Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Emperyalizm, yayılmacılık veya ekspansiyonizm, bir devletin veya ulusun başka devlet veya uluslar üzerinde kendi çıkarları doğrultusunda etkide bulunmaya çalışmasıdır. Etkileyen devlet, etkilenen devletin kaynaklarından "yararlanma" hakkına sahiptir.
Diktatörlük gücü, merkezî hükûmet, keyfî yönetim metotları anlamına gelmektedir. Bu kullanımının dışında Fransa’da 1830'larda Napolyon imparatorluğuna hayranlık duyanları nitelemek için, 1848'den sonra ise III. Napolyon'un kötü yönetimini ifade etmek için kullanılmıştır. Emperyalizm kavramının kullanımı 1870'lerde Britanya'da yaygınlaşmıştır.
Emperyalizm, kendisini eleştirenler tarafından ahlaki ya da ahlaki olmayan kınamalara maruz kalmıştır ve bu nedenle "emperyalizm" terimi uluslararası propagandada sıklıkla yayılmacı ve saldırgan dış politika için aşağılayıcı bir ifade olarak kullanılmaktadır.
Etimoloji ve kullanım
"Emperyalizm" kelimesi Latince "imperium" kelimesinden türetilmiş olup "üstün güç", "egemenlik" ya da basitçe "hükümranlık" anlamına gelmektedir. İlk olarak 1870'lerde Büyük Britanya'da yaygın bir kullanım kazanmış ve olumsuz anlamda kullanılmıştır. Akademisyenler emperyalizmin kesin anlamını tartışmışlardır, ancak genel olarak 19. ve 20. yüzyıllarda Batı ve Japon siyasi ve ekonomik gücünün Asya ve Afrika'daki hakimiyetini ifade eder.
Edward Said gibi bazı yazarlar bu terimi daha geniş anlamda, hem nominal imparatorluklar hem de yeni sömürgecilik dahil olmak üzere, bir emperyal merkez ve bir çevreye dayanan herhangi bir tahakküm ve tabiiyet sistemini tanımlamak için kullanmaktadır. Bu terim ayrıca Napolyon III'ün yabancı askeri müdahaleler yoluyla siyasi destek kazanma girişimlerini tanımlamak için de kullanılmıştır.
Emperyalizm Çağı
1700'lerin sonlarında başlayan boyunca, büyüyen endüstriyel ekonomilere sahip Avrupa ülkeleri dünyanın diğer bölgelerini sömürgeleştirdi, etkiledi ve ilhak etti. 19'uncu yüzyıldaki "Afrika Talanı" bu sürecin bir örneğidir. Afrika, Belçika, Almanya, İspanya, Fransa, Birleşik Krallık, İtalya ve Portekiz dahil olmak üzere çeşitli Avrupa imparatorlukları tarafından kontrol edilen kolonilere bölündü. Tarihçiler Gallagher ve Robinson, "emperyalizm" kavramının bir hükûmetin bir koloni üzerinde mutlaka resmi, yasal kontrole sahip olmasını gerektirmediğini, bunun yerine bağımsız alanların gayri resmi kontrolünün daha önemli olduğunu savunmuştur. Büyük Britanya, Hollanda ve Fransa gibi birçok emperyal güç, kaynak üretimi ve ticaret açısından sömürgelerinden büyük kazanç sağlarken, Almanya, İtalya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi diğerleri bu kadar fayda görmemiştir. Emperyalizm tarafından beslenen birbirine bağlı küresel ekonomi, Birinci Dünya Savaşı'na kadar önemli bir büyüme kaydetti ve emperyal güçleri zengin ve müreffeh hale getirdi. Ancak 19. ve 20. yüzyıllarda emperyalizmin odak noktası, Afrika ve Asya gibi yerlerin sömürgeleştirilmesinde görüldüğü gibi, ekonomik kazançtan siyasi ve askeri kontrole kaymıştır. Sömürülen halkların ve kaynakların sömürülmesi ve kötü muamele görmesi de dahil olmak üzere emperyalizmin olumsuz etkileri de daha belirgin hale geldi.
Emperyalizm ile ilgili konular
Oryantalizm ve hayali coğrafya
Hem bölgesel hem de kültürel emperyal kontrol, emperyalistlerin farklı mekân ve toplumlara ilişkin kendi anlayış ve yorumlarıyla meşrulaştırılır. olarak bilinen bu durum, genellikle bu alanlardaki toplumların gerçekliğini basitleştiren ve yanlış temsil eden özcü söylemleri içerir.
Edward Said, Oryantalizm adlı kitabında Batı ile Doğu dünyaları arasında kültürel farklılık ve psikolojik mesafe yaratmanın bir yolu olarak Batı'nın Doğu dünyasının hayali bir coğrafyası olan "Doğu" kavramını nasıl geliştirdiğini tartışmaktadır. Bu kültürel farklılaşma, Doğu'yu rasyonel ve ilerici Batı'ya kıyasla irrasyonel ve geri kalmış olarak tasvir eden erken dönem Şarkiyat çalışmalarında açıkça görülüyordu.
Doğu'nun bu olumsuz tasviri, Batı'nın benlik duygusunu artırmaya hizmet etmiş ve Doğu'nun Batı tarafından düzenlenmesine ve kontrol edilmesine olanak sağlamıştır. Esasen Oryantalizm, erken dönem Batı emperyalizminin ve beyaz olmayan halkların sosyal, kültürel, siyasi ve ekonomik kontrolünün ideolojik gerekçesi olarak hizmet etmiştir.
Kültürel emperyalizm
Kültürel emperyalizm fikri, bir grubun baskın kültürünün başka bir kültürün inançları, değerleri ve toplumsal normları üzerinde etkili olmasını içerir. Bu, müzik, televizyon veya film gibi popüler medya biçimini alabilir ve alt kültürdeki insanların bu medya biçimlerinde tasvir edilen yabancı kültürü taklit etmek istemelerine yol açabilir. Örneğin, Amerikan pembe dizisi Dallas, Soğuk Savaş sırasında zengin Amerikan yaşam tarzlarını tasvir ederek Romanya toplumu üzerinde etkili olmuştur ve daha yakın zamanda Güney Kore dizileri kaçakçılık yoluyla Kuzey Kore toplumu üzerinde önemli bir etkiye sahip olmuştur. Hükûmetler yabancı medyaya erişimi kısıtlayarak ya da internet ve uydu antenlerini düzenleyerek bu tür kültürel etkileri kontrol etmeye çalışabilir. Kültürün bir güç biçimi olarak kullanılması yeni bir kavram değildir - Roma imparatorluğu bunu yerel seçkinleri Roma kültürü ve yaşam tarzına maruz bırakarak onların işbirliğini kazanmak amacıyla kullanmıştır.
Gerekçelendirme
Emperyalizm genellikle, belirli ırkların üstün olduğu ve aşağı ırkları medenileştirme görevi olduğu inancı gibi görünüşte rasyonel gerekçelerle haklı gösterilmiştir. "Sosyal Darwinizm" olarak bilinen bu inanç, emperyal güçlerin eylemlerini desteklemek için kullanılmıştır. Coğrafi toplumlar ve siyasi coğrafyacılar da emperyalizmin desteklenmesinde rol oynamış, bazıları genişlemenin bir devletin hayatta kalması için gerekli olduğunu savunurken, diğerleri belirli ülkelerin emperyal genişlemesini desteklemiştir. Teknoloji ve ekonomik verimlilik de emperyalizmin nedenleri olarak gösterilmiş, yeni teknolojilerin ve altyapının getirilmesi genellikle emperyalizme maruz kalan bölgelerin iyileştirilmesi olarak görülmüştür. Belirli ortamların rehberliğe ihtiyaç duyan uygar olmayan insanlar yarattığını savunan çevresel determinizm kavramı da emperyalizmi haklı çıkarmak için kullanılmıştır. Bazı durumlarda, emperyalizmin ilkeleri "Terra nullius" fikrine ya da belirli bölgelerin işgal edilmemiş ve dolayısıyla kolonizasyona açık olduğu inancına dayanıyordu.
| Vikisözlük'te emperyalizm ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
Çeşitleri
Çeşitli kaynaklar emperyalizmi aşağıdaki şekilde tanımlar:
- Bir ülkenin topraklarını genişletmesi
- Bir ulusun veya toplumun başka bir ulusu veya toplumu vergiye bağlaması
- Bir ulusun veya toplumun başka bir ulus veya toplumun topraklarındaki kaynaklarından yararlanması
- Bir ülkenin veya toplumun başka bir bölgeye kendi kültürünü yayması ve oranın halkını köle olarak kullanması
Tarihsel evreler
Collier's Encyclopedia emperyalizm tarihini üç büyük evreye ayırmaktadır: Birincisi, 16. yüzyıla kadar devam eden ve imparatorlukların genişlemesi ile ilgili olan evredir; ikincisi coğrafi keşiflerle başlayıp 19. yüzyıla kadar devam eden emperyalizmdir, eski emperyalizm olarak adlandırılmaktadır; üçüncüsü yeni emperyalizmdir ve yaklaşık 1880'lerde başlamış ve sömürgelere yeniden büyük ilgi duyulmasına, Asya ve Afrika'nın paylaşılmasına yol açmıştır.
Kuramsal yaklaşımlar
Muhafazakar kuram
1870'li yıllarda Birleşik Krallık'ta Başbakan Benjamin Disraeli'nin sömürge imparatorluğunu güçlendirme ve genişletme politikalarını tanımlamak için emperyalizm kavramına başvurulmuştur. Böylece emperyalizm, sömürgecilikle eş anlamda kullanılmaya başlanmıştır.
Bu yaklaşıma göre emperyalizm, gelişmiş ülkelerde mevcut durumun muhafaza edilmesi için bir gereklilik ve hak olarak görülür.
Marksist kuram
1900'lerle birlikte, , Vladimir İlyiç Lenin ve Nikolai Bukharin basit sömürgecilik yerine ekonomik nüfuzun daha karmaşık şekillerine dikkat çekmişler; pazarların, arz kaynaklarının ve yatırım yollarının hakimiyet altına alınması ile ilgilenmişlerdir. Bu kuramda en çok başvurulan kaynak Lenin'in Emperyalizm, Kapitalizmin En Yüksek Aşaması adlı eseridir.
emperyalizmi “uluslararası iş bölümünde, ticarette ve sermaye hareketinde belirli ilişkileri vurgulayan ekonomik bir fenomen” olarak; Richard D. Wolff “bir ekonominin diğer ekonomi üzerinde uyguladığı kontrol araçları ağı” olarak; Vladimir Lenin “kapitalizmin tekelci aşaması” olarak; , Lenin’i takip ederek, “dünya ekonomisinin gelişiminin bir basamağı” olarak; , ve ise “kapitalizmin uluslararasılaşması” olarak tanımlamaktadırlar.
Mao Zedong'a göre emperyalizm güçlü görünen fakat aslında göründüğü kadar güçlü olmayan bir sistemdir. Kağıttan kaplan olarak tanımladığı emperyalizm kolayca ezilebilir.
Toplumsal - psikolojik kuram
Joseph Alois Schumpeter geniş bir yorumla emperyalizmin kapitalizmden önce var olduğunu ve kapitalizm ve emperyalizm arasında bir ilişkinin bulunmadığını savunmuştur.
Bu yaklaşıma göre, savunma gereksiniminin bir gerekliliği olan savaşçı sınıfın varlığını sürdürebilmesinin bir sonucu olarak emperyalizm ortaya çıkar.
’a göre emperyalizm “ekonomik yönden az gelişmiş ülkelerin gelişmiş olanlara tâbi olmasını sağlayan ekonomik, siyasal ve askerî ilişkileri niteler. Emperyalizm dünya ekonomisindeki eşitsiz ilişkiler sistemini tanımlayan en uygun kelimedir."
Liberal kuram
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
Diğer yaklaşımlar
Emperyalizmin siyasal boyutunu vurgulayan yazarlar farklı tanımlamalarda bulunurlar. emperyalizmi “bir ulusun doğal sınırlarının ötesindeki nüfusu kendi siyasal yönetimi altına almak amacıyla bu sınırların ötesinde bir imparatorluk kurma süreci” olarak tanımlar.
Diğer yazarlar ise emperyalizm terimini askerî veya diplomatik baskı ve ekonomik nüfuz gibi dolaylı mekanizmaları da dikkate alarak genişletmektedirler; örneğin ve emperyalizmi “egemenliğin veya kontrolün dolaylı veya dolaysız şekilde genişletilmesi” olarak tanımlarlar.
Kaynakça
- Bağce, H. Emre, “Emperyalizm Kuramları ve Amerikan Kamu Diplomasisi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, sayı 28, Mart 2003, ss. 63-79.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
- ^ "Emperyalizm." "International Encyclopedia of the Social Sciences", 2. baskı.
- ^ "Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary, imperium (inp-)". www.perseus.tufts.edu. 15 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ Knorr, Klaus (1952). Schumpeter, Joseph A.; Arendt, Hannah (Ed.). "Theories of Imperialism". World Politics. 4 (3): 402-431. doi:10.2307/2009130. ISSN 0043-8871. 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ Afzal-Khan, Fawzia; Said, Edward (1994). "Culture and Imperialism". World Literature Today. 68 (1): 229. doi:10.2307/40150113. ISSN 0196-3570.
- ^ Robinson, Ronald; Gallagher, John; Denny, Alice; Louis, WM Roger (1961). Africa and the Victorians. I.B.Tauris. ISBN .
- ^ Dispossession deprivation and development : essays for Utsa Patnaik. First edition. Utsa Patnaik, Arindam Banerjee, C. P. Chandrasekhar. New Delhi. 2018. ISBN . OCLC 1099539538.
- ^ "Oron J. Hale. <italic>The Great Illusion, 1900–1914</italic>. (The Rise of Modern Europe: A Survey of European History in Its Political, Economic, and Cultural Aspects from the End of the Middle Ages to the Present.) New York: Harper and Row. 1971. Pp. xv, 361. $8.95". The American Historical Review. Haziran 1972. doi:10.1086/ahr/77.3.780. ISSN 1937-5239.
- ^ Fieldhouse, D. K. (1961). "'Imperialism': An Historiographical Revision". The Economic History Review. 14 (2): 187. doi:10.2307/2593218. ISSN 0013-0117.
- ^ HAY, IAIN (Şubat 2013). "Key Thinkers on Space and Place, 2nd Edition edited by PhilHubbard and RobKitchin (eds), Sage, London, UK, 2011, xv + 510 pp, ISBN 978 1 84920 102 5 (paperback), Stg£30.99". Geographical Research. 51 (1): 106-107. doi:10.1111/j.1745-5871.2013.00756.x. ISSN 1745-5863.
- ^ a b Gran, Peter; Said, Edward (Temmuz 1980). "Orientalism". Journal of the American Oriental Society. 100 (3): 328. doi:10.2307/601814. ISSN 0003-0279.
- ^ "International Encyclopedia of the Social Sciences (2nd edition)". Reference Reviews. 22 (7): 17-19. 19 Eylül 2008. doi:10.1108/09504120810905060. ISSN 0950-4125.
- ^ Gallaher, Carolyn; Dahlman, Carl; Gilmartin, Mary; Mountz, Alison; Shirlow, Peter (2009). Key Concepts in Political Geography. 1 Oliver's Yard, 55 City Road, London EC1Y 1SP United Kingdom: SAGE Publications Ltd. ISBN .
- ^ Colilli, Paul (Ocak 1981). "Bernardo, Aldo S. and Rigo Mignani. Ritratto Dell'Italia. 2nd Ed. Lexington, Massachusetts and Toronto: D.C. Heath and Company, 1978". The Canadian Modern Language Review. 37 (2): 351-352. doi:10.3138/cmlr.37.2.351. ISSN 0008-4506. 16 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ “Kağıttan Kaplan”, Papermoon ve Mao ile Kruşçof 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 30 Mayıs 2016, Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016.
Ayrıca bakınız
- John Hobson (ekonomist)
- Sömürgecilik
- Hegemonya
- Emperyalizm, Kapitalizmin En Yüksek Aşaması Lenin'in 1917 tarihli kitabı
- İmparatorluklar listesi
- En büyük imparatorluklar listesi
- Postkolonyalizm
- Afrika Talanı, 19. yüzyılın sonlarında
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Emperyalizm yayilmacilik veya ekspansiyonizm bir devletin veya ulusun baska devlet veya uluslar uzerinde kendi cikarlari dogrultusunda etkide bulunmaya calismasidir Etkileyen devlet etkilenen devletin kaynaklarindan yararlanma hakkina sahiptir Rodos Heykeli ne benzetilen Cecil Rhodes in Kahire ile Cape Town u demiryolu hattiyla baglama tasarisini anlatan karikatur 10 Aralik 1892 tarihli Punch dergisi Diktatorluk gucu merkezi hukumet keyfi yonetim metotlari anlamina gelmektedir Bu kullaniminin disinda Fransa da 1830 larda Napolyon imparatorluguna hayranlik duyanlari nitelemek icin 1848 den sonra ise III Napolyon un kotu yonetimini ifade etmek icin kullanilmistir Emperyalizm kavraminin kullanimi 1870 lerde Britanya da yayginlasmistir Emperyalizm kendisini elestirenler tarafindan ahlaki ya da ahlaki olmayan kinamalara maruz kalmistir ve bu nedenle emperyalizm terimi uluslararasi propagandada siklikla yayilmaci ve saldirgan dis politika icin asagilayici bir ifade olarak kullanilmaktadir Etimoloji ve kullanim Emperyalizm kelimesi Latince imperium kelimesinden turetilmis olup ustun guc egemenlik ya da basitce hukumranlik anlamina gelmektedir Ilk olarak 1870 lerde Buyuk Britanya da yaygin bir kullanim kazanmis ve olumsuz anlamda kullanilmistir Akademisyenler emperyalizmin kesin anlamini tartismislardir ancak genel olarak 19 ve 20 yuzyillarda Bati ve Japon siyasi ve ekonomik gucunun Asya ve Afrika daki hakimiyetini ifade eder Edward Said gibi bazi yazarlar bu terimi daha genis anlamda hem nominal imparatorluklar hem de yeni somurgecilik dahil olmak uzere bir emperyal merkez ve bir cevreye dayanan herhangi bir tahakkum ve tabiiyet sistemini tanimlamak icin kullanmaktadir Bu terim ayrica Napolyon III un yabanci askeri mudahaleler yoluyla siyasi destek kazanma girisimlerini tanimlamak icin de kullanilmistir Emperyalizm CagiAfrika birden fazla Avrupa imparatorlugu altinda somurgelere bolundu 1913 civari Belcika Almanya Ispanya Fransa Birlesik Krallik Italya Portekiz 1700 lerin sonlarinda baslayan boyunca buyuyen endustriyel ekonomilere sahip Avrupa ulkeleri dunyanin diger bolgelerini somurgelestirdi etkiledi ve ilhak etti 19 uncu yuzyildaki Afrika Talani bu surecin bir ornegidir Afrika Belcika Almanya Ispanya Fransa Birlesik Krallik Italya ve Portekiz dahil olmak uzere cesitli Avrupa imparatorluklari tarafindan kontrol edilen kolonilere bolundu Tarihciler Gallagher ve Robinson emperyalizm kavraminin bir hukumetin bir koloni uzerinde mutlaka resmi yasal kontrole sahip olmasini gerektirmedigini bunun yerine bagimsiz alanlarin gayri resmi kontrolunun daha onemli oldugunu savunmustur Buyuk Britanya Hollanda ve Fransa gibi bircok emperyal guc kaynak uretimi ve ticaret acisindan somurgelerinden buyuk kazanc saglarken Almanya Italya ve Amerika Birlesik Devletleri gibi digerleri bu kadar fayda gormemistir Emperyalizm tarafindan beslenen birbirine bagli kuresel ekonomi Birinci Dunya Savasi na kadar onemli bir buyume kaydetti ve emperyal gucleri zengin ve mureffeh hale getirdi Ancak 19 ve 20 yuzyillarda emperyalizmin odak noktasi Afrika ve Asya gibi yerlerin somurgelestirilmesinde goruldugu gibi ekonomik kazanctan siyasi ve askeri kontrole kaymistir Somurulen halklarin ve kaynaklarin somurulmesi ve kotu muamele gormesi de dahil olmak uzere emperyalizmin olumsuz etkileri de daha belirgin hale geldi Emperyalizm ile ilgili konularOryantalizm ve hayali cografya Hem bolgesel hem de kulturel emperyal kontrol emperyalistlerin farkli mekan ve toplumlara iliskin kendi anlayis ve yorumlariyla mesrulastirilir olarak bilinen bu durum genellikle bu alanlardaki toplumlarin gercekligini basitlestiren ve yanlis temsil eden ozcu soylemleri icerir Edward Said Oryantalizm adli kitabinda Bati ile Dogu dunyalari arasinda kulturel farklilik ve psikolojik mesafe yaratmanin bir yolu olarak Bati nin Dogu dunyasinin hayali bir cografyasi olan Dogu kavramini nasil gelistirdigini tartismaktadir Bu kulturel farklilasma Dogu yu rasyonel ve ilerici Bati ya kiyasla irrasyonel ve geri kalmis olarak tasvir eden erken donem Sarkiyat calismalarinda acikca goruluyordu Dogu nun bu olumsuz tasviri Bati nin benlik duygusunu artirmaya hizmet etmis ve Dogu nun Bati tarafindan duzenlenmesine ve kontrol edilmesine olanak saglamistir Esasen Oryantalizm erken donem Bati emperyalizminin ve beyaz olmayan halklarin sosyal kulturel siyasi ve ekonomik kontrolunun ideolojik gerekcesi olarak hizmet etmistir Kulturel emperyalizm Kulturel emperyalizm fikri bir grubun baskin kulturunun baska bir kulturun inanclari degerleri ve toplumsal normlari uzerinde etkili olmasini icerir Bu muzik televizyon veya film gibi populer medya bicimini alabilir ve alt kulturdeki insanlarin bu medya bicimlerinde tasvir edilen yabanci kulturu taklit etmek istemelerine yol acabilir Ornegin Amerikan pembe dizisi Dallas Soguk Savas sirasinda zengin Amerikan yasam tarzlarini tasvir ederek Romanya toplumu uzerinde etkili olmustur ve daha yakin zamanda Guney Kore dizileri kacakcilik yoluyla Kuzey Kore toplumu uzerinde onemli bir etkiye sahip olmustur Hukumetler yabanci medyaya erisimi kisitlayarak ya da internet ve uydu antenlerini duzenleyerek bu tur kulturel etkileri kontrol etmeye calisabilir Kulturun bir guc bicimi olarak kullanilmasi yeni bir kavram degildir Roma imparatorlugu bunu yerel seckinleri Roma kulturu ve yasam tarzina maruz birakarak onlarin isbirligini kazanmak amaciyla kullanmistir GerekcelendirmeArkada Mancu cubbesi icinde sok olmus bir mandarin Kralice Victoria Britanya Imparatorlugu Wilhelm II Alman Imparatorlugu Nicholas II Rus Imparatorlugu Marianne Fransiz Ucuncu Cumhuriyeti ve uzerinde Chine Fransizca Cin yazan bir kral pastasini bicaklayan bir samuray Japon Imparatorlugu Yeni Emperyalizm ve Cin uzerindeki etkilerinin bir tasviri Emperyalizm genellikle belirli irklarin ustun oldugu ve asagi irklari medenilestirme gorevi oldugu inanci gibi gorunuste rasyonel gerekcelerle hakli gosterilmistir Sosyal Darwinizm olarak bilinen bu inanc emperyal guclerin eylemlerini desteklemek icin kullanilmistir Cografi toplumlar ve siyasi cografyacilar da emperyalizmin desteklenmesinde rol oynamis bazilari genislemenin bir devletin hayatta kalmasi icin gerekli oldugunu savunurken digerleri belirli ulkelerin emperyal genislemesini desteklemistir Teknoloji ve ekonomik verimlilik de emperyalizmin nedenleri olarak gosterilmis yeni teknolojilerin ve altyapinin getirilmesi genellikle emperyalizme maruz kalan bolgelerin iyilestirilmesi olarak gorulmustur Belirli ortamlarin rehberlige ihtiyac duyan uygar olmayan insanlar yarattigini savunan cevresel determinizm kavrami da emperyalizmi hakli cikarmak icin kullanilmistir Bazi durumlarda emperyalizmin ilkeleri Terra nullius fikrine ya da belirli bolgelerin isgal edilmemis ve dolayisiyla kolonizasyona acik oldugu inancina dayaniyordu Vikisozluk te emperyalizm ile ilgili tanim bulabilirsiniz CesitleriCesitli kaynaklar emperyalizmi asagidaki sekilde tanimlar Bir ulkenin topraklarini genisletmesi Bir ulusun veya toplumun baska bir ulusu veya toplumu vergiye baglamasi Bir ulusun veya toplumun baska bir ulus veya toplumun topraklarindaki kaynaklarindan yararlanmasi Bir ulkenin veya toplumun baska bir bolgeye kendi kulturunu yaymasi ve oranin halkini kole olarak kullanmasiTarihsel evrelerCollier s Encyclopedia emperyalizm tarihini uc buyuk evreye ayirmaktadir Birincisi 16 yuzyila kadar devam eden ve imparatorluklarin genislemesi ile ilgili olan evredir ikincisi cografi kesiflerle baslayip 19 yuzyila kadar devam eden emperyalizmdir eski emperyalizm olarak adlandirilmaktadir ucuncusu yeni emperyalizmdir ve yaklasik 1880 lerde baslamis ve somurgelere yeniden buyuk ilgi duyulmasina Asya ve Afrika nin paylasilmasina yol acmistir Kuramsal yaklasimlarMuhafazakar kuram Benjamin Disraeli 1870 li yillarda Birlesik Krallik ta Basbakan Benjamin Disraeli nin somurge imparatorlugunu guclendirme ve genisletme politikalarini tanimlamak icin emperyalizm kavramina basvurulmustur Boylece emperyalizm somurgecilikle es anlamda kullanilmaya baslanmistir Bu yaklasima gore emperyalizm gelismis ulkelerde mevcut durumun muhafaza edilmesi icin bir gereklilik ve hak olarak gorulur Marksist kuram 1900 lerle birlikte Vladimir Ilyic Lenin ve Nikolai Bukharin basit somurgecilik yerine ekonomik nufuzun daha karmasik sekillerine dikkat cekmisler pazarlarin arz kaynaklarinin ve yatirim yollarinin hakimiyet altina alinmasi ile ilgilenmislerdir Bu kuramda en cok basvurulan kaynak Lenin in Emperyalizm Kapitalizmin En Yuksek Asamasi adli eseridir emperyalizmi uluslararasi is bolumunde ticarette ve sermaye hareketinde belirli iliskileri vurgulayan ekonomik bir fenomen olarak Richard D Wolff bir ekonominin diger ekonomi uzerinde uyguladigi kontrol araclari agi olarak Vladimir Lenin kapitalizmin tekelci asamasi olarak Lenin i takip ederek dunya ekonomisinin gelisiminin bir basamagi olarak ve ise kapitalizmin uluslararasilasmasi olarak tanimlamaktadirlar Mao Zedong a gore emperyalizm guclu gorunen fakat aslinda gorundugu kadar guclu olmayan bir sistemdir Kagittan kaplan olarak tanimladigi emperyalizm kolayca ezilebilir Toplumsal psikolojik kuram Joseph Alois Schumpeter genis bir yorumla emperyalizmin kapitalizmden once var oldugunu ve kapitalizm ve emperyalizm arasinda bir iliskinin bulunmadigini savunmustur Bu yaklasima gore savunma gereksiniminin bir gerekliligi olan savasci sinifin varligini surdurebilmesinin bir sonucu olarak emperyalizm ortaya cikar a gore emperyalizm ekonomik yonden az gelismis ulkelerin gelismis olanlara tabi olmasini saglayan ekonomik siyasal ve askeri iliskileri niteler Emperyalizm dunya ekonomisindeki esitsiz iliskiler sistemini tanimlayan en uygun kelimedir Liberal kuram Bu alt basligin gelistirilmesi gerekiyor Diger yaklasimlar Emperyalizmin siyasal boyutunu vurgulayan yazarlar farkli tanimlamalarda bulunurlar emperyalizmi bir ulusun dogal sinirlarinin otesindeki nufusu kendi siyasal yonetimi altina almak amaciyla bu sinirlarin otesinde bir imparatorluk kurma sureci olarak tanimlar Diger yazarlar ise emperyalizm terimini askeri veya diplomatik baski ve ekonomik nufuz gibi dolayli mekanizmalari da dikkate alarak genisletmektedirler ornegin ve emperyalizmi egemenligin veya kontrolun dolayli veya dolaysiz sekilde genisletilmesi olarak tanimlarlar KaynakcaBagce H Emre Emperyalizm Kuramlari ve Amerikan Kamu Diplomasisi Istanbul Universitesi Siyasal Bilgiler Fakultesi Dergisi sayi 28 Mart 2003 ss 63 79 Collier s Encyclopedia 1961 Encyclopedia International 1971 Encyclopedia Britannica 1971 Arsivlenmis kopya 28 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2020 Emperyalizm International Encyclopedia of the Social Sciences 2 baski Charlton T Lewis An Elementary Latin Dictionary imperium inp www perseus tufts edu 15 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Aralik 2022 Knorr Klaus 1952 Schumpeter Joseph A Arendt Hannah Ed Theories of Imperialism World Politics 4 3 402 431 doi 10 2307 2009130 ISSN 0043 8871 13 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Aralik 2022 Afzal Khan Fawzia Said Edward 1994 Culture and Imperialism World Literature Today 68 1 229 doi 10 2307 40150113 ISSN 0196 3570 Robinson Ronald Gallagher John Denny Alice Louis WM Roger 1961 Africa and the Victorians I B Tauris ISBN 978 1 78076 856 4 Dispossession deprivation and development essays for Utsa Patnaik First edition Utsa Patnaik Arindam Banerjee C P Chandrasekhar New Delhi 2018 ISBN 978 81 937329 1 5 OCLC 1099539538 Oron J Hale lt italic gt The Great Illusion 1900 1914 lt italic gt The Rise of Modern Europe A Survey of European History in Its Political Economic and Cultural Aspects from the End of the Middle Ages to the Present New York Harper and Row 1971 Pp xv 361 8 95 The American Historical Review Haziran 1972 doi 10 1086 ahr 77 3 780 ISSN 1937 5239 Fieldhouse D K 1961 Imperialism An Historiographical Revision The Economic History Review 14 2 187 doi 10 2307 2593218 ISSN 0013 0117 HAY IAIN Subat 2013 Key Thinkers on Space and Place 2nd Edition edited by PhilHubbard and RobKitchin eds Sage London UK 2011 xv 510 pp ISBN 978 1 84920 102 5 paperback Stg 30 99 Geographical Research 51 1 106 107 doi 10 1111 j 1745 5871 2013 00756 x ISSN 1745 5863 a b Gran Peter Said Edward Temmuz 1980 Orientalism Journal of the American Oriental Society 100 3 328 doi 10 2307 601814 ISSN 0003 0279 International Encyclopedia of the Social Sciences 2nd edition Reference Reviews 22 7 17 19 19 Eylul 2008 doi 10 1108 09504120810905060 ISSN 0950 4125 Gallaher Carolyn Dahlman Carl Gilmartin Mary Mountz Alison Shirlow Peter 2009 Key Concepts in Political Geography 1 Oliver s Yard 55 City Road London EC1Y 1SP United Kingdom SAGE Publications Ltd ISBN 978 1 4129 4672 8 Colilli Paul Ocak 1981 Bernardo Aldo S and Rigo Mignani Ritratto Dell Italia 2nd Ed Lexington Massachusetts and Toronto D C Heath and Company 1978 The Canadian Modern Language Review 37 2 351 352 doi 10 3138 cmlr 37 2 351 ISSN 0008 4506 16 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Aralik 2022 Kagittan Kaplan Papermoon ve Mao ile Kruscof 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde 30 Mayis 2016 Erisim tarihi 7 Agustos 2016 Ayrica bakinizJohn Hobson ekonomist Somurgecilik Hegemonya Emperyalizm Kapitalizmin En Yuksek Asamasi Lenin in 1917 tarihli kitabi Imparatorluklar listesi En buyuk imparatorluklar listesi Postkolonyalizm Afrika Talani 19 yuzyilin sonlarinda