Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tang'ın Karaşehir seferi ya da Çin kaynaklarında bilinen adıyla Yanki ("Agni" adının Sanskritçeden translitere hâlidir), Batı Göktürk Kağanlığı'nın bir derebeyi olan ve Tarım Havzası'ndaki Sincan'da konumlanmış olan Karaşehir Budist Krallığı'na karşı Tang hanedanı Li Şimin'in düzenlediği askerî seferdir. İlk sefer, 644'te Tang ordu komutanı ve Anksi Protekratlığı'nın muhafızı Guo Şiaoke tarafından düzenlenmiş, bu muharebede Batı Göktürkleri ile ittifak hâlinde olan bu vaha devletçiği Tang ordusuna mağlup olmuştur. Bunun sonucunda, Karaşehir Tang Hanedanlığı himayesine girmiştir. İkinci sefer ise, 648'de Tang generali Ashina She'er tarafından komşu krallık olan Kuçar'ya düzenlenen harekâtın bir parçası olarak gerçekleştirilmiştir.
Arka plan
632'de Karaşehir, Tarım Havzası'nda Tang Hanedanlığı'na bağımlı bir krallıktı. Komşu krallıklar olan, Yerkent Hanlığı 635'te ve öncesinde Kaşgar ve Hotan kent devletleri de Tang'ın egemenliğini kabul etmişti. Karaşehir, Fars kültürü, Budizm ve Afganistan'dan doğan Greko-Budist etkinin hissedildiği bir yerdi.
Çin'in Orta Asya'da izlediği yayılmacı politika Karaşehir'in yöneticilerini rahatsız etmekteydi. Turfan'daki şehir devletlerinin Çin tarafından işgali, Karaşehir'i doğrudan Çin tehdidi ile karşı karşıya getirdi.
644 seferi
Karaşehir, Tang Hanedanlığı'na olan bağlılığını bozarak, önceki hamisi ve evlilik yoluyla ittifak kurduğu Batı Göktürk Devleti'ne tabiiyetini açıkladı. Kuçar, her ne kadar Tang'a tabî bir krallık olsa da, 644'teki Karaşehir İsyanı'nı destekledi. Bu durum Tang sarayında endişeye neden oldu. Sonrasında, Kuçar Krallığı'nın da Çin'e bağlılığını bozmasıyla Tang Hanedanlığı'nın bölgedeki hakimiyeti iyice sarsıldı. Çin imparatoru, bu duruma karşı Guo Şiaoke komutasındaki orduyu, Karaşehir üzerine gönderdi. Ordunun başında bulunan Şiaoke, Anksi Protekratlığı'nın muhafızlığını üstlenen yüksek rütbeli bir askerdi. Eski Karaşehir kralının kardeşi Long Lipoçun da, Tang'a sığınarak Şiaoke komutasındaki ordunun kılavuzluğuna atandı. Şiaoke, Karaşehir'e karşı ani bir baskın planladı. Yıldız olarak bilinen mevkiden şehir içine doğru ilerleyecek bu baskın, sabaha karşı gerçekleştirildi. Baskın sonrasında kent düştü ve kral Long Tokıçı, şehri koruyan hendeklerden yüzerek karşıya geçmeyi başaran Çinli askerler tarafından yakalandı. Şiaoke, Long Lipoçun'u yeni hükümdar olarak tayin etti. Savaş sırasında Batı Göktürkleri şehre yardım için 5.000 atlı asker gönderdi. Ancak onlar şehre Tokıçı yakalanıp Tang ordusu kenti terk ettikten üç gün sonra ulaşabildiler. Bunun üzerine Göktürk kuvvetleri, Şiaoke'nin kuvvetlerini takip ettiler ancak Tang ordusu tarafından yenilgiye uğratıldılar. Buna rağmen, Karaşehir'e yerleşen Göktürkler bölgeye bir tudun atayarak, bölgeyi Batı Göktürk Kağanlığı'nın toprağı ilan ettiler. Ancak, bölgeye atanan tudun, Li Şimin'in tehditleri üzerine buradan ayrıldı. Tudunun şehirden ayrılmasıyla, Apo'anaçi kendini bölgenin kralı ilan ederek, Batı Göktürklerine bağlılığını bildirdi.
648 seferi
Aslen bir Türk olan ve Türklerin hükümdar uruklarından olan Aşina'nın mensubu olan Aşina She'er, 648'de Tiele Türklerinden oluşan 100.000 kişilik bir orduyla Kuçar şehrini kuşatmıştır. Tang'ın bu seferinde Karaşehir'e doğrudan bir saldırı olmasa da, şehrin Türk kralı Tang ordusu ile karşılaşmaktan çekindiği için başkentten ayrılarak ülkenin doğu sınırlarına kadar çekilmiştir. Tang ordusu, kralı takip ederek yakalamıştır. Apo'anaçi yakalandıktan sonra idam edilmiştir. Böylece, Şiannaçun Karaşehir'in yheni kralı olarak ilan edilmiştir.
Sonrası
Bu yenilgi sonrası Karaşehir, Kuçar, Hotan ve Kaşgar ile birlikte Tang İmparatorluğu'nun batıdaki barışçıl dört yönetim biriminden biri olarak tanımlanmıştır. 658-659'da bu devletçiklerin özel bir idare tertibi olan Anksi Protekratlığı'nın ana karargâhı hâline getirilmiştir. Bununla birlikte, 648-658 arasında Karaşehir'de Tang ordusunun konuşlu olup olmadığı açık değildir. Tang, 670'te Tibetlilerin Tarım Havzası'nı işgaliyle Karaşehir'i kaybetmiştir. Karaşehir'in geri alınması, 692'de Tarım Havzası'nın yeniden Tang hakimiyetine girmesiyle mümkün olmuştur. Bununla birlikte bu coğrafya, daha sonra da Tibetlilerin eline geçmiş, 760'ta Tibetlilerin Gansu Koridoru'nu ele geçirmesiyle Karaşehir ve Tang arasındaki bağlantı kopmuştur.
Kaynakça
- ^ a b c d Wechsler 1979, s. 226.
- ^ Wechsler 1979, s. 228.
- ^ Grousset 1970, ss. 96-99.
- ^ Grousset 1970, s. 99.
Bibliyografi
- Wechsler, Howard J. (1979). "T'ai-tsung (reign 626–49) the consolidator". Twitchett, Dennis (Ed.). The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 188-241. ISBN .
- Grousset, René (1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. Rutgers University Press. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tang in Karasehir seferi ya da Cin kaynaklarinda bilinen adiyla Yanki Agni adinin Sanskritceden translitere halidir Bati Gokturk Kaganligi nin bir derebeyi olan ve Tarim Havzasi ndaki Sincan da konumlanmis olan Karasehir Budist Kralligi na karsi Tang hanedani Li Simin in duzenledigi askeri seferdir Ilk sefer 644 te Tang ordu komutani ve Anksi Protekratligi nin muhafizi Guo Siaoke tarafindan duzenlenmis bu muharebede Bati Gokturkleri ile ittifak halinde olan bu vaha devletcigi Tang ordusuna maglup olmustur Bunun sonucunda Karasehir Tang Hanedanligi himayesine girmistir Ikinci sefer ise 648 de Tang generali Ashina She er tarafindan komsu krallik olan Kucar ya duzenlenen harekatin bir parcasi olarak gerceklestirilmistir Arka plan632 de Karasehir Tarim Havzasi nda Tang Hanedanligi na bagimli bir krallikti Komsu kralliklar olan Yerkent Hanligi 635 te ve oncesinde Kasgar ve Hotan kent devletleri de Tang in egemenligini kabul etmisti Karasehir Fars kulturu Budizm ve Afganistan dan dogan Greko Budist etkinin hissedildigi bir yerdi Cin in Orta Asya da izledigi yayilmaci politika Karasehir in yoneticilerini rahatsiz etmekteydi Turfan daki sehir devletlerinin Cin tarafindan isgali Karasehir i dogrudan Cin tehdidi ile karsi karsiya getirdi 644 seferiKarasehir Tang Hanedanligi na olan bagliligini bozarak onceki hamisi ve evlilik yoluyla ittifak kurdugu Bati Gokturk Devleti ne tabiiyetini acikladi Kucar her ne kadar Tang a tabi bir krallik olsa da 644 teki Karasehir Isyani ni destekledi Bu durum Tang sarayinda endiseye neden oldu Sonrasinda Kucar Kralligi nin da Cin e bagliligini bozmasiyla Tang Hanedanligi nin bolgedeki hakimiyeti iyice sarsildi Cin imparatoru bu duruma karsi Guo Siaoke komutasindaki orduyu Karasehir uzerine gonderdi Ordunun basinda bulunan Siaoke Anksi Protekratligi nin muhafizligini ustlenen yuksek rutbeli bir askerdi Eski Karasehir kralinin kardesi Long Lipocun da Tang a siginarak Siaoke komutasindaki ordunun kilavuzluguna atandi Siaoke Karasehir e karsi ani bir baskin planladi Yildiz olarak bilinen mevkiden sehir icine dogru ilerleyecek bu baskin sabaha karsi gerceklestirildi Baskin sonrasinda kent dustu ve kral Long Tokici sehri koruyan hendeklerden yuzerek karsiya gecmeyi basaran Cinli askerler tarafindan yakalandi Siaoke Long Lipocun u yeni hukumdar olarak tayin etti Savas sirasinda Bati Gokturkleri sehre yardim icin 5 000 atli asker gonderdi Ancak onlar sehre Tokici yakalanip Tang ordusu kenti terk ettikten uc gun sonra ulasabildiler Bunun uzerine Gokturk kuvvetleri Siaoke nin kuvvetlerini takip ettiler ancak Tang ordusu tarafindan yenilgiye ugratildilar Buna ragmen Karasehir e yerlesen Gokturkler bolgeye bir tudun atayarak bolgeyi Bati Gokturk Kaganligi nin topragi ilan ettiler Ancak bolgeye atanan tudun Li Simin in tehditleri uzerine buradan ayrildi Tudunun sehirden ayrilmasiyla Apo anaci kendini bolgenin krali ilan ederek Bati Gokturklerine bagliligini bildirdi 648 seferiAslen bir Turk olan ve Turklerin hukumdar uruklarindan olan Asina nin mensubu olan Asina She er 648 de Tiele Turklerinden olusan 100 000 kisilik bir orduyla Kucar sehrini kusatmistir Tang in bu seferinde Karasehir e dogrudan bir saldiri olmasa da sehrin Turk krali Tang ordusu ile karsilasmaktan cekindigi icin baskentten ayrilarak ulkenin dogu sinirlarina kadar cekilmistir Tang ordusu krali takip ederek yakalamistir Apo anaci yakalandiktan sonra idam edilmistir Boylece Siannacun Karasehir in yheni krali olarak ilan edilmistir SonrasiBu yenilgi sonrasi Karasehir Kucar Hotan ve Kasgar ile birlikte Tang Imparatorlugu nun batidaki bariscil dort yonetim biriminden biri olarak tanimlanmistir 658 659 da bu devletciklerin ozel bir idare tertibi olan Anksi Protekratligi nin ana karargahi haline getirilmistir Bununla birlikte 648 658 arasinda Karasehir de Tang ordusunun konuslu olup olmadigi acik degildir Tang 670 te Tibetlilerin Tarim Havzasi ni isgaliyle Karasehir i kaybetmistir Karasehir in geri alinmasi 692 de Tarim Havzasi nin yeniden Tang hakimiyetine girmesiyle mumkun olmustur Bununla birlikte bu cografya daha sonra da Tibetlilerin eline gecmis 760 ta Tibetlilerin Gansu Koridoru nu ele gecirmesiyle Karasehir ve Tang arasindaki baglanti kopmustur Kaynakca a b c d Wechsler 1979 s 226 Wechsler 1979 s 228 Grousset 1970 ss 96 99 Grousset 1970 s 99 BibliyografiWechsler Howard J 1979 T ai tsung reign 626 49 the consolidator Twitchett Dennis Ed The Cambridge History of China Volume 3 Sui and T ang China 589 906 Part I Cambridge Cambridge University Press ss 188 241 ISBN 978 0 521 21446 9 Grousset Rene 1970 The Empire of the Steppes A History of Central Asia Rutgers University Press ISBN 978 0 8135 1304 1