Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (10 Şubat 2024) () |
Marduk (Çivi yazısı: 𒀭𒀫𒌓 dAMAR.UTU; Sümerce: amar utu.k "Güneş'in danası, Güneşsel dana"; Grekçe: Μαρδοχαῖος,Mardochaios), antik Mezopotamya'daki geç dönem tanrılarından birinin adıdır. Hammurabi zamanında Babil, Fırat vadisinin politik merkezi olduğunda, Babil panteonunun başı olarak Marduk'a tapınılmaya başlanmıştır. Babil yaratılış destanı olan Enûma Eliş'te tanrıların en büyüğü ilan edilmiştir.Destana göre o aynı zamanda babil'in koruyucu tanrısıdır.
| Marduk (Bêl) | |
|---|---|
| |
 Marduk Heykeli'nde hizmetkar ejderhası Mušḫušu ile birlikte tasvir edilen Marduk, MÖ 9. yüzyıl. Bu, Marduk'un Babil'deki ana tapınma temsiliydi. | |
| Yaşadığı yer | Babil |
| Gezegeni | Jüpiter |
| Kişisel bilgileri | |
| Eşi | Sarpanit |
| Çocukları | Nabu |
| Ebeveynleri | Enki ile Damgalnuna |
| Kardeşleri | , , Uttu, Ninti |
| Karşılıkları | |
| Yunan karşılığı | Zeus,Apollon |
| Roma karşılığı | Jüpiter |
Lakabı “Büyük Efendi, dünyanın ve cennetin efendisi” idi. Gücünün, her zaman fakir insanlara yardım etme ve kötüleri cezalandırmada kullandığı bilgeliğinde saklı olduğuna inanılırdı.
Mardok olarak da okunabilir. Bereketle (mar-dok; bağ-beli) ilişkilendirilmiştir.
Sümerlilerin Enuma Eliş (Gökyüzünde) sözcükleriyle başlayan ve bundan ötürü bu adla anılan uzun yaratılış şiiri, Marduk'un baştanrılığı iddiasını şöyle anlatır (Kimi incelemeciler Marduk'un bu şiire sonradan sokulduğunu ileri sürmüşlerdir): İlk kaosun canavarı Tiamat'ı (tuzlu suların kişileşmesi) yendikten sonra "yeryüzünün ve göğün tanrılarının efendisi" olur. "İnsanlarla birlikte bütün doğa, varlığını ona borçludur" denilmektedir.
Babil'deki en önemli Marduk tapınakları, Esagila ve tepesinde bir Marduk tapınağı bulunan Etemenanki adlı ziggurattı. Esagila'da her yeni yıl şenliğinde Enuma Eliş şiiri okunurdu. Marduk'un karısı olarak en sık anılan tanrıça Zarpanit ya da Zarbanit'ti (Zarpan Kentinin Kadını). Marduk'un yıldızı Jüpiter, kutsal hayvanları ise at, köpek ve özellikle çatal dilli canavardı.
Marduk en eski anıtlarda, elinde üçgen bir kürek çapayla betimlenir; bunun bereketi ve birlikteliği simgelediği düşünülür. Yürürken ya da savaş arabasına binmiş durumda da betimlenir. Giysisi yıldızlarla süslüdür. Elinde bir asa vardır; ayrıca yay, mızrak, ağ ya da yıldırım taşır. Bazı Asur ve Pers kralları da yazıtlarda Marduk ve Zarpanit'i saygıyla anmışlar, ikisinin birçok tapınağını yeniden yaptırmışlardır.
Kültürel kaymalar ve değişimler; Marduk, Baal, Tammuz
Baal: Tanrılar zamanla nitelikleri bakımından az çok değişiklikler gösterdiğinden, bu tanrılar farklı adlarla devam ettiğinde bunların farklı tanrılar olduğu zannedilebilir. Marduk kendisini Baal ve Tammuz adlarıyla devam ettirmiştir. Baal ile Tammuz arasındaki önemli bir fark, Baal'ın simgesinin Hilal, Tammuz'un simgesinin ise Güneş olmasıdır. Baal uğruna küçük çocukların kurban edildiği bir tanrıdır. Fırtına ve yağmur tanrısı olan Baal verimlilik tanrısı olarak görülerek, Ortadoğu bölgesinde yaygın bir biçimde tapınılan bir tanrı olmuştur. Aslında Babil'de tapınılan üçlü tanrılardan Sin, İştar ve Şamaş tek bir tanrıda, Marduk'ta birleşerek üçlük inancını oluştururlar. Buna göre Marduk bütün ışık veren gök cisimleriyle simgelenmiş olur.
Nimrod: Hem Nimrod, hem de Nimrod'un tanrılaştırılmış şekli olan Marduk, içeriğinde isyan etme anlamını taşıyan birer sıfat olarak da kullanılmışlardır. Nimrod zamanının ilk isyancısı olma özelliğiyle Şeytan'ı simgeler. Nimrod ve Marduk sözcüklerinin Maradh sözcüğünden türemiş sözcükler olduğu da düşünülür.
Marduk adının Babil kentini kuran Nimrod'dan geldiği düşünülür. Merodak-Baladan adı Babil'in bir kralının adı idi. Buna göre Baal ilk olarak Babil'in baş tanrısı olan Marduk olarak ortaya çıkmıştır. Babil kralları aynı zamanda kendileri de bir tanrı olarak görülürler ve tanrılarının adlarını taşırlardı. Anlatımlara göre Nimrod insanların dağılmayıp kendi yönetimi altında bir arada bulunmalarını istemiştir. Bu amaçla Babil Kulesi'ni inşa etmeye yeltenerek bir isyanı başlatır. Nimrod hayvanları avlayan ve insanları benzer şekilde öldüren savaşçı bir kişiliğe sahiptir.
Tammuz'la ilgili anlatımlarda, kadınların ölen Tammuz'un ardından yas tutup ağladıkları gösterilir. Bunun nedeninin, insanlara şiddet uygulayan Nimrod'un da benzer bir şiddet sonucu öldürülmüş olmasından kaynaklandığı düşünülür. Bununla birlikte Babil inancında ölüm gerçek ölüm olmayan bir süreçtir ve yeniden doğuşa (reenkarnasyon) inanıldığından, aslı Nimrod olan Tammuz'da her yıl yeniden dünyaya doğmaktadır.
Marduk reenkarnasyon ile yeniden dünyaya geldiğinde annesiyle evlenerek, bu kez oğlu olmak yerine, kocası (Baal: koca) olur. Annesinin adı da değişir ve İştar adını alır. Bundan böyle Marduk (Nimrod), Baal ve Tammuz olarak varlığını sürdürür.
Tektanrıcılığa gidiş: Günümüz dinlerinde yeri
Tektanrıcılık'a gidiş: Marduk sonunda Bel'le özdeşleştirilmiştir. Eskiçağ çok tanrılıcığında Marduk özel yeri olan en büyük tanrılardan biridir. İlkin tarım tanrısıydı, sonra MÖ 20. yüzyılda kral Hamurabi tarafından en yüce tanrı derecesine yükseltildi, daha sonra MÖ 16. yüzyılda kral Nebukadnezar (Arapça; Buhtunnasr) tarafından tektanrı sayıldı.[] Sümerlerin 50 kadar tanrısının ismi Marduk'a verilmiş ve tektanrıcılık yönünde adımlar atılmıştır. İnançsal tarihi MÖ 4. binyıla kadar iner. Eski Mezopotamya inançlarında o, özdeğe biçim veren ve detayı yaratan tanrı sayılmaktadır. Balçıktan insanı yaratan odur. Tarım tanrısı olduğundan ötürü de marru (bel küreği)'yla simgelenmiştir. Sümerler Amoritlere yenilince Marduk tanrı Enlil'in de yerini almış ve bütün tanrıların en büyüğü sayılmıştır.
Marduk Mısır'lı IV. Amenotep'in tektanrısı Aton (MÖ 12. yüzyıl)'la birlikte tektanrıcılığın ilklerindendir. Ne var ki Buhtunnasr, Marduk'un tektanrı olduğu inancını sadece kendi taşımış, ulusuna yaymak gücünü gösterememiştir.
Yahudiliğe etkisi: Krallıkların ve uyruklarının yazgısı onun elindedir. Yeryüzünü de Kingu'nun kanıyla yoğurup elde ettiği balçıktan ilk insanı meydana getirmiş. Babil Kralı Hammurabi ünlü yasalarını kendisine dikte ettirenin Marduk olduğunu söyler. Marduk burada adalet tanrısı Şamaş kişiliğindedir. İncelemeci , Hammurabi Kanunlarıyla Yahudi yasaları arasındaki benzerliğe işaret ederek, Marduk'u Yehova'yla aynılaştırır; "Eğer Musevi kanunlarının Musa’ya Tanrı tarafından yazdırıldığı doğruysa, Tanrı, Hamurabi’nin yapıtını aşırmış demektir." Oysa bu kanunların hamurabi zamanında ya da ondan önce var olması bir aşırmayı değil Hak ve Hakikatin, insanın yeryüzünde bulunduğu tüm zamanlarda az ya da çok bu unsurlarla iç içe olduğunu göstermesi bakımından manidardır.
Hristiyanlığa etki: Tanrılaştırılmış Nimrod olan Marduk Semiramis'in oğludur. Semiramis gök kraliçesi ve kutsal anne olarak görülen bir tanrıçadır. Kutsal Anne Semiramis ve oğlu Nimrod (Marduk) inancı bu şekliyle Babil'den gelir. Sonraları (yani konsiller dönemi ms. 300 ve 600 arası) Hristiyanlık bu eski putperest inanç biçimini İsa'nın annesi Meryem'le çocuk İsa'ya uygulamıştır. Hristiyanlığın ilk zamanlarında olmayan, Kutsal anne Meryem ve bebek İsa inancı buradan doğar. Gerçekte Meryem'den "Kutsal Anne" diye söz edilen bir pasaj bulunmaz. Marduk güneş tanrısı olduğundan, kundaktaki ve beşikteki çocuğun başucunda bir güneş çemberi (Halo, Nimbus) resmi bulunur. Çocuğun bulunduğu kundak beş köşeli İştar Yıldızı (Pentagram) olarak resmedilir ve İştar Yıldızı'na benzeyen Helleborus Niger çiçeğiyle simgelenir.
"İslam'da, Marduk ayrıca İslam mitolojisindeki Harut ve Marut efsanesinin Marut'u ile ilişkilendirilir." şeklinde bir görüş mevcuttur. Ancak İslam'da Harut ve Marut iki melektir, kral ya da ilah değildir.
Ayrıca bakınız
Notlar
- Hançerlioğlu, Orhan (2000), Dünya İnançları Sözlüğü, Remzi Kitabevi
Kaynakça
- ^ Fontenrose, pp. 150, 158; West 1966, ss. 23–24; West 1997, ss. 282, 302.
- ^ "MArtkheel" (PDF). 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Aralık 2020.
- ^ Heinrich Zimmeren tarafından Marduk ile özdeşleştirildi (1862-1931), Stade's Zeitschrift 11, s. 161.
- ^ Ankara Üniversitesi, Ders Bilgileri[]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2015.
- ^ (PDF). 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2015.
- ^ "MÂRÛT". TDV İslâm Ansiklopedisi. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2024.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Marduk haber gazete kitap akademik JSTOR 10 Subat 2024 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Marduk Civi yazisi 𒀭𒀫𒌓 dAMAR UTU Sumerce amar utu k Gunes in danasi Gunessel dana Grekce Mardoxaῖos Mardochaios antik Mezopotamya daki gec donem tanrilarindan birinin adidir Hammurabi zamaninda Babil Firat vadisinin politik merkezi oldugunda Babil panteonunun basi olarak Marduk a tapinilmaya baslanmistir Babil yaratilis destani olan Enuma Elis te tanrilarin en buyugu ilan edilmistir Destana gore o ayni zamanda babil in koruyucu tanrisidir Marduk Bel Babil tanrisi Yaratilis su bitki ortusu adalet ve sihir tanrisiMarduk Heykeli nde hizmetkar ejderhasi Musḫusu ile birlikte tasvir edilen Marduk MO 9 yuzyil Bu Marduk un Babil deki ana tapinma temsiliydi Yasadigi yerBabilGezegeniJupiterKisisel bilgileriEsiSarpanitCocuklariNabuEbeveynleriEnki ile DamgalnunaKardesleri Uttu NintiKarsiliklariYunan karsiligiZeus ApollonRoma karsiligiJupiter Lakabi Buyuk Efendi dunyanin ve cennetin efendisi idi Gucunun her zaman fakir insanlara yardim etme ve kotuleri cezalandirmada kullandigi bilgeliginde sakli olduguna inanilirdi Mardok olarak da okunabilir Bereketle mar dok bag beli iliskilendirilmistir Sumerlilerin Enuma Elis Gokyuzunde sozcukleriyle baslayan ve bundan oturu bu adla anilan uzun yaratilis siiri Marduk un bastanriligi iddiasini soyle anlatir Kimi incelemeciler Marduk un bu siire sonradan sokuldugunu ileri surmuslerdir Ilk kaosun canavari Tiamat i tuzlu sularin kisilesmesi yendikten sonra yeryuzunun ve gogun tanrilarinin efendisi olur Insanlarla birlikte butun doga varligini ona borcludur denilmektedir Babil deki en onemli Marduk tapinaklari Esagila ve tepesinde bir Marduk tapinagi bulunan Etemenanki adli zigguratti Esagila da her yeni yil senliginde Enuma Elis siiri okunurdu Marduk un karisi olarak en sik anilan tanrica Zarpanit ya da Zarbanit ti Zarpan Kentinin Kadini Marduk un yildizi Jupiter kutsal hayvanlari ise at kopek ve ozellikle catal dilli canavardi Marduk en eski anitlarda elinde ucgen bir kurek capayla betimlenir bunun bereketi ve birlikteligi simgeledigi dusunulur Yururken ya da savas arabasina binmis durumda da betimlenir Giysisi yildizlarla susludur Elinde bir asa vardir ayrica yay mizrak ag ya da yildirim tasir Bazi Asur ve Pers krallari da yazitlarda Marduk ve Zarpanit i saygiyla anmislar ikisinin bircok tapinagini yeniden yaptirmislardir Kulturel kaymalar ve degisimler Marduk Baal TammuzBaal Tanrilar zamanla nitelikleri bakimindan az cok degisiklikler gosterdiginden bu tanrilar farkli adlarla devam ettiginde bunlarin farkli tanrilar oldugu zannedilebilir Marduk kendisini Baal ve Tammuz adlariyla devam ettirmistir Baal ile Tammuz arasindaki onemli bir fark Baal in simgesinin Hilal Tammuz un simgesinin ise Gunes olmasidir Baal ugruna kucuk cocuklarin kurban edildigi bir tanridir Firtina ve yagmur tanrisi olan Baal verimlilik tanrisi olarak gorulerek Ortadogu bolgesinde yaygin bir bicimde tapinilan bir tanri olmustur Aslinda Babil de tapinilan uclu tanrilardan Sin Istar ve Samas tek bir tanrida Marduk ta birleserek ucluk inancini olustururlar Buna gore Marduk butun isik veren gok cisimleriyle simgelenmis olur Nimrod Hem Nimrod hem de Nimrod un tanrilastirilmis sekli olan Marduk iceriginde isyan etme anlamini tasiyan birer sifat olarak da kullanilmislardir Nimrod zamaninin ilk isyancisi olma ozelligiyle Seytan i simgeler Nimrod ve Marduk sozcuklerinin Maradh sozcugunden turemis sozcukler oldugu da dusunulur Marduk adinin Babil kentini kuran Nimrod dan geldigi dusunulur Merodak Baladan adi Babil in bir kralinin adi idi Buna gore Baal ilk olarak Babil in bas tanrisi olan Marduk olarak ortaya cikmistir Babil krallari ayni zamanda kendileri de bir tanri olarak gorulurler ve tanrilarinin adlarini tasirlardi Anlatimlara gore Nimrod insanlarin dagilmayip kendi yonetimi altinda bir arada bulunmalarini istemistir Bu amacla Babil Kulesi ni insa etmeye yeltenerek bir isyani baslatir Nimrod hayvanlari avlayan ve insanlari benzer sekilde olduren savasci bir kisilige sahiptir Tammuz la ilgili anlatimlarda kadinlarin olen Tammuz un ardindan yas tutup agladiklari gosterilir Bunun nedeninin insanlara siddet uygulayan Nimrod un da benzer bir siddet sonucu oldurulmus olmasindan kaynaklandigi dusunulur Bununla birlikte Babil inancinda olum gercek olum olmayan bir surectir ve yeniden dogusa reenkarnasyon inanildigindan asli Nimrod olan Tammuz da her yil yeniden dunyaya dogmaktadir Marduk reenkarnasyon ile yeniden dunyaya geldiginde annesiyle evlenerek bu kez oglu olmak yerine kocasi Baal koca olur Annesinin adi da degisir ve Istar adini alir Bundan boyle Marduk Nimrod Baal ve Tammuz olarak varligini surdurur Tektanriciliga gidis Gunumuz dinlerinde yeriTektanricilik a gidis Marduk sonunda Bel le ozdeslestirilmistir Eskicag cok tanriliciginda Marduk ozel yeri olan en buyuk tanrilardan biridir Ilkin tarim tanrisiydi sonra MO 20 yuzyilda kral Hamurabi tarafindan en yuce tanri derecesine yukseltildi daha sonra MO 16 yuzyilda kral Nebukadnezar Arapca Buhtunnasr tarafindan tektanri sayildi kaynak belirtilmeli Sumerlerin 50 kadar tanrisinin ismi Marduk a verilmis ve tektanricilik yonunde adimlar atilmistir Inancsal tarihi MO 4 binyila kadar iner Eski Mezopotamya inanclarinda o ozdege bicim veren ve detayi yaratan tanri sayilmaktadir Balciktan insani yaratan odur Tarim tanrisi oldugundan oturu de marru bel kuregi yla simgelenmistir Sumerler Amoritlere yenilince Marduk tanri Enlil in de yerini almis ve butun tanrilarin en buyugu sayilmistir Marduk Misir li IV Amenotep in tektanrisi Aton MO 12 yuzyil la birlikte tektanriciligin ilklerindendir Ne var ki Buhtunnasr Marduk un tektanri oldugu inancini sadece kendi tasimis ulusuna yaymak gucunu gosterememistir Yahudilige etkisi Kralliklarin ve uyruklarinin yazgisi onun elindedir Yeryuzunu de Kingu nun kaniyla yogurup elde ettigi balciktan ilk insani meydana getirmis Babil Krali Hammurabi unlu yasalarini kendisine dikte ettirenin Marduk oldugunu soyler Marduk burada adalet tanrisi Samas kisiligindedir Incelemeci Hammurabi Kanunlariyla Yahudi yasalari arasindaki benzerlige isaret ederek Marduk u Yehova yla aynilastirir Eger Musevi kanunlarinin Musa ya Tanri tarafindan yazdirildigi dogruysa Tanri Hamurabi nin yapitini asirmis demektir Oysa bu kanunlarin hamurabi zamaninda ya da ondan once var olmasi bir asirmayi degil Hak ve Hakikatin insanin yeryuzunde bulundugu tum zamanlarda az ya da cok bu unsurlarla ic ice oldugunu gostermesi bakimindan manidardir Hristiyanliga etki Tanrilastirilmis Nimrod olan Marduk Semiramis in ogludur Semiramis gok kralicesi ve kutsal anne olarak gorulen bir tanricadir Kutsal Anne Semiramis ve oglu Nimrod Marduk inanci bu sekliyle Babil den gelir Sonralari yani konsiller donemi ms 300 ve 600 arasi Hristiyanlik bu eski putperest inanc bicimini Isa nin annesi Meryem le cocuk Isa ya uygulamistir Hristiyanligin ilk zamanlarinda olmayan Kutsal anne Meryem ve bebek Isa inanci buradan dogar Gercekte Meryem den Kutsal Anne diye soz edilen bir pasaj bulunmaz Marduk gunes tanrisi oldugundan kundaktaki ve besikteki cocugun basucunda bir gunes cemberi Halo Nimbus resmi bulunur Cocugun bulundugu kundak bes koseli Istar Yildizi Pentagram olarak resmedilir ve Istar Yildizi na benzeyen Helleborus Niger cicegiyle simgelenir Islam da Marduk ayrica Islam mitolojisindeki Harut ve Marut efsanesinin Marut u ile iliskilendirilir seklinde bir gorus mevcuttur Ancak Islam da Harut ve Marut iki melektir kral ya da ilah degildir Ayrica bakinizMezopotamya mitolojisi Marut Baal Ashur Tammuz Istar SinNotlarHancerlioglu Orhan 2000 Dunya Inanclari Sozlugu Remzi KitabeviKaynakca Fontenrose pp 150 158 West 1966 ss 23 24 West 1997 ss 282 302 MArtkheel PDF 10 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Aralik 2020 Heinrich Zimmeren tarafindan Marduk ile ozdeslestirildi 1862 1931 Stade s Zeitschrift 11 s 161 Ankara Universitesi Ders Bilgileri olu kirik baglanti Arsivlenmis kopya 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2015 PDF 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 13 Mart 2015 MARUT TDV Islam Ansiklopedisi 18 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2024