Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Esperanto işçi hareketi (Laborista Esperanto-movado), Esperanto dilinden pratik olarak faydalanarak işçi hareketinin amaçlarını, özellikle de kapitalizme karşı mücadeleyi ilerletmek hedefine sahip uluslararası harekettir. Esperanto işçi hareketi yalnızca politik bir hareket değil, aynı zamanda kültürel ve eğitsel bir harekettir. Günümüzde, Esperanto işçi hareketinde küresel düzeyde aktif olan başlıca Esperanto dernekleri, , ve 'dır.
Tarihçe
Emek hareketi
Genellikle birkaç yabancı dili bilen bilim insanları, iş insanları ve nakliye işçileri, uluslararası emek hareketindeki işçiler arasında ortak küresel bir dile ihtiyaç duyuyorlardı. Çeşitli uluslardan işçiler genellikle sadece anadillerini biliyordu. Esperanto'nun kendileri için ilk değerini bilenler çoğunlukla sıradan işçiler oldu; dil bilgisi biçiminde örgün eğitimden yoksun, büyük bir çabayla Esperanto'yu kendi ihtiyaçları doğrultusunda öğrendiler ve dilin yayılmasına öncülük ettiler.
I. Dünya Savaşı öncesi yerel gruplar
İlk Esperantist işçi grupları 1905 ve 1908 yılları arasında Lahey, Hamburg, Münih, Paris, Stockholm gibi merkezi şehirlerde kuruldu. 1907'de Birleşik Krallık'ta, İngiliz Esperanto Sosyalistleri Birliği kuruldu, ancak hiçbir yerel örgütü yoktu. 1911'de, Çekoslovakya, Almanya ve Hollanda'da ayrı ayrı Esperantist işçi birlikleri kuruldu ve ulusal gazeteler Antaŭen (Almanya), Arbeider-Esperantist (Hollanda), Kulturo (Çekoslovakya) ve Le travailleur Esperantiste (Fransa) kuruldu. Esperantistleri için uluslararası bir organ daha önce ortaya çıkmıştı, Marcelo Verema ('un takma adı) 1906 yılında küresel sosyal inceleme amacıyla Rondiranta folyo por la kreado de tutmonda Socia Revuo, isimli bir broşür yayınladı. Daha sonra 1906'da Ruĝula Kongreseto ve Cenevre'de Internacia Socia Revuo Ocak 1907'de aylık olarak yayına sürüldü. Editörler 1907-1909 arası Fi-Blan-Go ('in takma adı), 1910-1911 arası , 1912-1914 arası ise idi. Zaman zaman yılın son kısmındaki yetersiz fon nedeniyle, iki veya üç ayda bir yayın yapabiliyorlardı, ancak 1913'e kadar abone sayısı yaklaşık 20 ülkede 600'ü aştı. Çarlık Rusyası'nda bile okurlar ve ortak çalışanlar bulundu. 1912-1914 yılları arasında Internacia Socia Revuo yayınevi altında , , Peter Kropotkin, Ferdinand Lassalle, Wilhelm Liebknecht, Jack Londra, ve Victor Hugo; DJ Ivanski ve Wijtze Nutters önemli çeviri çalışmaları yaptı. 1914'te I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte Internacia Socia Revuo yayına son verdi; 1920'de Nutters dergiyi canlandırmaya çalıştı, ancak yalnızca altı sayı çıkarmayı başarabildi.
İlk küresel organizasyon
1906 yılında, daha sonra Liberiga Stelo (Özgürlük Yıldızı) olarak bilinen Internacia Asocio Paco-Libereco (Uluslararası Barış ve Özgürlük Birliği) kuruldu. Kuruluşun başlıca aktivistleri Fi-Blan-Go ve R. Louis idi. Amaçlar militarizme ve kapitalizme direnmek ve Esperanto'yu enternasyonalistler ve sosyalistler arasında yaymaktı. Dernek militarizm, milliyetçilik ve dincilik karşıtlığı konusunda birkaç broşür yayımladı; bu yazılar ilk Esperanto işçi yayınlarıydı. Ancak, yalnızca bireyleri ve yerel grupları üye olarak kabul eden dernek, Fransa dışında çok fazla takipçi bulamadı. Çek ve Alman işçi birlikleri iki farklı uluslararası organizasyon projesi geliştirdi; Her ikisi de gruplarını Paris'teki 1914 Esperanto Dünya Kongresi (Universala Kongreso de Esperanto) ile eş zamanlı olarak bir araya gelecek olan Esperantistlerin uluslararası bir konferans konferansına dönüştürmeyi amaçladı, ancak bu gerçekleşemedi. daha önceki Dünya Kongrelerinde işçiler Cenevre (1906), Cambridge (1907), Antwerp (1911), Kraków (1912) ve Bern (1913)'deki toplantılarda buluşmuşlardı ve bu toplantoılara Ruĝula Kongreseto (Küçük kızıl konferans) adı verilirdi. Bu konferanslar farkındalığı ve deneyimlerin gelişmesini sağladı, ancak pratik sonuçları olmadı. 1911'de Esperanto Dünya Derneği işçilere özel bir ilgi grubu oluşturmaya çalıştı, ancak beklenen başarılı elde edilemedi. Genel olarak, Esperanto işçi hareketi 1914 yılına kadar esas olarak Esperanto dilini tanıtmak için çalıştı.
I. Dünya Savaşı'ndan sonra
SAT'ın kuruluşu
Prag'daki 1921'de toplanan Dünya Esperanto Kongresi ve aynı tarihte, 75 ülkeden 80 kişinin katıldığı Liberiga Stelo grubu ilk dünya konferansını düzenledi ve kendisini Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT) olarak adlandırdı. SAT üyeliği bireysel bazda oldu, yerel veya ulusal bölümleri yoktu. SAT'ın organizasyonunun karakteristik özelliği, tüm üyeliğin seçtiği liderlik Generala Konsilantaro (Genel Konsey)' ülkeleri veya milletleri değil, sektörleri temsil etmesiydi. Milliyetçiliğin liderlik üzerindeki etkisinden kaçınmak için, dünyanın yüzeyi meridyenlerin saatlerine göre keyfi sektörlere bölündü ve konseyin her sektörden seçilen bir temsilcisi vardı; Bu konsey daha sonra yardımcısı ve derneğin yönetim kurulunu seçti. 1933'ten sonra, üyeliğin tamamı tarafından seçilen kurul, SAT ile bir sözleşme imzalayan Esperantist işçi derneklerinin temsilcilerini de içeriyordu.
1924-25'te SAT küçük bir krizden kurtuldu. Birkaç anarşist SAT üyesi, SAT yayınlarının komünizme ya da Sovyetler Birliği'ne karşı çıkan makalelerine izin vermeyeceğini duyurduğunda, Tutmonda Ligo de Esperantistaj Senŝtatanoj (Devlet Dışı Esperantistler Küresel Birliği, TLES) adıyla kendi örgütlerini kurduğunu açıkladı ve iki ayda bir Libera Laboristo (Ücretsiz İşçi) isimli yayınını yayınlamaya başladı. Diğer bir grup ise 1932 yılında Internacio de Proleta Esperantistaro (Proleter Enternasyonal Esperantist), diğer bir grup ise 1933 yılında Internacio de Socialistaj (Sosyalist Enternasyonal Esperantist) adında oluşumlar kurdu.
Sosyalist ülkelerdeki faaliyetleri
SAT Sovyet bloku ülkelerinde yasaklanmış ya da baskı altına alınmış olsa da Yugoslavya hariç çoğu sosyalist ülkede kongreler düzenlemiştir. Bu ülkelerde kendilerini işçi birlikleri olarak ilan eden ve Mondpaca Esperantista Unuiĝo (Dünya Barışı için Birleşik Esperantistler) adında tarafsız hareketin bir parçası olarak hareket eden dernekler ortaya çıktı. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bu gruplar, kendi ulusal hükûmetlerinden destek alamadığı için büyük oranda etkinliğini yitirdi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Mollier, M. Jean-Yves. "LE MOUVEMENT INTERNATIONAL DES TRAVAILLEURS ESPĖRANTISTES 1918 – 1939" (PDF). Sat-amikaro.org. 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2019.
- ^ Lins, Ulrich. "Esperantistoj en la Hispana Intercivitana Milito". Delbarrio.eu. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2019.
- ^ Mickle, Gary. "WHY IS THERE A WORKERS ' ESPERANTO MOVEMENT ?" (İngilizce). Nodo50.org. 23 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2019.
- ^ Ilustrita historio de la laborista Esperanto-movado. Al la laboristoj en ĉiuj landoj unu lingvon! Dortmund 1993, p. 75-83. - Kelkaj el la ĉi-sekvaj notoj estas ĝisdatigitaj fine de 2003.
- ^ Informa Bulteno" 2. 1937, n-ro 11,
- ^ Forster, P. G. (2013). The Esperanto Movement (Vol. 32). Walter de Gruyter.
- ^ "Españoles de mi tiempo" (1974); vd. Dil Avia (=HIRAI Yukio), "Hispana, kataluna, Mangada...", Oosaka 2003.
- ^ Laboristoj 27 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ("Workers"), in Enciklopedio de Esperanto, Erişim tarihi: 14 Nisan 2019.
- ^ A. Marco Botella, Analoj de la Esperanta movado en Hispanio. Unua volumo, Zaragoza 1987.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Esperanto isci hareketi Laborista Esperanto movado Esperanto dilinden pratik olarak faydalanarak isci hareketinin amaclarini ozellikle de kapitalizme karsi mucadeleyi ilerletmek hedefine sahip uluslararasi harekettir Esperanto isci hareketi yalnizca politik bir hareket degil ayni zamanda kulturel ve egitsel bir harekettir Gunumuzde Esperanto isci hareketinde kuresel duzeyde aktif olan baslica Esperanto dernekleri ve dir 1914 yilinda Paris te duzenlenmesi planlanan ancak asla gerceklesmemis olan Birinci Esperanto Iscileri Kongresi nin Unua Laborista Esperanto Kongreso Ludovic Rodo tarafindan tasarlanan tanitim kartpostali TarihceEmek hareketi Genellikle birkac yabanci dili bilen bilim insanlari is insanlari ve nakliye iscileri uluslararasi emek hareketindeki isciler arasinda ortak kuresel bir dile ihtiyac duyuyorlardi Cesitli uluslardan isciler genellikle sadece anadillerini biliyordu Esperanto nun kendileri icin ilk degerini bilenler cogunlukla siradan isciler oldu dil bilgisi biciminde orgun egitimden yoksun buyuk bir cabayla Esperanto yu kendi ihtiyaclari dogrultusunda ogrendiler ve dilin yayilmasina onculuk ettiler I Dunya Savasi oncesi yerel gruplar Ilk Esperantist isci gruplari 1905 ve 1908 yillari arasinda Lahey Hamburg Munih Paris Stockholm gibi merkezi sehirlerde kuruldu 1907 de Birlesik Krallik ta Ingiliz Esperanto Sosyalistleri Birligi kuruldu ancak hicbir yerel orgutu yoktu 1911 de Cekoslovakya Almanya ve Hollanda da ayri ayri Esperantist isci birlikleri kuruldu ve ulusal gazeteler Antaŭen Almanya Arbeider Esperantist Hollanda Kulturo Cekoslovakya ve Le travailleur Esperantiste Fransa kuruldu Esperantistleri icin uluslararasi bir organ daha once ortaya cikmisti Marcelo Verema un takma adi 1906 yilinda kuresel sosyal inceleme amaciyla Rondiranta folyo por la kreado de tutmonda Socia Revuo isimli bir brosur yayinladi Daha sonra 1906 da Ruĝula Kongreseto ve Cenevre de Internacia Socia Revuo Ocak 1907 de aylik olarak yayina suruldu Editorler 1907 1909 arasi Fi Blan Go in takma adi 1910 1911 arasi 1912 1914 arasi ise idi Zaman zaman yilin son kismindaki yetersiz fon nedeniyle iki veya uc ayda bir yayin yapabiliyorlardi ancak 1913 e kadar abone sayisi yaklasik 20 ulkede 600 u asti Carlik Rusyasi nda bile okurlar ve ortak calisanlar bulundu 1912 1914 yillari arasinda Internacia Socia Revuo yayinevi altinda Peter Kropotkin Ferdinand Lassalle Wilhelm Liebknecht Jack Londra ve Victor Hugo DJ Ivanski ve Wijtze Nutters onemli ceviri calismalari yapti 1914 te I Dunya Savasi nin baslamasiyla birlikte Internacia Socia Revuo yayina son verdi 1920 de Nutters dergiyi canlandirmaya calisti ancak yalnizca alti sayi cikarmayi basarabildi Ilk kuresel organizasyon 1906 yilinda daha sonra Liberiga Stelo Ozgurluk Yildizi olarak bilinen Internacia Asocio Paco Libereco Uluslararasi Baris ve Ozgurluk Birligi kuruldu Kurulusun baslica aktivistleri Fi Blan Go ve R Louis idi Amaclar militarizme ve kapitalizme direnmek ve Esperanto yu enternasyonalistler ve sosyalistler arasinda yaymakti Dernek militarizm milliyetcilik ve dincilik karsitligi konusunda birkac brosur yayimladi bu yazilar ilk Esperanto isci yayinlariydi Ancak yalnizca bireyleri ve yerel gruplari uye olarak kabul eden dernek Fransa disinda cok fazla takipci bulamadi Cek ve Alman isci birlikleri iki farkli uluslararasi organizasyon projesi gelistirdi Her ikisi de gruplarini Paris teki 1914 Esperanto Dunya Kongresi Universala Kongreso de Esperanto ile es zamanli olarak bir araya gelecek olan Esperantistlerin uluslararasi bir konferans konferansina donusturmeyi amacladi ancak bu gerceklesemedi daha onceki Dunya Kongrelerinde isciler Cenevre 1906 Cambridge 1907 Antwerp 1911 Krakow 1912 ve Bern 1913 deki toplantilarda bulusmuslardi ve bu toplantoilara Ruĝula Kongreseto Kucuk kizil konferans adi verilirdi Bu konferanslar farkindaligi ve deneyimlerin gelismesini sagladi ancak pratik sonuclari olmadi 1911 de Esperanto Dunya Dernegi iscilere ozel bir ilgi grubu olusturmaya calisti ancak beklenen basarili elde edilemedi Genel olarak Esperanto isci hareketi 1914 yilina kadar esas olarak Esperanto dilini tanitmak icin calisti I Dunya Savasi ndan sonra SAT in kurulusu Prag daki 1921 de toplanan Dunya Esperanto Kongresi ve ayni tarihte 75 ulkeden 80 kisinin katildigi Liberiga Stelo grubu ilk dunya konferansini duzenledi ve kendisini Sennacieca Asocio Tutmonda SAT olarak adlandirdi SAT uyeligi bireysel bazda oldu yerel veya ulusal bolumleri yoktu SAT in organizasyonunun karakteristik ozelligi tum uyeligin sectigi liderlik Generala Konsilantaro Genel Konsey ulkeleri veya milletleri degil sektorleri temsil etmesiydi Milliyetciligin liderlik uzerindeki etkisinden kacinmak icin dunyanin yuzeyi meridyenlerin saatlerine gore keyfi sektorlere bolundu ve konseyin her sektorden secilen bir temsilcisi vardi Bu konsey daha sonra yardimcisi ve dernegin yonetim kurulunu secti 1933 ten sonra uyeligin tamami tarafindan secilen kurul SAT ile bir sozlesme imzalayan Esperantist isci derneklerinin temsilcilerini de iceriyordu 1924 25 te SAT kucuk bir krizden kurtuldu Birkac anarsist SAT uyesi SAT yayinlarinin komunizme ya da Sovyetler Birligi ne karsi cikan makalelerine izin vermeyecegini duyurdugunda Tutmonda Ligo de Esperantistaj Senŝtatanoj Devlet Disi Esperantistler Kuresel Birligi TLES adiyla kendi orgutlerini kurdugunu acikladi ve iki ayda bir Libera Laboristo Ucretsiz Isci isimli yayinini yayinlamaya basladi Diger bir grup ise 1932 yilinda Internacio de Proleta Esperantistaro Proleter Enternasyonal Esperantist diger bir grup ise 1933 yilinda Internacio de Socialistaj Sosyalist Enternasyonal Esperantist adinda olusumlar kurdu Sosyalist ulkelerdeki faaliyetleri SAT Sovyet bloku ulkelerinde yasaklanmis ya da baski altina alinmis olsa da Yugoslavya haric cogu sosyalist ulkede kongreler duzenlemistir Bu ulkelerde kendilerini isci birlikleri olarak ilan eden ve Mondpaca Esperantista Unuiĝo Dunya Barisi icin Birlesik Esperantistler adinda tarafsiz hareketin bir parcasi olarak hareket eden dernekler ortaya cikti Sovyetler Birligi nin dagilmasindan sonra bu gruplar kendi ulusal hukumetlerinden destek alamadigi icin buyuk oranda etkinligini yitirdi Ayrica bakinizEsperanto hareketiKaynakca Mollier M Jean Yves LE MOUVEMENT INTERNATIONAL DES TRAVAILLEURS ESPĖRANTISTES 1918 1939 PDF Sat amikaro org 14 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 14 Nisan 2019 Lins Ulrich Esperantistoj en la Hispana Intercivitana Milito Delbarrio eu 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Nisan 2019 Mickle Gary WHY IS THERE A WORKERS ESPERANTO MOVEMENT Ingilizce Nodo50 org 23 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Nisan 2019 Ilustrita historio de la laborista Esperanto movado Al la laboristoj en ĉiuj landoj unu lingvon Dortmund 1993 p 75 83 Kelkaj el la ĉi sekvaj notoj estas ĝisdatigitaj fine de 2003 Informa Bulteno 2 1937 n ro 11 Forster P G 2013 The Esperanto Movement Vol 32 Walter de Gruyter Espanoles de mi tiempo 1974 vd Dil Avia HIRAI Yukio Hispana kataluna Mangada Oosaka 2003 Laboristoj 27 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Workers in Enciklopedio de Esperanto Erisim tarihi 14 Nisan 2019 A Marco Botella Analoj de la Esperanta movado en Hispanio Unua volumo Zaragoza 1987