Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ogier Ghiselin de Busbecq (d. Comines (bugün Belçika ve Fransa) 1522 - ö. 1591-92), Türkçede sadece "Busbeke" olarak bilinir.Avusturya Monarşisi için görev alan, 16. yüzyılda Kanunî Sultan Süleyman devrinde Alman imparatorunun elçisi olarak İstanbul'a gelen Flaman asıllıdiplomat. Aynı zamanda 16. yüzyıl İstanbulu hakkında en yetkin kaynaklardan biri olan Türk Mektupları adlı eseri yazmış ve bu suretle edebiyatta gezi mektupları türünün öncülerinden biri olmuştur. Ayrıca Türk lalesini Avrupa'ya tanıtan insan olarak da bilinir.
Hayatı
Günümüzde Kuzey Fransa topraklarında olan Bousbecque kenti şatosunda doğdu. Babası Georges Ghislain, annesi Catherina Hespiel'di. Günümüzde Güney Belçika'da olan Wervik ve Comines kentlerindeki okullarda ve Leuven kentindeki üniversitede eğitim gördü. Daha sonra o dönemin en üst eğitim kurumlarının bulunduğu İtalya'da Venedik başta olmak üzere birkaç farklı üniversitede eğitimini tamamladı ve kamu hizmetine girdi.
1552 yılında Avusturya arşidükü I. Ferdinand emrinde görevlendirildi. İki yıl sonra Avusturya adına İngiltere'ye gönderilerek İngiltere kraliçesi Mary Tudor ile İspanya prensi II. Felipe'nin evlilik törenine katıldı.
Busbecq'in bir sonraki görevi Avusturya'nın Osmanlı elçiliğiydi. 1547 yılında iki ülke arasında barış yapılmış, fakat Avusturya tarafı barışı tanımamıştı. Ancak yapılan savaşlarda 1551 de Erdel'in, 1552 Banat'ın Türkler tarafından fethi üzerine Ferdinand, Busbecq'i barışı yenilemek göreviyle İstanbul'a gönderdi.
1555 yılında İstanbul'a gelen Busbecq daha sonra Amasya'ya giderek burada bulunan I. Süleyman'ın huzuruna çıkmıştır. 6 ayla sınırlı bir barış antlaşması yapmayı başaran Busbuecq, Viyana'ya döndükten sonra 1556 yılında Ferdinand'ın daimi elçisi olarak İstanbul'a geldi ve 1562 yılına kadar görevini sürdürdü. Busbecq ayrıca Ankara'da bulunduğu sırada Roma İmparatoru Oktavyanus'un anılarının (Res Gestae Divi Augusti) bir kopyasını da buldu.
Rüstem Paşa'nın sadrazamlığı sırasında başarılı olamayan Busbecq, Rüstem Paşa'dan sonra Semiz Ali Paşa'nın sadrazamlığı sırasında 1562 yılında barışı yenilemeyi başardı.
Avusturya'ya dönen Busbecq 1563 yılında II. Maximilian tarafından şövalye edilmiştir. 1567 yılında saray baş mareşalliğine ve Maximilian'ın oğullarının kahyalığına atanmıştır. Aynı zamanda imparatorluk saray kütüphanesinin denetlenmesi görevini de üstlenmiştir. 1574-1591 yılları arasında Avusturya'nın Paris elçiliği görevinde bulundu. Fransa’da devam eden mezhep çatışmaları konusunda hükûmetine gözlem raporları hazırladı.
Emekliliğini isteyerek doğduğu topraklara dönüş yolundaki Rouen sınırlarında Katolik Birliği çetelerince esir alınarak mallarına el konulmuş ancak malları iade edilerek serbest bırakılmıştır. Serbest bırakıldıktan bir süre sonra bazı kaynaklara göre 1591 ya da 1592 yılında ölmüştür.
Türk Mektupları
Busbecq Osmanlı İmparatorluğu' nda bulunduğu süre içinde dikkatli gözlemler yaptı ve gözlemlerini dostu olan Macar diplomat Nicholas Michault'a yazdığı (üçü İstanbul'dayken yazılmış) dört mektupta topladı.
Busbuecq'in din ayrılığının çok önemli olduğu ve savaş tedirginliğinin hüküm sürdüğü bir dönemde Osmanlı hakkındaki gözlemlerin çok adilane olması beklenemez. Mesela, Busbecq İran savaşlarından bahsederek, Avrupa'yı Osmanlı ile İran arasındaki savaşların kurtardığını öne sürmektedir. Buna rağmen mektuplar o dönemin ölçüleri içerisinde hayli tarafsızdır. Busbecq bazı eleştiriler yapmakla birlikte, beğendiklerini de ifade etmekten kaçınmamıştır. Ordunun disiplini, Türk hamamları ve Türklerin beden temizliğine verdiği önem Busbecq’i etkilemiştir. Busbuecq ayrıca Osmanlı' da kadının hukuki statüsünden de takdirle bahsetmektedir. Mesela, Busbecq Türk kadınının boşanma talebinde bulunabildiğini, bu yönüyle, Osmanlı'nın Avrupa'dan ileri olduğunu belirtmektedir.
Bu açıdan Türk Mektupları hem gezi edebiyatının ilk örneklerinden biri, hem de o dönem Osmanlı'sını anlatan önemli bir tarih belgesi niteliğindedir.
Türk lalesi
Busbecq ayni zamanda Anadolu topraklarındaki bitki yaşamını da incelemiştir. O dönemde Avrupalıların tanımadığı lale Busbecq'in ilgisini çekmiş ve Busbecq bu bitkinin soğanlarını dönemin önemli bir botanik uzmanı olan arkadaşı Charles de l'Ecluse'ye göndermiştir. Daha sonra Leiden üniversitesinde botanik profesörü olan de l'Ecluse de laleyi geliştirerek Hollandalılara tanıtmıştır.
Hollanda’da yaklaşık olarak 40 yıl içinde lale büyük beğeni toplamış ve 1636-1637 yıllarında lale soğanları astronomik fiyatlarla alıcı bulur hale gelmiştir. Bunu bir bakıma Hollanda'nın lale devri saymak mümkündür. Alexandre Dumas'ın Siyah Lale adlı romanı da Hollanda'daki lale devrine ilişkindir. (Ancak romanın konusu 1672 yılında geçmektedir.) Osmanlı İmparatorluğundaki lale devrimiz ise bundan hayli sonra 1718-1730 yılları arasındadır. Bu suretle, 16. yüzyılda Avrupa’ya giden lale 18. yüzyılda bu kez Avrupa’dan ithal edilmiş oldu.
Kaynakça
- ^ a b "BUSBEKE, Ootgeer Giselijn van". TDV İslâm Ansiklopedisi (mü'ellif: Semâvî Eyice). 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Nisan 2024.
- ^ a b c Osmanlı-Habsburg İlişkileri, IV/A-2-2.1.Dizi-Sayı 5, 1. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2013, Yusuf YILDIZ
- ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi, II. cilt. Ankara. s. 114. ISBN .
Dış bağlantılar
- Türk Mektupları'ndan İngilizce bir pasaj 4 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ogier Ghiselin de Busbecq d Comines bugun Belcika ve Fransa 1522 o 1591 92 Turkcede sadece Busbeke olarak bilinir Avusturya Monarsisi icin gorev alan 16 yuzyilda Kanuni Sultan Suleyman devrinde Alman imparatorunun elcisi olarak Istanbul a gelen Flaman asillidiplomat Ayni zamanda 16 yuzyil Istanbulu hakkinda en yetkin kaynaklardan biri olan Turk Mektuplari adli eseri yazmis ve bu suretle edebiyatta gezi mektuplari turunun onculerinden biri olmustur Ayrica Turk lalesini Avrupa ya tanitan insan olarak da bilinir Ogier Ghislain de Busbecq 17 yuzyilda yapilmis bir gravur HayatiGunumuzde Kuzey Fransa topraklarinda olan Bousbecque kenti satosunda dogdu Babasi Georges Ghislain annesi Catherina Hespiel di Gunumuzde Guney Belcika da olan Wervik ve Comines kentlerindeki okullarda ve Leuven kentindeki universitede egitim gordu Daha sonra o donemin en ust egitim kurumlarinin bulundugu Italya da Venedik basta olmak uzere birkac farkli universitede egitimini tamamladi ve kamu hizmetine girdi 1552 yilinda Avusturya arsiduku I Ferdinand emrinde gorevlendirildi Iki yil sonra Avusturya adina Ingiltere ye gonderilerek Ingiltere kralicesi Mary Tudor ile Ispanya prensi II Felipe nin evlilik torenine katildi Busbecq in bir sonraki gorevi Avusturya nin Osmanli elciligiydi 1547 yilinda iki ulke arasinda baris yapilmis fakat Avusturya tarafi barisi tanimamisti Ancak yapilan savaslarda 1551 de Erdel in 1552 Banat in Turkler tarafindan fethi uzerine Ferdinand Busbecq i barisi yenilemek goreviyle Istanbul a gonderdi 1555 yilinda Istanbul a gelen Busbecq daha sonra Amasya ya giderek burada bulunan I Suleyman in huzuruna cikmistir 6 ayla sinirli bir baris antlasmasi yapmayi basaran Busbuecq Viyana ya dondukten sonra 1556 yilinda Ferdinand in daimi elcisi olarak Istanbul a geldi ve 1562 yilina kadar gorevini surdurdu Busbecq ayrica Ankara da bulundugu sirada Roma Imparatoru Oktavyanus un anilarinin Res Gestae Divi Augusti bir kopyasini da buldu Rustem Pasa nin sadrazamligi sirasinda basarili olamayan Busbecq Rustem Pasa dan sonra Semiz Ali Pasa nin sadrazamligi sirasinda 1562 yilinda barisi yenilemeyi basardi Avusturya ya donen Busbecq 1563 yilinda II Maximilian tarafindan sovalye edilmistir 1567 yilinda saray bas maresalligine ve Maximilian in ogullarinin kahyaligina atanmistir Ayni zamanda imparatorluk saray kutuphanesinin denetlenmesi gorevini de ustlenmistir 1574 1591 yillari arasinda Avusturya nin Paris elciligi gorevinde bulundu Fransa da devam eden mezhep catismalari konusunda hukumetine gozlem raporlari hazirladi Emekliligini isteyerek dogdugu topraklara donus yolundaki Rouen sinirlarinda Katolik Birligi cetelerince esir alinarak mallarina el konulmus ancak mallari iade edilerek serbest birakilmistir Serbest birakildiktan bir sure sonra bazi kaynaklara gore 1591 ya da 1592 yilinda olmustur Turk MektuplariTurk Mektuplari Turcicae epistolae 1595 basimi Busbecq Osmanli Imparatorlugu nda bulundugu sure icinde dikkatli gozlemler yapti ve gozlemlerini dostu olan Macar diplomat Nicholas Michault a yazdigi ucu Istanbul dayken yazilmis dort mektupta topladi Busbuecq in din ayriliginin cok onemli oldugu ve savas tedirginliginin hukum surdugu bir donemde Osmanli hakkindaki gozlemlerin cok adilane olmasi beklenemez Mesela Busbecq Iran savaslarindan bahsederek Avrupa yi Osmanli ile Iran arasindaki savaslarin kurtardigini one surmektedir Buna ragmen mektuplar o donemin olculeri icerisinde hayli tarafsizdir Busbecq bazi elestiriler yapmakla birlikte begendiklerini de ifade etmekten kacinmamistir Ordunun disiplini Turk hamamlari ve Turklerin beden temizligine verdigi onem Busbecq i etkilemistir Busbuecq ayrica Osmanli da kadinin hukuki statusunden de takdirle bahsetmektedir Mesela Busbecq Turk kadininin bosanma talebinde bulunabildigini bu yonuyle Osmanli nin Avrupa dan ileri oldugunu belirtmektedir Bu acidan Turk Mektuplari hem gezi edebiyatinin ilk orneklerinden biri hem de o donem Osmanli sini anlatan onemli bir tarih belgesi niteligindedir Turk lalesiBusbecq ayni zamanda Anadolu topraklarindaki bitki yasamini da incelemistir O donemde Avrupalilarin tanimadigi lale Busbecq in ilgisini cekmis ve Busbecq bu bitkinin soganlarini donemin onemli bir botanik uzmani olan arkadasi Charles de l Ecluse ye gondermistir Daha sonra Leiden universitesinde botanik profesoru olan de l Ecluse de laleyi gelistirerek Hollandalilara tanitmistir Hollanda da yaklasik olarak 40 yil icinde lale buyuk begeni toplamis ve 1636 1637 yillarinda lale soganlari astronomik fiyatlarla alici bulur hale gelmistir Bunu bir bakima Hollanda nin lale devri saymak mumkundur Alexandre Dumas in Siyah Lale adli romani da Hollanda daki lale devrine iliskindir Ancak romanin konusu 1672 yilinda gecmektedir Osmanli Imparatorlugundaki lale devrimiz ise bundan hayli sonra 1718 1730 yillari arasindadir Bu suretle 16 yuzyilda Avrupa ya giden lale 18 yuzyilda bu kez Avrupa dan ithal edilmis oldu Kaynakca a b BUSBEKE Ootgeer Giselijn van TDV Islam Ansiklopedisi mu ellif Semavi Eyice 9 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Nisan 2024 a b c Osmanli Habsburg Iliskileri IV A 2 2 1 Dizi Sayi 5 1 Baski Turk Tarih Kurumu Yayinlari 2013 Yusuf YILDIZ Uzuncarsili Ismail Hakki 1983 Osmanli Tarihi II cilt Ankara s 114 ISBN 975 16 0012 X Dis baglantilarTurk Mektuplari ndan Ingilizce bir pasaj 4 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde