Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ağustos 2020) () |
Evlilik, hemen hemen tüm kültürlerde evrensel olarak yer edinmiş, evli çift ile sahip olabilecekleri çocuklar arasında haklar ve yükümlülükler içeren; ve yasalar, kurallar, gelenekler, inançlar ve tutumlarla düzenlenen, yasal ve sosyal olarak onaylanmış cinsel ve ekonomik bir birliktelik olarak tanımlanır.
Tarihçe
10. yüzyıla kadar Roma'da evlenme işlerinde yasama ve yargılama yetkileri devlete aitti. Bununla birlikte, Hristiyan Kilisesi, kuruluşundan itibaren, kendi mensuplarının evlenmelerinde uyulması gerekli bazı özel emirler ve yasaklar getirmişti; bunlara karşı gelen dini cezalara çarptırılır, en önemlisi de aforoz edilirdi. Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılışından sonra siyasi otoritesinin ortadan kalkması, Kilise'nin bu yasama ve yargılama yetkilerini yavaş yavaş benimsemesine yol açtı. 10. yüzyıldan itibaren birçok Avrupa krallığı Şarlman'ı örnek alarak kilise-devlet ikilisinin yan yana simbiyoz gelişmesini tercih etmiş ve kayıtları zaten her yerde bulunan ve zaten eğitimli kilise rahipleri tutmuştur. Kilisenin özellikle akraba evliliğine aşırı dini kısıtlamalar koyması sebebiyle bölünerek miras kalan küçük tarlaların genellikle kiliseye hibe edilmesi, kilisenin aşırı zenginleşmesine sebep olmuş, bu da devleti rahatsız etmeye başlamıştı. Kilise reformu ertesi yeniden güçlenen krallıklar, mülk işinde olduğu gibi evlenme konusunda da kilisenin yetkilerini kısıtladı. Bu süreç Batı'da 16. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar sürdü. Günümüzde de din ve devlet işlerinin genelde birbirinden ayrılması ile evlenme töreninin hala kilisede yapılması revaçta olsa bile, akitlerinin belediyelere bırakılmasıyla son buldu.
Evlenmenin hukuki ve dini esasları zamanla çok değişmiştir: kan akrabalığıyla ilgili yasaklar her yerde geçerli olmadığı gibi bazı halkların egzogamik (aile veya kabile dışından evlenme) kanunları son derece karmaşıktır; bir kural haline gelen tek kişiyle evliliğin, çok kişiyle evliliği ortadan kaldırması uzun sürdü. Bazı toplumlarda nişanlı, karısını, ailesinden başlık parası ile ister, bazı yerlerde ise kocaya bir hediye veya drahoma verilir. Nişanlı, damat olarak kabulünden önce müstakbel kayınbaba ve kayınvalidesinin evinde bir süre hizmet etmek zorunda kalabilir.
Türleri
1980 basımı Ethnographic Atlas kitabının listelediği 1,231 toplumdan, 186'sının tek eşli, 453'ünün nadiren polijinik, 588'inin sıkça polijinik ve 4'ünün poliandrik toplumlar olduğunu ortaya koymuştur. Poliandri sadece Himalayalarda bulunan dağ toplumlarında gözlemlenmiştir.
Tek eşlilik
Monogami olarak da bilinen tek eşlilik, bir kişinin hayatı boyunca ya da belirli bir zaman süresince tek bir eşe sahip olması durumudur.
Antropolog 'nin araştırmalarına göre monogami ve çeyiz hazırlama, pulluk ile tarım yapma ile yüksek oranda bağlantılıdır ve bu bağlantı İrlanda'dan Japonya'ya kadar Avrasya'daki pek çok toplumda gözlemlenir. Buna karşın çapa ile tarım yapan Sahra Altı Afrika toplumlarında başlık parası ve poligami yaygındır. Ayrıca bir toplumun büyüklüğü, o toplumda insan ahlakının tanrılara atfedilmesi ve toplumdaki monogami yaygınlığı arasında da istatistiksel bağlantı bulunmaktadır
Çok eşilik
Çok eşlilik veya poligami, bir kimsenin aynı esnada birden fazla kişiyle evli ya da birlikte olmasıdır. Terim çok karılılık (polijini), çok kocalılık (poliandri) ve durumlarını kapsamaktadır.
Polijini
Küresel insan genetik çeşitliliği üzerine yürütülmüş bir moleküler genetik çalışmaya göre, insanlar yerleşik hayata ve tarıma geçmeden önce çok karılı olarak yaşamaktaydı. Bu geçiş Avrasya'da 10.000 ile 5.000 yıl önce, Amerikalar ve Afrika'da ise daha sonra meydana gelmiştir. Yukarıda belirtildiği üzere antropolog 'nin araştırmaları, çapa ile tarım yapan Sahra Altı Afrika toplumlarında başlık parası ve poligaminin yaygın olduğunu ortaya koymuştur. Daha sonraki karşılaştırmalı araştırmalar, bir toplumda pulluk kullanımının çok veya tek eşliliği belirleyen en önemli faktörü oluşturduğunu, savaşlarda yüksek erkek ölüm oranı (devletsiz toplumlarda) ve hastalıklar (devletli toplumlarda) da az miktarda etki gösterdiğini bulmuştur.
Poliandri
Poliandri, nadir görülen bir evlilik yapısıdır. En sık görüldüğü Himalaya Dağları'nda poliandri arazi azlığı ile bağdaşlaştırılmıştır. Bu bölgede gözlemlenen evliliklerde bir ailede yer alan tüm erkek kardeşler bir kadın ile evlendirilmektedir. Bu sayede arazinin paylaştırılmasından kaçınılmaktadır. Himalayalar dışında da poliandriye izin veren toplumlar keşfedilmiş, bu bölgelerde gelenek bir çocuğun birden fazla babaya sahip olabileceği inancı ile ilişkilendirilmiştir.
Yasalar ve kurallar
Hemen hemen her toplum, iki kişinin evlenebilmesi için şartlar belirlemiştir. Evlilik kurumu için de aynı şekilde kurallar konulmuştur. Bu şartlar ve kurallar zaman içinde de değişikliklere uğrasalar da genel olarak cinsiyetleri, ait oldukları toplumsal gruplar, sağlık ve kısırlık durumu, akrabalık derecesi, ayrı/ortak mülkiyet, birbirlerini ve ortak çocuklarını temsil edebilme, onların sorumluluklarına ortaklık, soyadı, miras, sadakat (-sizlik), ayrılma, boşanma, nafaka, çocukların veya eşin söz konusu olduğu hukuki davalar veya toplumsal meselelerde karar verme veya şahitlik etme/etmeme yetkisi/hakkı gibi konuları içerir.
Örneğin günümüzde birçok ülkede hemcins bireyler eşcinsel evlilik yapabilir. Buna karşılık aynı bu ülkelerde belli bir süre önce, eşcinsellik çok ağır cezalara layık görülürdü. Bazı ülkelerde ise hâlen eşcinsellik yasaktır. Pek çok toplum, kişinin aynı anda birkaç eşle birden evlendiği çok eşliliğe izin vermemektedir. Yakın akrabalık sınırı Orta Çağ Hristiyanları için Latin hesabıyla 6 derece, alman hesabıyla 3 derece idi; Bugünlerde akrabalık sınırlamaları en azlara yakındır. Eskiden dinler veya etnik gruplar arası evlilikler yasak olabiliyordu. Toplumlar arasında evlilikle ilgili derin farklar bazı gurbetçilerin oralı bir eş yerine memleketten, belki hiç tanımadığı, ama kendi evlilik anlayışına uyan bir "mektuplu gelin" ile evlenmeyi seçmelerine bile sebep olabilmiştir.
Evlilik olağan olarak, ailenin çoğalmasının temelini oluşturur. Yani, evli çiftin çocuk yaparak onları yetiştirmeleri beklenir. Nitekim, insan topluluklarının çoğunda, evlenme vardır ve dünyaya çocuk getirilmesi, bunların korunması, eğitilmesi, düzgün bir hayat için donandırılması gibi uzun soluklu amaçları gerçekleştirmek için eşlerin bir araya gelmesi, bunun gereği olan sorumlulukları toplum gözetiminde üstlenmesi olarak kabul edilir. Bununla beraber, bazı evlenmelerin böyle bir amacı bulunmadığı da bir gerçektir, örneğin geç yaşta yapılan evlilikler, eşcinsel evlilikler veya ölüm halindeyken yapılan evlenmeler gibi.
Medeni hukuk ve tarihte evlenme akdinin amacı, müstakbel eşlerin birbirlerine yaptıkları karşılıklı taahhütlere ve toplumun koyduğu kuralların muhasebesi ve kontrolüne resmî bir nitelik kazandırmak ve bu işlemler için gerekli kayıttır. Bazı ülkelerde ispatlanmış uzun süre birliktelik özellikle ortak çocuk varsa birçok konuda evlilik akdi ile eşdeğerli sayılabilmektedir.
Kavramlar
Evliliğin çok temel ve evrensel bir toplumsal oluşum olması, her yönünün her dilde farkındalık ve dikkat konusu olmasını ve adlarının konulmasını getirmiştir. Aşağıdaki liste evlilik ve aile olmakla ilgili sözcük ve kavramlardan bazılarını içerir.
| Konu | Kavram | Kısa açıklama |
|---|---|---|
| Durumu | Bekâr | Henüz evlenmemiş olan |
| Evli | Evlenmiş olan | |
| Ayrılmış/Boşanmış | Evliliği sonlandırılmış olan | |
| Dul | Eşi ölmüş veya eşinden boşanmış kadın veya erkek | |
| Akrabalığı | Anne | Yumurtası döllenip cenin olan, mitokondrisi miras kalan |
| Baba | Anneyi dölleyen, Y-kromozomu miras kalan | |
| Ebeveyn | Hukuki anne veya baba | |
| Evlat | Annesi veya babası olunan | |
| Torun | Annesi veya babasının annesi veya babası olunan | |
| Taşıyıcı anne | Kendi genlerini taşımayan bebeği doğuran | |
| Süt Anne | Kendi genlerini taşımayan bebeği emziren | |
| Analık | Çocuğu annesiymiş gibi yetiştiren | |
| Öz | Anne ve babalarının ikisi de aynı olan kardeş, kendinden olan çocuk | |
| Üvey | Anne ve babalarının sadece biri aynı olan kardeş, eşin başka eşinden olan çocuk | |
| Kayın | Akrabalık ilişkisi evlilikle edinilmiş olanlar | |
| Kardeş | Anne, baba veya ikisi birden ortak olan | |
| Ağabey/Abi/Birader | Anne, baba veya ikisi birden ortak olan erkek | |
| Bacı/Abla | Anne, baba veya ikisi birden ortak olan kız | |
| Amca | Baba ile annesi, babası veya ikisi birden ortak olan erkek | |
| Dayı | Anne ile annesi, babası veya ikisi birden ortak olan erkek | |
| Hala | Baba ile annesi, babası veya ikisi birden ortak olan kadın | |
| Teyze | Anne ile annesi, babası veya ikisi birden ortak olan kadın | |
| Baldız | Eşi olan kadının kız kardeşi | |
| Enişte | kız kardeşin eşi olan erkek | |
| Görümce | Eşi olan erkeğin kız kardeşi | |
| Yenge | Erkek kardeşin eşi olan kadın | |
| Elti | Eşi olan erkeğin erkek kardeşinin eşi olan kadın | |
| Bacanak | Eşi olan kadının kız kardeşinin eşi olan erkek | |
| Kayın (birader) | Eşi olan kişinin erkek kardeşi | |
| Kaynata | Eşi olan kişinin babası | |
| Kaynana | Eşi olan kişinin annesi | |
| Damat | Kız evladın kocası | |
| Kuzen | Amca, dayı, teyze veya halanın evladı | |
| Gelin | Erkek evladın karısı | |
| Evlatlık | Aile dışından evlat edinilmiş çocuk | |
| Besleme | Aile dışından ev halkına dahil edilmiş çocuk | |
| Tipleri | Monogami: Tek eşlilik | Ömür boyu |
| Sıralı: Peş peşe tek (toplamda çok) eşlilik | ||
| Poligami: Çok eşlilik | Poliandri: Çok kocalılık | |
| Polijini: Çok karılılık (harem) | ||
| Grup evlilik: Grup içinde her kişinin bir öbürüyle, "resmi / imam nikahlı" ve/veya "nikahsız", “Çoklu sadakat”, "birincil eş - ikincil eş", “Yakınlık ağı”, "çok sevgililik/çoklu aşk" (poliamori), “sorumlu tek eşlilik-dışı ilişki” (responsible non-monogamy), eşcinsel olan veya olmayan ilişkiler, “Açık ilişki” (open relationship), “çapkınlık”, “tek gecelik ilişki” gibi kavramların o grubun durumuna uygun bir karması şeklinde oluşturduğu durum. | ||
| Eşcinsel | Kendi cinsinden biri ile evlilik | |
| Geçici | Belli bir süre evli kalmak amaçlı beraberlik | |
| Roller | Gelin | Evlenen (ve kocasının evine taşınan) kadın |
| Güveyi | Evlenen erkek | |
| İç Güveyisi | Evlenip karısının evine taşınan erkek | |
| Şahit | Evlilik akdini görüp onaylayan | |
| Sağdıç | Evlilik töreninde erkek tarafından rolü yörelere göre değişen erkek kişi | |
| Evreleri | Arkadaş/Takılma/Çıkma | Evlilik henüz sös konusu olmadan beraberlik |
| Söz /Sözlü | Evlenme ufukta | |
| Nişan /Nişanlı | Evlenmeye hazırlanırken | |
| Nikâh/Evli | Evlenme anlaşması ve sonrası | |
| Kına | . | |
| Düğün | . | |
| Balayı | . | |
| Gebelik | . | |
| Doğum | . | |
| Lohusa | Bebeğiyle doğum ertesi ilk günleri yaşayan anne | |
| Kırkı çıkmış | Bebeğiyle doğum ertesi 7 haftalık veya 40 günlük ilk özel dönemi bitirmiş olan anne | |
| Bebekli | . | |
| Çocuklu | . | |
| Ergen evlatlı | . | |
| Yetişkin evlatlı | . | |
| Kayınlık | Evlat everip kaynana, kaynata rolü üstlenenler | |
| Torun torba sahibi | Evini evlatları, onların eşleri ve çocukları ile paylaşanlar | |
| Boş yuva | Çocuklar kendi evlerine çıkınca yalnız kalan çift | |
| Dul | Eşinin ölümü dolayısıyla tek kalmış olan | |
| Kural dışı | Gayri meşru | Nikâhsız birliktelik, nikâhsız çocuk doğurma durumu |
| Çocuk evliliği | Genellikle sadece gelinin evlilikte yaşının çok küçük olması | |
| Kaçırma /alıkoyma | Zorla evliliğe, uzun birlikteliğe zorlama | |
| Beşik kertme | Evlilikleri doğumda kararlaştırılmış kız ve oğlan çocuk | |
| Hayat kadını | Para karşılığı birlikte olunan kadın | |
| Jigolo | Para karşılığı birlikte olunan erkek |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . www.britannica.com (İngilizce). 20 Haziran 2023. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2023.
- ^ Ember, Carol R. (16 Temmuz 2021). "Marriage and Family". 9 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2023.
- ^ Ethnographic Atlas Codebook 18 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . derived from George P. Murdock’s Ethnographic Atlas recording the marital composition of 1,231 societies from 1960 to 1980.
- ^ a b Goody, Jack (1976). Production and Reproduction: A Comparative Study of the Domestic Domain. Cambridge: Cambridge University Press. s. 7.
- ^ Roes, Frans L. (1992). "The Size of Societies, Monogamy, and Belief in High Gods Supporting Human Morality". Tijdschrift voor Sociale Wetenschappen. 37 (1): 53-58.
- ^ "Sözlük tanımı". dictionary.com (İngilizce). 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020.
- ^ Zeitzen, Miriam Koktvedgaard (2008). Polygamy: a cross-cultural analysis. Berg. s. 3. ISBN . 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020.
- ^ Dupanloup I, Pereira L, Bertorelle G, Calafell F, Prata MJ, Amorim A, Barbujani G (2003). "A recent shift from polygyny to monogamy in humans is suggested by the analysis of worldwide Y-chromosome diversity". J Mol Evol. 57 (1): 85-97. Bibcode:2003JMolE..57...85D. CiteSeerX 10.1.1.454.1662 $2. doi:10.1007/s00239-003-2458-x. (PMID) 12962309.
- ^ Ember, Carol R. (2011). "What we know and what we don't know about variation in social organization: Melvin Ember's approach to the study of kinship". Cross-Cultural Research. 45 (1): 27-30. doi:10.1177/1069397110383947.
- ^ Levine, Nancy (1998). The Dynamics of polyandry: kinship, domesticity, and population on the Tibetan border. Chicago: University of Chicago Press.
- ^ Starkweather, Katherine; Hames, Raymond (Haziran 2012). "A survey of non-classical polyandry". Human Nature. 23 (2): 149-72. doi:10.1007/s12110-012-9144-x. (PMID) 22688804. 4 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020.
hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Vikisözlük'te tanımlar |
 | Commons'ta dosyalar |
 | Vikisöz'de alıntılar |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Evlilik haber gazete kitap akademik JSTOR Agustos 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Evlilik hemen hemen tum kulturlerde evrensel olarak yer edinmis evli cift ile sahip olabilecekleri cocuklar arasinda haklar ve yukumlulukler iceren ve yasalar kurallar gelenekler inanclar ve tutumlarla duzenlenen yasal ve sosyal olarak onaylanmis cinsel ve ekonomik bir birliktelik olarak tanimlanir Jan van Eyck in meshur cifte portresi 1434 tarihli Arnolfini nin Evlenmesi Burjuvazinin evlilik modelini sembollerle anlatir Adam dis dunyaya bakan pencerede kadin ic dunyayi temsil eden yatak yakininda kopek sadakati temsilen aralarinda aynada iki sahit biri ressam duvarda ressamin evlilik sahit notu ve baska bir suru zenginlik refah dindarlik umut saygi caliskanlik vs isareti Endonezya dugunuTarihceWilliam Hogarth in Evlilik Modasi resim serisinin parcasi 1745 tarihli Evlilik Akdi tablosu Bir Ingiliz yuksek sinif evliligini hicveder Zengin bir es ve onun getireceklerinin en onemli konu olmasi bu evliliklerin ozeti denilebilirdi Fjordda kayiklarla gelin alma 10 yuzyila kadar Roma da evlenme islerinde yasama ve yargilama yetkileri devlete aitti Bununla birlikte Hristiyan Kilisesi kurulusundan itibaren kendi mensuplarinin evlenmelerinde uyulmasi gerekli bazi ozel emirler ve yasaklar getirmisti bunlara karsi gelen dini cezalara carptirilir en onemlisi de aforoz edilirdi Bati Roma Imparatorlugu nun yikilisindan sonra siyasi otoritesinin ortadan kalkmasi Kilise nin bu yasama ve yargilama yetkilerini yavas yavas benimsemesine yol acti 10 yuzyildan itibaren bircok Avrupa kralligi Sarlman i ornek alarak kilise devlet ikilisinin yan yana simbiyoz gelismesini tercih etmis ve kayitlari zaten her yerde bulunan ve zaten egitimli kilise rahipleri tutmustur Kilisenin ozellikle akraba evliligine asiri dini kisitlamalar koymasi sebebiyle bolunerek miras kalan kucuk tarlalarin genellikle kiliseye hibe edilmesi kilisenin asiri zenginlesmesine sebep olmus bu da devleti rahatsiz etmeye baslamisti Kilise reformu ertesi yeniden guclenen kralliklar mulk isinde oldugu gibi evlenme konusunda da kilisenin yetkilerini kisitladi Bu surec Bati da 16 yuzyildan 18 yuzyila kadar surdu Gunumuzde de din ve devlet islerinin genelde birbirinden ayrilmasi ile evlenme toreninin hala kilisede yapilmasi revacta olsa bile akitlerinin belediyelere birakilmasiyla son buldu Evlenmenin hukuki ve dini esaslari zamanla cok degismistir kan akrabaligiyla ilgili yasaklar her yerde gecerli olmadigi gibi bazi halklarin egzogamik aile veya kabile disindan evlenme kanunlari son derece karmasiktir bir kural haline gelen tek kisiyle evliligin cok kisiyle evliligi ortadan kaldirmasi uzun surdu Bazi toplumlarda nisanli karisini ailesinden baslik parasi ile ister bazi yerlerde ise kocaya bir hediye veya drahoma verilir Nisanli damat olarak kabulunden once mustakbel kayinbaba ve kayinvalidesinin evinde bir sure hizmet etmek zorunda kalabilir Turleri Poligami sadece Muslumanlara yasal Poligami yasal Poligami bazi bolgelerde yasal Poligami yasadisi ama uygulama cezaya tabi degil Poligami yasadisi ve uygulama cezaya tabi Yasal durum bilinmiyor 1980 basimi Ethnographic Atlas kitabinin listeledigi 1 231 toplumdan 186 sinin tek esli 453 unun nadiren polijinik 588 inin sikca polijinik ve 4 unun poliandrik toplumlar oldugunu ortaya koymustur Poliandri sadece Himalayalarda bulunan dag toplumlarinda gozlemlenmistir Tek eslilik Monogami olarak da bilinen tek eslilik bir kisinin hayati boyunca ya da belirli bir zaman suresince tek bir ese sahip olmasi durumudur Antropolog nin arastirmalarina gore monogami ve ceyiz hazirlama pulluk ile tarim yapma ile yuksek oranda baglantilidir ve bu baglanti Irlanda dan Japonya ya kadar Avrasya daki pek cok toplumda gozlemlenir Buna karsin capa ile tarim yapan Sahra Alti Afrika toplumlarinda baslik parasi ve poligami yaygindir Ayrica bir toplumun buyuklugu o toplumda insan ahlakinin tanrilara atfedilmesi ve toplumdaki monogami yayginligi arasinda da istatistiksel baglanti bulunmaktadir Cok esilik Cok eslilik veya poligami bir kimsenin ayni esnada birden fazla kisiyle evli ya da birlikte olmasidir Terim cok karililik polijini cok kocalilik poliandri ve durumlarini kapsamaktadir Polijini Kuresel insan genetik cesitliligi uzerine yurutulmus bir molekuler genetik calismaya gore insanlar yerlesik hayata ve tarima gecmeden once cok karili olarak yasamaktaydi Bu gecis Avrasya da 10 000 ile 5 000 yil once Amerikalar ve Afrika da ise daha sonra meydana gelmistir Yukarida belirtildigi uzere antropolog nin arastirmalari capa ile tarim yapan Sahra Alti Afrika toplumlarinda baslik parasi ve poligaminin yaygin oldugunu ortaya koymustur Daha sonraki karsilastirmali arastirmalar bir toplumda pulluk kullaniminin cok veya tek esliligi belirleyen en onemli faktoru olusturdugunu savaslarda yuksek erkek olum orani devletsiz toplumlarda ve hastaliklar devletli toplumlarda da az miktarda etki gosterdigini bulmustur Poliandri Poliandri nadir gorulen bir evlilik yapisidir En sik goruldugu Himalaya Daglari nda poliandri arazi azligi ile bagdaslastirilmistir Bu bolgede gozlemlenen evliliklerde bir ailede yer alan tum erkek kardesler bir kadin ile evlendirilmektedir Bu sayede arazinin paylastirilmasindan kacinilmaktadir Himalayalar disinda da poliandriye izin veren toplumlar kesfedilmis bu bolgelerde gelenek bir cocugun birden fazla babaya sahip olabilecegi inanci ile iliskilendirilmistir Yasalar ve kurallarHemen hemen her toplum iki kisinin evlenebilmesi icin sartlar belirlemistir Evlilik kurumu icin de ayni sekilde kurallar konulmustur Bu sartlar ve kurallar zaman icinde de degisikliklere ugrasalar da genel olarak cinsiyetleri ait olduklari toplumsal gruplar saglik ve kisirlik durumu akrabalik derecesi ayri ortak mulkiyet birbirlerini ve ortak cocuklarini temsil edebilme onlarin sorumluluklarina ortaklik soyadi miras sadakat sizlik ayrilma bosanma nafaka cocuklarin veya esin soz konusu oldugu hukuki davalar veya toplumsal meselelerde karar verme veya sahitlik etme etmeme yetkisi hakki gibi konulari icerir Ornegin gunumuzde bircok ulkede hemcins bireyler escinsel evlilik yapabilir Buna karsilik ayni bu ulkelerde belli bir sure once escinsellik cok agir cezalara layik gorulurdu Bazi ulkelerde ise halen escinsellik yasaktir Pek cok toplum kisinin ayni anda birkac esle birden evlendigi cok eslilige izin vermemektedir Yakin akrabalik siniri Orta Cag Hristiyanlari icin Latin hesabiyla 6 derece alman hesabiyla 3 derece idi Bugunlerde akrabalik sinirlamalari en azlara yakindir Eskiden dinler veya etnik gruplar arasi evlilikler yasak olabiliyordu Toplumlar arasinda evlilikle ilgili derin farklar bazi gurbetcilerin orali bir es yerine memleketten belki hic tanimadigi ama kendi evlilik anlayisina uyan bir mektuplu gelin ile evlenmeyi secmelerine bile sebep olabilmistir Evlilik olagan olarak ailenin cogalmasinin temelini olusturur Yani evli ciftin cocuk yaparak onlari yetistirmeleri beklenir Nitekim insan topluluklarinin cogunda evlenme vardir ve dunyaya cocuk getirilmesi bunlarin korunmasi egitilmesi duzgun bir hayat icin donandirilmasi gibi uzun soluklu amaclari gerceklestirmek icin eslerin bir araya gelmesi bunun geregi olan sorumluluklari toplum gozetiminde ustlenmesi olarak kabul edilir Bununla beraber bazi evlenmelerin boyle bir amaci bulunmadigi da bir gercektir ornegin gec yasta yapilan evlilikler escinsel evlilikler veya olum halindeyken yapilan evlenmeler gibi Medeni hukuk ve tarihte evlenme akdinin amaci mustakbel eslerin birbirlerine yaptiklari karsilikli taahhutlere ve toplumun koydugu kurallarin muhasebesi ve kontrolune resmi bir nitelik kazandirmak ve bu islemler icin gerekli kayittir Bazi ulkelerde ispatlanmis uzun sure birliktelik ozellikle ortak cocuk varsa bircok konuda evlilik akdi ile esdegerli sayilabilmektedir KavramlarEvliligin cok temel ve evrensel bir toplumsal olusum olmasi her yonunun her dilde farkindalik ve dikkat konusu olmasini ve adlarinin konulmasini getirmistir Asagidaki liste evlilik ve aile olmakla ilgili sozcuk ve kavramlardan bazilarini icerir Konu Kavram Kisa aciklamaDurumu Bekar Henuz evlenmemis olanEvli Evlenmis olanAyrilmis Bosanmis Evliligi sonlandirilmis olanDul Esi olmus veya esinden bosanmis kadin veya erkekAkrabaligi Anne Yumurtasi dollenip cenin olan mitokondrisi miras kalanBaba Anneyi dolleyen Y kromozomu miras kalanEbeveyn Hukuki anne veya babaEvlat Annesi veya babasi olunanTorun Annesi veya babasinin annesi veya babasi olunanTasiyici anne Kendi genlerini tasimayan bebegi doguranSut Anne Kendi genlerini tasimayan bebegi emzirenAnalik Cocugu annesiymis gibi yetistirenOz Anne ve babalarinin ikisi de ayni olan kardes kendinden olan cocukUvey Anne ve babalarinin sadece biri ayni olan kardes esin baska esinden olan cocukKayin Akrabalik iliskisi evlilikle edinilmis olanlarKardes Anne baba veya ikisi birden ortak olanAgabey Abi Birader Anne baba veya ikisi birden ortak olan erkekBaci Abla Anne baba veya ikisi birden ortak olan kizAmca Baba ile annesi babasi veya ikisi birden ortak olan erkekDayi Anne ile annesi babasi veya ikisi birden ortak olan erkekHala Baba ile annesi babasi veya ikisi birden ortak olan kadinTeyze Anne ile annesi babasi veya ikisi birden ortak olan kadinBaldiz Esi olan kadinin kiz kardesiEniste kiz kardesin esi olan erkekGorumce Esi olan erkegin kiz kardesiYenge Erkek kardesin esi olan kadinElti Esi olan erkegin erkek kardesinin esi olan kadinBacanak Esi olan kadinin kiz kardesinin esi olan erkekKayin birader Esi olan kisinin erkek kardesiKaynata Esi olan kisinin babasiKaynana Esi olan kisinin annesiDamat Kiz evladin kocasiKuzen Amca dayi teyze veya halanin evladiGelin Erkek evladin karisiEvlatlik Aile disindan evlat edinilmis cocukBesleme Aile disindan ev halkina dahil edilmis cocukTipleri Monogami Tek eslilik Omur boyuSirali Pes pese tek toplamda cok eslilikPoligami Cok eslilik Poliandri Cok kocalilikPolijini Cok karililik harem Grup evlilik Grup icinde her kisinin bir oburuyle resmi imam nikahli ve veya nikahsiz Coklu sadakat birincil es ikincil es Yakinlik agi cok sevgililik coklu ask poliamori sorumlu tek eslilik disi iliski responsible non monogamy escinsel olan veya olmayan iliskiler Acik iliski open relationship capkinlik tek gecelik iliski gibi kavramlarin o grubun durumuna uygun bir karmasi seklinde olusturdugu durum Escinsel Kendi cinsinden biri ile evlilikGecici Belli bir sure evli kalmak amacli beraberlikRoller Gelin Evlenen ve kocasinin evine tasinan kadinGuveyi Evlenen erkekIc Guveyisi Evlenip karisinin evine tasinan erkekSahit Evlilik akdini gorup onaylayanSagdic Evlilik toreninde erkek tarafindan rolu yorelere gore degisen erkek kisiEvreleri Arkadas Takilma Cikma Evlilik henuz sos konusu olmadan beraberlikSoz Sozlu Evlenme ufuktaNisan Nisanli Evlenmeye hazirlanirkenNikah Evli Evlenme anlasmasi ve sonrasiKina Dugun Balayi Gebelik Dogum Lohusa Bebegiyle dogum ertesi ilk gunleri yasayan anneKirki cikmis Bebegiyle dogum ertesi 7 haftalik veya 40 gunluk ilk ozel donemi bitirmis olan anneBebekli Cocuklu Ergen evlatli Yetiskin evlatli Kayinlik Evlat everip kaynana kaynata rolu ustlenenlerTorun torba sahibi Evini evlatlari onlarin esleri ve cocuklari ile paylasanlarBos yuva Cocuklar kendi evlerine cikinca yalniz kalan ciftDul Esinin olumu dolayisiyla tek kalmis olanKural disi Gayri mesru Nikahsiz birliktelik nikahsiz cocuk dogurma durumuCocuk evliligi Genellikle sadece gelinin evlilikte yasinin cok kucuk olmasiKacirma alikoyma Zorla evlilige uzun birliktelige zorlamaBesik kertme Evlilikleri dogumda kararlastirilmis kiz ve oglan cocukHayat kadini Para karsiligi birlikte olunan kadinJigolo Para karsiligi birlikte olunan erkekAyrica bakinizTurkiye de evlilik gelenekleri En uzun evlilikler listesi Evlilik oncesi cinsel iliski Evlilik ici tecavuz Evlilik hukuku Evlilik cuzdani Evlilik ruhsati Evlilik danismani Evlilik terapisi Evlilik teklifi Evlenme yasi Zorla evlendirme Evlilik yildonumu Iki eslilikKaynakca www britannica com Ingilizce 20 Haziran 2023 17 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Agustos 2023 Ember Carol R 16 Temmuz 2021 Marriage and Family 9 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2023 Ethnographic Atlas Codebook 18 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde derived from George P Murdock s Ethnographic Atlas recording the marital composition of 1 231 societies from 1960 to 1980 a b Goody Jack 1976 Production and Reproduction A Comparative Study of the Domestic Domain Cambridge Cambridge University Press s 7 Roes Frans L 1992 The Size of Societies Monogamy and Belief in High Gods Supporting Human Morality Tijdschrift voor Sociale Wetenschappen 37 1 53 58 Sozluk tanimi dictionary com Ingilizce 13 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mayis 2020 Zeitzen Miriam Koktvedgaard 2008 Polygamy a cross cultural analysis Berg s 3 ISBN 978 1 84520 220 0 1 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2020 Dupanloup I Pereira L Bertorelle G Calafell F Prata MJ Amorim A Barbujani G 2003 A recent shift from polygyny to monogamy in humans is suggested by the analysis of worldwide Y chromosome diversity J Mol Evol 57 1 85 97 Bibcode 2003JMolE 57 85D CiteSeerX 10 1 1 454 1662 2 doi 10 1007 s00239 003 2458 x PMID 12962309 Ember Carol R 2011 What we know and what we don t know about variation in social organization Melvin Ember s approach to the study of kinship Cross Cultural Research 45 1 27 30 doi 10 1177 1069397110383947 Levine Nancy 1998 The Dynamics of polyandry kinship domesticity and population on the Tibetan border Chicago University of Chicago Press Starkweather Katherine Hames Raymond Haziran 2012 A survey of non classical polyandry Human Nature 23 2 149 72 doi 10 1007 s12110 012 9144 x PMID 22688804 4 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2020 Vikipedi nin kardes projelerinden hakkinda daha fazla bilgi edininVikisozluk te tanimlarCommons ta dosyalarVikisoz de alintilar