Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Koca Mustafa Reşid Paşa (Osmanlıca: قوجه مصطفی رشید پاشا; 13 Mart 1800 — 7 Ocak 1858), Osmanlı sadrazamı, devlet adamı ve diplomat.
| Koca Mustafa Reşid Paşa | |
|---|---|
 | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 28 Eylül 1846 - 28 Nisan 1848 | |
| Hükümdar | Abdülmecid |
| Yerine geldiği | Mehmed Emin Rauf Paşa |
| Yerine gelen | İbrahim Sarim Paşa |
| Görev süresi 12 Ağustos 1848 - 26 Ocak 1852 | |
| Hükümdar | Abdülmecid |
| Yerine geldiği | İbrahim Sarim Paşa |
| Yerine gelen | Mehmed Emin Rauf Paşa |
| Görev süresi 5 Mart 1852 - 5 Ağustos 1852 | |
| Hükümdar | Abdülmecid |
| Yerine geldiği | Mehmed Emin Rauf Paşa |
| Yerine gelen | Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa |
| Görev süresi 23 Kasım 1854 - 2 Mayıs 1855 | |
| Hükümdar | Abdülmecid |
| Yerine geldiği | Mehmed Emin Âli Paşa |
| Yerine gelen | Mehmed Emin Âli Paşa |
| Görev süresi 1 Kasım 1856 - 6 Ağustos 1857 | |
| Hükümdar | Abdülmecid |
| Yerine geldiği | Mehmed Emin Âli Paşa |
| Yerine gelen | Mustafa Naili Paşa |
| Görev süresi 22 Ekim 1857 - 7 Ocak 1858 | |
| Hükümdar | Abdülmecid |
| Yerine geldiği | Mustafa Naili Paşa |
| Yerine gelen | Mehmed Emin Âli Paşa |
| Osmanlı Hariciye Nazırı | |
| Görev süresi 1837-1838 | |
| Yerine geldiği | Ahmed Hulusi Paşa |
| Yerine gelen | Mehmed Nuri Efendi |
| Görev süresi 1839-1841 | |
| Yerine geldiği | Mehmed Nuri Efendi |
| Yerine gelen | Sadık Rıfat Paşa |
| Görev süresi 1845-1846 | |
| Yerine geldiği | Mehmed Emin Âli Paşa |
| Yerine gelen | Mehmed Emin Âli Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 13 Mart 1800 İstanbul |
| Ölüm | 7 Ocak 1858 (57 yaşında) İstanbul |
Osmanlı Devleti'nde Tanzimat'ın mimarı ve devrin en önemli devlet adamlarından biridir. Sultan Abdülmecit döneminde 6 kez olmak üzere toplam 7 yıl 1 ay Sadrazamlık yapmıştır. Ayrıca 4 kez Hariciye Nazırlığı, Edirne Valiliği, birden fazla kez ise Paris ve Londra Elçiliği görevinde bulunmuştur.
İngiliz yanlısı bir politikası olan Mustafa Reşid Paşa, Hariciye Nazırlığı döneminde 1838'de Baltalimanı Antlaşması ile İngilizlere ticari imtiyazlar bağışlayarak gittikçe ağırlaşan Mısır meselesinde İngilizlerin desteğini sağlamaya çalışmış ancak bu anlaşmanın, Osmanlı iktisadi hayatına zarar verdiğini düşünen kişiler tarafından ciddi eleştirilere maruz kalmıştır. Özgürlükleri, insan haklarını, modern eğitimi, teknolojik yenilikleri ülkesine taşımak ve Avrupa devletleri katında saygınlık kazanmasını sağlayarak bu devletlerle siyasi, ekonomik ve askeri anlaşmalar gerçekleştirmek amacıyla hazırladığı Tanzimat Fermanı'nı 3 Kasım 1839 Gülhane Parkı'nda okuyarak ilân etmiş ve 19. yüzyıl boyunca hukuk, eğitim, askeri ve sosyal alanlarda gerçekleşecek reformlar dönemini açmıştır. 1840'ta imzalanan Londra Antlaşması ile Mısır sorununun bir çözüme kavuşturulmasında büyük rol oynadı.
Sultan Abdülmecid, onca güvendiği ve Tanzimat'ın mimarı sayılan Mustafa Reşid Paşayı ancak 1846 yılında sadarete getirebildi. Mustafa Reşid Paşa yapılan reformların garantisini eğitim olarak görmekte idi. Bunun için 1846 yılında Meclis-i Maarif-i Umumiye'yi kurdu. 1851’de Mustafa Reşid Paşa’nın girişimi ile Avrupa bilim akademileri örnek alınarak Encümen-i Daniş adında bir bilim ve kültür kurulu oluşturuldu.
1853'te Kırım Savaşı patlak verdiği sırada Hariciye Nazırlığı görevindeydi ve Rusya'ya karşı İngiltere ve Fransa'yı Osmanlı Devleti'nin yanına çekmeyi başardı. 1856'da kendisinin yetiştirdiği yeni Sadrazam Âli Paşa'nın hazırladığı Islahat Fermanı'nı Devletin çıkarlarına aykırı bulduğunu belirterek şiddetle tenkit etti. Son sadrazamlık dönemi esnasında 7 Ocak 1858 tarihinde 57 yaşındayken İstanbul'da hayatını kaybetti.
Yaşamı
Mustafa Reşid Paşa 13 Mart 1800 yılında İstanbul'da doğdu. Babası II. Beyazid Külliyesi Vakıfları ruznameçecisi Mustafa Efendi'dir. Okuma yazmayı babasından öğrendikten sonra, eğitimine kısa bir süre medresede devam etti ama icazet alamadı. Babasının ölümünden sonra Osmanlı Devleti'nin önemli Devlet Ricalinden olan dayısı Ispartalı Seyyid Ali Paşa'nın yanında girip özel eğitimle yetişti. Beylerbeylik, Sadrazamlık, Seraskerlik gibi önemli görevlere getirilmiş olan Seyyid Ali Paşa, Mora'daki Rum ayaklanmasını bastırmak görevi ile Mora Seraskerliğine atanınca onun mühürdarlığını yaptı. Mora'da Osmanlı Ordusu'nun perişan durumunu yakından gördü. Fakat 1821'de Seyyid Ali Paşa görevinden alındı ve üç yıl İstanbul'da ikamete zorlanarak görevsiz ve işsiz kaldı. Bu dönemde yeğeni olan Mustafa Reşid'in eğitimini arttırmakla uğraştı.
1824'te Sadaret Mektub-i kalemine girdi. 1828 Osmanlı-Rus Savaşı başlayınca ordu katibi olarak sefere katıldı. Ordugahtan Saray gönderilen rapor özetleri (telhisler) yazmakla görevlendirildi. Bu telhisler Sultan II. Mahmud'un dikkatini çekti. İstanbul'a dönünce Amedi Odası halifeliğine atandı. 1829'da Rusya ile yapılan Edirne Antlaşması için, Rus delegeleri ile birlikte müzakerelere katip olarak katıldı. Kavalalı Mehmed Ali Paşa temsilcileri 1827'deki Navarin Olayı sonunda bazı kabul edilemeyen taleplerde bulunmuş ve uzlaşmaz tavırlar almışlardı. Bu konuda Kavalalı ile şahsen konuşmalarda bulunmak için Mısır'a Pertev Efendi gönderildi ve Mustafa Reşid de onun ikinci katibi olarak Kahire'ye gitti. Yapılan müzakereler sırasında katip Mustafa Reşid, Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın dikkatini çekti ve ona Kahire'de iş teklif edildi; fakat Mustafa Reşid bunu kabul etmedi ve 1831'de İstanbul'a döndü.
21 Aralık 1832'de Osmanlı ordusu İbrahim Paşa komutasındaki Mısır Ordusuna Konya Muharebesi'nde mağlup olup bozguna uğradı. Bunun üzerine merkezi Osmanlı Devleti Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya; Mısır, Girit, Cidde, Kudüs ve Nablus Sancaklarının yönetimini vermeyi kabul etti. Bunu bildiren padişah fermanını, Tophane Müşiri Halil Rıfat Paşa ile birlikte Mustafa Reşid Mısır'a götürdü. Mustafa Reşid, İstanbul'a geri döndüğünde İbrahim Paşa'nın Mısır Ordusu Kütahya'ya kadar ilerlemişti.
29 Mart 1833'te Mısır Ordusu Komutanı İbrahim Paşa'ya gönderilen Osmanlı merkez müzakere heyetinin katibi Mustafa Reşid idi. Bu konuşmalar sonunda Kütahya Antlaşması imzalandı. Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya daha önce verilen Sancaklar yanında Şam ve Halep eyalet valilikleri ve oğlu olan İbrahim Paşa'ya da Adana Muhassallığı verildi. Sultan II. Mahmud, özellikle İbrahim Paşa'ya Adana Muhassıllığı'nın bırakılmasına çok kızdı. Müzakerelerde Osmanlı baş delege görevini yapan Mustafa Reşid, Padişahın gazabını üzerine çekti ve bazı dostlarının araya girmesi ile ölüm tehlikesinden zor kurtarıldı.
Osmanlı devleti, Batı Avrupa ülkelerine devamlı elçi gönderme kararı aldı. Temmuz 1834'te genç yaşta olan Mustafa Reşid, Amedilik görevi üzerinde kalmak üzere "fevkalade orta elçi" olarak, Sultan II. Mahmut tarafından Paris'e atandı. Bu görevde iken 1830'da Cezayir'i işgal etmiş olan Fransa'nın bu arazileri tekrar Osmanlı Devleti yönetimine vermesini sağlaması beklenmekteydi ama Mustafa Reşid diplomasi ile bunu başaramadı. Fransa devleti uzun bir zamandır Mısır'da Kavalalı Mehmet Paşa'ya ve idaresine iç ve dışta destek sağlamaktaydı. Mustafa Reşid Fransa yöneticilerini ve kamuoyunu, Osmanlı Devleti lehine çevirmede daha başarılı oldu. Paris'te iken Mustafa Reşid, Sultan II. Mahmud'un tavsiyelerine uyarak gayet iyi Fransızca da öğrendi. 1835'te İstanbul'a geri çağrıldı. Ama İstanbul'a gelişinden üç ay sonra, bu sefer büyükelçi unvanı ile, Fransa'ya Paris'e gönderildi. Burada yine Cezayir ve Mısır problemleri ile uğraşmaya başladı.
13 Eylül 1836'da Osmanlı Devleti Londra Büyükelçisi Mehmed Nuri Efendi Paris Büyükelçiliğine getirildi. Onun yerine aynı zamanda Osmanlı Devleti Londra Büyükelçiliğine Mustafa Reşid getirildi. Buna başlıca neden, Paris Büyükelçisi iken Mustafa Reşid'in, Sultan II. Mahmud'a gönderdiği yazılarda; "Fransa'nın uluslararası alanda Mısır sorununa Osmanlı Devleti'ne destek olamayacağını, İngiltere'nin uluslararası alanda daha fazla ağırlık kazandığını ve Mısır sorununun İngiltere aracılığı ile Osmanlı Devleti lehinde daha uygun bir sonuç sağlayabileceğini" vurgulaması idi. Mustafa Reşid Londra'da Elçilik görevi yapmakta iken Osmanlı Devleti Hariciye Müsteşarlığı görevine getirildi. Haziran 1837'de ise o zaman İstanbul'da Hariciye Nazırı olan Ahmed Hulusi Paşa görevi yapmakta iken beklenmedik bir zamanda hayatını kaybetti. Londra'da bulunan Mustafa Reşid Bey'e, "paşa" unvanını kullanmamak şartı ile, "müşir" rütbesi verildi ve Osmanlı Devleti Hariciye Nazırı görevine atandı. Mustaafa Reşid, Osmanlı Devleti Hariciye Nazırı sıfatıyla İrlanda'ya bir geziye çıktı ve Londra'ya dönmekte iken de İngiltere'nin sanayi bölgeleri olan Kuzey-Batı İngiltere ve Midlands bölgelerine gezi yaptı. Sonra İstanbul'a geri döndü.
İstanbul'da 1837-1838 döneminde ilk defa Hariciye Nazırlığı görevini ifa etmeye başladı. 25 Ocak 1838'de "paşa" unvanı verildi. Fakat kendini İstanbul'an uzaklaştırmak isteyen bir klik onun 1838'de Hariciye Nazırlığı üstünde kalmak şartıyla Fransa'ya Paris Büyükelçisi olarak görevlendirilmesini sağladılar. Fakat bu tayin kararnamesi daha yola çıkmadan önce iptal edildi ve Mustafa Resid Paşa İstanbul'da asıl görevine devam etti.
Önemli bir icraati İngiltere ticaret çevrelerinin istediği şekilde gemiler ve limanlarda sağlık durumunu sağlayıp kontrol etmek için önemli Osmanlı limanlarında karantina merkezleri kuruldu ve bunların yönetimi "Meclis-i Umur-u Sıhhiye" adlı bir yönetim birimi oluşturuldu.
16 Ağustos 1833'te ise yine İngiltere tüccarlarının isteklerine uygun olmak üzere, İngiltere ile bir ticaret antlaşması imzalandı. Bu ticaret anlaşması ile Osmanlı iç ticaretinde ve Osmanlı limanlarında uygulanan imtiyazlar; gümrük vergileri ve mal kontrolleri sadece yabancı İngiliz tüccarlar lehine değiştirilmekte idi ve İngiltere tüccarlarına Osmanlı ülkelerinde geniş ticaret hakları tanınmakta idi. Böylece İngilizlere tanınan imtiyazlarla özellikle Mısır meselesinde, İngiliz devletinin yardım ve desteğini sağlandığı umulmakta idi.
Bu görevde II. Mahmud'la daha yakın ilişki kurdu. Padişaha sunduğu raporlarla ülkede köklü reformlar yapılması gereğini belirtti. 1838'de gittikçe ağırlaşan Mısır sorununda destek sağlaması amacıyla Londra Büyükelçiliğine atandı.
1 Temmuz 1839'da tahta yeni çıkan Sultan Abdülmecid'i kapsamlı bir reform programının gereğine inandırmayı başardı. Bunun ilk adımı ve hukuki temeli olarak da, 3 Kasım 1839'da Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Humayunu) ilan edildi. Gülhane Hatt-ı Şerif-î'ni 3 Kasım 1839 tarihinde okuyan kişi oldu. İkinci kez Hariciye Nazırı olan Mustafa Reşid Paşa, Tanzimat Fermanı'nın öngördüğü yeniliklerin uygulanması için çaba harcamaktaydı. Aynı zamanda, 1840'ta imzalanan Londra Antlaşması ile Mısır sorununu da bir çözüme kavuşturdu. Ama İstanbul'da onun ve Tazminat Fermanı'nın aleyhinde bulunanlar önem kazanmaya başladılar. Diğer taraftan Kavalalı Mehmed Ali Paşa ile ona arka veren Fransa, Londra Antlaşması'na karşı direnmekteydiler. Sultan Abdülmecid ortalığı yatıştırmak amacıyla 1841'de Mustafa Resid Paşa'yı Hariciye Nazırlığından almak zorunda kaldı.
Ama hemen 1841 yılında tekrar Paris'e Büyükelçi olarak gönderildi. Mısır'ın Londra Antlaşması'nı kabulünde ve Kırım sorunlarına çözüm geliştirilmesinde rol oynadı.
1843 yılında Edirne Valiliğine getirildi. Ama aynı yıl içinde yeniden Paris, Fransa'ya Büyükelçi olarak gönderildi.
Sadrazamlık dönemleri
Koca Mustafa Reşid Paşa, Abdülmecid saltanatında 6 kez sadrazamlik yapmıştır. Sadrazamlığa ilk defa 28 Eylül 1846'da getirildi. 1839'da ilan edilen Tanzimat Fermanı'nın getirdiği yenilikler konusunda fazla bir şey yapılmadığını gördü. Bu değişiklikleri bir an evvel uygulamak hızla icraat yapmaya koyuldu. Özellikle devlet yönetimi, eğitim ve hukuk alanında yapılmaya başlayan değişimler devlet ricalinin tutucu kesiminin tepkisiyle karşılaştı. Bunun için Mustafa Reşid Paşa, 1846-52 döneminde üç defa istifa etmek zorunda kaldı. Ama her seferinde kısa bir aralıktan sonra yeniden Sadrazam olup değişiklik yapma icraatında devam etti.
5 Ağustos 1852'de Sadrazamlıktan ayrıldıktan sonra 1853'te dördüncü kez Hariciye Nazırlığına getirildi. Bu sırada Rusya kendini Ortodoks Hristiyanlarının hamisi ve Kudüs'te kutsal yerleri koruması istekleri ile Osmanlı Devleti'ne baskı yapmaya başladı. Çar I. Nikolay, Finlandiya Genel Valisi olan Prens Aleksandr Menşikov'u özel elçi olarak bu baskıyı bir antlaşmaya döndürmek için İstanbul'a göndermişti. Mustafa Reşid Paşa Hariciye Nazırı olarak buna karşı koydu. İngiltere ve Fransa'yı Osmanlı Devleti'nin yanına çekmeyi başardı. 1853-1856 Osmanlı-Rus Savaşı veya Kırım Savaşı Rusların Eflak ve Boğdan'ı işgal etmesi ve Dobruca'yı alması ile başladı. Serdar-ı Ekrem Ömer Lütfi Paşa komutasındaki Osmanlı Orduları ve tarafsızlık iddia eden ama büyük bir kuvvet ile Tuna Nehri kuzeyinde bulunan Avusturya politik gücü dolayısıyla Ruslar Eflak-Buğdan'ı terk ettiler ve tarafsız Avusturya güçleri bu arazileri girip Osmanlı-Rus ordularını karşı karşıya gelmekten men ettiler. 30 Kasım 1853'te Rus donanması Sinop Baskını yaptı ve baskının hemen ardından İngiliz ve Fransız Donanmaları Karadeniz'e girdiler. İngiliz, Fransız, Sardunya ve Osmanlı orduları koordinasyon yaparak Eylül 1854'te Kırım'a çıktı ve Rusların Karadeniz Donanma Üssü olan Sivastopol kuşatmasına başladı.
Savaş bütün hızıyla sürerken Koca Mustafa Reşid Paşa, 24 Kasım 1854'te dördüncü kez Sadrazam oldu. Bu seferki sadrazamlığı bir sene sürdü ve 2 Mayıs 1855'te bu görevden ayrıldı. Kırım'da kuşatma devam etmekteydi ve Sivastopol ancak bir yıl kuşatmadan sonra 9 Eylül 1855'te düştü.
Barış müzakereleri 25 Şubat 1856'da Paris Konferansı adı ile başladı ve 30 Mart 1856'da Paris Antlaşması imzalandı. Ama Osmanlı Devletini o zaman Sadrazam olan Mehmed Emin Âli Paşa temsil etti ve antlaşmayı Osmanlı temsilcisi olarak o imzaladı. Bu antlaşmanın şartlarına bağlı olan bazı maddelere önem veren Islahat Fermanı da Sadrazam Mehmed Emin Âli Paşa tarafından büyük Avrupa devletlerinin arzuları doğrultusunda hazırlanarak, 18 Şubat 1856'da yürürlüğe konuldu. Mustafa Reşid Paşa, kendi yetiştirdiği yeni sadrazamın hazırladığı Islahat Fermanı'nı, Devletin çıkarlarına aykırı bulduğunu belirten bir raporu Abdülmecid'e sundu.
Bundan sonra Mustafa Reşid Paşa 1 Kasım 1856 - 6 Ağustos 1857 döneminde ve 22 Ekim 1857 - 7 Ocak 1858 döneminde iki defa daha Sadrazamlık yaptı.
7 Ocak 1858 tarihinde 57 yaşındayken İstanbul'da hayatını kaybetti.
Ailesi
İki evlilik yapmıştır. ilk eşi Mısır divan efendisinin kızı Emine Hanım’dır. İki yıl sonra zengince bir kadın olan, eniştesi Ali Paşa’nın hânesinden çıkma Âdile Hanım’la evlenmek üzere ilk eşinden ayrılmıştır. Mehmed Cemil (ilk eşinden), Mahmud Mazhar, Ahmed Celâl, Ali Galib ve Sâlih adlı beş oğlu olmuştur. Mehmed Cemil Paşa üç defa Paris sefirliğinde bulunmuştur. Küçük oğlu Sâlih Bey, Hariciye Mektûbî ve Âmedî kalemlerinde çalışmıştır. Diğer oğlu Ahmed Celâl Bâb-ı Âli Kalemi'nde yetişmiş, Meclis-i Vâlâ, Tanzimat Meclisi ve Meclis-i Âyan üyeliği yapmıştır.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ "Reşid Paşa". bizimsahife.org. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2015.
- ^ a b c d e f g h i j k Yılmaz, Recep (1999) "Mustafa Reşid Paşa (Büyük)" Yaşam ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, Cilt:2 say:318-322. İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, ISBN 975-09=8-0071-0
- ^ Beydilli, Kemal (2006). "MUSTAFA REŞİD PAŞA". TDV İslâm Ansiklopedisi. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 348-350. 25 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Kasım 2021.
- ^ Türkiye Büyük Millet Meclîsi Vakfı Yayınları No : 15 Türk Parlamento Tarihi Meşrutiyete Geçiş Süreci I. ve II. Meşrutiyet II. Cilt Ayan Ve Mebûsân Meclisleri Üyelerinin Özgeçmişleri Prof. Dr. İhsan Güneş Türk Parlamento Tarihi Araştırma Grubu sayfa 86
Dış bağlantılar
- Yılmaz, Recep (1999) "Mustafa Reşid Paşs (Büyük)" Yaşam ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, Cilt:2 say:318-322. İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, ISBN 975-09=8-0071-0<
- Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap,
- Danișmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi
- Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press,, .
- Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [1]7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Vikikaynak'ta Tanzimat Fermanı ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Mehmed Emin Rauf Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 28 Eylül 1846 - 28 Nisan 1848 | Sonra gelen: İbrahim Sarim Paşa |
| Önce gelen: İbrahim Sarim Paşa | Osmanlı Sadrazamı 12 Ağustos 1848 - 26 Ocak 1852 | Sonra gelen: Mehmed Emin Rauf Paşa |
| Önce gelen: Mehmet Emin Rauf Paşa | Osmanlı Sadrazamı 5 Mart 1852 - 5 Ağustos 1852 | Sonra gelen: Mehmed Emin Âli Paşa |
| Önce gelen: Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa | Osmanlı Sadrazamı 23 Kasım 1854 - 2 Mayıs 1855 | Sonra gelen: Mehmed Emin Âli Paşa |
| Önce gelen: Mehmed Emin Âli Paşa | Osmanlı Sadrazamı 1 Kasım 1856 - 6 Ağustos 1857 | Sonra gelen: Mustafa Naili Paşa |
| Önce gelen: Mustafa Naili Paşa | Osmanlı Sadrazamı 22 Ekim 1857 - 7 Ocak 1858 | Sonra gelen: Mehmed Emin Âli Paşa |
| Önce gelen: Ahmed Hulusi Paşa | Osmanlı Hariciye Nazırı 1837 - 1838 | Sonra gelen: Mehmed Nuri Efendi |
| Önce gelen: Mehmed Nuri Efendi | Osmanlı Hariciye Nazırı 1839 - 1841 | Sonra gelen: Sadık Rıfat Paşa |
| Önce gelen: Mehmed Emin Âli Paşa | Osmanlı Hariciye Nazırı 1845 - 1846 | Sonra gelen: Mehmed Emin Âli Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Koca Mustafa Resid Pasa Osmanlica قوجه مصطفی رشید پاشا 13 Mart 1800 7 Ocak 1858 Osmanli sadrazami devlet adami ve diplomat Koca Mustafa Resid PasaOsmanli SadrazamiGorev suresi 28 Eylul 1846 28 Nisan 1848Hukumdar AbdulmecidYerine geldigi Mehmed Emin Rauf PasaYerine gelen Ibrahim Sarim PasaGorev suresi 12 Agustos 1848 26 Ocak 1852Hukumdar AbdulmecidYerine geldigi Ibrahim Sarim PasaYerine gelen Mehmed Emin Rauf PasaGorev suresi 5 Mart 1852 5 Agustos 1852Hukumdar AbdulmecidYerine geldigi Mehmed Emin Rauf PasaYerine gelen Kibrisli Mehmed Emin PasaGorev suresi 23 Kasim 1854 2 Mayis 1855Hukumdar AbdulmecidYerine geldigi Mehmed Emin Ali PasaYerine gelen Mehmed Emin Ali PasaGorev suresi 1 Kasim 1856 6 Agustos 1857Hukumdar AbdulmecidYerine geldigi Mehmed Emin Ali PasaYerine gelen Mustafa Naili PasaGorev suresi 22 Ekim 1857 7 Ocak 1858Hukumdar AbdulmecidYerine geldigi Mustafa Naili PasaYerine gelen Mehmed Emin Ali PasaOsmanli Hariciye NaziriGorev suresi 1837 1838Yerine geldigi Ahmed Hulusi PasaYerine gelen Mehmed Nuri EfendiGorev suresi 1839 1841Yerine geldigi Mehmed Nuri EfendiYerine gelen Sadik Rifat PasaGorev suresi 1845 1846Yerine geldigi Mehmed Emin Ali PasaYerine gelen Mehmed Emin Ali PasaKisisel bilgilerDogum 13 Mart 1800 1800 03 13 IstanbulOlum 7 Ocak 1858 57 yasinda Istanbul Osmanli Devleti nde Tanzimat in mimari ve devrin en onemli devlet adamlarindan biridir Sultan Abdulmecit doneminde 6 kez olmak uzere toplam 7 yil 1 ay Sadrazamlik yapmistir Ayrica 4 kez Hariciye Nazirligi Edirne Valiligi birden fazla kez ise Paris ve Londra Elciligi gorevinde bulunmustur Ingiliz yanlisi bir politikasi olan Mustafa Resid Pasa Hariciye Nazirligi doneminde 1838 de Baltalimani Antlasmasi ile Ingilizlere ticari imtiyazlar bagislayarak gittikce agirlasan Misir meselesinde Ingilizlerin destegini saglamaya calismis ancak bu anlasmanin Osmanli iktisadi hayatina zarar verdigini dusunen kisiler tarafindan ciddi elestirilere maruz kalmistir Ozgurlukleri insan haklarini modern egitimi teknolojik yenilikleri ulkesine tasimak ve Avrupa devletleri katinda sayginlik kazanmasini saglayarak bu devletlerle siyasi ekonomik ve askeri anlasmalar gerceklestirmek amaciyla hazirladigi Tanzimat Fermani ni 3 Kasim 1839 Gulhane Parki nda okuyarak ilan etmis ve 19 yuzyil boyunca hukuk egitim askeri ve sosyal alanlarda gerceklesecek reformlar donemini acmistir 1840 ta imzalanan Londra Antlasmasi ile Misir sorununun bir cozume kavusturulmasinda buyuk rol oynadi Sultan Abdulmecid onca guvendigi ve Tanzimat in mimari sayilan Mustafa Resid Pasayi ancak 1846 yilinda sadarete getirebildi Mustafa Resid Pasa yapilan reformlarin garantisini egitim olarak gormekte idi Bunun icin 1846 yilinda Meclis i Maarif i Umumiye yi kurdu 1851 de Mustafa Resid Pasa nin girisimi ile Avrupa bilim akademileri ornek alinarak Encumen i Danis adinda bir bilim ve kultur kurulu olusturuldu 1853 te Kirim Savasi patlak verdigi sirada Hariciye Nazirligi gorevindeydi ve Rusya ya karsi Ingiltere ve Fransa yi Osmanli Devleti nin yanina cekmeyi basardi 1856 da kendisinin yetistirdigi yeni Sadrazam Ali Pasa nin hazirladigi Islahat Fermani ni Devletin cikarlarina aykiri buldugunu belirterek siddetle tenkit etti Son sadrazamlik donemi esnasinda 7 Ocak 1858 tarihinde 57 yasindayken Istanbul da hayatini kaybetti YasamiMustafa Resid Pasa 13 Mart 1800 yilinda Istanbul da dogdu Babasi II Beyazid Kulliyesi Vakiflari ruznamececisi Mustafa Efendi dir Okuma yazmayi babasindan ogrendikten sonra egitimine kisa bir sure medresede devam etti ama icazet alamadi Babasinin olumunden sonra Osmanli Devleti nin onemli Devlet Ricalinden olan dayisi Ispartali Seyyid Ali Pasa nin yaninda girip ozel egitimle yetisti Beylerbeylik Sadrazamlik Seraskerlik gibi onemli gorevlere getirilmis olan Seyyid Ali Pasa Mora daki Rum ayaklanmasini bastirmak gorevi ile Mora Seraskerligine ataninca onun muhurdarligini yapti Mora da Osmanli Ordusu nun perisan durumunu yakindan gordu Fakat 1821 de Seyyid Ali Pasa gorevinden alindi ve uc yil Istanbul da ikamete zorlanarak gorevsiz ve issiz kaldi Bu donemde yegeni olan Mustafa Resid in egitimini arttirmakla ugrasti 1824 te Sadaret Mektub i kalemine girdi 1828 Osmanli Rus Savasi baslayinca ordu katibi olarak sefere katildi Ordugahtan Saray gonderilen rapor ozetleri telhisler yazmakla gorevlendirildi Bu telhisler Sultan II Mahmud un dikkatini cekti Istanbul a donunce Amedi Odasi halifeligine atandi 1829 da Rusya ile yapilan Edirne Antlasmasi icin Rus delegeleri ile birlikte muzakerelere katip olarak katildi Kavalali Mehmed Ali Pasa temsilcileri 1827 deki Navarin Olayi sonunda bazi kabul edilemeyen taleplerde bulunmus ve uzlasmaz tavirlar almislardi Bu konuda Kavalali ile sahsen konusmalarda bulunmak icin Misir a Pertev Efendi gonderildi ve Mustafa Resid de onun ikinci katibi olarak Kahire ye gitti Yapilan muzakereler sirasinda katip Mustafa Resid Kavalali Mehmed Ali Pasa nin dikkatini cekti ve ona Kahire de is teklif edildi fakat Mustafa Resid bunu kabul etmedi ve 1831 de Istanbul a dondu 21 Aralik 1832 de Osmanli ordusu Ibrahim Pasa komutasindaki Misir Ordusuna Konya Muharebesi nde maglup olup bozguna ugradi Bunun uzerine merkezi Osmanli Devleti Kavalali Mehmet Ali Pasa ya Misir Girit Cidde Kudus ve Nablus Sancaklarinin yonetimini vermeyi kabul etti Bunu bildiren padisah fermanini Tophane Musiri Halil Rifat Pasa ile birlikte Mustafa Resid Misir a goturdu Mustafa Resid Istanbul a geri dondugunde Ibrahim Pasa nin Misir Ordusu Kutahya ya kadar ilerlemisti 29 Mart 1833 te Misir Ordusu Komutani Ibrahim Pasa ya gonderilen Osmanli merkez muzakere heyetinin katibi Mustafa Resid idi Bu konusmalar sonunda Kutahya Antlasmasi imzalandi Kavalali Mehmet Ali Pasa ya daha once verilen Sancaklar yaninda Sam ve Halep eyalet valilikleri ve oglu olan Ibrahim Pasa ya da Adana Muhassalligi verildi Sultan II Mahmud ozellikle Ibrahim Pasa ya Adana Muhassilligi nin birakilmasina cok kizdi Muzakerelerde Osmanli bas delege gorevini yapan Mustafa Resid Padisahin gazabini uzerine cekti ve bazi dostlarinin araya girmesi ile olum tehlikesinden zor kurtarildi Osmanli devleti Bati Avrupa ulkelerine devamli elci gonderme karari aldi Temmuz 1834 te genc yasta olan Mustafa Resid Amedilik gorevi uzerinde kalmak uzere fevkalade orta elci olarak Sultan II Mahmut tarafindan Paris e atandi Bu gorevde iken 1830 da Cezayir i isgal etmis olan Fransa nin bu arazileri tekrar Osmanli Devleti yonetimine vermesini saglamasi beklenmekteydi ama Mustafa Resid diplomasi ile bunu basaramadi Fransa devleti uzun bir zamandir Misir da Kavalali Mehmet Pasa ya ve idaresine ic ve dista destek saglamaktaydi Mustafa Resid Fransa yoneticilerini ve kamuoyunu Osmanli Devleti lehine cevirmede daha basarili oldu Paris te iken Mustafa Resid Sultan II Mahmud un tavsiyelerine uyarak gayet iyi Fransizca da ogrendi 1835 te Istanbul a geri cagrildi Ama Istanbul a gelisinden uc ay sonra bu sefer buyukelci unvani ile Fransa ya Paris e gonderildi Burada yine Cezayir ve Misir problemleri ile ugrasmaya basladi 13 Eylul 1836 da Osmanli Devleti Londra Buyukelcisi Mehmed Nuri Efendi Paris Buyukelciligine getirildi Onun yerine ayni zamanda Osmanli Devleti Londra Buyukelciligine Mustafa Resid getirildi Buna baslica neden Paris Buyukelcisi iken Mustafa Resid in Sultan II Mahmud a gonderdigi yazilarda Fransa nin uluslararasi alanda Misir sorununa Osmanli Devleti ne destek olamayacagini Ingiltere nin uluslararasi alanda daha fazla agirlik kazandigini ve Misir sorununun Ingiltere araciligi ile Osmanli Devleti lehinde daha uygun bir sonuc saglayabilecegini vurgulamasi idi Mustafa Resid Londra da Elcilik gorevi yapmakta iken Osmanli Devleti Hariciye Mustesarligi gorevine getirildi Haziran 1837 de ise o zaman Istanbul da Hariciye Naziri olan Ahmed Hulusi Pasa gorevi yapmakta iken beklenmedik bir zamanda hayatini kaybetti Londra da bulunan Mustafa Resid Bey e pasa unvanini kullanmamak sarti ile musir rutbesi verildi ve Osmanli Devleti Hariciye Naziri gorevine atandi Mustaafa Resid Osmanli Devleti Hariciye Naziri sifatiyla Irlanda ya bir geziye cikti ve Londra ya donmekte iken de Ingiltere nin sanayi bolgeleri olan Kuzey Bati Ingiltere ve Midlands bolgelerine gezi yapti Sonra Istanbul a geri dondu Istanbul da 1837 1838 doneminde ilk defa Hariciye Nazirligi gorevini ifa etmeye basladi 25 Ocak 1838 de pasa unvani verildi Fakat kendini Istanbul an uzaklastirmak isteyen bir klik onun 1838 de Hariciye Nazirligi ustunde kalmak sartiyla Fransa ya Paris Buyukelcisi olarak gorevlendirilmesini sagladilar Fakat bu tayin kararnamesi daha yola cikmadan once iptal edildi ve Mustafa Resid Pasa Istanbul da asil gorevine devam etti Onemli bir icraati Ingiltere ticaret cevrelerinin istedigi sekilde gemiler ve limanlarda saglik durumunu saglayip kontrol etmek icin onemli Osmanli limanlarinda karantina merkezleri kuruldu ve bunlarin yonetimi Meclis i Umur u Sihhiye adli bir yonetim birimi olusturuldu 16 Agustos 1833 te ise yine Ingiltere tuccarlarinin isteklerine uygun olmak uzere Ingiltere ile bir ticaret antlasmasi imzalandi Bu ticaret anlasmasi ile Osmanli ic ticaretinde ve Osmanli limanlarinda uygulanan imtiyazlar gumruk vergileri ve mal kontrolleri sadece yabanci Ingiliz tuccarlar lehine degistirilmekte idi ve Ingiltere tuccarlarina Osmanli ulkelerinde genis ticaret haklari taninmakta idi Boylece Ingilizlere taninan imtiyazlarla ozellikle Misir meselesinde Ingiliz devletinin yardim ve destegini saglandigi umulmakta idi Bu gorevde II Mahmud la daha yakin iliski kurdu Padisaha sundugu raporlarla ulkede koklu reformlar yapilmasi geregini belirtti 1838 de gittikce agirlasan Misir sorununda destek saglamasi amaciyla Londra Buyukelciligine atandi 1 Temmuz 1839 da tahta yeni cikan Sultan Abdulmecid i kapsamli bir reform programinin geregine inandirmayi basardi Bunun ilk adimi ve hukuki temeli olarak da 3 Kasim 1839 da Tanzimat Fermani Gulhane Hatt i Humayunu ilan edildi Gulhane Hatt i Serif i ni 3 Kasim 1839 tarihinde okuyan kisi oldu Ikinci kez Hariciye Naziri olan Mustafa Resid Pasa Tanzimat Fermani nin ongordugu yeniliklerin uygulanmasi icin caba harcamaktaydi Ayni zamanda 1840 ta imzalanan Londra Antlasmasi ile Misir sorununu da bir cozume kavusturdu Ama Istanbul da onun ve Tazminat Fermani nin aleyhinde bulunanlar onem kazanmaya basladilar Diger taraftan Kavalali Mehmed Ali Pasa ile ona arka veren Fransa Londra Antlasmasi na karsi direnmekteydiler Sultan Abdulmecid ortaligi yatistirmak amaciyla 1841 de Mustafa Resid Pasa yi Hariciye Nazirligindan almak zorunda kaldi Ama hemen 1841 yilinda tekrar Paris e Buyukelci olarak gonderildi Misir in Londra Antlasmasi ni kabulunde ve Kirim sorunlarina cozum gelistirilmesinde rol oynadi 1843 yilinda Edirne Valiligine getirildi Ama ayni yil icinde yeniden Paris Fransa ya Buyukelci olarak gonderildi Sadrazamlik donemleriKoca Mustafa Resid Pasa Abdulmecid saltanatinda 6 kez sadrazamlik yapmistir Sadrazamliga ilk defa 28 Eylul 1846 da getirildi 1839 da ilan edilen Tanzimat Fermani nin getirdigi yenilikler konusunda fazla bir sey yapilmadigini gordu Bu degisiklikleri bir an evvel uygulamak hizla icraat yapmaya koyuldu Ozellikle devlet yonetimi egitim ve hukuk alaninda yapilmaya baslayan degisimler devlet ricalinin tutucu kesiminin tepkisiyle karsilasti Bunun icin Mustafa Resid Pasa 1846 52 doneminde uc defa istifa etmek zorunda kaldi Ama her seferinde kisa bir araliktan sonra yeniden Sadrazam olup degisiklik yapma icraatinda devam etti 5 Agustos 1852 de Sadrazamliktan ayrildiktan sonra 1853 te dorduncu kez Hariciye Nazirligina getirildi Bu sirada Rusya kendini Ortodoks Hristiyanlarinin hamisi ve Kudus te kutsal yerleri korumasi istekleri ile Osmanli Devleti ne baski yapmaya basladi Car I Nikolay Finlandiya Genel Valisi olan Prens Aleksandr Mensikov u ozel elci olarak bu baskiyi bir antlasmaya dondurmek icin Istanbul a gondermisti Mustafa Resid Pasa Hariciye Naziri olarak buna karsi koydu Ingiltere ve Fransa yi Osmanli Devleti nin yanina cekmeyi basardi 1853 1856 Osmanli Rus Savasi veya Kirim Savasi Ruslarin Eflak ve Bogdan i isgal etmesi ve Dobruca yi almasi ile basladi Serdar i Ekrem Omer Lutfi Pasa komutasindaki Osmanli Ordulari ve tarafsizlik iddia eden ama buyuk bir kuvvet ile Tuna Nehri kuzeyinde bulunan Avusturya politik gucu dolayisiyla Ruslar Eflak Bugdan i terk ettiler ve tarafsiz Avusturya gucleri bu arazileri girip Osmanli Rus ordularini karsi karsiya gelmekten men ettiler 30 Kasim 1853 te Rus donanmasi Sinop Baskini yapti ve baskinin hemen ardindan Ingiliz ve Fransiz Donanmalari Karadeniz e girdiler Ingiliz Fransiz Sardunya ve Osmanli ordulari koordinasyon yaparak Eylul 1854 te Kirim a cikti ve Ruslarin Karadeniz Donanma Ussu olan Sivastopol kusatmasina basladi Savas butun hiziyla surerken Koca Mustafa Resid Pasa 24 Kasim 1854 te dorduncu kez Sadrazam oldu Bu seferki sadrazamligi bir sene surdu ve 2 Mayis 1855 te bu gorevden ayrildi Kirim da kusatma devam etmekteydi ve Sivastopol ancak bir yil kusatmadan sonra 9 Eylul 1855 te dustu Baris muzakereleri 25 Subat 1856 da Paris Konferansi adi ile basladi ve 30 Mart 1856 da Paris Antlasmasi imzalandi Ama Osmanli Devletini o zaman Sadrazam olan Mehmed Emin Ali Pasa temsil etti ve antlasmayi Osmanli temsilcisi olarak o imzaladi Bu antlasmanin sartlarina bagli olan bazi maddelere onem veren Islahat Fermani da Sadrazam Mehmed Emin Ali Pasa tarafindan buyuk Avrupa devletlerinin arzulari dogrultusunda hazirlanarak 18 Subat 1856 da yururluge konuldu Mustafa Resid Pasa kendi yetistirdigi yeni sadrazamin hazirladigi Islahat Fermani ni Devletin cikarlarina aykiri buldugunu belirten bir raporu Abdulmecid e sundu Bundan sonra Mustafa Resid Pasa 1 Kasim 1856 6 Agustos 1857 doneminde ve 22 Ekim 1857 7 Ocak 1858 doneminde iki defa daha Sadrazamlik yapti 7 Ocak 1858 tarihinde 57 yasindayken Istanbul da hayatini kaybetti AilesiIki evlilik yapmistir ilk esi Misir divan efendisinin kizi Emine Hanim dir Iki yil sonra zengince bir kadin olan enistesi Ali Pasa nin hanesinden cikma Adile Hanim la evlenmek uzere ilk esinden ayrilmistir Mehmed Cemil ilk esinden Mahmud Mazhar Ahmed Celal Ali Galib ve Salih adli bes oglu olmustur Mehmed Cemil Pasa uc defa Paris sefirliginde bulunmustur Kucuk oglu Salih Bey Hariciye Mektubi ve Amedi kalemlerinde calismistir Diger oglu Ahmed Celal Bab i Ali Kalemi nde yetismis Meclis i Vala Tanzimat Meclisi ve Meclis i Ayan uyeligi yapmistir Ayrica bakinizAbdulmecid Dagilma Donemi Osmanli Sadrazamlari listesi Tanzimat Donemi 3 Kasim 1839 22 Kasim 1876 Tanzimat Fermani Gulhane Hatt i Serif i 3 Kasim 1839 Islahat Fermani Hatt i Humayun 18 Subat 1856 Osmanli Devleti Tarihi Zaman CizelgesiNotlar Resid Pasa bizimsahife org 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2015 a b c d e f g h i j k Yilmaz Recep 1999 Mustafa Resid Pasa Buyuk Yasam ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Cilt 2 say 318 322 Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik ISBN 975 09 8 0071 0 Beydilli Kemal 2006 MUSTAFA RESID PASA TDV Islam Ansiklopedisi 31 Istanbul Turkiye Diyanet Vakfi ss 348 350 25 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Kasim 2021 Turkiye Buyuk Millet Meclisi Vakfi Yayinlari No 15 Turk Parlamento Tarihi Mesrutiyete Gecis Sureci I ve II Mesrutiyet II Cilt Ayan Ve Mebusan Meclisleri Uyelerinin Ozgecmisleri Prof Dr Ihsan Gunes Turk Parlamento Tarihi Arastirma Grubu sayfa 86Dis baglantilarYilmaz Recep 1999 Mustafa Resid Pass Buyuk Yasam ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Cilt 2 say 318 322 Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik ISBN 975 09 8 0071 0 lt Buz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN 978 975 254 278 5 Danișmend Ismail Hami 1971 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi Kuneralp Sinan 1999 Son Donem Osmanli Erkan ve Ricali 1839 1922 Prosopografik Rehber Istanbul ISIS Press ISBN 9784281181 Tektas Nazim 2002 Sadrazamlar Osmanli da Ikinci Adam Saltanati Istanbul Cati Yayinevi Google books 1 7 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vikikaynak ta Tanzimat Fermani ile ilgili metin bulabilirsiniz Siyasi goreviOnce gelen Mehmed Emin Rauf Pasa Osmanli Sadrazami 28 Eylul 1846 28 Nisan 1848 Sonra gelen Ibrahim Sarim PasaOnce gelen Ibrahim Sarim Pasa Osmanli Sadrazami 12 Agustos 1848 26 Ocak 1852 Sonra gelen Mehmed Emin Rauf PasaOnce gelen Mehmet Emin Rauf Pasa Osmanli Sadrazami 5 Mart 1852 5 Agustos 1852 Sonra gelen Mehmed Emin Ali PasaOnce gelen Kibrisli Mehmed Emin Pasa Osmanli Sadrazami 23 Kasim 1854 2 Mayis 1855 Sonra gelen Mehmed Emin Ali PasaOnce gelen Mehmed Emin Ali Pasa Osmanli Sadrazami 1 Kasim 1856 6 Agustos 1857 Sonra gelen Mustafa Naili PasaOnce gelen Mustafa Naili Pasa Osmanli Sadrazami 22 Ekim 1857 7 Ocak 1858 Sonra gelen Mehmed Emin Ali PasaOnce gelen Ahmed Hulusi Pasa Osmanli Hariciye Naziri 1837 1838 Sonra gelen Mehmed Nuri EfendiOnce gelen Mehmed Nuri Efendi Osmanli Hariciye Naziri 1839 1841 Sonra gelen Sadik Rifat PasaOnce gelen Mehmed Emin Ali Pasa Osmanli Hariciye Naziri 1845 1846 Sonra gelen Mehmed Emin Ali Pasa