Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Salarca, çoğunlukla Çin'in Çinghay ve Kansu eyaletlerinde yaşayan Salar halkı tarafından konuşulan bir Türk dilidir. Türk dillerinin Oğuz kolunun doğu parçasıdır, diğer Oğuz dilleri (Türkçe, Azerice, Türkmence) çoğunlukla Batı ve Orta Asya'da konuşulmaktadır. Salarlar yaklaşık 105.000 kişidir, yaklaşık 70.000'i (2002) Salar dilini ana dil olarak konuşmaktadır.
| Salarca | |
|---|---|
| Salırça | |
 | |
| Ana dili olanlar | Çin |
| Bölge | Çinghay ve Kansu |
| Konuşan sayısı | 70.000 (2002) |
| Dil ailesi | Türki diller
|
| Diyalektler | Gaizi (Jiezi) İli Salar Hualong Mengda |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | slr |
| Glottolog | sala1264 |
| Bu sayfa fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir bulunmadığı takdirde, veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız . | |
Konuşulan iki ayrı lehçesi vardır. Bunlar Çince ve Tibetçeden etkilenen Çinghay lehçesi, İli vadisine göç edip ilaveten Uygurca ve Kazakçadan da etkilenen İli lehçeleridir. Aynı zamanda Salarcanın Çağatay Türkçesine olan yakınlığı tarihin belli bir döneminde ilişki içerisinde olduklarını gösteriyor.
Konuşucu sayısı ve yayılımı
Salarcanın 1982 yılında 55.000 kişi tarafından ana dil olarak konuşulduğu bilinmektedir. Çin`de 2000 yılında yapılan nüfus sayımında 104.500 kişinin bu etnik halka ait olduğu tespit edilmiştir.
Günümüzde konuşulan Oğuzcanın en doğuda konuşulan örneğini temsil eder. Salarların (Salur boyu); İpek Yolu üzerinde ipek ticaretinin canlı olduğu zamanlarda batıdan, ipeğin o zamanlar kaynağı olan doğuya, bugünkü yaşadıkları bölgeye yerleştikleri varsayılmaktadır. Göçebe değil yerleşik bir hayat sürdürmüşler ve genelde ipekçilik ve ipek ticareti ile uğraşmışlardır.
Salarların yerleşim yerleri Çin Cumhuriyeti sınırları içinde Qinghai ilinin Xunhua Salar özerk ilçesinde ve Hualong Hui özerk ilçesinde bulunur.
Konuşucuları genelde birden fazla diller konuşur. Salarcanın yanında Çince ve çoğu ayrıca Uygurca konuşur.
Salarlar birçok sınıflandırmalarda komşuları ve diğer bir Türk halkı olan Yugurların üçte biri ile birlikte bir dil birliği olarak gösterilmektedir.
Salarcanın ağızları
,Salarca kendi içinde tutarlı ve ağızları birbirine yakın bir dildir.Tenişev Salarcayı iki ana diyalekte ayırır: Batı Salarcası ve Doğu Salarcası. Batı Salarcası İli Kazak Özerk ilinde yaşayan Salar halkının konuştuğu ağızdır. Doğu Salarcası ise otonom ilçenin de bulunduğu ana Salarcadır ve nüfus bakımından fazladır. Fakat Doğu Salarcası da kendi içinde Şunhua Salar Özerk ilçesinde konuşulan ağız ve Hualong Hui Özerk ilçesinde konuşulan ağız olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Şunhua Salar Özerk ilçesinde konuşulan ağız da ikiye ayrılır: Gaizi ağzı ve Mengda ağzı. Lin Lianyun ve Han Jianye, Batı Salarcasını da Gaizi ağzına dahil ederek Salarcayı iki gruba böler: Gaizi ağzı ve Mengda ağzı. Mengda ağzı b-Salarcası iken Gaizi (veya Jiezi) ağzı v-Salarcasıdır. Örneğin; İli Salarcasında, Hualong Salarcasında ve Gaizi bölgesinde, kısaca Gaizi ağzında, vol-, Mengda ağzında bol- "olmak" şeklinde yaşar. Ağızlar arasındaki fark şu örneklerle özetlenebilir: Gaizi ver-, Mengda ber- "vermek"; Gaizi zorıx, Mengda zorax "şapka"; Gaizi dimur, Mengda demur "demir"; Gaizi güzgü, Mengda gusgu "ayna"; Gaizi değ-, Mengda dex- "değmek"; Gaizi yağ-, Mengda yax- "yağmak"; Gaizi yiğne, Mengda yixne "iğne"; Gaizi altı, Mengda alçı "altı"; Gaizi ardı, Mengda arcı "ardı".
| Tenişev'in Jiezi ve Mengda karşılaştırması (IPA) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gaizi | /th/ | /v/ | /e/ | /i/ | /ɨ/ | /ɨ/ | /ø/ |
| Mengda | /ʒh/ | /p/ | /ɑ/ | /e/ | /ɑ/ | /i/ | /o/ |
Hem Gaizi hem Mengda ağzında zaman zaman Oğuzca uzun ünlülere rastlanır. Salarlar dilin bu özelliğini İli'ye de taşımıştır.
V-ağzı (Gaizi, Altıyuli, Qinghai Salarcası)
Haidong'da Şunhua Salar Özerk İlçesinde, Hualong Hui Özerk İlçesinde; Sincan'da İli vadisinde konuşulan ve nüfus bakımından baskın Salarca ağızdır. Jiezi ağzı, Hualong ağzı ve Ili Salar ağzı olmak üzere alt gruplara ayrılır. Gaizi ya da Jiezi, Altıyuli olarak da bilinir.
Jiezi ağzı
Jiezi ağzı başta adını aldığı olmak üzere Çağandüz mahallesini, (Qingshui), (Baizhuang) ve kapsar. Hualong ilçesinde konuşulan ağız da Jiezi ağzına dahildir. Nispeten Çinceden daha çok etkilenmiş ağızdır.
Hualong ağzı
Hualong Hui Özerk ilçesinde ve mahallelerinde izole gelişmiş ağızdır. Nispeten daha muhafazakardır ve daha az alıntı kelime içerir.
İli Salar ağzı (Batı Salarcası)
Salarların Gaizi ağzını konuşan kolu 19. yüzyılın sonlarına doğru eğitim nedeniyle ilk kez İli vadisine göç etmiştir. Fakat asıl göç dalgası 1930'larda Hui lordunun baskıları sonrası gerçekleşecektir. 1953'te ilk sayımlarda İli'deki Salarların sayısı 240 iken 1982'ye gelindiğinde 2945'e çıkmıştır, yani 10 kat artmıştır. 1986'da Salarların az bir kısmı Qinghai'a geri dönmüştür. Sincan İli'de kalan Salarlar ise çevrelerindeki Kazak ve Uygur dillerinden etkilenerek İli Salarcasını oluşturmuşlardır. Fakat İli Salarları kilometrelerce uzakta olmalarına rağmen, henüz Qinghai'dan ayrılalı kısa bir süre olduğundan, Şunhua'da konuşulan Gaizi ağzını kolaylıkla anlayabilirler. Dilleri anlamakta güçlük çektirecek kadar farklılaşmamıştır, aksine oldukça yakındır.
Batı Salarcası sahip olduğu Uygur ve Kazak etkisiyle diğer ağızlardan ayrılmaktadır.
B-ağzı (Mengda/Mınta/Munda, Chiizi, Gansu Salarcası)
Şunhua Salar Özerk İlçesinde Mengda ve Tashapo'da, Gannan Tibet Özerk İlinde Jone'de Dazhuang'da ve Lintan'da Muchang'da konuşulan ağızdır. Mengda ya da Chiizi, Mınta olarak da bilinir. Mengda daha sonra mahalle adı oldu. Hualong ağzı gibi izole gelişmiştir. Hualong ağzı ile birlikte diğer ağızlara nispeten daha muhfazakardır ve daha az alıntı kelime içerir.
Alfabe
Salarca 10’uncu yüzyıldan sonra uzun süre Arap alfabesi ile yazılmıştır.
1969-1970 yıllarında Latin alfabesi kullanılmaya başlanmıştır. Bu alfabe Uygurların Latin alfabesine benzemekteydi. Günümüzde Salarlar Latin alfabesi kullanmaktadırlar. Dil kodu: SLR' dir.
Salar Latin alfabesi (Salır Latin Oğuş)
| А а | B b | C c | Ç ç | D d | Е е | F f | G g |
| Ğ ğ | H h | I ı | İ i | J j | K k | L l | M m |
| N n | Ñ ñ | O o | Ö ö | Р р | Q q | R r | S s |
| Ş ş | T t | U u | Ü ü | V v | X x | Y y | Z z |
Günümüzde Salar gençleri kendi aralarında TB30 ve TB31 olmak üzere latin alfabesinin iki varyantını kullanmaktadırlar. Sosyal medyada oldukça popülerdir.
TB30
Aa Bb Cc Çç Dd Ee Ff Gg
Ğğ Hh İi Iı Kk Ll Mm Nn Ññ
Oo Öö Pp Qq Rr Ss Şş Tt
Uu Üü Vv Yy Zz
Metin örneği
Aşağıdaki hikâye The folklore of China's Islamic Salar nationality adlı eserde yer alan kiš yiγen ġadïn kiš (Türkçe: insan yiyen kadın) hikâyesinden bir parçadır.
oholdï bir ninor vumiš | Eskiden bir nine varmış. |
Söz varlığı
Tenişev'e göre Salarcanın kelime haznesine bakıldığında Oğuzca kelimelerin listesi oldukça uzundur: dodaq, gölek, dovşan, geme, yeresen, el, sāğır, aşāğı, bili-, esine-, vusla-... Diğer Türk dillerinden izole geliştiği için eski ve nadir kelimeler korunmuştur: ava, ğañli, yānit, otāce, düle, düü, yanşa-, deyiş-, dum-... Tenişev Salarcanın söz varlığını göç serüveni üzerinden detaylı bir biçimde açıklıyor. Salarcanın Orta Asya'da iken bir temasla Kıpçakçadan etkilendiği görülmektedir: öy, gaçañ, gayda, bol-... Qinghai'a doğru göç ederken, Turfan-Xani bölgesinde budist Uygurlarla etkileşime girerler: ātıq, yalañgadaq, kure, yarmaq, sıdır, poqor, piştik... İslam dinini benimsemelerinden ötürü Arapça alıntılar vardır fakat dildeki Arapça ve Farsça sözcükler diğer Türk dillerindekiyle aynıdır: dunya, zemin... Göçtükleri yerde Moğolca, Tibetçe ve Çince kelimeler ödünçlenmişlerdir. Moğolca ödünçlenmeler Çinceye nispeten azdır. Tibetçe ödünçlenmeler, ortak yaşamın bir ürünü olarak, aile ile ilgili kavramlardır. Çince ise dile öylesine işler ki Arapça kelimelerin yerini alıp terimbilime büyük oranda tesir eder.İli Salarları İli'ye geç bir dönemde göç ettiği için bütün bu etkileşime dahildir.
| Salarca Söz Varlığı (Salarca sözcükler TB30 ile yazıya geçirildi.) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Türkçe | Salarca | Türkçe | Salarca | Türkçe | Salarca | Türkçe | Salarca |
| ben | men | alfabe | oğuş, oquş | anne | ama | altın | altun |
| sen | sen | kişi | kiş | baba | aba | gümüş | gumuş |
| o | u | el | el | karı | kine | çocuk | bala |
| biz | piser | ayak | ayaq | koca | qarsı, güy | kendi | izi |
| siz | seler | burun | purnı | küçük kız kardeş | siñni | evet | ider |
| onlar | ular | deve | döye | küçük erkek kardeş | ini | hayır | emes |
| onun | aniği | eşek | eşek | abla | azı | uzun | uzaq, uzın |
| büyük | ulı, cadaq | güvercin | gürğünçük | ağabey | gaga | ne | nañ |
| küçük | kiçi, kici | fare | gemi | oğul | oğul | kim | kem |
| kalın | qalañ | odun | ağaş, odın | kız | ana, kız | akşam, gece | gece |
| yemek | yi- | ağaç | dal | torun | sunzi | düşünmek | sumurla- |
| içmek | iş- | dal | budaq | dede | baba | zaman | zaman |
| demek | ede- | yaz | yi | nine | nine | ülke | guojia |
| bakmak | vaq- | kış | qış | öğretmen | örgetgüci | yanak | yañaq |
| deniz | deñiz | geçen yıl | puldır | öğrenci | oqağucı | yakın | yaqın |
Dipnotlar
- ^ Lewis, M. Paul; Gary F. Simons; Charles D. Fennig, (Ed.) (2015). Ethnologue: Languages of the World (18.18yer=Dallas, Texas bas.). SIL International. 5 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ocak 2021.
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Salar". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ . Ethnologue (İngilizce). 21 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2022.
- ^ Jianzhong, Ma; Stuart, Kevin (1996). ""Stone Camels and Clear Springs" The Salar's Samarkand Origins". Asian Folklore Studies. 55 (2): 287-298. doi:10.2307/1178823. ISSN 0385-2342. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
- ^ a b c d 马伟 (Ma Wei); 朝克 (Chao Ke) (2016), in 濒危语言——撒拉语研究 [Endangered Languages - Salar Language Studies], 青海 (Qinghai): 国家社会科学基金项目 (National Social Science Foundation Project), page 86-87
- ^ a b c Kaşgarli, Raile ABDULVAHİT (29 Nisan 2018). "SALAR TÜRKÇESİNDEKİ ÇİNCE UNSURLAR". Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature. 4 (2): 428-445. doi:10.20322/littera.409800. 12 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Eylül 2022.
- ^ a b c d e Dwyer, Arienne M. (2007). Salar: A Study in Inner Asian Language Contact Processes (İngilizce). Otto Harrassowitz Verlag. ss. 77-86. ISBN . 1 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2024.
- ^ a b c d Tenishev, Edhem (1976). Stroj salárskovo jazyká. Moskova: Nauka. ss. 240-250.
- ^ a b c d e Lin, Lianyun (1985). 撒拉语简志 (Çince). Pekin. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Eylül 2022.
- ^ a b c Yakup, Abdurishid (2002). An Ili Salar Vocabulary: Introduction and a Provisional Salar-English Lexicon (İngilizce). Department of Linguistics, University of Tokyo. ISBN . 12 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Eylül 2022.
- ^ Dwyer, Arienne M (2007). Salar: A Study in Inner Asian Language Contact Processes; Part 1: Phonology. Harrassowitz Verlag. ISBN .
- ^ Ma, Wei (2001). The folklore of China's Islamic Salar nationality. E. Mellen Press. OCLC 606504539.
- ^ Robbeets, Martin; Cuyckens, Hubert (2013). Shared grammaticalization : with special focus on the transeurasian languages. Benjamins. ss. 248-9. ISBN . OCLC 875771914.
- ^ 马伟, 朝克 (2014). 撒拉语366条会话读本 (Çince). 社会科学文献出版社. ISBN . 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2022.
- ^ Ma, Chengjun (2010). 撒维汉词典 [Salarca-Uygurca-Çince Sözlük] (Çince). Pekin. ISBN . 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Eylül 2022.
Kaynakça
- Dwyer, Arienne M. 1998. The Turkic strata of Salar: An Oghuz in Chaghatay clothes? Turkic Languages 2, 4983.
- Chen ZONGZHEN, Nurbeg, ZHao Xiangru, (1990). Türkiy Tillarning Selişturma Lugiti, Bei Jing.
- LIN Lianyun, (1985). Sa-la-yu Jian-Zhi, `Ana Çizgileriyle Salarca` Pekin.
- Salarca-Çince, Çince-Salarca Sözlük, CHengdu 1992.
Dış bağlantılar
- The Salar ethnic minority8 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Çin Hükûmetinin Çin`de yasal olarak tanıdığı 55 Etnik gruptan Salarlar`a ait bilgi)
- Salarca örnekler28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- 撒拉語[]，2006，大英百科全書，2006年1月30日取自大英線上繁體中文版。
İncubator’daki diğer Türk dilleri Vikipedi’leri
- Gagavuzca Vikipedi10 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kırımçakça Vikipedi3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kumukça Vikipedi3 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Güney Altayca Vikipedi26 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Osmanlı Türkçesi Vikipedi20 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Karaçayca Vikipedi29 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Salarca cogunlukla Cin in Cinghay ve Kansu eyaletlerinde yasayan Salar halki tarafindan konusulan bir Turk dilidir Turk dillerinin Oguz kolunun dogu parcasidir diger Oguz dilleri Turkce Azerice Turkmence cogunlukla Bati ve Orta Asya da konusulmaktadir Salarlar yaklasik 105 000 kisidir yaklasik 70 000 i 2002 Salar dilini ana dil olarak konusmaktadir Wikimedia IncubatorWikimedia Incubator de Salarca Vikipedi deneme projesi bulunmaktadir SalarcaSalircaAna dili olanlarCinBolgeCinghay ve KansuKonusan sayisi70 000 2002 Dil ailesiTurki diller Oguz grubuSalarcaDiyalektlerGaizi Jiezi Ili Salar Hualong MengdaDil kodlariISO 639 3slrGlottolog a rel nofollow class external text href http glottolog org resource languoid id sala1264 sala1264 a Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller icerir Dogru bir goruntuleme desteginiz bulunmadigi takdirde veya diger Unicode karakterleri gorebilirsiniz IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak icin bakiniz Yardim IPA Konusulan iki ayri lehcesi vardir Bunlar Cince ve Tibetceden etkilenen Cinghay lehcesi Ili vadisine goc edip ilaveten Uygurca ve Kazakcadan da etkilenen Ili lehceleridir Ayni zamanda Salarcanin Cagatay Turkcesine olan yakinligi tarihin belli bir doneminde iliski icerisinde olduklarini gosteriyor Konusucu sayisi ve yayilimiSalarcanin 1982 yilinda 55 000 kisi tarafindan ana dil olarak konusuldugu bilinmektedir Cin de 2000 yilinda yapilan nufus sayiminda 104 500 kisinin bu etnik halka ait oldugu tespit edilmistir Gunumuzde konusulan Oguzcanin en doguda konusulan ornegini temsil eder Salarlarin Salur boyu Ipek Yolu uzerinde ipek ticaretinin canli oldugu zamanlarda batidan ipegin o zamanlar kaynagi olan doguya bugunku yasadiklari bolgeye yerlestikleri varsayilmaktadir Gocebe degil yerlesik bir hayat surdurmusler ve genelde ipekcilik ve ipek ticareti ile ugrasmislardir Salarlarin yerlesim yerleri Cin Cumhuriyeti sinirlari icinde Qinghai ilinin Xunhua Salar ozerk ilcesinde ve Hualong Hui ozerk ilcesinde bulunur Konusuculari genelde birden fazla diller konusur Salarcanin yaninda Cince ve cogu ayrica Uygurca konusur Salarlar bircok siniflandirmalarda komsulari ve diger bir Turk halki olan Yugurlarin ucte biri ile birlikte bir dil birligi olarak gosterilmektedir Salarcanin agizlari Salarca kendi icinde tutarli ve agizlari birbirine yakin bir dildir Tenisev Salarcayi iki ana diyalekte ayirir Bati Salarcasi ve Dogu Salarcasi Bati Salarcasi Ili Kazak Ozerk ilinde yasayan Salar halkinin konustugu agizdir Dogu Salarcasi ise otonom ilcenin de bulundugu ana Salarcadir ve nufus bakimindan fazladir Fakat Dogu Salarcasi da kendi icinde Sunhua Salar Ozerk ilcesinde konusulan agiz ve Hualong Hui Ozerk ilcesinde konusulan agiz olmak uzere iki gruba ayrilmaktadir Sunhua Salar Ozerk ilcesinde konusulan agiz da ikiye ayrilir Gaizi agzi ve Mengda agzi Lin Lianyun ve Han Jianye Bati Salarcasini da Gaizi agzina dahil ederek Salarcayi iki gruba boler Gaizi agzi ve Mengda agzi Mengda agzi b Salarcasi iken Gaizi veya Jiezi agzi v Salarcasidir Ornegin Ili Salarcasinda Hualong Salarcasinda ve Gaizi bolgesinde kisaca Gaizi agzinda vol Mengda agzinda bol olmak seklinde yasar Agizlar arasindaki fark su orneklerle ozetlenebilir Gaizi ver Mengda ber vermek Gaizi zorix Mengda zorax sapka Gaizi dimur Mengda demur demir Gaizi guzgu Mengda gusgu ayna Gaizi deg Mengda dex degmek Gaizi yag Mengda yax yagmak Gaizi yigne Mengda yixne igne Gaizi alti Mengda alci alti Gaizi ardi Mengda arci ardi Tenisev in Jiezi ve Mengda karsilastirmasi IPA Gaizi th v e i ɨ ɨ o Mengda ʒh p ɑ e ɑ i o Hem Gaizi hem Mengda agzinda zaman zaman Oguzca uzun unlulere rastlanir Salarlar dilin bu ozelligini Ili ye de tasimistir V agzi Gaizi Altiyuli Qinghai Salarcasi Haidong da Sunhua Salar Ozerk Ilcesinde Hualong Hui Ozerk Ilcesinde Sincan da Ili vadisinde konusulan ve nufus bakimindan baskin Salarca agizdir Jiezi agzi Hualong agzi ve Ili Salar agzi olmak uzere alt gruplara ayrilir Gaizi ya da Jiezi Altiyuli olarak da bilinir Jiezi agzi Jiezi agzi basta adini aldigi olmak uzere Caganduz mahallesini Qingshui Baizhuang ve kapsar Hualong ilcesinde konusulan agiz da Jiezi agzina dahildir Nispeten Cinceden daha cok etkilenmis agizdir Hualong agzi Hualong Hui Ozerk ilcesinde ve mahallelerinde izole gelismis agizdir Nispeten daha muhafazakardir ve daha az alinti kelime icerir Ili Salar agzi Bati Salarcasi Salarlarin Gaizi agzini konusan kolu 19 yuzyilin sonlarina dogru egitim nedeniyle ilk kez Ili vadisine goc etmistir Fakat asil goc dalgasi 1930 larda Hui lordunun baskilari sonrasi gerceklesecektir 1953 te ilk sayimlarda Ili deki Salarlarin sayisi 240 iken 1982 ye gelindiginde 2945 e cikmistir yani 10 kat artmistir 1986 da Salarlarin az bir kismi Qinghai a geri donmustur Sincan Ili de kalan Salarlar ise cevrelerindeki Kazak ve Uygur dillerinden etkilenerek Ili Salarcasini olusturmuslardir Fakat Ili Salarlari kilometrelerce uzakta olmalarina ragmen henuz Qinghai dan ayrilali kisa bir sure oldugundan Sunhua da konusulan Gaizi agzini kolaylikla anlayabilirler Dilleri anlamakta gucluk cektirecek kadar farklilasmamistir aksine oldukca yakindir Bati Salarcasi sahip oldugu Uygur ve Kazak etkisiyle diger agizlardan ayrilmaktadir B agzi Mengda Minta Munda Chiizi Gansu Salarcasi Sunhua Salar Ozerk Ilcesinde Mengda ve Tashapo da Gannan Tibet Ozerk Ilinde Jone de Dazhuang da ve Lintan da Muchang da konusulan agizdir Mengda ya da Chiizi Minta olarak da bilinir Mengda daha sonra mahalle adi oldu Hualong agzi gibi izole gelismistir Hualong agzi ile birlikte diger agizlara nispeten daha muhfazakardir ve daha az alinti kelime icerir AlfabeSalarca 10 uncu yuzyildan sonra uzun sure Arap alfabesi ile yazilmistir 1969 1970 yillarinda Latin alfabesi kullanilmaya baslanmistir Bu alfabe Uygurlarin Latin alfabesine benzemekteydi Gunumuzde Salarlar Latin alfabesi kullanmaktadirlar Dil kodu SLR dir Salar Latin alfabesi Salir Latin Ogus A a B b C c C c D d E e F f G gG g H h I i I i J j K k L l M mN n N n O o O o R r Q q R r S sS s T t U u U u V v X x Y y Z z Gunumuzde Salar gencleri kendi aralarinda TB30 ve TB31 olmak uzere latin alfabesinin iki varyantini kullanmaktadirlar Sosyal medyada oldukca populerdir TB30 Aa Bb Cc Cc Dd Ee Ff Gg Gg Hh Ii Ii Kk Ll Mm Nn Nn Oo Oo Pp Qq Rr Ss Ss Tt Uu Uu Vv Yy ZzMetin ornegiAsagidaki hikaye The folklore of China s Islamic Salar nationality adli eserde yer alan kis yigen ġadin kis Turkce insan yiyen kadin hikayesinden bir parcadir oholdi bir ninor vumis aŋa kiǰicix anor vara bir gunor ninacux anasini parliǰani ziden yanbar r yarim yoldi ulir xari ġadinkisor uciramis xari ġadinkiscix das isdende zogziba r bu ninacix yana varǰani aŋnismis e xari nina sen eyiŋ bir kiscugiŋ munda natburi dimis Eskiden bir nine varmis Onun kucuk bir kizi varmis Bir gun ninecik kiziyla pazardan donmus Yari yolda yasli bir kadinla karsilasmislar Bu yasli kadin bir tas uzerinde oturuyormus Bu ninecik ona yanasmis Hey yasli nine burada tek basina ne yapiyorsun demis Soz varligiTenisev e gore Salarcanin kelime haznesine bakildiginda Oguzca kelimelerin listesi oldukca uzundur dodaq golek dovsan geme yeresen el sagir asagi bili esine vusla Diger Turk dillerinden izole gelistigi icin eski ve nadir kelimeler korunmustur ava ganli yanit otace dule duu yansa deyis dum Tenisev Salarcanin soz varligini goc seruveni uzerinden detayli bir bicimde acikliyor Salarcanin Orta Asya da iken bir temasla Kipcakcadan etkilendigi gorulmektedir oy gacan gayda bol Qinghai a dogru goc ederken Turfan Xani bolgesinde budist Uygurlarla etkilesime girerler atiq yalangadaq kure yarmaq sidir poqor pistik Islam dinini benimsemelerinden oturu Arapca alintilar vardir fakat dildeki Arapca ve Farsca sozcukler diger Turk dillerindekiyle aynidir dunya zemin Goctukleri yerde Mogolca Tibetce ve Cince kelimeler odunclenmislerdir Mogolca odunclenmeler Cinceye nispeten azdir Tibetce odunclenmeler ortak yasamin bir urunu olarak aile ile ilgili kavramlardir Cince ise dile oylesine isler ki Arapca kelimelerin yerini alip terimbilime buyuk oranda tesir eder Ili Salarlari Ili ye gec bir donemde goc ettigi icin butun bu etkilesime dahildir Salarca Soz Varligi Salarca sozcukler TB30 ile yaziya gecirildi Turkce Salarca Turkce Salarca Turkce Salarca Turkce Salarcaben men alfabe ogus oqus anne ama altin altunsen sen kisi kis baba aba gumus gumuso u el el kari kine cocuk balabiz piser ayak ayaq koca qarsi guy kendi izisiz seler burun purni kucuk kiz kardes sinni evet ideronlar ular deve doye kucuk erkek kardes ini hayir emesonun anigi esek esek abla azi uzun uzaq uzinbuyuk uli cadaq guvercin gurguncuk agabey gaga ne nankucuk kici kici fare gemi ogul ogul kim kemkalin qalan odun agas odin kiz ana kiz aksam gece geceyemek yi agac dal torun sunzi dusunmek sumurla icmek is dal budaq dede baba zaman zamandemek ede yaz yi nine nine ulke guojiabakmak vaq kis qis ogretmen orgetguci yanak yanaqdeniz deniz gecen yil puldir ogrenci oqaguci yakin yaqinDipnotlar Lewis M Paul Gary F Simons Charles D Fennig Ed 2015 Ethnologue Languages of the World 18 18yer Dallas Texas bas SIL International 5 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Ocak 2021 Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin Ed 2017 Salar Glottolog 3 0 Jena Germany Max Planck Institute for the Science of Human History Ethnologue Ingilizce 21 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Ocak 2022 Jianzhong Ma Stuart Kevin 1996 Stone Camels and Clear Springs The Salar s Samarkand Origins Asian Folklore Studies 55 2 287 298 doi 10 2307 1178823 ISSN 0385 2342 20 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2022 a b c d 马伟 Ma Wei 朝克 Chao Ke 2016 in 濒危语言 撒拉语研究 Endangered Languages Salar Language Studies 青海 Qinghai 国家社会科学基金项目 National Social Science Foundation Project page 86 87 a b c Kasgarli Raile ABDULVAHIT 29 Nisan 2018 SALAR TURKCESINDEKI CINCE UNSURLAR Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature 4 2 428 445 doi 10 20322 littera 409800 12 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Eylul 2022 a b c d e Dwyer Arienne M 2007 Salar A Study in Inner Asian Language Contact Processes Ingilizce Otto Harrassowitz Verlag ss 77 86 ISBN 978 3 447 04091 4 1 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2024 a b c d Tenishev Edhem 1976 Stroj salarskovo jazyka Moskova Nauka ss 240 250 a b c d e Lin Lianyun 1985 撒拉语简志 Cince Pekin 20 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Eylul 2022 a b c Yakup Abdurishid 2002 An Ili Salar Vocabulary Introduction and a Provisional Salar English Lexicon Ingilizce Department of Linguistics University of Tokyo ISBN 978 4 903875 04 0 12 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Eylul 2022 Dwyer Arienne M 2007 Salar A Study in Inner Asian Language Contact Processes Part 1 Phonology Harrassowitz Verlag ISBN 3 447 04091 2 Ma Wei 2001 The folklore of China s Islamic Salar nationality E Mellen Press OCLC 606504539 Robbeets Martin Cuyckens Hubert 2013 Shared grammaticalization with special focus on the transeurasian languages Benjamins ss 248 9 ISBN 978 90 272 0599 5 OCLC 875771914 马伟 朝克 2014 撒拉语366条会话读本 Cince 社会科学文献出版社 ISBN 978 7509753637 20 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2022 Ma Chengjun 2010 撒维汉词典 Salarca Uygurca Cince Sozluk Cince Pekin ISBN 978 7 105 11268 5 22 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Eylul 2022 KaynakcaDwyer Arienne M 1998 The Turkic strata of Salar An Oghuz in Chaghatay clothes Turkic Languages 2 49 83 Chen ZONGZHEN Nurbeg ZHao Xiangru 1990 Turkiy Tillarning Selisturma Lugiti Bei Jing LIN Lianyun 1985 Sa la yu Jian Zhi Ana Cizgileriyle Salarca Pekin Salarca Cince Cince Salarca Sozluk CHengdu 1992 Dis baglantilarThe Salar ethnic minority8 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cin Hukumetinin Cin de yasal olarak tanidigi 55 Etnik gruptan Salarlar a ait bilgi Salarca ornekler28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 撒拉語 olu kirik baglanti 2006 大英百科全書 2006年1月30日取自大英線上繁體中文版 Incubator daki diger Turk dilleri Vikipedi leriGagavuzca Vikipedi10 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Kirimcakca Vikipedi3 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Kumukca Vikipedi3 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Guney Altayca Vikipedi26 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Osmanli Turkcesi Vikipedi20 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Karacayca Vikipedi29 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi