Brezilya Kızılderilileri Port índios do Brasil índios brasileiros ya da Brezilya yerlileri povos indígenas no Brasi

Brezilya Kızılderilileri (Port. índios do Brasil, índios brasileiros) ya da Brezilya yerlileri (povos indígenas no Brasil, povos indígenas do Brasil, povos indígenas brasileiros), Brezilya'da yaşayan ile kültür grubundan Kızılderili halkları. Brezilya Kızılderililerinden (Funai) adlı hükûmet kuruluşu sorumludur.Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística tarafından 2010 yılında yapılan son sayıma göre nüfusları 817.000 kişidir.

Brezilya Kızılderilileri
(*Povos indígenas no Brasil*
*índios do Brasil*)
Önemli nüfusa sahip bölgeler



Diller
274 yerel dil, Portekizce (Brezilya Portekizcesi)
Din
Hristiyanlık (% 61.1 Roma Katolik, % 19.5 Protestan), yerel inançlar

16. yüzyılda Brezilya kıyılarındaki kabileler (Tupi-Guarani dillerini konuşanlar) ve (Tupí olmayanlar, özellikle konuşanlar) biçiminde kaydedilmiştir

Avrupalılarla temas ilk kez 1500 nisanında Portekizli kâşiflerce olmuştur. 16. yüzyılda Brezilya kıyılarındaki kabileler (Tupi-Guarani dillerini konuşanlar) ve (Tupí olmayanlar, özellikle konuşanlar) olarak iki ana grupta kaydedilmiştir. 16. yüzyılda Avrupalılarla temas zamanından itibaren bugünkü Brezilya sınırları içinde yaşayan 2.000 kabile kaydedilmiştir ve bu kabilelerden birçoğu sömürge döneminde bağışıklık sistemine yabancı olan hastalıklardan ölmüş, köleleştirilmiş ya da Brezilya toplumu tarafından asimile edilmiştir. 18 Ocak 2007 tarihindeki Funai verilerine göre izole yaşayan ve henüz Beyazlarla temas kurmamış 67 kabile tespit edilmiştir.

Sayıları 672 olan ve (Yerli Toprakları) olarak adlandırılan kendi bölgeleri madencilik şirketlerince sık sık yasadışı olarak işgallere maruz kalmaktadır. Brezilya Kızılderililerine ait yasal yer (parques e terras indigenas) sayısı 625 tir ve bunlar Brezilya'nın % 12,33 kısmına denk gelir.

Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística tarafından yapılan 2000 sayımına göre en yüksek Kızılderili nüfusu barındıran ilk on belediye:

1) (AM) – % 76,31
2) Uiramutã (RR) – % 74,41
3) (RR) – % 57,21
4) Santa Rosa do Purus (AC) – % 48,29
5) (SC) – % 47,87
6) (PB) – % 47,70
7) Pacaraima (RR) – % 47,36
8) (RS) – % 40,73
9) (MG) – % 40,21
10) (MS) – % 39,24

Devlet başkanı Getúlio Vargas tarafından 1943 yılında bir kanun hükmünde kararname ile 19 Nisan günü (Dia do Índio) olarak kutlanmaya başlamıştır ve bu gün daha çok okullarda yerliler gibi giyinerek kutlanmaktadır.

Halklar

Adı	Diğer adları	Aile / Dil	Yer	Nüfus sayım / tahmin	Yıl
	, , , , , ,		Roraima	180	2005
	,
			Roraima	77	2001
		bilinmiyor	Roraima	6	2005
	, , , , ,		Amazonas	500	2000
	,	Tupi–Guarani	Pará	192	2001
	,	Tupi–Guarani	Rondônia	115	2010

		Tupi–Guarani *	Pará	132	2000
			Pará	415	1998
			Mato Grosso	192	2001
	,		Tocantins	1262	2003
		Portekizce	Acre (eyalet)	?
			Amazonas	2779
			Minas Gerais	?
			Amazonas	328
	,		Pará	195
	,		Acre (eyalet)	332	2004
			Mato Grosso	150
		Tupi-Guarani	Pará	398	2010
		* Portekizce	Rondônia	33	2010
		Tupi dilleri * **	Rondônia	58
	,		Acre (eyalet) ve Peru	1018 (AC), 97,477 (Peru)	2010, 2007
	,	Tupi–Guarani	Pará	466	2010
		Tupi–Guarani	Pará	154	2010
			Roraima
		Portekizce	Pernambuco	2743
	, ,	Tupi–Guarani	in Tocantins ve Northern Goiás	16
		Tupi–Guarani	Maranhão	280
	, , , ,	, , Portuguese	Mato Grosso	195	2011
	, ,	Karíb	Mato Grosso	950
			Amazonas	100
	, , ,		Amazonas, Kolombiya ve Venezuela	5141 (6790) (3236)
	,		Amazonas ve Kolombiya	39 (296)
		,	Amazonas ve Kolombiya	61 (939)
			Amazonas ve Venezuela	2790 (1210)
	,		Mato Grosso	1024
	,	Je	Maranhão	2722	2010
		, Samuko *	Mato Grosso do Sul ve Paraguay	40, 1515	1994, 2002
			Mato Grosso ve Bolivya	2000 (40000)
Cinta Larga		Tupi dilleri * **Cinta Larga	Rondônia ve Mato Grosso	1300
			Amazonas	736
			Amazonas ve Kolombiya	1531 (2036)
		*	Amazonas	100
	,		Mato Grosso	566	(2010)
		?	Pará	12
		Yatê	Pernambuco	2930
	,	creoula	Amapá ve Fransız Guyanası	28	2000
		Kheuol ve Creole dili, patois	Amapá	1764
		Tupi dilleri *	Rondônia	436
			Pará	338
	Gavião Pykopjê		Maranhão	250
		Tupi–Guarani	Maranhão	13100
Guaraniler	(subgroups: , / ve )	Tupi–Guarani	Arjantin, Bolivya, Paraguay, Uruguay, Brezilya (RS/SC/PR, SP/RJ/MS)	34000 (Brezilya)
			Mato Grosso do Sul	372
		Maku	Amazonas ve Kolombiya	1500	1997
		?	Pará ve Roraima	?
		Karib	Mato Grosso	319
		Karíb	Roraima, Guyana ve Venezuela	675 (4000) (728)
			Mato Grosso	326
		,	Rondônia	123
		*Arawá	Amazonas, Acre (eyalet)	800
			Amazonas	160
		* *Javaé dialect	Tocantins	919
		Portekizce	Ceará	220

		Tupi–Guarani	Amazonas	50
		Portekizce	Alagoas	1500
	Yuma or Kagwahiva	Tupi–Guarani Subgroup VI *Juma dili	Amazonas	7
		Tupi–Guarani	Maranhão	800
		Guaikuru	Mato Grosso do Sul	1592
		Tupi–Guarani	Mato Grosso ve Pará	1000
		Portekizce	Bahia	1270
			SP/PR/SC/RS	25000
		Portekizce	Amazonas	224
	Kalabaças	?	Ceará	?
	Kalankós	?	Alagoas	230
	Kalapalos	Karíb	Mato Grosso	417
		Tupi–Guarani	Mato Grosso	355
	Kambas	?	Mato Grosso do Sul	?
	Kambebas	Tupi–Guarani	Amazonas	156
	Kambiwás	Portekizce	Pernambuco	1578
	Kanamaris	Katukina	Amazonas	1327
	Kanela Apaniekra		Maranhão	458
	Kanela Rankokamekra		Maranhão	1337
	Kanindés	Portekizce	Ceará	?
		Tupi dilleri * **	Rondônia	95
		Portekizce	Bahia	353
		Portekizce	Pernambuco	422
	Iny,	* ** or Ynã	Mato Grosso, Tocantins ve Pará	2500
			Amazonas ve Kolombiya	42 (412)
		Portekizce	Alagoas	796
		Tupi–Guarani	Rondônia	21
	Karipunas-do-amapá	Creoulo Francês	Amapá	1708
		Portekizce	Ceará	?
	Kariris-xocós	Portekizce	Alagoas	1500
			Rondônia	230	2010
		Ramarama	Rondônia	184
		Portekizce	Alagoas	?
		Katukina	Amazonas	289
			Acre ve Amazonas	318
		Karib	Pará	69
			Amazonas ve Rondônia	269
			Acre ve Peru	3964 (1400)
		Portekizce	Minas Gerais	?
	(altgrupları: Gorotire, A'ukre, Kikretun, Mekrãnoti, Kuben-Kran-Ken, Kokraimoro, Metuktire, Xikrin ve Kararaô)		Mato Grosso ve Pará	7096
		Portekizce	Bahia	1401
	Kocamas	Tupi–Guarani	Amazonas, Peru ve Kolombiya	622 (10705) (236)
			Amazonas	250
		West Timbira	Tocantins	1900
	,		Minas Gerais	150
			Maranhão	620
			Amazonas ve Kolombiya	287 (4238)
		Karib	Mato Grosso	450
	, ,		Upper Rio São Miguel, Rondônia	27
	, ,		Acre (eyalet), Amazonas ve Peru	5,975
	Kulinas-pano		Amazonas	20
			Amazonas ve Kolombiya	1115 (?)
	Kuruayas	Munduruku	Pará	115
		Kwazá	Rondônia	25
	, , ve .		Acre (eyalet), Bolivya ve Peru	1042
		Tupari	Rondônia	267
			Amazonas ve Kolombiya	168 (528)
		Karib	Roraima ve Guyana	16500 (7500)
			Amazonas	1043
		Karib	Mato Grosso	119
		*	Amazonas	239
			Amazonas ve Peru	829 (1000)
			Minas Gerais	802
			Mato Grosso	254	2011
				87	2007
			Mato Grosso	78
		Bora	Amazonas ve Kolombiya	613 (445)
			Amazonas	95
	Munduruku	Munduruku	Pará	7500
		Mura	Amazonas	5540
			Amazonas	300
		Karib	Mato Grosso	105
	, (subgroups Nambikwara do Campo, Nambikwara do Norte, Nambikwara do Sul)	Nambikwara	Mato Grosso ve Rondônia	1145
		Karib	Mato Grosso	78
		Portekizce	Acre (eyalet)	458
			Acre (eyalet)	458
		Ofaié	Mato Grosso do Sul	56
		Madeira dilleri *	Rondônia	50
		Tupi dilleri *	Rondônia	920
	, , ,	Madeira dilleri *	Rondônia	1930
			Amapá ve Fransız Guyanası	1293	2010
		(Krenhakarore) Jê	Mato Grosso ve Pará	202
		Portekizce	Bahia	1500
		Portekizce	Pernambuco	4146
		Portekizce	Bahia	84
		Tupi–Guarani	Pará	800
			Mato Grosso	1293
		Tupi–Guarani	Amazonas	156
		Karib	Roraima ve	50 (5500)
		Portekizce	Bahia	2790
		Arawá	Amazonas	870
		Portekizce	Pernambuco	?
	,	Mura	Amazonas	360
			Amazonas ve Kolombiya	1004 (400)
		Portekizce	Ceará	871
	,	ve Portekizce	Paraíba	7575
	Poyanawas		Acre (eyalet)	403
		* **	Mato Grosso	909
			Rondônia	66
			Amazonas ve Pará	7134
			Acre (eyalet)	178
	,		Amazonas ve Kolombiya	17 (665)
	,	Tupi–Guarani	Rondônia	1,172	2010
	, ,	Tupi–Guarani	Pará	330	2010
	Suyás		Mato Grosso	334
		Portekizce	Ceará	?
	Tapayuna		Mato Grosso	58
		Portekizce	Ceará	2491
		Tupi–Guarani	Mato Grosso	438
		Portekizce	Goiás	235
			Amazonas ve Kolombiya	1914 (205)
		?	Roraima ve Venezuela	532 (21,000)
		Tupi–Guarani	Pará ve Maranhão	820
		Tupi–Guarani Subgroup VI *Tenharim dili	Amazonas	585
			Mato Grosso do Sul	15795
Tikuna	Tikuna		Amazonas, Peru ve Kolombiya	32,613 (4200) (4535)
		Portekizce	Alagoas	350
	(subgroups: Tsikuyana e Kah'yana)	Karíb	Pará ve Surinam	735 (376)
		Madeira dilleri *Torá dili	Amazonas	51
		Portekizce	Ceará	5000
		Portekizce	Pernambuco	1333
	,		Mato Grosso	97	2011
		Katukina	Amazonas	100
			Amazonas ve Kolombiya	4604 (6330)
		Portekizce	Bahia	900
		Tupari	Rondônia	338
Tupinambá		Portekizce	Bahia	?
		Portekizce	Espírito Santo	1386
	Turiwara	Tupi–Guarani	Pará	60
		Portekizce	Bahia ve Pernambuco	1630
	Tuyuka		Amazonas ve Kolombiya	593 (570)
		Bororo	Mato Grosso	124
	(subgroups: Karafawyana, Xereu, Katuena ve Mawayana)	Karib	Roraima, Amazonas, Pará ve	2020 (130)
		Karib	Roraima ve Amazonas	931
		Wajãpi, da família Tupi–Guarani	Amapá ve Fransız Guyanası	525 (412)
			Amazonas ve Kolombiya	447 (1113)
			Roraima ve	6500 (4000)
			Amazonas ve Venezuela	491 (409)
	,	Portekizce	Alagoas	1447
			Mato Grosso	321
		Karib	Pará, Surinam ve Fransız Guyanası	415 (400) (800)
			Amazonas, Kolombiya ve Peru	(5,939) (2775)

			Minas Gerais	6000
	, , or	* dialect	Tocantins	185
			Mato Grosso	9602
			Tocantins	1814
		Tupi–Guarani	Paraná	8
		Kayapó,	Pará	1,052
			Pará	595
			Santa Catarina	757
		Portekizce	Sergipe	250
		Portekizce	Pernambuco	6363
		Portekizce	Alagoas	1820
			Acre, Brazil, Peru ve Bolivya	618 (324) (630)
	(subgroups , ve )		Roraima, Amazonas ve Venezuela	11700 (15193)
			Mato Grosso	208
			Acre (eyalet)	450
	, ,	Karib	Roraima ve Venezuela	426 (3632)
	, ,		Pará ve Mato Grosso	278
		Maku	Amazonas ve	?
		Tupi–Guarani	Pará	152
		Tupi dilleri *	Mato Grosso	414
			Amazonas	143

Kaynakça

^ Study Panorama of religions 6 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Fundação Getúlio Vargas, 2003 (Portekizce)
^ "FUNAI - National Indian Foundation (Brazil), Survival International". 19 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2013.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Pop isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
^ "Indigenous Lands > Introduction > About Lands". Povos Indígenas no Brasil. Instituo Socioambiental (ISA). 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2011.
^ Sabbatini, Renato M.E. (2005). Aboriginal Telehealth in Brazil 6 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^ . 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2013.
^ "Amahuaca." Ethnologue. Retrieved 16 Feb 2012.
^ "Enawenê-nawê: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 28 Mart 2012
^ "Kulina." Ethnologue. Retrieved 19 Feb 2012.
^ "Manchineri: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 20 Feb 2012.
^ "Mehinako: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 14 Mart 2012
^ "Paiter: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 5 Nisan 2012
^ "Suruí: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 5 Nisan 2012
^ "Tenharim dili code: pah". Erişim tarihi: 11 Aralık 2010.
^ "Trumai: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 24 Feb 2012.

Dış bağlantılar

Fundação Nacional do Índio (Funai) 18 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Indigenous Peoples in Brazil. Instituto Socioambiental 16 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[FGV-1] Study Panorama of religions 6 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Fundação Getúlio Vargas, 2003 (Portekizce)

[2] "FUNAI - National Indian Foundation (Brazil), Survival International". 19 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2013.

[Pop-3] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Pop isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

[ISA_Intro-4] "Indigenous Lands > Introduction > About Lands". Povos Indígenas no Brasil. Instituo Socioambiental (ISA). 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2011.

[5] Sabbatini, Renato M.E. (2005). Aboriginal Telehealth in Brazil 6 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[6] . 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2013.

[7] "Amahuaca." Ethnologue. Retrieved 16 Feb 2012.

[8] "Enawenê-nawê: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 28 Mart 2012

[9] "Kulina." Ethnologue. Retrieved 19 Feb 2012.

[10] "Manchineri: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 20 Feb 2012.

[11] "Mehinako: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 14 Mart 2012

[12] "Paiter: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 5 Nisan 2012

[13] "Suruí: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Instituto Socioambiental: Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 5 Nisan 2012

[url:pah-14] "Tenharim dili code: pah". Erişim tarihi: 11 Aralık 2010.

[15] "Trumai: Introduction." 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Povos Indígenas no Brasil. Retrieved 24 Feb 2012.