Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti (Azerice: Naxçıvan Muxtar Respublikası), Azerbaycan'a bağlı özerk bir cumhuriyettir.
Nahçıvan Naxçıvan Muxtar Respublikası Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti | |||||
---|---|---|---|---|---|
Arma | |||||
Başkent | Nahçıvan | ||||
Resmî dil(ler) | Azerice | ||||
Hükûmet | Özerk cumhuriyet | ||||
| |||||
Yasama organı | Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi | ||||
Özerklik | |||||
| |||||
Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 5502 km2 | ||||
• Su (%) | önemsiz miktar | ||||
Nüfus | |||||
• 2020 sayımı | 461.500 | ||||
• Yoğunluk | 84/km2 | ||||
İGE (2014) | 0.772 yüksek | ||||
Para birimi | Azerbaycan manatı (AZN) | ||||
Zaman dilimi | UTC+4 (AZV) | ||||
Trafik akışı | sağ | ||||
Telefon kodu | +994 36 | ||||
ISO 3166 kodu | AZ |
Coğrafya ve ulaşım
Nahçıvan'ın, kuzeyi ve doğusu Ermenistan ile, güneyi ve batısı da İran topraklarıyla çevrilmiş olup, kuzeybatısında yer alan Türkiye ile kısa bir sınırı vardır. Bu sınır bölgesi Türkiye tarafından Dilucu olarak adlandırılmakta olup, Türkiye ile Nahçıvan'ı birbirine bağlayan yol Dilucu'nda Aras Nehri üzerine inşa edilen Hasret Köprüsü'nden geçmektedir.
Coğrafi olarak kuzeyde Zengezur dağları güneyde ise Aras Nehri'yle sınırlanan ve Azerbaycan’ın yaklaşık %6,3’ünü oluşturan Nahçıvan, 5.502,73 km² yüzölçümüne sahiptir. Arazi yapısı dağlık bir nitelik gösteren Nahçıvan'da ovaların toplam araziye oranı % 20, ormanların oranı ise % 2 civarındadır. Ovaların büyük bir bölümü tarıma elverişlidir. Ülkenin zengin maden suyu, soda ve tuz kaynakları bulunmaktadır.
Azerbaycan'a bağlı olmakla birlikte, bu ülkeyle fiziki bağlantısı olmayan Nahçıvan, Türk devletleri arasında Türkiye ile kara sınırı bulunan tek toprak parçasıdır. Türkiye ile Nahçıvan arasında 17 km'lik bir sınır bulunmaktadır. Nahçıvan şehir merkezi ile Türkiye'nin Iğdır şehri arasındaki uzaklık 160 km olup, iki şehir kara yolu ile birbirlerine bağlanmıştır. İki ülke arasındaki ulaşım ve ticari ilişkiler Dilucu Sınır Kapısı'ndan gerçekleştirilmektedir.
İran ile Culfa şehrinde kara ve demir yolu için Culfa sınır kapısı bulunmaktadır. Sovyet döneminden kalan, Nahçıvan'ı Ermenistan üzerinden Azerbaycan'a bağlayan kara ve demir yolu ise, 1990'ların başlarından bu yana kullanılamamaktadır.
Tarım
Nahçıvan bağımsız olduğu 1991 ile 2000 yılları arası, Sovyet sisteminden serbest pazar ekonomisine geçişin sıkıntılarını yaşamıştır. Sovyet zamanından kalma kolhoz ve sovhozlar 2000 yılında vatandaşlara dağıtılmıştır. Sulama sistemi yenilenmiş, şahıs mülküne geçen arazilerde verim artmıştır.
Tarım arazileri 1991 ile 2014 arasında 25,079 hektardan, 60,829 hektara çıkmış, artış 2,4 kat olmuştur. Tahıl ekimine önem verilmiş, tahıl ekili araziler bu dönemde %55'ten, %63'e çıkmıştır. Üretim 30 bin tondan, 103 bin tona, verim 2,09'dan, 2,88 ton/ha yükselmiştir. Eskiden ekilen pamuk, tütün yerine ayçiçeği ve şeker pancarı ekimine başlanmıştır. Sebze ekili alanlar 10 kat, patatesin alanı 25 kat artmıştır. Baklagil verimleri yüksektir.
Ermenistan ambargosunda yakacak yapılması ve bakımsızlıktan meyve bahçeleri %29 küçülmüş fakat 1990'da 1,73 ton/ha'lık verim, 2014'te 10,17 ton/hektara yükselmiştir.
Nüfus ve idari yapı
Nüfus
1 Ocak 2018 resmî verilerine göre Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin toplam nüfusu 452,800 kişidir. Nahçıvan, tarihî Nahçıvan Hanlığı gibi kendisine başkentlik yapan Nahçıvan şehrinin adı ile anılmaktadır. 1 Ocak 2013 resmî verilerine göre Şehir 93.000 kişi nüfusa sahiptir.
Etnik yapı
1 Ocak 2008 resmi verilerine göre Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin nüfusu 414.900 kişidir. Etnik yapı ise 01.08.2011 resmi verilerine göre 405.900 Azerbaycanlı, 2.280 Kürt, 517 Rus, 140 Ukraynalı, 91 Tatar, 147 Ermeni, 11 Lezgi, (%0,021) ise diğer halkların temsilcileri.
İdari yapı
Nahçıvan'ın statüsü, 12 Kasım 1995 tarihinde halk oylaması ile kabul edilen Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası'nın 8. bölümünde düzenlenmiştir. Buna göre; Nahçıvan içişlerinde özerk, savunma ve dış politikasında ise Azerbaycan'a bağlı bir statüye sahiptir. Yasama organı 45 üyeli Ali Meclis'ten, yürütme organı ise Bakanlar Kurulu'ndan oluşan Nahçıvan'da yargı görevi bağımsız mahkemelerde bulunmaktadır.
Nahçıvan, Türkiye'nin de taraf olduğu 1921 Moskova ve Kars Antlaşmaları uyarınca özerk statüsü devam etmek kaydıyla Azerbaycan'a bırakılmıştır. Bu çerçevede Türkiye de Nahçıvan'ın statüsünün devamında dolaylı olarak bir güvence unsuru haline gelmiş ve Nahçıvan'ın toprak bütünlüğünü kabul etmiştir.
Nüfus dağılımı
Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Nahçıvan şehri ile buna bağlı 7 ilçeden oluşmaktadır. 1 Ocak 2018 resmî verilerine göre Nahçıvan şehri ile ilçelerinin nüfus dağılımı aşağıdaki gibidir:
Haritadaki yeri. | Rayon | Merkez | İdari birim | Alanı(km²) | Nüfus (1 Ocak 2018 nüfus sayımı) | Not |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | Babek rayonu | Babek | Rayon | 828,42 | 75,000 | Önceleri Nahçıvan olan adı 1991 yılında Babek Hürremi'nin şerefine Babek adı verilmiştir. |
2 | Culfa rayonu | Culfa | Rayon | 926,30 | 46,400 | Bazı kaynaklarda Cuğa olarak geçer. |
3 | Kengerli rayonu | Kıvrak | Rayon | 704,89 | 32,200 | 2004 yılında Babek rayonu topraklarının bir bölümünden oluşturulmuştur. |
4 | Nahçıvan şehri | Nahçıvan şehri | şehir | 191,57 | 93,000 | 1991 yılında Babek rayonundan ayrılmıştır. |
5 | Ordubad rayonu | Ordubad | Rayon | 978,99 | 49,700 | Sovyetleşme döneminde Culfa'dan ayrılmıştır |
6 | Sederek Rayonu | Haydarabad | Rayon | 163,74 | 15,900 | 1990 yılında Şerur reyonundan ayrılmıştır; Ermenilerin işgalı altında olan Kerki kenti de "de jure" bu rayona bağlıdır. |
7 | Şahbuz Rayonu | Şahbuz | Rayon | 836,58 | 25,100 | Sovyetleşme devrinde Nahçıvan (Babek) rayonundan ayrılmıştır. |
8 | Şerur Rayonu | Şerur | Rayon | 872,26 | 115,500 | Sovyet devrinde Baş-Noraşen, daha sonra ise 1990 yılına kadar İliç (Vladimir İliç Leninin şerefine) olarak isimlendirilmiştir. |
Toplam | 5502,75 | 452,800 |
Eğitim
Nüfusunun % 28'i şehir merkezlerinde yaşayan Nahçıvan'da 228 ilk ve orta öğretim okulu, 5 meslek lisesi ve 2 üniversite bulunmaktadır.[] Üniversitelerden biri Nahçıvan Devlet Üniversitesi (NDÜ) diğeri Nahçıvan Özel Üniversitesi’dir. NDÜ’nün Mimarlık, Rus Dili ve Edebiyatı ile Müzik bölümleri ÖSYM üniversite tercih kılavuzunda yer almaktadır ve Türkiye'den yaklaşık 250 öğrenci eğitim görmektedir. Üniversitede bazı bölümler için yüksek lisans ve doktora eğitim programları mevcuttur. Bölgede ayrıca, okul öncesi eğitim için resmî kreşler mevcuttur. 1999 yılı itibarıyla toplam öğrenci sayısı 80.000 olarak tespit edilmiştir.[]
Galeri
-
Nahçıvan'ın Kafkaslar'daki konumu -
-
-
sağ taraf Nahçıvan sol taraf İran, Aras Nehri-Culfa -
-
Mümine Hatun Kümbeti üzerinde detaylar. -
Kümbetin başka bir açıdan görünümü. -
Mümine Hatun Kümbeti yakınlarında Orta Çağa ait mezartaşları.
Dış bağlantılar
- , (İngilizce), http://www.nakhchivan.az/portal-ru/index-ru.htm18 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.stat.gov.az/index.php26 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .,
Kaynakça
- ^ a b c d "Coğrafi Durumu". Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Hakkında Genel Bilgiler. T.C. Dışişleri Bakanlığı. 28 Şubat 2014. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mayıs 2014.
- ^ . statistika.nmr.az. 31 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
- ^ ATLI, Yrd. Doç. Dr Cengiz (Güz 2013). "IĞDIR NAHÇIVAN İLİŞKİLERİNDE ÖNEMLİ GEÇİŞ NOKTASI HASRET KAPISI- AÇILIŞI VE İKİ ÜLKE İLİŞKİLERİNDEKİ ROLÜ" (PDF). sosyalarastirmalar.com. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2018.
- ^ a b c KURT, Yrd. Doç. Dr. Halil; ÖZKAN, Murat. . dergipark.gov.tr. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2018.
- ^ a b c d "Komitesi 1 Ocak 2018 tarihli Nahçıvan Muhtar Cumhuriyeti'nin arazisi, nüfusunun sayı, sıklığı ve idari bölümleri". 4 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Haziran 2018.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;GeoHive
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ . 27 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2014.
- ^ (Azerice). Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet İstatistik Komitesi. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2014.
- ^ Hewsen, Robert H (2001). Armenia: A Historical Atlas. Chicago: University of Chicago Press. p. 266
- ^ Hewsen. Armenia: A Historical Atlas, p. 123.
- ^ Hewsen, Robert H (2001). Armenia: A Historical Atlas. Chicago: University of Chicago Press. p. 264
- ^ "Eğitim". Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Hakkında Genel Bilgiler. T.C. Dışişleri Bakanlığı. 28 Şubat 2014. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mayıs 2014.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Koordinatlar 39 19 N 45 28 E Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti Azerice Naxcivan Muxtar Respublikasi Azerbaycan a bagli ozerk bir cumhuriyettir NahcivanNaxcivan Muxtar Respublikasi Nahcivan Ozerk CumhuriyetiBayrak ArmaMilli mars Azerbaycan marsi source source track track track track track track track track track BaskentNahcivanResmi dil ler AzericeHukumetOzerk cumhuriyet Azerbaycan Cumhurbaskaninin yetkili temsilcisi Meclis baskaniAzer ZeynalovYasama organiNahcivan Ozerk Cumhuriyeti Yuksek MeclisiOzerklik Nahcivan OSSC nin kurulusu9 Subat 1924 Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti17 Kasim 1990Yuzolcumu Toplam5502 km2 Su onemsiz miktarNufus 2020 sayimi461 500 Yogunluk84 km2IGE 2014 0 772 yuksekPara birimiAzerbaycan manati AZN Zaman dilimiUTC 4 AZV Trafik akisisagTelefon kodu 994 36ISO 3166 koduAZCografya ve ulasimNahcivan in kuzeyi ve dogusu Ermenistan ile guneyi ve batisi da Iran topraklariyla cevrilmis olup kuzeybatisinda yer alan Turkiye ile kisa bir siniri vardir Bu sinir bolgesi Turkiye tarafindan Dilucu olarak adlandirilmakta olup Turkiye ile Nahcivan i birbirine baglayan yol Dilucu nda Aras Nehri uzerine insa edilen Hasret Koprusu nden gecmektedir Cografi olarak kuzeyde Zengezur daglari guneyde ise Aras Nehri yle sinirlanan ve Azerbaycan in yaklasik 6 3 unu olusturan Nahcivan 5 502 73 km yuzolcumune sahiptir Arazi yapisi daglik bir nitelik gosteren Nahcivan da ovalarin toplam araziye orani 20 ormanlarin orani ise 2 civarindadir Ovalarin buyuk bir bolumu tarima elverislidir Ulkenin zengin maden suyu soda ve tuz kaynaklari bulunmaktadir Azerbaycan a bagli olmakla birlikte bu ulkeyle fiziki baglantisi olmayan Nahcivan Turk devletleri arasinda Turkiye ile kara siniri bulunan tek toprak parcasidir Turkiye ile Nahcivan arasinda 17 km lik bir sinir bulunmaktadir Nahcivan sehir merkezi ile Turkiye nin Igdir sehri arasindaki uzaklik 160 km olup iki sehir kara yolu ile birbirlerine baglanmistir Iki ulke arasindaki ulasim ve ticari iliskiler Dilucu Sinir Kapisi ndan gerceklestirilmektedir Iran ile Culfa sehrinde kara ve demir yolu icin Culfa sinir kapisi bulunmaktadir Sovyet doneminden kalan Nahcivan i Ermenistan uzerinden Azerbaycan a baglayan kara ve demir yolu ise 1990 larin baslarindan bu yana kullanilamamaktadir TarimNahcivan bagimsiz oldugu 1991 ile 2000 yillari arasi Sovyet sisteminden serbest pazar ekonomisine gecisin sikintilarini yasamistir Sovyet zamanindan kalma kolhoz ve sovhozlar 2000 yilinda vatandaslara dagitilmistir Sulama sistemi yenilenmis sahis mulkune gecen arazilerde verim artmistir Tarim arazileri 1991 ile 2014 arasinda 25 079 hektardan 60 829 hektara cikmis artis 2 4 kat olmustur Tahil ekimine onem verilmis tahil ekili araziler bu donemde 55 ten 63 e cikmistir Uretim 30 bin tondan 103 bin tona verim 2 09 dan 2 88 ton ha yukselmistir Eskiden ekilen pamuk tutun yerine aycicegi ve seker pancari ekimine baslanmistir Sebze ekili alanlar 10 kat patatesin alani 25 kat artmistir Baklagil verimleri yuksektir Ermenistan ambargosunda yakacak yapilmasi ve bakimsizliktan meyve bahceleri 29 kuculmus fakat 1990 da 1 73 ton ha lik verim 2014 te 10 17 ton hektara yukselmistir Nufus ve idari yapiNufus 1 Ocak 2018 resmi verilerine gore Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti nin toplam nufusu 452 800 kisidir Nahcivan tarihi Nahcivan Hanligi gibi kendisine baskentlik yapan Nahcivan sehrinin adi ile anilmaktadir 1 Ocak 2013 resmi verilerine gore Sehir 93 000 kisi nufusa sahiptir Etnik yapi 1 Ocak 2008 resmi verilerine gore Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti nin nufusu 414 900 kisidir Etnik yapi ise 01 08 2011 resmi verilerine gore 405 900 Azerbaycanli 2 280 Kurt 517 Rus 140 Ukraynali 91 Tatar 147 Ermeni 11 Lezgi 0 021 ise diger halklarin temsilcileri Idari yapi Nahcivan in statusu 12 Kasim 1995 tarihinde halk oylamasi ile kabul edilen Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasi nin 8 bolumunde duzenlenmistir Buna gore Nahcivan icislerinde ozerk savunma ve dis politikasinda ise Azerbaycan a bagli bir statuye sahiptir Yasama organi 45 uyeli Ali Meclis ten yurutme organi ise Bakanlar Kurulu ndan olusan Nahcivan da yargi gorevi bagimsiz mahkemelerde bulunmaktadir Nahcivan Turkiye nin de taraf oldugu 1921 Moskova ve Kars Antlasmalari uyarinca ozerk statusu devam etmek kaydiyla Azerbaycan a birakilmistir Bu cercevede Turkiye de Nahcivan in statusunun devaminda dolayli olarak bir guvence unsuru haline gelmis ve Nahcivan in toprak butunlugunu kabul etmistir Nufus dagilimi Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti Nahcivan sehri ile buna bagli 7 ilceden olusmaktadir 1 Ocak 2018 resmi verilerine gore Nahcivan sehri ile ilcelerinin nufus dagilimi asagidaki gibidir Nahcivan O C nin rayonlariHaritadaki yeri Rayon Merkez Idari birim Alani km Nufus 1 Ocak 2018 nufus sayimi Not1 Babek rayonu Babek Rayon 828 42 75 000 Onceleri Nahcivan olan adi 1991 yilinda Babek Hurremi nin serefine Babek adi verilmistir 2 Culfa rayonu Culfa Rayon 926 30 46 400 Bazi kaynaklarda Cuga olarak gecer 3 Kengerli rayonu Kivrak Rayon 704 89 32 200 2004 yilinda Babek rayonu topraklarinin bir bolumunden olusturulmustur 4 Nahcivan sehri Nahcivan sehri sehir 191 57 93 000 1991 yilinda Babek rayonundan ayrilmistir 5 Ordubad rayonu Ordubad Rayon 978 99 49 700 Sovyetlesme doneminde Culfa dan ayrilmistir6 Sederek Rayonu Haydarabad Rayon 163 74 15 900 1990 yilinda Serur reyonundan ayrilmistir Ermenilerin isgali altinda olan Kerki kenti de de jure bu rayona baglidir 7 Sahbuz Rayonu Sahbuz Rayon 836 58 25 100 Sovyetlesme devrinde Nahcivan Babek rayonundan ayrilmistir 8 Serur Rayonu Serur Rayon 872 26 115 500 Sovyet devrinde Bas Norasen daha sonra ise 1990 yilina kadar Ilic Vladimir Ilic Leninin serefine olarak isimlendirilmistir Toplam 5502 75 452 800EgitimNahcivan sehir kutuphanesi Nufusunun 28 i sehir merkezlerinde yasayan Nahcivan da 228 ilk ve orta ogretim okulu 5 meslek lisesi ve 2 universite bulunmaktadir kaynak belirtilmeli Universitelerden biri Nahcivan Devlet Universitesi NDU digeri Nahcivan Ozel Universitesi dir NDU nun Mimarlik Rus Dili ve Edebiyati ile Muzik bolumleri OSYM universite tercih kilavuzunda yer almaktadir ve Turkiye den yaklasik 250 ogrenci egitim gormektedir Universitede bazi bolumler icin yuksek lisans ve doktora egitim programlari mevcuttur Bolgede ayrica okul oncesi egitim icin resmi kresler mevcuttur 1999 yili itibariyla toplam ogrenci sayisi 80 000 olarak tespit edilmistir kaynak belirtilmeli GaleriNahcivan in Kafkaslar daki konumu sag taraf Nahcivan sol taraf Iran Aras Nehri Culfa Mumine Hatun Kumbeti Mumine Hatun Kumbeti uzerinde detaylar Kumbetin baska bir acidan gorunumu Mumine Hatun Kumbeti yakinlarinda Orta Caga ait mezartaslari Dis baglantilar Ingilizce http www nakhchivan az portal ru index ru htm18 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www stat gov az index php26 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca a b c d Cografi Durumu Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti Hakkinda Genel Bilgiler T C Disisleri Bakanligi 28 Subat 2014 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Mayis 2014 statistika nmr az 31 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2022 ATLI Yrd Doc Dr Cengiz Guz 2013 IGDIR NAHCIVAN ILISKILERINDE ONEMLI GECIS NOKTASI HASRET KAPISI ACILISI VE IKI ULKE ILISKILERINDEKI ROLU PDF sosyalarastirmalar com 19 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Haziran 2018 a b c KURT Yrd Doc Dr Halil OZKAN Murat dergipark gov tr 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Haziran 2018 a b c d Komitesi 1 Ocak 2018 tarihli Nahcivan Muhtar Cumhuriyeti nin arazisi nufusunun sayi sikligi ve idari bolumleri 4 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Haziran 2018 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi GeoHive isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme 27 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mayis 2014 Azerice Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Istatistik Komitesi 9 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mayis 2014 Hewsen Robert H 2001 Armenia A Historical Atlas Chicago University of Chicago Press p 266 Hewsen Armenia A Historical Atlas p 123 Hewsen Robert H 2001 Armenia A Historical Atlas Chicago University of Chicago Press p 264 Egitim Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti Hakkinda Genel Bilgiler T C Disisleri Bakanligi 28 Subat 2014 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Mayis 2014