | (Mang Şehri) | 2 | 3 | |||
533300 | (Nujiang Lisu Özerk İli) | 怒江傈僳族自治州 Nùjiāng Lìsùzú Zìzhìzhōu | 14.584,51 | 552.694 | (Lushui Şehri) | 1 | 1 | 2 | ||
533400 | (Diqing Tibet Özerk İli) | 迪庆藏族自治州 Díqìng Zàngzú Zìzhìzhōu | 23.185,87 | 387.511 | 1 | 1 | 1 |
Nüfus
Tarihî nüfus | ||
---|---|---|
Yıl | Nüfus | %± |
1912 | 9,468,000 | — |
1928 | 13,821,000 | %+46.0 |
1936-37 | 12,042,000 | %−12.9 |
1947 | 9,066,000 | %−24.7 |
1954 | 17,472,737 | %+92.7 |
1964 | 20,509,525 | %+17.4 |
1982 | 32,553,817 | %+58.7 |
1990 | 36,972,610 | %+13.6 |
2000 | 42,360,089 | %+14.6 |
2010 | 45,966,239 | %+8.5 |
2020 | 47,209,277 | %+2.7 |
Etnik gruplar
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh4THpFekwwVjBhRzVwWTE5dGFXNXZjbWwwYVdWelgyRnlaV0Z6WDJsdVgxbDFibTVoYmk1d2JtY3ZNakl3Y0hndFJYUm9ibWxqWDIxcGJtOXlhWFJwWlhOZllYSmxZWE5mYVc1ZldYVnVibUZ1TG5CdVp3PT0ucG5n.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTloTDJGbEwxTm9hV3hwYmw5WmRXNXVZVzVmUTJocGJtRmZXV2t0VUdWdmNHeGxMVEF4TG1wd1p5OHlNakJ3ZUMxVGFHbHNhVzVmV1hWdWJtRnVYME5vYVc1aFgxbHBMVkJsYjNCc1pTMHdNUzVxY0djPS5qcGc=.jpg)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTltTDJZeEwweHBhbWxoYm1kZldYVnVibUZ1WDBOb2FXNWhYMEpwYkd4aWIyRnlaQzFwYmkxRWIyNW5ZbUV0VEdGdVozVmhaMlV0TURFdWFuQm5Mekl5TUhCNExVeHBhbWxoYm1kZldYVnVibUZ1WDBOb2FXNWhYMEpwYkd4aWIyRnlaQzFwYmkxRWIyNW5ZbUV0VEdGdVozVmhaMlV0TURFdWFuQm4uanBn.jpg)
Yünnan'da büyük oranda etnik çeşitlilik mevcuttur. Çin'deki tüm eyaletler ve özerk bölgelerin arasındaki en yüksek sayıda etnik gruba sahiptir. Çin'in resmî olarak tanıdığı 56 etnik grubun 25'i Yünnan'da bulunmaktadır. Eyalet nüfusunun yaklaşık %38'i etnik azınlıklara aittir; örneğin Yi, (Bai) , Hani, Tay, Dai , Miao, (Lisu), Hui, (Lahu), Va, (Naşi), (Yao), Tibetli, (Jingpo), (Blang) , (Pumi), (Nu), (Achang), (Jino), , (Derung), Mançu, ve (Buyei) halkları. Birçok diğer grup da bulunmaktadır, fakat bunlar ne sabit yerleşimlerde yaşamakta ne de eyalette resmî olarak var olma statüsüne layık görmenin koşulu olan 5 binden fazla bir nüfusa sahip olmayı yerine getirmektedirler. Kimi gruplar ise kendilerine özgü ulusal kimliklere sahip olmalarına rağmen resmî açıdan diğer grupların bir parçası olarak tanınırlar; ör. resmen (Naşi halkının) bir parçası olarak tanınan Mosuo halkı.
Yünnan'ın farklı etnik grupları tüm eyalet çapına dağılmış durumdadır. 4,5 milyonluk toplam bir nüfusla sınır alanları ve nehir vadilerinde yaşayan on farklı etnik grup var; bunlar Hui, Mançu, (Bai) , (Naşi), Moğol, Zhuang, Dai , (Achang), (Buyei) ve halklarıdır. Alçak dağlık alanlarda 5 milyonluk toplam bir nüfusla Hani, (Yao), (Lahu), (Wa) , (Jingpo), (Blang) ve (Jino) halkları yaşamaktadır. Yüksek dağlak alanlarda ise dört milyonluk toplam bir nüfusla Miao, (Lisu), Tibetli, (Pumi) ve (Derung) halkları yaşamaktadır.
Aşağıdaki tablo, 2010 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na dayanarak Yünnan'da nüfusları en az 5 bin olan etnik gruplarını nüfuslarıyla göstermektedir:
Etnik grup | Nüfus |
---|---|
Han | 30.617.580 |
Yi | 5.041.210 |
Hani | 1.629.508 |
(Bai) | 1.564.901 |
Dai | 1.222.836 |
Zhuang | 1.215.260 |
Miao | 1.202.705 |
Hui | 698.265 |
(Lisu) | 668.336 |
(Lahu) | 475.011 |
Va | 400.814 |
(Naşi) | 309.858 |
(Yao) | 219.914 |
(Jingpo) | 142.956 |
Tibetli | 142.257 |
(Blang) | 116.573 |
(Buyei) | 58.790 |
(Pumi) | 42.043 |
(Achang) | 38.059 |
(Nu) | 31.821 |
(Jino) | 22.759 |
Moğol | 22.624 |
(Palaung) | 20.186 |
Mançu | 13.490 |
8.834 | |
(Derung) | 6.353 |
Tujia | 5.963 |
(Tu) | 5.632 |
Diller
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTlqTDJNNEwwVjBhRzV2YkdsdVozVnBjM1JwWTE5bmNtOTFjSE5mYVc1ZldYVnVibUZ1WDFCeWIzWnBibU5sWHlVeU9ERTVOekVsTWprdWFuQm5Mekl3TUhCNExVVjBhRzV2YkdsdVozVnBjM1JwWTE5bmNtOTFjSE5mYVc1ZldYVnVibUZ1WDFCeWIzWnBibU5sWHlVeU9ERTVOekVsTWprdWFuQm4uanBn.jpg)
Yünnan'da konuşulan Çince lehçelerinin çoğu (Beifanghua) (Mandarin) grubunun dalına aittir; bu nedenle komşu Siçuan ve Guizhou eyaletlerinde konuşulan lehçelere çok benzemektedir. Birçok Yünnan lehçesinde bulunan dikkate değer özelliklerin bazıları sözcük sonunda yer alan /(n)/ ile /ŋ/ sesleri arasındaki ayrımın kısmen veya tamamen kaybolması ve /y/ sesinin var olmamasıdır. Yöresel lehçelere ek olarak çoğu insan, medya, hükûmet ve eğitimde kullanılan Standart Çince (Putonghua) dilini de konuşur.
Yünnan'ın etnik çeşitliliği dilsel çeşitliliğinde de yansıtılır. Yünnan'da Yi, Tibet, , , , ve gibi Tibet-Birman dilleri; Zhuang, , , , ve gibi Tay dilleri; ve (Hmong-Mien dilleri) konuşulur.
,Naşi halkı, günümüzde kullanılmaya devam eden Dünya'daki tek piktografik yazı sistemi olan
nı kullanır. Dongba yazısı esasen Dongba rahiplerine ritüellerinin nasıl yerine getirmek gerektiklerine dair talimatlar vermek için kullanılırdı; günümüzde ise daha çok turistlerin ilgisini çekmenin bir özellik olarak işlev gösterir. Belki en çok tanınan Batılı Dongba uzmanı 'tur.Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Yünnan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Kaynakça
- ^ a b . 云南省统计局. 10 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ 杨跃生; 云南省祥云县志编纂委员会 (1996). 祥云县志. Pekin: . s. 7. ISBN .
- ^ a b c d 吴光泛; 云南省地名委员会办公室 (1988). 云南地名探源. Kunming: . s. 8,78–80. ISBN .
- ^ a b c 尤中 (1990). 云南地方沿革史. Kunming: . ss. 3-5.
- ^ a b ; 王天良; 邹逸麟; 郑宝恒; 胡菊兴 (1980). 我国省区名称的来源. Fudan Journal (Social Science Edition) (S1): 128.
- ^ "中华人民共和国县以上行政区划代码". 中华人民共和国民政部. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2020.
- ^ 中华人民共和国民政部 (Ağustos 2014). 《中国民政统计年鉴2014》. 中国统计出版社. ISBN .
- ^ . 27 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014.
- ^ . 31 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014.
- ^ . 31 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014.
- ^ . 31 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014.
- ^ . . 5 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . . 14 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . . 10 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . . 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . . 29 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . . 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "FACTBOX-Key takeaways from China's 2020 population census". Reuters. 11 Mayıs 2021. 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
- ^ . Windrug.com. 2 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2013.
- ^ 国务院人口普查办公室、国家统计局人口和就业统计司 (Devlet Konseyi Sayım Dairesi, Ulusal İstatistik Bürosu Nüfus ve İstihdam İstatistikleri Dairesi) ((Ed.)). "1-6 各地区分性别、民族的人口" [1-6 Cinsiyet ve etnik kökene göre nüfus]. 中国2010年人口普查资料 (Çin'in 2010 Nüfus Sayımı Verileri) (Çince). 中国统计出版社 (Çin İstatistik Yayımevi). 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.
Dış bağlantılar
![]() | Çin Halk Cumhuriyeti'deki yerleşim yeri ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar