Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Nisan 2020) () |
Abhazlar (Abhazca: Аҧсуа, Apsva veya Apsua) Abhazya’da yaşayan Kuzeybatı Kafkasya halkı. Abhazya dışında en büyük Abhaz nüfusu Türkiye’dedir. Türkiye’deki Abhazların ataları 19. yüzyılda diğer Kafkas halklarıyla birlikte Ruslar tarafından sürgün edilmiştir. Ayrıca Rusya, Kazakistan ve Ukrayna’da da Abhaz nüfusu vardır. Kuzey Kafkasya’da yaşayan Abazalar ile Abhazların aynı kökenli olduğu kabul edilir.
  | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Abhazya | 122.040 |
 Türkiye | 39.000 - 500.000 |
 Rusya | 11.366 |
 Suriye | 5.000 - 10.000 |
 Almanya | 5.000 |
 Gürcistan (Abhazya dışında) | 3.527 |
 Ukrayna | 1.458 |
| Diller | |
| Din | |
Genellikle Sünni İslam (diasporada), Doğu Ortodoks (Abhazya'da) | |
Adlandırma
Rusya ve Rusçadaki kullanımı birbirine yakın iki formda görülen ISO 639 kodu abk (Abhazca аҧсуа бызшǝа) ve abq (Abazaca абаза бызшва) olan ve ikisi birlikte Kuzeybatı Kafkas dilleri ailesinin grubunu oluşturan dilleri konuşan halklar için Türkiye'de ayırt etmeksizin yalnızca Abaza adı kullanılır. Yani Abhaz (Абхаз) ve Abazin (Абазин) Abazaların iki grubuna Rusçada verilen adlardır. Abhazya’daki Abazalar “Abhaz”, Rusya’ya bağlı Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde yaşayan Abazalar “Abazin” olarak adlandırılır. Rusça aracılığıyla geçtiği Batı dillerinde de genellikle böyle kullanılır. Türkçede ise yüzyıllardır var olan “Abaza” adı böyle bir ayrım içermez. O yüzden Abaza etnik kimliğinin alt kimlikleri olarak Apsuva (Rusların Abhaz dedikleri) ve Asuva (Rusların Abazin dedikleri) kullanımı da görülür. Rusçada Abhaz denen Abazalar (Apsuvalar) Türkiye'nin iç-batı bölgelerinde (İzmit, Adapazarı, Düzce, Bolu, Bursa-İnegöl, Kütahya, Bilecik ve Eskişehir) yoğunlaşmışken, Rusçada Abazin denen Abazalar (Asuvalar) ise iç-doğu bölgelerinde (Bilecik, Eskişehir, Samsun, Amasya, Tokat, Yozgat, Zonguldak, Bartın, Sivas, Kayseri, Adana) yerleşmişlerdir.
Tarih
M.Ö. 1000 ve 550 yılları arasında, bugünkü Abhazya'nın Karadeniz kıyısında, özellikle modern Abhazya'nın başkenti olacak olan Pitiunt ve Dioscurias'ta ticaret kolonileri kurdular. Klasik yazarlar bölgede yaşayan çeşitli insanları ve konuştukları çok sayıda dili anlattılar. Arrian, Pliny ve Strabo, Karadeniz'in doğu kıyısında modern Abhazya'da bir yerde Abasgoi ve Moschoi halklarından bahsettiler. M.Ö. 9. ve 6. yüzyıllar arasında, modern Abhazya toprakları antik Colchis krallığının bir parçasıydı. Bu krallık daha sonra M.Ö. 63'te Lazica Krallığına bağlandı. 4 yüzyılda, Bizans İmparatorluğu etkisi ile Abhaz bölgesi nüfusunun Hristiyanlığa dönüştürüldüğü kesin zaman belirlenmemiş olsa da, Pityus Metropolü Stratophilus'un İlk Ekümenik Konsey'e 325 yılında İznik'te katıldığı bilinmektedir. 8. yy'da Araplara karşı başarılı savunma ve yeni toprak kazanımları, Abhaz prenslerine Bizans İmparatorluğu'ndan daha fazla özerklik iddia edecek kadar güç verdi. 778 dolaylarında II. Leon, Hazarların yardımıyla tam bağımsızlığını kazandı; o "Abhaz Kralı" unvanını aldı ve Başkentini, batı Gürcistan'daki Kutaisi şehrine taşıdı. 10. yy'da Abhaz Kralı'nın varisi olmadığı için, krallık yeğeni III. Bagrat'a geçti ve böylece Abhaz-Gürcü krallıkları birleşmiş oldu. 1570 yılında iç işlerinde serbest olmak kaydı ile Osmanlı Devletine bağlanmış daha sonra 1830 yıllarında Rus Çarı'nın bölgeye ajanlar göndererek istila hazırlıkları başlatılan Abhazya'da Halk Osmanlı ve Rus yanlısı olmak üzere ikiye bölünmüştür. 1864 yılında Rus işgali ile özellikle bugünkü Soçi bölgesinde yaşayan Abhazlar çok büyük kayıplar vermiş ve Osmanlı topraklarına göç etmek zorunda kalmışlardır.
Abhazya, 1917 Devrimi'nden sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin bir parçasıydı. 1921’de Gürcistan’a Kızıl Ordu’nun girmesinin ardından Abhazya, Gürcistan SSC içinde ayrı bir Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti idi. Statüsü 1931 yılında Gürcistan SSC içinde özerk cumhuriyete indirildi. Sovyetler Birliği döneminde, tarım ve turizmin gelişmesine bağlı olarak Abhazya’daki Ermeni, Rus ve Gürcü nüfusu iyice arttı. Abhazca okullar neredeyse kapanma noktasına geldi. 1989 sayımına göre Abhazya’da yalnızca 97.000 Abhaz vardı ve bu da özerk cumhuriyetin nüfusunun %18’ini oluşturuyordu. Geri kalan nüfusun büyük bölümü Gürcüler (%45), Ermeniler (%15) ve Ruslar'dan (%14) meydana geliyordu.[]
1992-1993’te Abhazya Özerk Cumhuriyetinin bağımsızlığını ilan etmesi ile çıkan savaşta Gürcüler Abhazya'ya girdi. Ama dünyanın çeşitli yerlerinden gönüllü olarak gelen Abhaz, kuzey kafkas kökenli halklar, Ermeni gönüllüler, dağlı halkların ve Rus ordusunun yardımıyla Gürcü askerlerini yenilgiye uğratmışlardır. Sonrasında Abhaz nüfusu oranı %45’e kadar yükselmiştir. Bugün Abhazya’nın geri kalan nüfusu ise Ruslar, Ermeniler, Gürcüler (yalnızca Gali bölgesinde), Yunanlar ve Yahudiler'den oluşmaktadır. Bugün Abhazya nüfusunun 250.000 dolayında olduğu söylenmekle birlikte, kesin sayının ne kadar olduğu bilinmemektedir.
Din
2003 yılında yapılan bir araştırmaya göre, katılımcıların %60'ı kendilerini Hristiyan, %16'sı Müslüman, %8'i Pagan (Yerel Din), %8'i Ateist, %2'si diğer dinlere mensup ve %6'sı da kararsız olarak tanımladı. Hristiyanlar genel olarak Abhazya'da yaşarlar. Müslüman Abhazların çoğu ise Türkiye'de yaşamaktadırlar. Ayrıca yerel inançlara inanan kişi sayısı da fazladır.
7 Kutsal Anıkha vardır. Bölgede Hristiyanlık, Bizans İmparatoru I. Justinianus döneminde, 6. yüzyılda yayıldı. Fakat Abhazlar ilk defa 1. yüzyılda Hristiyanlığı Yurtsever Simun ve Andreas adında iki havarinin Abhazya'yı ziyaretiyle tanıdılar. Andreas, Simun ile Abhazya'da ayrıldı ve Simun burada kalarak halka Hristiyanlığı öğretti. 55 yılında Romalı lejyonerler tarafından Yeni Afon şehrinde öldürüldü. Kafkasya'nın ilk Hristiyan bölgesi Pitsunda şehridir ve Kafkasya'nın ilk Hristiyan cemaati Pitsunda'da kurulmuştur. Öte yandan pagan döneminden kalma inançların güçlü biçimde korunduğu görülür.
16. yüzyılda Osmanlı din görevlilerinin ve Çerkeslerin etkisiyle bölgeye İslam dini de girdi. Bölge büyük ölçüde Müslümanlaştı, ancak 1860’larda Müslümanlar göç etmek zorunda kalınca Hristiyanlar çoğunluk haline geldi.
Hristiyan Abhazlar, Abhazya, Gürcistan ve Rusya'da yaşarlar ve Abhazların büyük çoğunluğunu oluştururlar. VI. yüzyılda Bizans yoluyla Abhazlar arasında yayılan Ortodoks mezhebi, ayin dili olarak önce Rumca, VIII. yüzyılda Bizans'a karşı bağımsızlığın kazanılması sonucu kurulan Abhazya Krallığı döneminde ve 975'te Abhazya Krallığı'nın diğer krallıklarla Gürcistan Krallığı çatısı altında birleşmesinin ardından da Gürcüce kullanılmıştır. Günümüzde, Abhazca, Abhaz kiliselerinde ayin dili olarak da kullanılabilmektedir.[]
Diaspora
Muhacirun olarak bilinen binlerce Abhaz, 19. yüzyılın ortalarında Rus Kafkasya'nın fethine direndikten sonra Abhazya'dan Osmanlı İmparatorluğu'na göç etti. Bugün Türkiye, dünyanın en büyük Abhaz diaspora topluluğuna ev sahipliği yapıyor. Büyüklük tahminleri değişiklik gösteriyor - Abhaz tahminleri 150.000 ile 500.000 arasında değişiyor.
Muhacirlik
Abhazya'da Rus yönetiminin kurulmasına Abhaz halkının direnişi eşlik etti. 1821-1827, 1840-1842, 1866 ve 1877'de geniş çaplı ayaklanmalar yapıldı. Tüm ayaklanmalar Rus yönetimi tarafından bastırıldı. Ayaklanmaların başarısız olmasına Abhazların Osmanlı İmparatorluğu'na zorla sürgün edilmesi eşlik etti. 1864'ten sonra (Kafkasya'da nihai Rus İmparatorluk hegemonyası kurulması sonrası), Rusya tüm Kafkasyalıları doğrudan anavatanlarından sürmeye başladı. Bu dönemde 700 bine kadar Çerkes, Ubıh, Abhaz, Çeçen, Dağıstanlı Osmanlı İmparatorluğu'na göç etti. Sürgün edilen Kafkasyalılara Arapça göçmen anlamına gelen "Muhacir" deniyordu. 1864'te sınır dışı edilen Abhaz Muhacirlerin sayısı 20.000'den fazladır; 1866 ayaklanmasının bastırılmasından sonra çok sayıda Abhaz, Osmanlı İmparatorluğu'na sürüldü; 1877'deki son ayaklanmanın bastırılmasından sonra 30-40 bin Muhacir Abhazya'yı terk etmek zorunda kaldı. Abhaz ve Abaza Muhacirlerinin sayısı toplamda 135.000'di.
1877 Abhaz ayaklanmasının bastırılmasından sonra, Rus yetkililer anavatanda kalan Abhaz nüfusunu "cezalandırdı". Hemen hemen tüm Abhaz halkı, birkaç istisna dışında, resmen "suçlu" ilan edildi ve hakları önemli ölçüde kısıtlandı. Abhazların, Abhazya'nın büyük bölümünde özellikle sahil boyunca, yaylalarda ve şehirden yaklaşık 25 kilometre uzaklıktaki Sohum yakınlarında yaşamaları yasaklandı. Abhazlardan "suçlu halk" statüsü ancak 1907 yılında kaldırıldı.
Rus İmparatorluğu yetkililerinin, daha sonra anavatanlarına dönmek isteyen Muhacirlerin bir kısmı için engeller yaratması dikkat çekicidir. Rusya, Abhazların zorla sürgün edilmesi sonucunda ele geçirdiği Abhazya topraklarında Ermenilerin, Rusların ve heterojen bir nüfusun yerleşimini kolaylaştırdı. Gürcülerin bu bölgeye yerleşmelerine izin verilmedi. Bu dönemin Gürcü basınına göre, İlia Çavçavadze liderliğindeki Gürcü aydınları Muhacirlik sürecini durdurmaya çalıştı. Abhaz tarihçi Giorgi Dzidzaria, Muhacirlik tarihi ile ilgili bir eser yazdı. 1920'de Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti Hükûmeti, Üçlü İtilaf Konseyi'nin bir toplantısında Muhacirlik konusunu gündeme getirmiştir.
Gelenek
Abhazya'dan göç eden Abhazlar Türkiye'de Kocaeli, Sakarya, Düzce ve Bolu bölgelerinde yoğun olarak yaşamaktadırlar. Çerkeslerle ortak gelenekleri ve birbirine yakın dilleri olmasına karşın iki halk birbirinden ayrıdır.
Genetik
Abhazlara genetik uzaklık açısından en yakın etnik grup Gürcülerdir, Abhazların genetik yapısı Batı Gürcü genetiğiyle hemen hemen aynıdır.
Abhaz Mitolojisi
Başlıca Abhaz tanrı ve tanrıçaları:
Afi: Yıldırım tanrısı
Ançva Şana: Annelik tanrıçası
Ankı: Toprak tanrıçası
Arıs: Savaş tanrısı
Aşxua Mekepsis: Denizciler tanrısı
Atana: Bilgi ve akıl tanrıçası
Aynarjiy: Madencilerin, taşçıların ve heykeltıraşların tanrısı
Aytar: Hayvancılık tanrısı
Azveypşa: Orman ve av tanrısı
Caca: Tarım tanrıçası
Ceres: Tarım tanrısı
Gunda: Bal ve arıcılık tanrıçası
Haniya: Sağlık tanrıçası
Mışındaw: Deniz tanrısı
Nanı/Anan: Bal ve arıcılık tanrısı
Sawına: Değirmencilik tanrıçası
Şefsı: Madencilik tanrısı
Tsıwına: Bolluk ve bereket tanrıçası
Zızlan: Tatlı suların tanrıçası
Ziwawa: Yağmur tanrıçası
Kaynakça
- ^ (2003) 2003 Census statistics 7 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- ^ Abkhaz 25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Lewis, M. Paul (ed.), 2009. Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Online version
- ^ (2009) Abkhazia Seeking Turkish Recognition of Independence 9 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ (2009) ABKHAZIA’S DIASPORA: DREAMING OF HOME 1 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b c Chirikba 2003 p8
- ^ 2002 Census statistics 9 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
- ^ (2002)
- ^ . 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
- ^ Papşu, Murat. Bir Adlandırma Sorunu: Abhaz mı Abaza mı? 18 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Nart, İki Aylık Düşün ve Kültür Dergisi, Kafkas Dernekleri Federasyonu Yayın Organı, Sayı 51, Eylül-Ekim 2006
- ^ Hoiberg, Dale H., ed. (2010). "Abkhaz". Encyclopedia Britannica. I: A-ak Bayes (15th ed.). Chicago, IL: Encyclopedia Britannica Inc. p. 33.
- ^ Johansons, Andrejs. (Feb. 1972) The Shamaness of the Abkhazians. History of Religions. Vol. 11, No. 3. pp. 251-256.
- ^ (Rusça) Г. А. Дзидзария, Махаджирство и проблемы истории Абхазии XIX столетия, Сухуми, 1982, გვ. 373
- ^ Bitadze, L. "Anthropological History of Abkhazians" 4 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (PDF). Iv.Javakhishvili INSTITUTE OF HISTORY. AND ETHNO. Retrieved 27 March 2022.
- ^ Peltzer, Alexander. "Inferring genetic origins and phenotypic traits of George Bähr, the architect of the Dresden Frauenkirche" 12 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Research Gate. Retrieved 8 April 2022.
Dış bağlantılar
- 2003 Nüfus istatistikleri (Rusça)21 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ethnologue report for Abkhaz language25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- 2002 Nüfus istatistikleri (Rusça)29 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Georgians and Abkhazians. The Search for a Peace Settlement (Notes and References section), by various authors, Vrije Universiteit Brussel, August 1998.28 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.portal-credo.ru/site/print.php?act=fresh&id=18827 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Abhazlar haber gazete kitap akademik JSTOR Nisan 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Abhazlar Abhazca Aҧsua Apsva veya Apsua Abhazya da yasayan Kuzeybati Kafkasya halki Abhazya disinda en buyuk Abhaz nufusu Turkiye dedir Turkiye deki Abhazlarin atalari 19 yuzyilda diger Kafkas halklariyla birlikte Ruslar tarafindan surgun edilmistir Ayrica Rusya Kazakistan ve Ukrayna da da Abhaz nufusu vardir Kuzey Kafkasya da yasayan Abazalar ile Abhazlarin ayni kokenli oldugu kabul edilir Abhazlar Aԥsuaa ApsuaaOnemli nufusa sahip bolgeler Abhazya122 040 Turkiye39 000 500 000 Rusya11 366 Suriye5 000 10 000 Almanya5 000 Gurcistan Abhazya disinda 3 527 Ukrayna1 458DillerAbhazca ana dil Turkce Rusca GurcuceDinGenellikle Sunni Islam diasporada Dogu Ortodoks Abhazya da AbhazlarAbhaz kadinlarAdlandirmaRusya ve Ruscadaki kullanimi birbirine yakin iki formda gorulen ISO 639 kodu abk Abhazca aҧsua byzshǝa ve abq Abazaca abaza byzshva olan ve ikisi birlikte Kuzeybati Kafkas dilleri ailesinin grubunu olusturan dilleri konusan halklar icin Turkiye de ayirt etmeksizin yalnizca Abaza adi kullanilir Yani Abhaz Abhaz ve Abazin Abazin Abazalarin iki grubuna Ruscada verilen adlardir Abhazya daki Abazalar Abhaz Rusya ya bagli Karacay Cerkes Cumhuriyeti nde yasayan Abazalar Abazin olarak adlandirilir Rusca araciligiyla gectigi Bati dillerinde de genellikle boyle kullanilir Turkcede ise yuzyillardir var olan Abaza adi boyle bir ayrim icermez O yuzden Abaza etnik kimliginin alt kimlikleri olarak Apsuva Ruslarin Abhaz dedikleri ve Asuva Ruslarin Abazin dedikleri kullanimi da gorulur Ruscada Abhaz denen Abazalar Apsuvalar Turkiye nin ic bati bolgelerinde Izmit Adapazari Duzce Bolu Bursa Inegol Kutahya Bilecik ve Eskisehir yogunlasmisken Ruscada Abazin denen Abazalar Asuvalar ise ic dogu bolgelerinde Bilecik Eskisehir Samsun Amasya Tokat Yozgat Zonguldak Bartin Sivas Kayseri Adana yerlesmislerdir TarihM O 1000 ve 550 yillari arasinda bugunku Abhazya nin Karadeniz kiyisinda ozellikle modern Abhazya nin baskenti olacak olan Pitiunt ve Dioscurias ta ticaret kolonileri kurdular Klasik yazarlar bolgede yasayan cesitli insanlari ve konustuklari cok sayida dili anlattilar Arrian Pliny ve Strabo Karadeniz in dogu kiyisinda modern Abhazya da bir yerde Abasgoi ve Moschoi halklarindan bahsettiler M O 9 ve 6 yuzyillar arasinda modern Abhazya topraklari antik Colchis kralliginin bir parcasiydi Bu krallik daha sonra M O 63 te Lazica Kralligina baglandi 4 yuzyilda Bizans Imparatorlugu etkisi ile Abhaz bolgesi nufusunun Hristiyanliga donusturuldugu kesin zaman belirlenmemis olsa da Pityus Metropolu Stratophilus un Ilk Ekumenik Konsey e 325 yilinda Iznik te katildigi bilinmektedir 8 yy da Araplara karsi basarili savunma ve yeni toprak kazanimlari Abhaz prenslerine Bizans Imparatorlugu ndan daha fazla ozerklik iddia edecek kadar guc verdi 778 dolaylarinda II Leon Hazarlarin yardimiyla tam bagimsizligini kazandi o Abhaz Krali unvanini aldi ve Baskentini bati Gurcistan daki Kutaisi sehrine tasidi 10 yy da Abhaz Krali nin varisi olmadigi icin krallik yegeni III Bagrat a gecti ve boylece Abhaz Gurcu kralliklari birlesmis oldu 1570 yilinda ic islerinde serbest olmak kaydi ile Osmanli Devletine baglanmis daha sonra 1830 yillarinda Rus Cari nin bolgeye ajanlar gondererek istila hazirliklari baslatilan Abhazya da Halk Osmanli ve Rus yanlisi olmak uzere ikiye bolunmustur 1864 yilinda Rus isgali ile ozellikle bugunku Soci bolgesinde yasayan Abhazlar cok buyuk kayiplar vermis ve Osmanli topraklarina goc etmek zorunda kalmislardir Abhaz ve Gurcu generaller 19 yuzyil Abhazya 1917 Devrimi nden sonra Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti nin bir parcasiydi 1921 de Gurcistan a Kizil Ordu nun girmesinin ardindan Abhazya Gurcistan SSC icinde ayri bir Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti idi Statusu 1931 yilinda Gurcistan SSC icinde ozerk cumhuriyete indirildi Sovyetler Birligi doneminde tarim ve turizmin gelismesine bagli olarak Abhazya daki Ermeni Rus ve Gurcu nufusu iyice artti Abhazca okullar neredeyse kapanma noktasina geldi 1989 sayimina gore Abhazya da yalnizca 97 000 Abhaz vardi ve bu da ozerk cumhuriyetin nufusunun 18 ini olusturuyordu Geri kalan nufusun buyuk bolumu Gurculer 45 Ermeniler 15 ve Ruslar dan 14 meydana geliyordu kaynak belirtilmeli Abhazya 1992 1993 te Abhazya Ozerk Cumhuriyetinin bagimsizligini ilan etmesi ile cikan savasta Gurculer Abhazya ya girdi Ama dunyanin cesitli yerlerinden gonullu olarak gelen Abhaz kuzey kafkas kokenli halklar Ermeni gonulluler dagli halklarin ve Rus ordusunun yardimiyla Gurcu askerlerini yenilgiye ugratmislardir Sonrasinda Abhaz nufusu orani 45 e kadar yukselmistir Bugun Abhazya nin geri kalan nufusu ise Ruslar Ermeniler Gurculer yalnizca Gali bolgesinde Yunanlar ve Yahudiler den olusmaktadir Bugun Abhazya nufusunun 250 000 dolayinda oldugu soylenmekle birlikte kesin sayinin ne kadar oldugu bilinmemektedir Din2003 yilinda yapilan bir arastirmaya gore katilimcilarin 60 i kendilerini Hristiyan 16 si Musluman 8 i Pagan Yerel Din 8 i Ateist 2 si diger dinlere mensup ve 6 si da kararsiz olarak tanimladi Hristiyanlar genel olarak Abhazya da yasarlar Musluman Abhazlarin cogu ise Turkiye de yasamaktadirlar Ayrica yerel inanclara inanan kisi sayisi da fazladir 7 Kutsal Anikha vardir Bolgede Hristiyanlik Bizans Imparatoru I Justinianus doneminde 6 yuzyilda yayildi Fakat Abhazlar ilk defa 1 yuzyilda Hristiyanligi Yurtsever Simun ve Andreas adinda iki havarinin Abhazya yi ziyaretiyle tanidilar Andreas Simun ile Abhazya da ayrildi ve Simun burada kalarak halka Hristiyanligi ogretti 55 yilinda Romali lejyonerler tarafindan Yeni Afon sehrinde olduruldu Kafkasya nin ilk Hristiyan bolgesi Pitsunda sehridir ve Kafkasya nin ilk Hristiyan cemaati Pitsunda da kurulmustur Ote yandan pagan doneminden kalma inanclarin guclu bicimde korundugu gorulur 16 yuzyilda Osmanli din gorevlilerinin ve Cerkeslerin etkisiyle bolgeye Islam dini de girdi Bolge buyuk olcude Muslumanlasti ancak 1860 larda Muslumanlar goc etmek zorunda kalinca Hristiyanlar cogunluk haline geldi Hristiyan Abhazlar Abhazya Gurcistan ve Rusya da yasarlar ve Abhazlarin buyuk cogunlugunu olustururlar VI yuzyilda Bizans yoluyla Abhazlar arasinda yayilan Ortodoks mezhebi ayin dili olarak once Rumca VIII yuzyilda Bizans a karsi bagimsizligin kazanilmasi sonucu kurulan Abhazya Kralligi doneminde ve 975 te Abhazya Kralligi nin diger kralliklarla Gurcistan Kralligi catisi altinda birlesmesinin ardindan da Gurcuce kullanilmistir Gunumuzde Abhazca Abhaz kiliselerinde ayin dili olarak da kullanilabilmektedir kaynak belirtilmeli DiasporaMuhacirun olarak bilinen binlerce Abhaz 19 yuzyilin ortalarinda Rus Kafkasya nin fethine direndikten sonra Abhazya dan Osmanli Imparatorlugu na goc etti Bugun Turkiye dunyanin en buyuk Abhaz diaspora topluluguna ev sahipligi yapiyor Buyukluk tahminleri degisiklik gosteriyor Abhaz tahminleri 150 000 ile 500 000 arasinda degisiyor Muhacirlik Abhazya da Rus yonetiminin kurulmasina Abhaz halkinin direnisi eslik etti 1821 1827 1840 1842 1866 ve 1877 de genis capli ayaklanmalar yapildi Tum ayaklanmalar Rus yonetimi tarafindan bastirildi Ayaklanmalarin basarisiz olmasina Abhazlarin Osmanli Imparatorlugu na zorla surgun edilmesi eslik etti 1864 ten sonra Kafkasya da nihai Rus Imparatorluk hegemonyasi kurulmasi sonrasi Rusya tum Kafkasyalilari dogrudan anavatanlarindan surmeye basladi Bu donemde 700 bine kadar Cerkes Ubih Abhaz Cecen Dagistanli Osmanli Imparatorlugu na goc etti Surgun edilen Kafkasyalilara Arapca gocmen anlamina gelen Muhacir deniyordu 1864 te sinir disi edilen Abhaz Muhacirlerin sayisi 20 000 den fazladir 1866 ayaklanmasinin bastirilmasindan sonra cok sayida Abhaz Osmanli Imparatorlugu na suruldu 1877 deki son ayaklanmanin bastirilmasindan sonra 30 40 bin Muhacir Abhazya yi terk etmek zorunda kaldi Abhaz ve Abaza Muhacirlerinin sayisi toplamda 135 000 di 1877 Abhaz ayaklanmasinin bastirilmasindan sonra Rus yetkililer anavatanda kalan Abhaz nufusunu cezalandirdi Hemen hemen tum Abhaz halki birkac istisna disinda resmen suclu ilan edildi ve haklari onemli olcude kisitlandi Abhazlarin Abhazya nin buyuk bolumunde ozellikle sahil boyunca yaylalarda ve sehirden yaklasik 25 kilometre uzakliktaki Sohum yakinlarinda yasamalari yasaklandi Abhazlardan suclu halk statusu ancak 1907 yilinda kaldirildi Rus Imparatorlugu yetkililerinin daha sonra anavatanlarina donmek isteyen Muhacirlerin bir kismi icin engeller yaratmasi dikkat cekicidir Rusya Abhazlarin zorla surgun edilmesi sonucunda ele gecirdigi Abhazya topraklarinda Ermenilerin Ruslarin ve heterojen bir nufusun yerlesimini kolaylastirdi Gurculerin bu bolgeye yerlesmelerine izin verilmedi Bu donemin Gurcu basinina gore Ilia Cavcavadze liderligindeki Gurcu aydinlari Muhacirlik surecini durdurmaya calisti Abhaz tarihci Giorgi Dzidzaria Muhacirlik tarihi ile ilgili bir eser yazdi 1920 de Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti Hukumeti Uclu Itilaf Konseyi nin bir toplantisinda Muhacirlik konusunu gundeme getirmistir GelenekAbhazya dan goc eden Abhazlar Turkiye de Kocaeli Sakarya Duzce ve Bolu bolgelerinde yogun olarak yasamaktadirlar Cerkeslerle ortak gelenekleri ve birbirine yakin dilleri olmasina karsin iki halk birbirinden ayridir GenetikAbhazlara genetik uzaklik acisindan en yakin etnik grup Gurculerdir Abhazlarin genetik yapisi Bati Gurcu genetigiyle hemen hemen aynidir Abhaz MitolojisiBaslica Abhaz tanri ve tanricalari Afi Yildirim tanrisi Ancva Sana Annelik tanricasi Anki Toprak tanricasi Aris Savas tanrisi Asxua Mekepsis Denizciler tanrisi Atana Bilgi ve akil tanricasi Aynarjiy Madencilerin tascilarin ve heykeltiraslarin tanrisi Aytar Hayvancilik tanrisi Azveypsa Orman ve av tanrisi Caca Tarim tanricasi Ceres Tarim tanrisi Gunda Bal ve aricilik tanricasi Haniya Saglik tanricasi Misindaw Deniz tanrisi Nani Anan Bal ve aricilik tanrisi Sawina Degirmencilik tanricasi Sefsi Madencilik tanrisi Tsiwina Bolluk ve bereket tanricasi Zizlan Tatli sularin tanricasi Ziwawa Yagmur tanricasiKaynakca 2003 2003 Census statistics 7 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Abkhaz 25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lewis M Paul ed 2009 Ethnologue Languages of the World Sixteenth edition Dallas Tex SIL International Online version 2009 Abkhazia Seeking Turkish Recognition of Independence 9 Aralik 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2009 ABKHAZIA S DIASPORA DREAMING OF HOME 1 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c Chirikba 2003 p8 2002 Census statistics 9 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca 2002 11 Mart 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Agustos 2008 Papsu Murat Bir Adlandirma Sorunu Abhaz mi Abaza mi 18 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nart Iki Aylik Dusun ve Kultur Dergisi Kafkas Dernekleri Federasyonu Yayin Organi Sayi 51 Eylul Ekim 2006 Hoiberg Dale H ed 2010 Abkhaz Encyclopedia Britannica I A ak Bayes 15th ed Chicago IL Encyclopedia Britannica Inc p 33 Johansons Andrejs Feb 1972 The Shamaness of the Abkhazians History of Religions Vol 11 No 3 pp 251 256 Rusca G A Dzidzariya Mahadzhirstvo i problemy istorii Abhazii XIX stoletiya Suhumi 1982 გვ 373 Bitadze L Anthropological History of Abkhazians 4 Mayis 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde PDF Iv Javakhishvili INSTITUTE OF HISTORY AND ETHNO Retrieved 27 March 2022 Peltzer Alexander Inferring genetic origins and phenotypic traits of George Bahr the architect of the Dresden Frauenkirche 12 Kasim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Research Gate Retrieved 8 April 2022 Dis baglantilar2003 Nufus istatistikleri Rusca 21 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ethnologue report for Abkhaz language25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2002 Nufus istatistikleri Rusca 29 Subat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Georgians and Abkhazians The Search for a Peace Settlement Notes and References section by various authors Vrije Universiteit Brussel August 1998 28 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www portal credo ru site print php act fresh amp id 18827 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde