Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Salarlar ya da Salırlar (Salarca: Salarlar, Salırlar; Çince: 撒拉尔 Pinyin: Sālāěr), Günümüzde Çin'in resmî olarak tanınmış 56 etnik grubundan bir Türk halkıdır. Tarih boyunca Salar, , , Salur boyu adları verilmiştir.
 Salur tamgası | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Çin | 104.503 |
| Diller | |
| Din | |
Türkmenistan'daki araştırmacılar Salarları Sincan Uygur Özerk Bölgesindeki Türkmenler ile birlikte Çin Türkmenleri adı altında ele alırlar.
Sarı Irmak (Çince: 黃河, Huáng Hé) yakınlarında yaşarlar. Başlıca geçim kaynakları tarım ve hayvancılıktır.
Salarlar kendilerine Salır, dillerine de Salırca derler.
Nüfus
2000 yılı nüfus sayımında 104.503 Salar kaydedilmiştir. Nüfusun çoğunluğu Çinghay eyaletinde Şunhua Salar Özerk İlçesi ve , Gansu eyaletinde Jishishan Bao'an Dongxiang ve Salar Özerk İlçesi,Şincan Uygur Özerk Bölgesinde ve İli Kazak Özerk İli gibi bölgelerde yaşamaktadır. Salarca'nın bir batı lehçesi de Kazakistan sınırı yakınlarındaki Gulca yöresinde tahminen 2000 kişi tarafından konuşulur.
Diller
Nüfusun yaklaşık üçte biri Türkmence'ye yakın bir Türk dili olan Salarca'yı, bir kısmı ise Tibet dilini ve hemen hemen hepsi devlet dili olan Çince'yi konuşur. Salarca'nın iki lehçesi mevcut olup biri Tibet dili ve Çinceden etkilenmiş, diğeri Uygurca ve Kazakça'dan etkilenmiştir. Önceleri Salar alfabesi (撒拉文 Sālā wén) kullanılmaktaydı. Salarlar günümüzde latin alfabesini kullanma isteği içerisindedirler.
Örnekler:
Sen yaxşimi?; Sen nasılsın?
Men yaxşidir.; Ben iyiyim.
Tarihçe
Kâşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'te; ".... beşincisi: "صاَلغُر Salgur"lardır. Belgeleri şudur: 
" şeklinde tanımladığı Salarlar, Oğuzların Salgur boyundandır. Yuan Hanedanı zamanında 14. ve 15. yüzyılda Semerkand ve Turfan'dan göç etmişlerdir. İlk olarak Moğol hükümdarı Cengiz Han, 13. yüzyılda Karaman Han'ı esir alıp Salur boyundan oluşan bir grup orduyla doğuya göndermiştir. Bu tarihlerde ilk kez Salurlar Xunhua'yı merkeze alarak Qinghai'a yerleşti. Daha sonra Akkoyunlular ve Karakoyunlular ile yaşadıkları olumsuzluklardan ötürü bir grup Salur daha Xunhua'ya göç etti. Xunhua'ya yerleşen bu Oğuzlar'ın Tibetliler, Han ulusu ve Huiler ile karışarak günümüze kadar geldikleri düşünülmektedir.
1781'de Salarlar Qing Hanedanı'na karşı isyan etmiş ve Salar nüfusun %40 katledilmiştir. Çağdaş Türkmenlerin kökeni Salır boyu Türkmenistan, Özbekistan, Afganistan, Irak ve İran'da ve aynı kökden olan Çin'deki Salar uyruğu Salur boyundan gelmektedir. Salarca başlıca Tsinghai (Qinghai) eyaletinde konuşulur, 1928 yılına kadar bir kesime Tibet'te Amdo denilirdi.
Salarlar, 1958 yılında Tibetlilere katılarak Komünist rejime karşı Şunhua Vakası olarak bilinen başkaldırıyı düzenledi. Kanaihua Rinpoche'nin serbest bırakılmasına yönelik protestolar, silahlı eylemlere dönüştü. Salar şefi Han Yinu ve imam Han Yisifu'nun önderliğinde tüm etnik gruplardan 4.000'den fazla kişi ilçe merkezini kuşatıp dükkanları yağmalayarak şiddet eylemlerinde bulundu. Tan vaktinde 26 Nisan 1958'de Halk Kurtuluş Ordusu bölgeye girdi. Halk Kurtuluş Ordusu'na isyancıların yok edilmesi emredilmişti. Rejim silahsız protestoculara ateş açtı. Toplamda 435 kişi öldü. Öldürülenlerin çoğu Kanaihua Rinpoche'nin serbest bırakılmasını isteyen silahsız protestocuydu. Han Yinu ve İmam Han Yisifu'nun silahlı adamları geceleyin kaçmıştı. Ölenlerin yalnızca 17'si isyancılar tarafından öldürülmüştü. Olaydan sonra 1.581 Salar, 537 Tibetli, 38 Han ve 343 Hui olmak üzere 2.499 kişi tutuklandı. Olayın sonraki yıllardaki azınlık politikaları üzerinde etkisi oldu. Olayı öğrenen Kanaihua Rinpoche intihar etti. İntihardan sonra isyanı organize etmekle suçlandı ama nasıl yaptığı hiç açıklanamadı.
Kültür
Salarlar tipik giyimleri bölgedeki müslüman diğer insanlara çok benzer. Erkekler çoğunlukla sakallı ve beyaz gömlekli ve beyaz veya kara takkeler giyerler. Genç bekar kızlar parlak renkli Çin giysileri ile giyinirler. Evlenmiş kadınlar beyaz veya siyah renkli olan geleneksel giysilerini giyerler.
Salarlar, müzikal bir alet olan Kouxuan çalarlar. Kouxuan bir gümüş veya bakır telli olup ve tek kadınlar tarafından çalınır.
Din
Salarlar İslâm dinine çok sadıktırlar ve her köyde bir camileri bulunur. 1750 yılında Salarların büyük çoğunluğu İslâm dinini benimsemiştir. 1980'li yıllarda 80'den fazla camileri vardı. Tibetlilerle çok yakın ve beraber yaşadıkları halde Budizm dinine çok şiddetli karşı gelmişler ve baskılara rağmen budist olmamışlardır.
Salırlar kendi yerleşimlerinde karışık halde değilse de büyük şehirlerde Döngen olarak bilinen müslüman Çinliler’le bir arada yaşarlar. İslâmî eğitim Sanlanbahai ilçesine bağlı Gaizi/Jiezi köyünde Gaizi Mişit adı verilen bir medresede yapılır.
Nakşibendi tarikatının iki önemli kolundan biri olan Aktağlık (Afakiyye) Qinghai ve Gansu'da yaşayan Salarlar ve Huiler'in çok önemli katkıları olmuştur.
Notlar
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Eylül 2008.
- ^ Teres, Ersin (2012). Salır Türklerinin kaynakları ve Salır Türkçesi üzerine araştırmalar[]. Türkiyat Mecmuası, cilt 22, Güz 2012, sayı 2, sayfa: 103-126
- ^ Marat Durduyev (yazan), S. Gömeç (çeviren). Çin Türkmenleri 31 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Aşkabat, 1992
- ^ bakınız the Salïr tribe; Clark 1998: 811, 1718
- ^ Çin'deki müslüman çocuklarına Kur'an'ı okutmak için yaratılmış Arap alfabe sistemi (小儿经/小兒經 Xiǎo'érjīng)'nin Salarcası
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. , Cilt I, sayfa 56.
- ^ Li, Yonghua (2019). "Çin'de Yaşayan Salarların Sosyo-Kültürel Yapıları Üzerine Bir Araştırma". Tez. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
- ^ Saritaş, Eyüp (1 Haziran 2012). "SALAR TÜRKLERİNİN MENŞEİ TARİHİ KAYNAKLARI VE GÖÇLERİ HAKKINDA KISA BİR İNCELEME". Doğu Araştırmaları (10): 107-116. ISSN 1307-6256. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
- ^ (bakınız the Salïr tribe; Clark 1998: 811, 1718)
- ^ Houtsma, M. Th. "E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936". Brill Publishers, 1987. pp. 119 14 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 120 14 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Lars Johanson, Discoveries on the Turkic Linguistic Map, Svenska Forskningsinstitutet i Istanbul, Stockholm 2001
- ^ 李江琳. . 中国人权双周刊. 19 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Kasım 2019.
- ^ Encyclopedia Iranica 19 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Kaynakça
- Dwyer, Arienne, Salar, A Study in Inner Asian Language Contact Processes, Part I: Phonology, Wiesbaden 2007,
- Lin, Lianyun 林莲云: Han Sala, Sala Han cihui 汉撒拉、撒拉汉词汇 (Chinesisch-Salar, Salar-Chinesischer Wortschatz). 四川民族出版社 Sichuan minzu chubanshe (Nationalitätenverlag Sichuan). 成都 Chengdu 1992.
- Salazu de wenhua xingtai 撒拉族的文化形态 (Die kulturelle Formation der Salar). In: Hao, Sumin 郝苏民 u. Wenhua 文化 u. He, Weiguang 贺卫光 [Hg.], 甘青特有民族文化形态研究 Gan Qing teyou minzu wenhua xingtai yanjiu (Forschungen zur kulturellen Formation der Nationalitäten, die nur in Gansu und Qinghai leben). 民族出版社 Minzu chubanshe (Nationalitätenverlag). 北京 Beijing 1999/2000. . S. 103-179.
- Tenišev, E.R: Stroj salarskogo âzyka. Moskau, Nauka 1976.
- Dwyer, Arienne M. 1998. The Turkic strata of Salar: An Oghuz in Chaghatay clothes? Turkic Languages 2, 4983.
- 2003 Çin İstatistik yıllık kitabı7 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Çince) (İngilizce)
- Uygur Karızlarına Yolculuk; Dursun Özden, Kaynak Yayınları, 2005, İstanbul
- Turfan Karız Cenneti, Dursun Özden, Yoleri Yayınları, 2010, İstanbul
Dış bağlantılar
- Çin Halk Cumhuriyeti resmî sitesi "Salarlar"8 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Salarca örnekler28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- (İngilizce)
- Salar Dilbilimsel soyu18 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- (Türkçe)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Salarlar ya da Salirlar Salarca Salarlar Salirlar Cince 撒拉尔 Pinyin Salaer Gunumuzde Cin in resmi olarak taninmis 56 etnik grubundan bir Turk halkidir Tarih boyunca Salar Salur boyu adlari verilmistir SalarSalur tamgasiOnemli nufusa sahip bolgeler Cin Cinghay Kansu Sincan104 503DillerSalarcaDinIslamSalarlar Cin de Nevruz u kutluyor Turkmenistan daki arastirmacilar Salarlari Sincan Uygur Ozerk Bolgesindeki Turkmenler ile birlikte Cin Turkmenleri adi altinda ele alirlar Sari Irmak Cince 黃河 Huang He yakinlarinda yasarlar Baslica gecim kaynaklari tarim ve hayvanciliktir Salarlar sabantoy kutluyor Salarlar kendilerine Salir dillerine de Salirca derler Nufus2000 yili nufus sayiminda 104 503 Salar kaydedilmistir Nufusun cogunlugu Cinghay eyaletinde Sunhua Salar Ozerk Ilcesi ve Gansu eyaletinde Jishishan Bao an Dongxiang ve Salar Ozerk Ilcesi Sincan Uygur Ozerk Bolgesinde ve Ili Kazak Ozerk Ili gibi bolgelerde yasamaktadir Salarca nin bir bati lehcesi de Kazakistan siniri yakinlarindaki Gulca yoresinde tahminen 2000 kisi tarafindan konusulur DillerNufusun yaklasik ucte biri Turkmence ye yakin bir Turk dili olan Salarca yi bir kismi ise Tibet dilini ve hemen hemen hepsi devlet dili olan Cince yi konusur Salarca nin iki lehcesi mevcut olup biri Tibet dili ve Cinceden etkilenmis digeri Uygurca ve Kazakca dan etkilenmistir Onceleri Salar alfabesi 撒拉文 Sala wen kullanilmaktaydi Salarlar gunumuzde latin alfabesini kullanma istegi icerisindedirler Ornekler Sen yaxsimi Sen nasilsin Men yaxsidir Ben iyiyim TarihceKasgarli Mahmud Divan i Lugati t Turk te besincisi صا لغ ر Salgur lardir Belgeleri sudur seklinde tanimladigi Salarlar Oguzlarin Salgur boyundandir Yuan Hanedani zamaninda 14 ve 15 yuzyilda Semerkand ve Turfan dan goc etmislerdir Ilk olarak Mogol hukumdari Cengiz Han 13 yuzyilda Karaman Han i esir alip Salur boyundan olusan bir grup orduyla doguya gondermistir Bu tarihlerde ilk kez Salurlar Xunhua yi merkeze alarak Qinghai a yerlesti Daha sonra Akkoyunlular ve Karakoyunlular ile yasadiklari olumsuzluklardan oturu bir grup Salur daha Xunhua ya goc etti Xunhua ya yerlesen bu Oguzlar in Tibetliler Han ulusu ve Huiler ile karisarak gunumuze kadar geldikleri dusunulmektedir 1781 de Salarlar Qing Hanedani na karsi isyan etmis ve Salar nufusun 40 katledilmistir Cagdas Turkmenlerin kokeni Salir boyu Turkmenistan Ozbekistan Afganistan Irak ve Iran da ve ayni kokden olan Cin deki Salar uyrugu Salur boyundan gelmektedir Salarca baslica Tsinghai Qinghai eyaletinde konusulur 1928 yilina kadar bir kesime Tibet te Amdo denilirdi Salarlar 1958 yilinda Tibetlilere katilarak Komunist rejime karsi Sunhua Vakasi olarak bilinen baskaldiriyi duzenledi Kanaihua Rinpoche nin serbest birakilmasina yonelik protestolar silahli eylemlere donustu Salar sefi Han Yinu ve imam Han Yisifu nun onderliginde tum etnik gruplardan 4 000 den fazla kisi ilce merkezini kusatip dukkanlari yagmalayarak siddet eylemlerinde bulundu Tan vaktinde 26 Nisan 1958 de Halk Kurtulus Ordusu bolgeye girdi Halk Kurtulus Ordusu na isyancilarin yok edilmesi emredilmisti Rejim silahsiz protestoculara ates acti Toplamda 435 kisi oldu Oldurulenlerin cogu Kanaihua Rinpoche nin serbest birakilmasini isteyen silahsiz protestocuydu Han Yinu ve Imam Han Yisifu nun silahli adamlari geceleyin kacmisti Olenlerin yalnizca 17 si isyancilar tarafindan oldurulmustu Olaydan sonra 1 581 Salar 537 Tibetli 38 Han ve 343 Hui olmak uzere 2 499 kisi tutuklandi Olayin sonraki yillardaki azinlik politikalari uzerinde etkisi oldu Olayi ogrenen Kanaihua Rinpoche intihar etti Intihardan sonra isyani organize etmekle suclandi ama nasil yaptigi hic aciklanamadi KulturSalarlar tipik giyimleri bolgedeki musluman diger insanlara cok benzer Erkekler cogunlukla sakalli ve beyaz gomlekli ve beyaz veya kara takkeler giyerler Genc bekar kizlar parlak renkli Cin giysileri ile giyinirler Evlenmis kadinlar beyaz veya siyah renkli olan geleneksel giysilerini giyerler Salarlar muzikal bir alet olan Kouxuan calarlar Kouxuan bir gumus veya bakir telli olup ve tek kadinlar tarafindan calinir DinSalarlar Islam dinine cok sadiktirlar ve her koyde bir camileri bulunur 1750 yilinda Salarlarin buyuk cogunlugu Islam dinini benimsemistir 1980 li yillarda 80 den fazla camileri vardi Tibetlilerle cok yakin ve beraber yasadiklari halde Budizm dinine cok siddetli karsi gelmisler ve baskilara ragmen budist olmamislardir Salirlar kendi yerlesimlerinde karisik halde degilse de buyuk sehirlerde Dongen olarak bilinen musluman Cinliler le bir arada yasarlar Islami egitim Sanlanbahai ilcesine bagli Gaizi Jiezi koyunde Gaizi Misit adi verilen bir medresede yapilir Naksibendi tarikatinin iki onemli kolundan biri olan Aktaglik Afakiyye Qinghai ve Gansu da yasayan Salarlar ve Huiler in cok onemli katkilari olmustur Notlar a b Arsivlenmis kopya PDF 10 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Eylul 2008 Teres Ersin 2012 Salir Turklerinin kaynaklari ve Salir Turkcesi uzerine arastirmalar olu kirik baglanti Turkiyat Mecmuasi cilt 22 Guz 2012 sayi 2 sayfa 103 126 Marat Durduyev yazan S Gomec ceviren Cin Turkmenleri 31 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Askabat 1992 bakiniz the Salir tribe Clark 1998 8 11 17 18 Cin deki musluman cocuklarina Kur an i okutmak icin yaratilmis Arap alfabe sistemi 小儿经 小兒經 Xiǎo erjing nin Salarcasi Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt I sayfa 56 Li Yonghua 2019 Cin de Yasayan Salarlarin Sosyo Kulturel Yapilari Uzerine Bir Arastirma Tez Ankara Hacettepe Universitesi 20 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2022 Saritas Eyup 1 Haziran 2012 SALAR TURKLERININ MENSEI TARIHI KAYNAKLARI VE GOCLERI HAKKINDA KISA BIR INCELEME Dogu Arastirmalari 10 107 116 ISSN 1307 6256 20 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2022 bakiniz the Salir tribe Clark 1998 8 11 17 18 Houtsma M Th E J Brill s First Encyclopaedia of Islam 1913 1936 Brill Publishers 1987 pp 119 14 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 120 14 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lars Johanson Discoveries on the Turkic Linguistic Map Svenska Forskningsinstitutet i Istanbul Stockholm 2001 李江琳 中国人权双周刊 19 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2019 Arsivlenmis kopya 8 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Kasim 2019 Encyclopedia Iranica 19 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce KaynakcaDwyer Arienne Salar A Study in Inner Asian Language Contact Processes Part I Phonology Wiesbaden 2007 ISBN 978 3 447 04091 4 Lin Lianyun 林莲云 Han Sala Sala Han cihui 汉撒拉 撒拉汉词汇 Chinesisch Salar Salar Chinesischer Wortschatz 四川民族出版社 Sichuan minzu chubanshe Nationalitatenverlag Sichuan 成都 Chengdu 1992 Salazu de wenhua xingtai 撒拉族的文化形态 Die kulturelle Formation der Salar In Hao Sumin 郝苏民 u Wenhua 文化 u He Weiguang 贺卫光 Hg 甘青特有民族文化形态研究 Gan Qing teyou minzu wenhua xingtai yanjiu Forschungen zur kulturellen Formation der Nationalitaten die nur in Gansu und Qinghai leben 民族出版社 Minzu chubanshe Nationalitatenverlag 北京 Beijing 1999 2000 ISBN 7 105 03420 3 S 103 179 Tenisev E R Stroj salarskogo azyka Moskau Nauka 1976 Dwyer Arienne M 1998 The Turkic strata of Salar An Oghuz in Chaghatay clothes Turkic Languages 2 49 83 2003 Cin Istatistik yillik kitabi7 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cince Ingilizce Uygur Karizlarina Yolculuk Dursun Ozden Kaynak Yayinlari 2005 Istanbul Turfan Kariz Cenneti Dursun Ozden Yoleri Yayinlari 2010 IstanbulDis baglantilarCin Halk Cumhuriyeti resmi sitesi Salarlar 8 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Salarca ornekler28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ingilizce Salar Dilbilimsel soyu18 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Turkce