Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yusuf Has Hacib (Karahanlı Türkçesi: يوسف خاصّ حاجب Yūsuf Hāss Hācib; Arapça: يوسف خاصّ حاجب Yūsuf Khāss Hājib), Türk tarihi ve kültürü açısından son derece önemli olan Kutadgu Bilig siyasetnamesini yazmıştır.
Yusuf Has Hacib | |
|---|---|
 Yusuf Has Hacip'in 1000 Kırgızistan Somu üzerindeki resmi. | |
| Doğum | 1017 Balasagun - Karahanlı Devleti |
| Ölüm | 1077 Kaşgar - Karahanlı Devleti |
| Meslek | Astronom, Yazar |
Hakkında
Türk tarihi kaynaklarında Karahanlılar dönemi hakkında yeterli bilgi olmadığı gibi; bu devlet tebaasından olan “Balasagunlu Yusuf” hakkında bilgiler de yok denecek kadar azdır. 1017-1019 yılları arasında doğduğu rivayet edilmektedir. Dönemin Kuz-Ordu isimli şehri Balasagun'da doğmuştur. Kendisinin tam bir biyografisi henüz oluşturulamamıştır. Büyük eseri boyunca adını bile sadece bir kez, "Kitap sahibi Yusuf, büyük has hacib, kendi kendine nasihat eder" başlıklı, son bölümünde anmıştır. Bu başlıktan baş olduğu da anlaşılmaktadır. İyi bir eğitim görmüştür. Çağının geçerli bilimlerinin yanı sıra Arapça ve Farsça da öğrenmiştir. 1077 yılında Kaşgar'da ölmüştür. Türbesi de bu kenttedir.
Karahanlı Devleti zamanında yaşamıştır. Temel eğitimini Balasagun'da almıştır. Kendisine önceden Balasagunlu Yusuf denilirken, sonrasında Has Hacib unvanını almıştır. Yusuf Has Hacib, Türk dili ve edebiyatı için temel bir eser olan Kutadgu Bilig (Kutlu kılan bilgi) kitabının yazarıdır. Kutadgu Bilig 6645 beyitlik bir eserdir. Eser, Allah'a hamd, Peygamber'e ve Dört Halife’ye teşekkürle başlar.
Yusuf Has Hacib, astronomi bilimini öğrenmek isteyenlerin, önce geometri ve hesap kapısından geçmesi gerektiğini söylemiştir: “Aritmetik ve cebir, insanı kemâle ulaştırır; toplama, çıkarma, çarpma, bölme, bir sayının iki katını, yarısını ve kare kökünü alma işlemlerini bilen, yedi kat göğü avucunun içinde tutar. Her şey hesaba dayanır.”
Yusuf Has Hacib, Türk edebiyatındaki ilk siyasetnameyi yazmıştır. Türk edebiyatında ilk nazım şeklini de o kullanmıştır. Bu nazım şekli de mesnevidir. Bundan dolayı ona Yusuf Has Hacib denilmiştir.
Kutadgu Bilig
Karahanlı Devleti hükümdarı Ulu 'a, Kutadgu Bilig adlı eseri (ilk siyasetname ve ilk mesnevi örneğini) 18 aylık bir çalışma sonunda 1070 yılında sunmuştur. Bu kitabı okuyan “Ulu Kara Buğra Han” kendisine Ulu Has Hacib unvanını ve Kaşgar'da vezir yardımcısı görevini vermiştir.
Kutadgu Bilig'in Uygurca olan ilk nüshası 1439'da Herat'da bulunmuştur. Bulunan ikinci bir nüshası Arapça'dır. Kitabın ilk baskısı 1900'de Radloff tarafından yapılmıştır.
Eserden bir bölüm:
Kitabıma, okuyana mutluluk getirsin, ona doğru yolu getirsin diye Kutadgu Bilig adını koydum. Ben sözlerimi söyledim,düşüncelerimi yazdım. Bu kitap her iki dünya için de doğruyu gösteren bir rehberdir,yardımcı bir eldir. Dosdoğru bir söz söyleyeyim size: Her iki dünyayı da devletle elinde tutabilecek kişiden daha mutlu kimse yoktur. Önce Güneydoğu’yu tanıtayım. O hükümdardır, doğru yasayı (töre) temsil eder. Aydoldu ile mutluluk güneşi doğar, o da mutluluğun(kut)temsilcisidir. Öğütülmüş aklı, Odurmuş akıbeti temsil eder. Ben sözlerimi bu dört değer (doğru yasa, mutluluk, akıl, akıbet) üzerine kurdum. Okuduğunda anlayacaksın, dikkat et.
Yusuf Has Hâcib bu yapıtında bilimin değerini de tartışır. Ona göre, alimlerin ilmi, halkın yolunu aydınlatır; “ilim, bir meşale gibidir; geceleri yanar ve insanlığa doğru yolu gösterir. Bu nedenle alimlere hürmet göstermek ve ilimlerinden yararlanmaya çalışmak gerekir. Eğer dikkat edilirse, bir alimin ilminin diğerinin ilminden farklı olduğu görülür. Mesela hekimler hastaları tedavi ederler; astronomlar ise yılların, ayların ve günlerin hesabını tutarlar. Bu ilimlerin hepsi de halk için faydalıdır. Alimler, koyun sürüsünün önündeki koç gibidirler; başa geçip sürüyü doğru yola sürerler.”
Bir siyasetnâme veya bir nasihatnâme olarak nitelendirilebilecek Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hâcib ve içinde yetiştiği çevrenin ilmî ve felsefî birikimi hakkında çok önemli bilgiler vermektedir. Bilimin ve bilginlerin değeri anlaşılmıştır; bilim, güvenilir bir rehber olarak görülmektedir. Kendisi bu kitabı yazmakla büyük bir cesaret örneği göstermiştir çünkü bu Türk edebiyatındaki ilk siyasetnamedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. () |
- ^ Talât Sait Halman, Türk Edebiyatı Tarihi, 1. cilt, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2006, syf. 183
- ^ Agop Dilaçar, Kutadgu Bilig İncelemesi, Türk DikKurumu Yay., Ankara 1995, s. 21. not:1018 doğumlu denilmiştir bu eserde.
- ^ [1][] kafkas.edu.tr,YUSUF HAS HACİB’İN KUTADGU BİLİG’İ VE NİZAMÜ’L-MÜLK’ÜN SİYASETNAMESİ IŞIĞINDA TÜRK HAKİMİYET ANLAYIŞI
- ^ Zhong Gao:Xinjiang kültürü, Çeviren Wei Qiufen, Wuzhou İletişim yayınevi,syf.16-18
- ^ Ekrem Memiş, Türk Kültür Tarihi, Çizgi Kitabevi Yay., Konya 2003, s. 108
- ^ Fuat Bozkurt:“Türklerin Dili”,Cem Yayınevi, 1992, syf.95-104
- ^ Tahir Alangu:“100 ünlü Türk eseri: 1. baskı”,Milliyet Yayıinları, 1974,syf.29
- ^ Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, (Çev: R. R. Arat), TTK. Yay., Ankara 1998, bab, 350, 351
- ^ Belgelerle Türk tarihi dergisi, 84-86. sayılar, Menteş Kitabevi, 2004, syf.74-78
- ^ Ahmet Kabaklı:“Türk Edebiyatı, 303-314.sayılar”, Türk Edebiyatı vakfı, 1999, syf.24-25
Dış bağlantılar
- Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig'i, Kültür Bakanlığı e-kitap sitesinden-Tam Metin 6 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yusuf Has Hacib Karahanli Turkcesi يوسف خاص حاجب Yusuf Hass Hacib Arapca يوسف خاص حاجب Yusuf Khass Hajib Turk tarihi ve kulturu acisindan son derece onemli olan Kutadgu Bilig siyasetnamesini yazmistir Yusuf Has HacibYusuf Has Hacip in 1000 Kirgizistan Somu uzerindeki resmi Dogum1017 Balasagun Karahanli DevletiOlum1077 Kasgar Karahanli DevletiMeslekAstronom YazarYusuf Has HacibHakkindaTurk tarihi kaynaklarinda Karahanlilar donemi hakkinda yeterli bilgi olmadigi gibi bu devlet tebaasindan olan Balasagunlu Yusuf hakkinda bilgiler de yok denecek kadar azdir 1017 1019 yillari arasinda dogdugu rivayet edilmektedir Donemin Kuz Ordu isimli sehri Balasagun da dogmustur Kendisinin tam bir biyografisi henuz olusturulamamistir Buyuk eseri boyunca adini bile sadece bir kez Kitap sahibi Yusuf buyuk has hacib kendi kendine nasihat eder baslikli son bolumunde anmistir Bu basliktan bas oldugu da anlasilmaktadir Iyi bir egitim gormustur Caginin gecerli bilimlerinin yani sira Arapca ve Farsca da ogrenmistir 1077 yilinda Kasgar da olmustur Turbesi de bu kenttedir Karahanli Devleti zamaninda yasamistir Temel egitimini Balasagun da almistir Kendisine onceden Balasagunlu Yusuf denilirken sonrasinda Has Hacib unvanini almistir Yusuf Has Hacib Turk dili ve edebiyati icin temel bir eser olan Kutadgu Bilig Kutlu kilan bilgi kitabinin yazaridir Kutadgu Bilig 6645 beyitlik bir eserdir Eser Allah a hamd Peygamber e ve Dort Halife ye tesekkurle baslar Yusuf Has Hacib astronomi bilimini ogrenmek isteyenlerin once geometri ve hesap kapisindan gecmesi gerektigini soylemistir Aritmetik ve cebir insani kemale ulastirir toplama cikarma carpma bolme bir sayinin iki katini yarisini ve kare kokunu alma islemlerini bilen yedi kat gogu avucunun icinde tutar Her sey hesaba dayanir Yusuf Has Hacib Turk edebiyatindaki ilk siyasetnameyi yazmistir Turk edebiyatinda ilk nazim seklini de o kullanmistir Bu nazim sekli de mesnevidir Bundan dolayi ona Yusuf Has Hacib denilmistir Kutadgu BiligKarahanli Devleti hukumdari Ulu a Kutadgu Bilig adli eseri ilk siyasetname ve ilk mesnevi ornegini 18 aylik bir calisma sonunda 1070 yilinda sunmustur Bu kitabi okuyan Ulu Kara Bugra Han kendisine Ulu Has Hacib unvanini ve Kasgar da vezir yardimcisi gorevini vermistir Kutadgu Bilig in Uygurca olan ilk nushasi 1439 da Herat da bulunmustur Bulunan ikinci bir nushasi Arapca dir Kitabin ilk baskisi 1900 de Radloff tarafindan yapilmistir Eserden bir bolum Kitabima okuyana mutluluk getirsin ona dogru yolu getirsin diye Kutadgu Bilig adini koydum Ben sozlerimi soyledim dusuncelerimi yazdim Bu kitap her iki dunya icin de dogruyu gosteren bir rehberdir yardimci bir eldir Dosdogru bir soz soyleyeyim size Her iki dunyayi da devletle elinde tutabilecek kisiden daha mutlu kimse yoktur Once Guneydogu yu tanitayim O hukumdardir dogru yasayi tore temsil eder Aydoldu ile mutluluk gunesi dogar o da mutlulugun kut temsilcisidir Ogutulmus akli Odurmus akibeti temsil eder Ben sozlerimi bu dort deger dogru yasa mutluluk akil akibet uzerine kurdum Okudugunda anlayacaksin dikkat et Yusuf Has Hacib bu yapitinda bilimin degerini de tartisir Ona gore alimlerin ilmi halkin yolunu aydinlatir ilim bir mesale gibidir geceleri yanar ve insanliga dogru yolu gosterir Bu nedenle alimlere hurmet gostermek ve ilimlerinden yararlanmaya calismak gerekir Eger dikkat edilirse bir alimin ilminin digerinin ilminden farkli oldugu gorulur Mesela hekimler hastalari tedavi ederler astronomlar ise yillarin aylarin ve gunlerin hesabini tutarlar Bu ilimlerin hepsi de halk icin faydalidir Alimler koyun surusunun onundeki koc gibidirler basa gecip suruyu dogru yola surerler Bir siyasetname veya bir nasihatname olarak nitelendirilebilecek Kutadgu Bilig Yusuf Has Hacib ve icinde yetistigi cevrenin ilmi ve felsefi birikimi hakkinda cok onemli bilgiler vermektedir Bilimin ve bilginlerin degeri anlasilmistir bilim guvenilir bir rehber olarak gorulmektedir Kendisi bu kitabi yazmakla buyuk bir cesaret ornegi gostermistir cunku bu Turk edebiyatindaki ilk siyasetnamedir Ayrica bakinizMEB 100 Turk EdebiyatcisiKaynakcaBu madde onerilmeyen bicimde kaynaklandirilmistir Gosterilen kaynaklar kaynak gosterme sablonlari kullanilarak dipnot belirtme bicemine uygun olarak duzenlenmelidir Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Talat Sait Halman Turk Edebiyati Tarihi 1 cilt T C Kultur ve Turizm Bakanligi 2006 syf 183 Agop Dilacar Kutadgu Bilig Incelemesi Turk DikKurumu Yay Ankara 1995 s 21 not 1018 dogumlu denilmistir bu eserde 1 olu kirik baglanti kafkas edu tr YUSUF HAS HACIB IN KUTADGU BILIG I VE NIZAMU L MULK UN SIYASETNAMESI ISIGINDA TURK HAKIMIYET ANLAYISI Zhong Gao Xinjiang kulturu Ceviren Wei Qiufen Wuzhou Iletisim yayinevi syf 16 18 ISBN 7 5085 0169 1 Ekrem Memis Turk Kultur Tarihi Cizgi Kitabevi Yay Konya 2003 s 108 Fuat Bozkurt Turklerin Dili Cem Yayinevi 1992 syf 95 104 Tahir Alangu 100 unlu Turk eseri 1 baski Milliyet Yayiinlari 1974 syf 29 Yusuf Has Hacib Kutadgu Bilig Cev R R Arat TTK Yay Ankara 1998 bab 350 351 Belgelerle Turk tarihi dergisi 84 86 sayilar Mentes Kitabevi 2004 syf 74 78 Ahmet Kabakli Turk Edebiyati 303 314 sayilar Turk Edebiyati vakfi 1999 syf 24 25Dis baglantilarYusuf Has Hacib in Kutadgu Bilig i Kultur Bakanligi e kitap sitesinden Tam Metin 6 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde