Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Burhancılık (veya Ak Yang, Altayca: Ak Jang, Batılı literatürde: Burhanizm), 1904-1930 yılları arasında Altay bölgesinde ortaya çıkmış olan ve Rus emperyalizmine karşı devrim özellikleri taşıyan dinsel ayaklanma.
Niteliği
Türk halklarının eski inancı Tengriciliğin temelleri üzerine kurulmuş olan Ak din aynı zamanda Altay Türklerinin Rus egemenliğine karşı başlattıkları milli ayaklanmaları olmuştur. Rus yönetimin görüşüne göre Ak din, Sibiryanın Türk halklarını ortak bir milliyetçilikle birleştirip Rusya'ya zarar vermeleri için yurt dışından desteklenen, Rusya'nın düşmanları tarafından tasarlanmış bir plandır. Bu yüzden Rusların çok ciddiye alıp, şiddet kullanımı ile kanlı bir şekilde son verdikleri bu ayaklanma buna rağmen günümüze kadar Altaylıların kültüründe izlerini bırakmıştır.
Tarih
Ak Din'in belki ilk önderi diyebileceğimiz kişi Çet Çelpen (ya da Çot Çelpanov), karısı Kule ve evlatlık kızı Çugul Sarok Çandık ile Üst-kan kasabasından 20 km uzaklıkta bulunan bir ormanlık bölgede yaşıyordu. 1904 yılının nisan ayında Çet Çelpen ve onun 14 yaşındaki üvey kızı Çugul beyaz atı ile koşan beyaz kıyafetli bir atlının hayalini gördüklerini anlatmışlardır.
Ak Burhan olarak adlandırdıkları bu figürün hayalini, efsanevi kurtarıcı 'ın geri döneceğinin habercisi olarak değerlendiren Çet ve Çugul, yanlarına gelenlere bu haberin müjdesini veriyor, Ak din'in ilkelerini öğretip nasihatlerde bulunuyorlardı.
Çet Çelpen'in öğretisine göre, Ruslarla beraber yemek yemek, onlarla dost olmak yasaktı. Hatta Rus parası bile kullanılmamalıydı. 20. yüzyılın kamları Tengriciliğin içine birçok mantıksız uygulamalar soktukları için Çet'in görüşüne göre onlar şeytan işleriyle uğraşıyorlardı. Onların davullarını, elbiselerini ve asalarını ateşte yakarak gerçekleri görmeyi sağlamak lazımdı. Tanrıya hoş kokulu otların dumanı, süt, şarap ve kımız gibi şeyler de kurban sayılabilirdi. Eğer bu inancın etrafında birleşirlerse, Rus zulmünden kurtulmak da mümkün olacaktı. Çet ve Çugul artık sürekli Tereng Vadisi'nde toplanan binlerce Altaylılara vaazlar vermeye başlamışlardı.
Çet Çelpen bütün vaazlarını çok güzel bir hitabeti olan evlatlık kızı vasıtasıyla yapıyordu. Bu kızı dinlemek için binlerce kişi toplanıyor, zamanla hatta on binlerce taraftarları oluyordu. Ruslar için bu gelişmeler, hakimiyetinin Altaylarda tehlikeye girmesi anlamına gelmekteydi. 1904 temmuzunda binlerce Altaylı tören için Çet'in çadırı etrafında toplanmış, genç kızın ateşli vaazını ve ilahilerini dinlerlerken, ibadetle meşgul bu silahsız insanların toplantısına Rus askerleri bir baskın gerçekleştirdiler. Çet, karısı, kızı ve ileri gelen yirmi yoldaşı tutuklandı. Rus hükûmeti Altaylı Ak dincilerin mal ve mülklerini yağmaladılar. Çet ve yoldaşları ağır ceza mahkemesinde yargılandılar. O zaman Rus Devlet Duması'nda bulunan bazı liberal görüşlü kişiler ve avukatlar onların savunmalarını üstlenip, ölüm cezasından kurtulmalarını sağladılar. Ancak iki yıl sonra 1906 da, Ak din hareketi artık saldırganlığını yitirdikten sonra Çet Çelpen Biysk Hapishanesi'nde ölmüş ve kızı Çugul tekrar serbest bırakılmıştır.
Çet ve Çugul'un tutuklanmasında sonra, Moğolistan'da uzun süre tercüman olarak çalışmış olan Ak din hareketinin en meşhur yarlıkçısı olmuştur (Ak din'in önderi ve vaazcısı). Moğolistan'da Budizmden etkilenmiş olan Tırıy bu dönemde bazı Budist uygulamaları da Ak din'e aktarmıştır (örneğin ziller). Bu dönemde neredeyse tüm Altaylılar bu dine katılmışlardır.
Altaylılardaki bu hevesten ilham alarak, 1918 yılında Gregorii Choros-Gurkin ve bazı diğer Altaylı önderler birlikte yeni bir "Oyrat Cumhuriyeti" kurmak hedefi ile "Karakorum Yerel Komitesi"ni (Karakorumkaia Okruzhnaia Uprava) kurmuşlardır. Tasarlanan bu Oyrat Cumhuriyeti'nin sınırları sadece Altay bölgesine kısıtlı değil, komşu olan diğer Türk toplulukların (Tuva ve Hakas bölgeleri) topraklarını da içine almaktadır. Bu girişimlere de 1921 yılında bölgeye ulaşan Bolşevikler ebediyen son vermişlerdir.
Burhan Kavramı
Tuvalarda bu sözcük doğrudan Tanrı anlamında Moğollarda ise İyi Ruhları tanımlamakta kullanılır. Burkan olarak da söylenir. Daha sonraları Porhan (Porkan) biçimlerine de dönüşmüştür. Ayrıca Budizm ve Lamaizm dönemlerinde Buda'nın Türkçe karşılığı olarak yer alır. Buda, Budizmin kurucusudur. Türklerdeki ismi Burhan olarak geçer. Aslında varlıklı bir prens olduğu halde, hayatında ilk kez sarayın bahçesinden dışarıya çıkınca gerçeği aramaya başlamış ve kutlu bir ağacın altında düşünceye dalarak, orada erişmiştir. Daha sonra 1920’lerde Akyang (Ak Din) adı verilen bir dini hareketin adı da Burhancılık olarak ifade edilmiştir. Fakat Akyang’ın temeli Budacılıktan daha çok eski Şamanist gelenektir. Burada Burhan Beyaz atı ile koşan beyaz bir kişi görünümündedir. Sözcük (Bur/Burh) kökünden türemiştir. Bura (geyik) vev Bur (iyi ruh) sözcükleriyle kökten gelir. Geyik Moğollarda ve Türklerde kutlu sayılan bir hayvandır. Moğolcada aydınlanmışlık anlamını da içerir.
Ak Yang içerisinde Ak Burhan, yaşlı, beyaz saçlı, ak sakallı, beyaz giysili ve beyaz atlı bir adam olarak tarif edilir. Büyük bir ihtimalle Moğolların mitolojisinde önemli bir rol oynayan yaşlı beyaz adam (Tsagan Ebugen) ve Türklerin mitolojisinde önemli bir rol oynayan Korkut Ata (Dede Korkut) ile de özdeşleştirilebilir.
İnancın Tanrısal Varlıkları
Ak din Tengricilikten, Göktanrısı Tengri'yi ve üç dünya kozmolojisini tanımaktadır: Bunlar Gök alemi, yeryüzü ve yeraltı alemleridir. "Ak" kelimesi Gök (Tengri) ile ilgilidir ve Ak din'de önemli bir yeri vardır. Şamanlar gök aleminin temsilcisi değil, yeraltı aleminin temsilcisi olarak görülür ve bu yüzden lanetlenirler. Ancak Ak din'de sözlü mitolojiden tanılan kahramanlar tanrısal varlıklar olarak ilave edilmiştir ve Tengriciliğin Şamanist özellikleri eksiktir. Böylece Ak din'in tanrısal varlıkları şöyle sıralanabilir:
Üç Kürbistan "Kurbustan" Zerdüşt Soğdların "Kormazda" = "Ahura Mazda" adlı tanrısından gelmektedir ve üçten bir olan tanrıdır. Üç Kürbistan efsanelerde önemli bir rol oynayan, diğer kahramanlardan daha yüksek bir statüye sahib efsanevi bir varlıkdır.
Budist, Hristiyan ve Türk İslamının etkilerinden daha farklı olarak Üç Kürbistan geleneksel Türk mitolojisi ile şekillendirilmiş olan (daima üç adet oğlu olan Türk kahramanları) bir zerdüşt etkisidir. Böylece Üç Kürbistan bu üç figür ile bağlantıya getirilir:
- Oyrat ya da (Galdan Oyrat) : Batı Moğollarının efsanevi atası. 17. yüzyılda gerçekten yaşamış olduğu hakkında işaretler bulduklarını iddia eden tarihçiler vardır. Eskiden Batı Moğolları ile Altay Türkleri kendileri için Oyrat isimini ortak olarak kullanmışlardır. Altaylılar Moğollara Kara Oyrat ve kendilerine Ak Oyrat demişlerdir.
- Amırsana : 1756 yılında büyük zaferler kazanmış bir Oyrat önder.
Burhanlar Tengricilik'ten kaynaklanan çok güçlü ruhlardır. Şamanlar Burhanları etkiliyemez. İyi ve kötü Burhanlar vardır. Ak din'de tanılan Burhanlar şunlardır:
- Yayık : Vücutsuz bir haberci ruh. Altaylıların inancına göre Ak Yayık Gök alemi tanrılarının habercisi, Sarı Yayık ise yeryüzü alemi tanrılarının habercisidir.
- Umay : Lohusaların ve çocukların tanrıçası.
- Ot Ene: Ateşin anası. Ak dincilerin her dinsel uygulamanın başında onu selamlarlar. Ak din'in en mühim üç bayramından birisi Ot eneye adanmıştır.
Yeryüzü aleminin tanrıları, çoğu kez yerel tanılan tanrılardır. Bazen bir dağın (taika-eezi) ya da bir gölün (arzhans) ruhu veya bir kavimin koruyucusu (seok) olurlar:
- Altay Ezi (Eyezi, İyesi) : Altay'ın efendisi
- Ülgen : Tengricilik'te gök aleminin efendisi. Ak din'in görüşüne göre bazı Altaylı kavimlerin kutsal atasıdır. Bazı tarihçiler Ülgen'in Ak din'in görüşüne göre dünyanın yaratıcısı olduğunu söylerler, ama bu sırf bir yanlış anlaşılmadır.
Dinsel Uygulamalar
- Yakılan Ardıç tütsüsü ile (archyn), aforoz yapıp ruhu arıtmak, iyileştirmek.
- Evde ya da tepelerin üstünde kurulan masalarda (kure ya da murgul), adak olarak mum yakıp süt sunmak.
- Oboo ya da Oba denilen tepeler oluşturmak.
- Efsanelerin ve duaların ilahi gibi şarkı şeklinde okunması.
- Fal bakarak geleceği okumak ve hava durumunu etkilemek (yağmur duası).
- Beyaz ya da sarı renk bez parçalarını ağaçların dallarına ya da bant şeklinde kafaya bağlamak.
- Vaazcıların göğe yakararak, sonunda kendinden geçmeleri.
- Bayramlar kutlamak:
- Şuten ya da Murgul: Üç Kürbistan'a adanmış bir ilk- ya da sonbahar bayramı
- Çok ýa da Yayık Çoktor: Yayıklara adanmış bir sonbahar bayramı.
- Ot Takır: Ot Ene'ye adanmış bir bayram.
Bilimcilerin fikirleri
Andrei Vinogradov
Tarih araştırmacısı 'un görüşüne göre Ak din hareketi, tarihteki Türk ve Moğol toplulukların ufak kavimleri ve aileleri birleştirerek daha büyük bir topluluk oluşturma geleneğine benzeyen özellikleri vardır, yani Türk ve Moğol topluluklarında tanılan bozkır imparatorluğu kurma geleneğinin 20. yüzyıla kadar taşınılmış olan kalıntısı olarak görülebilinir. Ak din'de sözlü mitoloji çok canlıdır ve Manas, Cengiz Han ve Kral Gazar gibi efsaneleri anlatılan kahramanlar insanların günlük hayatında bir rol oynamaktadır. Ak din'in eski Türk ve Moğol inancı Tengriciliğin en mühim özellikleri bulunduğu söylenebilir.
Dış bağlantılar
- Andrei Znamenski, "Power of Myth" 2 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- David Johnson, "What Was and Is Burkhanism?" 27 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Nikolai Shadoev, "Altai Biliks about the sky and Burkhans"18 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Burhancilik veya Ak Yang Altayca Ak Jang Batili literaturde Burhanizm 1904 1930 yillari arasinda Altay bolgesinde ortaya cikmis olan ve Rus emperyalizmine karsi devrim ozellikleri tasiyan dinsel ayaklanma NiteligiTurk halklarinin eski inanci Tengriciligin temelleri uzerine kurulmus olan Ak din ayni zamanda Altay Turklerinin Rus egemenligine karsi baslattiklari milli ayaklanmalari olmustur Rus yonetimin gorusune gore Ak din Sibiryanin Turk halklarini ortak bir milliyetcilikle birlestirip Rusya ya zarar vermeleri icin yurt disindan desteklenen Rusya nin dusmanlari tarafindan tasarlanmis bir plandir Bu yuzden Ruslarin cok ciddiye alip siddet kullanimi ile kanli bir sekilde son verdikleri bu ayaklanma buna ragmen gunumuze kadar Altaylilarin kulturunde izlerini birakmistir TarihAk Din in belki ilk onderi diyebilecegimiz kisi Cet Celpen ya da Cot Celpanov karisi Kule ve evlatlik kizi Cugul Sarok Candik ile Ust kan kasabasindan 20 km uzaklikta bulunan bir ormanlik bolgede yasiyordu 1904 yilinin nisan ayinda Cet Celpen ve onun 14 yasindaki uvey kizi Cugul beyaz ati ile kosan beyaz kiyafetli bir atlinin hayalini gorduklerini anlatmislardir Ak Burhan olarak adlandirdiklari bu figurun hayalini efsanevi kurtarici in geri doneceginin habercisi olarak degerlendiren Cet ve Cugul yanlarina gelenlere bu haberin mujdesini veriyor Ak din in ilkelerini ogretip nasihatlerde bulunuyorlardi Cet Celpen in ogretisine gore Ruslarla beraber yemek yemek onlarla dost olmak yasakti Hatta Rus parasi bile kullanilmamaliydi 20 yuzyilin kamlari Tengriciligin icine bircok mantiksiz uygulamalar soktuklari icin Cet in gorusune gore onlar seytan isleriyle ugrasiyorlardi Onlarin davullarini elbiselerini ve asalarini ateste yakarak gercekleri gormeyi saglamak lazimdi Tanriya hos kokulu otlarin dumani sut sarap ve kimiz gibi seyler de kurban sayilabilirdi Eger bu inancin etrafinda birlesirlerse Rus zulmunden kurtulmak da mumkun olacakti Cet ve Cugul artik surekli Tereng Vadisi nde toplanan binlerce Altaylilara vaazlar vermeye baslamislardi Cet Celpen butun vaazlarini cok guzel bir hitabeti olan evlatlik kizi vasitasiyla yapiyordu Bu kizi dinlemek icin binlerce kisi toplaniyor zamanla hatta on binlerce taraftarlari oluyordu Ruslar icin bu gelismeler hakimiyetinin Altaylarda tehlikeye girmesi anlamina gelmekteydi 1904 temmuzunda binlerce Altayli toren icin Cet in cadiri etrafinda toplanmis genc kizin atesli vaazini ve ilahilerini dinlerlerken ibadetle mesgul bu silahsiz insanlarin toplantisina Rus askerleri bir baskin gerceklestirdiler Cet karisi kizi ve ileri gelen yirmi yoldasi tutuklandi Rus hukumeti Altayli Ak dincilerin mal ve mulklerini yagmaladilar Cet ve yoldaslari agir ceza mahkemesinde yargilandilar O zaman Rus Devlet Dumasi nda bulunan bazi liberal goruslu kisiler ve avukatlar onlarin savunmalarini ustlenip olum cezasindan kurtulmalarini sagladilar Ancak iki yil sonra 1906 da Ak din hareketi artik saldirganligini yitirdikten sonra Cet Celpen Biysk Hapishanesi nde olmus ve kizi Cugul tekrar serbest birakilmistir Cet ve Cugul un tutuklanmasinda sonra Mogolistan da uzun sure tercuman olarak calismis olan Ak din hareketinin en meshur yarlikcisi olmustur Ak din in onderi ve vaazcisi Mogolistan da Budizmden etkilenmis olan Tiriy bu donemde bazi Budist uygulamalari da Ak din e aktarmistir ornegin ziller Bu donemde neredeyse tum Altaylilar bu dine katilmislardir Altaylilardaki bu hevesten ilham alarak 1918 yilinda Gregorii Choros Gurkin ve bazi diger Altayli onderler birlikte yeni bir Oyrat Cumhuriyeti kurmak hedefi ile Karakorum Yerel Komitesi ni Karakorumkaia Okruzhnaia Uprava kurmuslardir Tasarlanan bu Oyrat Cumhuriyeti nin sinirlari sadece Altay bolgesine kisitli degil komsu olan diger Turk topluluklarin Tuva ve Hakas bolgeleri topraklarini da icine almaktadir Bu girisimlere de 1921 yilinda bolgeye ulasan Bolsevikler ebediyen son vermislerdir Burhan KavramiTuvalarda bu sozcuk dogrudan Tanri anlaminda Mogollarda ise Iyi Ruhlari tanimlamakta kullanilir Burkan olarak da soylenir Daha sonralari Porhan Porkan bicimlerine de donusmustur Ayrica Budizm ve Lamaizm donemlerinde Buda nin Turkce karsiligi olarak yer alir Buda Budizmin kurucusudur Turklerdeki ismi Burhan olarak gecer Aslinda varlikli bir prens oldugu halde hayatinda ilk kez sarayin bahcesinden disariya cikinca gercegi aramaya baslamis ve kutlu bir agacin altinda dusunceye dalarak orada erismistir Daha sonra 1920 lerde Akyang Ak Din adi verilen bir dini hareketin adi da Burhancilik olarak ifade edilmistir Fakat Akyang in temeli Budaciliktan daha cok eski Samanist gelenektir Burada Burhan Beyaz ati ile kosan beyaz bir kisi gorunumundedir Sozcuk Bur Burh kokunden turemistir Bura geyik vev Bur iyi ruh sozcukleriyle kokten gelir Geyik Mogollarda ve Turklerde kutlu sayilan bir hayvandir Mogolcada aydinlanmislik anlamini da icerir Ak Yang icerisinde Ak Burhan yasli beyaz sacli ak sakalli beyaz giysili ve beyaz atli bir adam olarak tarif edilir Buyuk bir ihtimalle Mogollarin mitolojisinde onemli bir rol oynayan yasli beyaz adam Tsagan Ebugen ve Turklerin mitolojisinde onemli bir rol oynayan Korkut Ata Dede Korkut ile de ozdeslestirilebilir Inancin Tanrisal VarliklariAk din Tengricilikten Goktanrisi Tengri yi ve uc dunya kozmolojisini tanimaktadir Bunlar Gok alemi yeryuzu ve yeralti alemleridir Ak kelimesi Gok Tengri ile ilgilidir ve Ak din de onemli bir yeri vardir Samanlar gok aleminin temsilcisi degil yeralti aleminin temsilcisi olarak gorulur ve bu yuzden lanetlenirler Ancak Ak din de sozlu mitolojiden tanilan kahramanlar tanrisal varliklar olarak ilave edilmistir ve Tengriciligin Samanist ozellikleri eksiktir Boylece Ak din in tanrisal varliklari soyle siralanabilir Uc Kurbistan Kurbustan Zerdust Sogdlarin Kormazda Ahura Mazda adli tanrisindan gelmektedir ve ucten bir olan tanridir Uc Kurbistan efsanelerde onemli bir rol oynayan diger kahramanlardan daha yuksek bir statuye sahib efsanevi bir varlikdir Budist Hristiyan ve Turk Islaminin etkilerinden daha farkli olarak Uc Kurbistan geleneksel Turk mitolojisi ile sekillendirilmis olan daima uc adet oglu olan Turk kahramanlari bir zerdust etkisidir Boylece Uc Kurbistan bu uc figur ile baglantiya getirilir Oyrat ya da Galdan Oyrat Bati Mogollarinin efsanevi atasi 17 yuzyilda gercekten yasamis oldugu hakkinda isaretler bulduklarini iddia eden tarihciler vardir Eskiden Bati Mogollari ile Altay Turkleri kendileri icin Oyrat isimini ortak olarak kullanmislardir Altaylilar Mogollara Kara Oyrat ve kendilerine Ak Oyrat demislerdir dd Amirsana 1756 yilinda buyuk zaferler kazanmis bir Oyrat onder dd Sunnu Eski Turklerin kutsal ata saydiklari disi kurt Asena nin Altaylilardaki isimi dd Burhanlar Tengricilik ten kaynaklanan cok guclu ruhlardir Samanlar Burhanlari etkiliyemez Iyi ve kotu Burhanlar vardir Ak din de tanilan Burhanlar sunlardir Yayik Vucutsuz bir haberci ruh Altaylilarin inancina gore Ak Yayik Gok alemi tanrilarinin habercisi Sari Yayik ise yeryuzu alemi tanrilarinin habercisidir dd Umay Lohusalarin ve cocuklarin tanricasi dd Ot Ene Atesin anasi Ak dincilerin her dinsel uygulamanin basinda onu selamlarlar Ak din in en muhim uc bayramindan birisi Ot eneye adanmistir dd Yeryuzu aleminin tanrilari cogu kez yerel tanilan tanrilardir Bazen bir dagin taika eezi ya da bir golun arzhans ruhu veya bir kavimin koruyucusu seok olurlar Altay Ezi Eyezi Iyesi Altay in efendisi dd Ulgen Tengricilik te gok aleminin efendisi Ak din in gorusune gore bazi Altayli kavimlerin kutsal atasidir Bazi tarihciler Ulgen in Ak din in gorusune gore dunyanin yaraticisi oldugunu soylerler ama bu sirf bir yanlis anlasilmadir dd Dinsel UygulamalarYakilan Ardic tutsusu ile archyn aforoz yapip ruhu aritmak iyilestirmek Evde ya da tepelerin ustunde kurulan masalarda kure ya da murgul adak olarak mum yakip sut sunmak Oboo ya da Oba denilen tepeler olusturmak Efsanelerin ve dualarin ilahi gibi sarki seklinde okunmasi Fal bakarak gelecegi okumak ve hava durumunu etkilemek yagmur duasi Beyaz ya da sari renk bez parcalarini agaclarin dallarina ya da bant seklinde kafaya baglamak Vaazcilarin goge yakararak sonunda kendinden gecmeleri Bayramlar kutlamak Suten ya da Murgul Uc Kurbistan a adanmis bir ilk ya da sonbahar bayrami Cok ya da Yayik Coktor Yayiklara adanmis bir sonbahar bayrami Ot Takir Ot Ene ye adanmis bir bayram Bilimcilerin fikirleriAndrei Vinogradov Tarih arastirmacisi un gorusune gore Ak din hareketi tarihteki Turk ve Mogol topluluklarin ufak kavimleri ve aileleri birlestirerek daha buyuk bir topluluk olusturma gelenegine benzeyen ozellikleri vardir yani Turk ve Mogol topluluklarinda tanilan bozkir imparatorlugu kurma geleneginin 20 yuzyila kadar tasinilmis olan kalintisi olarak gorulebilinir Ak din de sozlu mitoloji cok canlidir ve Manas Cengiz Han ve Kral Gazar gibi efsaneleri anlatilan kahramanlar insanlarin gunluk hayatinda bir rol oynamaktadir Ak din in eski Turk ve Mogol inanci Tengriciligin en muhim ozellikleri bulundugu soylenebilir Dis baglantilarAndrei Znamenski Power of Myth 2 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde David Johnson What Was and Is Burkhanism 27 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nikolai Shadoev Altai Biliks about the sky and Burkhans 18 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi