3 Ordu Osmanlı Ordusu komutasındaki ordulardan biridir Başlangıçta Balkanlar da kurulmuş ve daha sonra Osmanlı De

3. Ordu Osmanlı Ordusu komutasındaki ordulardan biridir. Başlangıçta Balkanlar'da kurulmuş ve daha sonra Osmanlı Devleti'nin Kuzey ve Doğu kısımlarını savunmuştur. Balkanlar'da olduğu sürede İkinci Meşrutiyet'i desteklemiş ve bu hareketin askeri kuvvetlerinin çekirdeğini oluşturmuştur. Başlangıçta Ordu merkezi Selanik'ti. I. Dünya Savaşı ile Erzurum Kalesi'ne taşındı. Karargahı önce Erzurum sonra Suşehri ve en sonunda Sivas yakınlarına taşındı. Ünlü subaylarının arasında Enver Paşa ve Mustafa Kemal Atatürk vardır.

3. Ordu
Enver ve Feldmann ordu teftişinde
Etkin	1877-1914 5 Ağustos 1914-15 Ekim 1918
Ülke	Osmanlı İmparatorluğu
Bağlılık	Osmanlı ordusu
Sınıfı	Piyade
Tipi	Ordu
Savaşları	I. Dünya Savaşı Kafkasya Cephesi Köprüköy muharebeleri Sarıkamış Harekâtı Malazgirt Muharebesi Karakilise Muharebesi Erzurum Taarruzu I. Trabzon Harekâtı Erzincan Muharebesi II. Trabzon Harekâtı
Komutanlar
Ünlü komutanları	Hasan İzzet Paşa (Kasım – Aralık 1914) Enver Paşa (Aralık 1914 – Ocak 1915) Hafız Hakkı Paşa (Ocak – 12 Şubat 1915) Mahmut Kamil Paşa (Şubat 1915 – Şubat 1916) Vehib Paşa (Şubat 1916 – Haziran 1918) Esat Paşa (Haziran – Kasım 1918)

Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus Kafkasya Ordusu, Ermeni Gönüllü Tugayları ve kendi sorumluluğu altında Ermeni milisleri ile savaştı. Bu dönemde Sarıkamış Savaşı ile ezici bir yenilgi aldı ayrıca Köprüköy ve Erzurum muharebelerinde toprak kaybetti. 1916 yılında artık saldırgan bir güç olarak etkisi yoktur. 1917 Rus Devrimi ile Rus Kafkasya Ordusu parçalandı ve bu ordunun talihi değişti. 1917-1918 Ermeni ulusal kurtuluş hareketi sonucu kurulan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ile Sardarapat'ta, Abaran'da ve Karakilise'de de savaşmıştır.

Düzen

1908 Savaş Düzeni

3. Ordu (Üçüncü Orduyu Hümayun) (Kumandan vekili: Ferik Mehmed Esad Paşa, (Bülkat))
- 5. Tümen (Beşinci Fırka-i Hümayun) (Kumandan: Ferik Şevki Paşa)
  - 9ncu Nizamiye Livası (Kumandan: Mirliva Hasan Sabri Paşa)
  - 10ncu Nizamiye Livası (Mirliva İbrahim Ethem Paşa)
- 6. Tümen (Altıncı Fırka-i Hümayun) (Kumandan: Mirliva Osman Hidayet Paşa)
  - 11nci Nizamiye Livası (Erkan-ı Harbiye Reisi Kolağası Osman Lütfi Efendi)
  - 12nci Nizamiye Livası
- 17. Tümen (On Yedinci Fırka-i Hümayun) (Kumandan: Ferik Ahmed Rüştü Paşa)
  - 33ncü Nizamiye Livası
  - 34ncü Nizamiye Livası (Kumandan: Mirliva Esad Paşa)
- 18. Tümen (On Sekizinci Fırka-i Hümayun) (Kumandan: Ferik Şemseddin Paşa)
  - 35nci Nizamiye Livası (Kumandan: Mirliva İsmail Şevki Paşa)
  - 36ncı Nizamiye Livası
- 22. Tümen (Yirmi İkinci Fırka-i Hümayun) (Kumandan: Ferik Ali Rıfat Paşa)
  - 43ncü Nizamiye Livası
  - 44ncü Nizamiye Livası (Kumandan: Mirliva Salih Sadık Paşa)
- 23. Tümen (Yirmi Üçüncü Fırka-i Hümayun) (Kumandan: Mirliva Osman Rıfat Paşa)
  - 45nci Nizamiye Livası (Kumandan: Mirliva Abdülkadir Paşa)
  - 46ncı Nizamiye Livası (Kumandan: Mirliva Hüseyin Mazlum Paşa)
  - 47nci Nizamiye Livası (Kumandan: Mirliva Bahtiyar Paşa)
- 3. Süvari Tümeni (Üçüncü Süvari Fırka-i Hümayunu) (Kumandan: Ferik İsmail Hakkı Paşa)
  - 7nci Süvari Livası (Kumandan: Mirliva Ali Rıza Paşa)
  - 8nci Süvari Livası (Kumandan: Mirliva Mustafa Subhi Paşa)
  - 9ncu Süvari Livası (Kumandan: Mirliva Ahmed Paşa)
- 3. Topçu Tümeni (Topçu Üçüncü Fırka-i Hümayun) (Kumandan: Birinci Ferik Mehmed Şükrü Paşa)
  - 7nci Topçu Livası (Kumandan: Mirliva Şükrü Paşa)
  - 8nci Topçu Livası (Kumandan: Mirliva Fuad Paşa)
  - 9ncu Topçu Livası (Kumandan: Mirliva Fuad Paşa)
Üçüncü Ordu Redif Tümenleri (Tümen adı yerini gösterir)
- 9. Manastır Yedek Piyade Tümeni (Dokuzuncu Manastır Redif Fırkası)
- 10. Köprülü Yedek Piyade Tümeni (Onuncu Köprülü Redif Fırkası)
- 11. Selanik Yedek Piyade Tümeni (On Birinci Selânik Redif Fırkası)
- 12. Aydın Yedek Piyade Tümeni (On İkinci Aydın Redif Fırkası)
- 28. Üsküp Yedek Piyade Tümeni (Yirmi Sekizinci Üsküp Redif Fırkası)
- 29. Priştine Yedek Piyade Tümeni (Yirmi Dokuzuncu Pirştine Redif Fırkası)
- 30. Prizren Yedek Piyade Tümeni (Otuzuncu Pirzerin Redif Fırkası)
- 31. Serez Yedek Piyade Tümeni (Otuz Birinci Serez Redif Fırkası)
- 32. Berat Yedek Piyade Tümeni (Otuz İkinci Berat Redif Fırkası)
- 33. Yedek Piyade Tümeni (Otuz Üçüncü Görüce Redif Fırkası)
- 34. Yedek Piyade Tümeni (Otuz Dördüncü Debre-i Bala Redif Fırkası)
- 54. Yedek Piyade Tümeni (Elli Dördüncü Gevgili Redif Fırkası)

1911 Savaş Düzeni

Ordu Karargâhı, Erzincan
9. Kolordu, Erzurum
- 28. Piyade Tümeni, Erzurum
- 29. Piyade Tümeni, Bayburt
10. Kolordu, Erzincan
- 30. Piyade Tümeni, Erzincan
- 31. Piyade Tümeni, Erzincan
- 32. Piyade Tümeni, Mamuret'ül Aziz
11. Kolordu, Van
- 33. Piyade Tümeni, Van
- 34. Piyade Tümeni, Muş
1. Aşiret Süvari Tümeni, Erzurum
- 39. Süvari Alayı, Erzurum
- 1. Aşiret Süvari Alayı, Erzurum
- 2. Aşiret Süvari Alayı, Kiğı
- 3. Aşiret Süvari Alayı, Varto
- 4. Aşiret Süvari Alayı, Hınıs
- 5. Aşiret Süvari Alayı, Hasankale
- 6. Aşiret Süvari Alayı, Sivas
2. Aşiret Süvari Tümeni, Kara Kilise
- 24. Süvari Alayı, Kara Kilise
- 7. Aşiret Süvari Alayı, Eleşkirt
- 8. Aşiret Süvari Alayı, Kara Kilise
- 9. Aşiret Süvari Alayı, Kara Kilise
- 10. Aşiret Süvari Alayı, Kara Kilise
- 11. Aşiret Süvari Alayı, Kara Kilise
- 12. Aşiret Süvari Alayı, Tutak
- 13. Aşiret Süvari Alayı, Diyadin
- 14. Aşiret Süvari Alayı, Beyazıt
3. Aşiret Süvari Tümeni, Erdiş
- 25. Süvari Alayı, Erdiş
- 15. Aşiret Süvari Alayı, Kop
- 16. Aşiret Süvari Alayı, Erdiş
- 17. Aşiret Süvari Alayı, Erdiş
- 18. Aşiret Süvari Alayı, Saray
- 19. Aşiret Süvari Alayı, Başkale
4. Aşiret Süvari Tümeni, Mardin
- 20. Süvari Alayı, Mardin
- 20. Aşiret Süvari Alayı, Cezire-i İbn-i Ömer
- 21. Aşiret Süvari Alayı, Mardin
- 22. Aşiret Süvari Alayı, Mardin
- 23. Aşiret Süvari Alayı, Viranşehir
- 24. Aşiret Süvari Alayı, Siverek

1914 Savaş Düzeni

Komutanı Hasan İzzet Paşa (Ekim-Aralık 1914) ve Enver Paşa (Aralık 1914-Ocak 1915). Sarıkamış öncesi 118.660 asker aşağıdaki birimleri ve komutanlar altında oluşmuş.

9. Kolordu - Mustafa Fevzi Paşa
- 17. Piyade Tümeni
- 28. Piyade Tümeni
- 29. Piyade Tümeni
10. Kolordu - Hafız Hakkı Paşa
- 30. Piyade Tümeni
- 31. Piyade Tümeni
- 32. Piyade Tümeni
11. Kolordu - Abdülkerim Paşa
- 18. Piyade Tümeni
- 33. Piyade Tümeni
- 34. Piyade Tümeni
- 2. Süvari Tugayı
- Van Süvari Tugayı

Sarıkamış öncesi: Bütün sahasında mevcut Jandarma kuvvetleriyle geri hizmetliler ve gayri muharip teşkilat dahil 190 bin asker 53.794 hayvandı. Bu mevcut içinde Nizamiye Birlikleri 83.000. asker, Yedek Birlikler 13.177 asker, Erzurum kalesi 13.383 asker, Nakliye Kolları 11.168 asker, Menzil Örgütü 5531 asker, depolar 10.081 asker, Jandarma sınır birlikleri 28.588 asker, ordu Karargahı 295 askerdi. Sarıkamış savaşı sonrasında, tüm silah ve ağır ekipman ve yaklaşık 20.000 asker kayıp.

1915 Savaş Düzeni

Komutanı Hafız Hakkı Paşa (12 Ocak - Şubat 1915) 1915 Erzurum'da tifüsten hayatını kaybetti. Mahmut Kamil Paşa (Şubat 1915 - Şubat 1916) komutayı devraldı.

1915 yılında 3. Ordu gücü yavaş yavaş geri getirildi. Temmuz ayında Malazgirt'te Ruslara karşı bir zafer kazanmaya yetecek güce erişti. Osmanlı Çanakkale yüzünden 3. Ordu'ya yeterli insan gücü aktaramadı. Sarıkamış'tan sonra normal gücüne asla ulaşamadı. 1915 yılının sonbaharında 60.000 askeri vardı.

1916 Savaş Düzeni

Komutan Vehib Paşa (Şubat 1916-Haziran 1918).

9. Kolordu
- 17. Piyade Tümeni
- 28. Piyade Tümeni
- 29. Piyade Tümeni
10. Kolordu
- 30. Piyade Tümeni
- 31. Piyade Tümeni
- 32. Piyade Tümeni
11. Kolordu
- 18. Piyade Tümeni
- 33. Piyade Tümeni
- 34. Piyade Tümeni
- 36. Piyade Tümeni
- 37. Piyade Tümeni

1917 Savaş Düzeni

Komutanı Vehib Paşa (Şubat 1916-Haziran 1918).

Orduda 1916 kışında büyük bir yeniden yapılanma oldu. 1917 başından, aşağıdaki gibi yeniden organize edildi

1. Kafkas Kolordusu
- 9. Kafkas Tümeni
- 10. Kafkas Tümeni
- 36. Kafkas Tümeni
2. Kafkas Kolordusu
- 5. Kafkas Tümeni
- 11. Kafkas Tümeni
- 37. Kafkas Tümeni

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab Salname-i Askeriye-1326H (1908-1909). Matbaa-i Askeriye.
^ Hinterhoff, Eugene (1984). Ermenistan'da Kampanya. Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia of World War I, vol ii. New York: Marshall Cavendish Corporation. s. 500. ISBN .
^ Edward J. Erickson, Die kelimeler; Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Ordusu A History, (Greenwood Press, Westport, CT, ABD), 57.
^ Allen ve Paul Muratoff, Kafkas Battlefields, Türk tarihinde Wars-A History of Kafkas Sınır, 1828-1921, 288.
^ ÇAR Allen ve Paul Muratoff, Kafkas Battlefields, Türk tarihinde Wars-A History of Kafkas Sınır, 1828-1921, 320.

[:0-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab Salname-i Askeriye-1326H (1908-1909). Matbaa-i Askeriye.

[caven-2] Hinterhoff, Eugene (1984). Ermenistan'da Kampanya. Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia of World War I, vol ii. New York: Marshall Cavendish Corporation. s. 500. ISBN .

[3] Edward J. Erickson, Die kelimeler; Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Ordusu A History, (Greenwood Press, Westport, CT, ABD), 57.

[4] Allen ve Paul Muratoff, Kafkas Battlefields, Türk tarihinde Wars-A History of Kafkas Sınır, 1828-1921, 288.

[5] ÇAR Allen ve Paul Muratoff, Kafkas Battlefields, Türk tarihinde Wars-A History of Kafkas Sınır, 1828-1921, 320.