Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mayıs 2017) () |
Bu madde, uygun değildir. (Aralık 2017) |
Postmodern roman, bir anlamda söylemsel olarak mimaride başlayıp gelişen, kurumsal, kuramsal ve düşünsel alanlarda hızla yayılan ve 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren edebiyat dünyasında da kendisini gösteren postmodernizmin ürünüdür. Edebiyat yapıtlarında özellikle romanlarda görülen postmodern eğilim, genel postmodernizmin söylemsel ve düşünsel yönelimlerinden doğrudan etkilenir ve o söylemsel yapının özelliklerini barındırır.
Postmodern romanın kökleri
Bu roman türünde yazar, dış dünyayı birebir yansıtmaktan özellikle kaçınır. Postmodern romanın kökleri incelenmek istediğinde bu köklerin sanıldığından çok daha eskilere uzandığı görülür. Bunların belli başlıcaları şöyle zikredilebilir.
Postmodern romanın kökleri, öncelikle postmodern durumun ve postmodern düşüncenin ortaya çıkmasından çok daha eskilere gider. Daha klasik roman olarak adlandırılan roman geleneği içinde bile postmodern romana ait ögelerin görülmesi söz konusudur. Hatta roman türünün öncü metinlerinde postmodern romanın özellikleri olarak kabul edilen girişimler görülür.Jale Parla, Don Kişot’un bir anlatı türü olarak romanın öncüsü olduğu kadar, üst-kurmaca, temsilin sorunsallaştırılması, parodi, ironi ögelerini de barındırdığını, bu bakımdan Miguel de Cervantes’in ve kitabının modernitenin öncü yazarlarından ve yapıtlarından olduğu kadar postmodernizmin de habercisi olduğunu belirtir.
Bir başka köken, geç dönem modernist romanlarda görülür. Postmodern romana ait olduğu kabul edilen ögelerin çoğunun bizzat modernist roman içinde ortaya çıkması söz konusudur. Meselâ, Thomas Mann, Robert Musil, James Joyce, Virginia Woolf, Samuel Beckett gibi yazarlar, hem işledikleri konular hem de işleyiş biçimlerindeki yenilikleriyle postmodern romanın köklerinde yer alırlar.Ancak modernist romancılar, belirli bir ölçüde sanatçı olan okurları hedeflemelerine rağmen, postmodern yazarlar bir anlamda metnin okumalarını çoğaltırlar. Modernist roman okurun belirli bir yoruma ulaşmasını zorlaştırmak için elinden geleni yaparken, postmodernist roman, belirli bir evrensel yoruma yol açabilecek anlam bütünlüklerine kuşkulu bakışı dolayısıyla anlamın sürekli kaybolduğu ya da ertelendiği metinler olarak üretilir.
Postmodern romanın köklerinden birisi de Beat Kuşağı olarak adlandırılan yazarlara uzanır.Jack Kerouac ve Allen Ginsberg’in bu kuşağın ruhunu yansıtan avangard yapıtları ve William Burroughs'un kitapları, anlatı geleneğinde sürrealizme benzeyen bir eğilim olarak belirginleşir. Macera, coşku ve cinsel fantezilerdeki yoğunluk, sanat-dışılık ve toplumu ve onun taleplerini reddedişteki bireysel radikallik bu kuşağın özellikleri olarak bilinir; yazınsal alanda da tam bu şekilde bir içerik ve söylem yapısı kullanmışlardır. Postmodern romanlarda bu tür etkileri görmek mümkündür.
Kendi yapıtlarını başka yapıtların bir parçası olarak tanımlayan Fransız yazar Georges Perec postmodern romanın köklerinde bulunan yazarlardan biri olarak değerlendirilebilir. Perec'in neredeyse konularından daha çok kitaplarının teknik yönleri ilginçlikler barındırır. Postmodern romanlarda görülen zevk ya da okumanın amacı ve gerekçesi olarak zevk ögesini Perec'in metinlerinde görürüz. Onun lipogramlara dayanan metinleri bir ilginçlik örneğidir. adlı romanını Perec hiç "e" harfi kullanmaksızın yazmıştır.
Jorge Luis Borges ise, postmodern romancılar arasında değilse bile köklerinde tartışmasız bir şekilde yer alır. Üst-anlatı, parodi, anlamın sorunsallaştırılması, çoğulluk ögeleri Borges’in hemen bütün metinlerinde görülen özelliklerdir. Bunun yanında, gerçek/gerçek-dışı onun metinlerinde sürekli birbirine geçiştirilir, gerçeklik sürekli olarak yeniden yorumlanabilir şekilde kurgulanır. Fantezi Borges anlatılarının vazgeçilmez ögelerinden biridir.
Genel özellikleri
Postmodern roman denilince ilk akla gelen dil oyunları düşüncesidir. Dilin gerçekliği temsil eden değil kuran bir yapı olduğu önermesinden hareket ederler. Postmodern romancılar, bu anlamda postmodern teorinin temsili sorunsallaştırma girişimini üstlenirler ve gerçekliği temsil etmekten ziyade anlam çoğulluğunu hedeflerler. Çünkü dil, postmodern anlayışa göre bir gerçekliği temsil etmez, belirli bir anlamda aksine gerçekliği kurar. Postmodern roman, tam da dile dair bu bilgi ile üretilen anlatıları işaret eder.
Çoğu postmodern romancıda, hem anlatıcının (yazar'ın) hem anlatının sürekli devrede olması, metin içinde birçok anlatıcı sese imkân verilmesi, anlatı içinde anlatıların iç içe geçmesi ya da anlatı içinde başka bir anlatının/ya da anlatıların izinin sürülmesi türünde ögeler görülür. Bu romanlarda yazarın geleneksel statüsünü kaybettiği ya da en azından bu statüsünün sorunsallaştırıldığı görülür. Temsilin yanı sıra yazarın konumu da sorunsallaştırılır. Bu noktada, "anlamı üreten okurdur" düşüncesi belirginlik kazanır. Bu önerme tamamen ona ait olmasa bile büyük ölçüde postmodern roman anlayışının düsturlarından biridir.
Öte yandan, romanlar, kendilerinden önceki anlatıların seslerini yankılarlar.Bu anlamda, postmodern roman, edebi anlatıların ya da daha doğrusu tüm edebiyat geleneğinin bir parodisi olarak belirir. Kristeva’nin deyişiyle bu durum, edebi metnin, metinlerarası bir göndermeler mozaği içinde oluştuğu anlamına gelir. Bu nedenledir ki, postmodern roman, tek doğrultulu, kapalı, kapanabilir tek bir anlam katmanına sahip anlatı türlerinden farklılaşmanın bir ürünüdür.
Postmodern roman, klasik romandaki gibi üzerine kurulu bir anlatı değildir.Olay örgüsünden daha çok olayın ya da olayların ön plana çıkması söz konusudur. Postmodern roman modernist romandaki gibi zor da olsa ulaşılabilir olan anlam bütünlüklerine sahip bir anlatı değildir. Postyapısalcı felsefenin dil dolayımında ulaştığı kuramsal sonuçlar, postmodern romanın perspektifini doğrudan belirlemektedir.Buna göre, metin, anlamın tamamlanıp bitirildiği ve tüketildiği bir yer değil, aksine hiçbir zaman tamama erişilemeyen, her okumada yeniden değerlendirilmeye açık bir uğraktır; çünkü ardında ya da daha doğrusu yapısında asla bir yere indirgenemeyecek olan uçsuz bucaksız bir işaretler sistemi olan dil vardır.
Jale Parla, postmodern romanda okur-yazar-metin ilişkisini şu şekilde belirtmektedir: "hiçbir metin tamamlanmış bir bütün değildir.Bu da okur ve yazarı yeni bir konumda düşünmemizi gerektirir. Okur ve yazar dil denizinde sözcüklerin anlamlarının dalgalar gibi birbirini izlediği bir devinim içinde yüzerken, metinler, benlikler, kimlikler ve yorumlar da yeni göstergelere dönüşürler....bu epistemolojiye göre, belirleyebileceğimiz yazar, okur, metin yoktur; yalnızca o metin aracılığıyla oluşan söylemler vardır" (Don Kişot'tan Günümüze Roman, s.180)
Postmodern roman anlayışında görülen bazı kavramlar
Postmodern Yazarlar
Dünya çapında tanınan postmodern yazarların en özgün örneği olarak Italo Calvino ( kitabıyla), Umberto Eco (Gülün Adı ve adlı kitaplarıyla), aynı zamanda postyapısalcı felsefenin öncüsü olan, felsefi sorunları edebiyat aracılığıyla işleyen Jacques Derrida (özellikle kitabıyla) ilk başta anılabilir. Ancak postmodern romanın temsilcisi olan yazarların listesi bir hayli kabarıktır. Bunların bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
Ayrıca bakınız
Bağlantılar
- Berna Moran’ın 80 sonrası roman degerlendirmesi 24 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Türk romanında modern ve postmodern eğilimler 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- Don Kişot’tan Günümüze Roman, Jale Parla, İletişim Yayınları.
- Edebiyat Kuramları, Terry Eagleton, .
- Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, Yıldız Ecevit, İletişim Yayınları, İstanbul/2001.
- Postmodern Tarih Kuramı, Serpil Oppermann (Tunç), .
- Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti, Umberto Eco, Çev. Kemal Atakay, Can Yayınları
- Yorum ve Aşırı Yorum, Umberto Eco, Çev. Kemal Atakay Can Yayınları.
- Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, Berna Moran, İletişim Yayınları.
- Roman ve Postmodern Roman, Emre Bekir Güven, RumeliDE Journal of Language and Literature Studies.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mayis 2017 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Aralik 2017 Postmodern roman bir anlamda soylemsel olarak mimaride baslayip gelisen kurumsal kuramsal ve dusunsel alanlarda hizla yayilan ve 20 yuzyilin ikinci yarisindan itibaren edebiyat dunyasinda da kendisini gosteren postmodernizmin urunudur Edebiyat yapitlarinda ozellikle romanlarda gorulen postmodern egilim genel postmodernizmin soylemsel ve dusunsel yonelimlerinden dogrudan etkilenir ve o soylemsel yapinin ozelliklerini barindirir Postmodern romanin kokleriBu roman turunde yazar dis dunyayi birebir yansitmaktan ozellikle kacinir Postmodern romanin kokleri incelenmek istediginde bu koklerin sanildigindan cok daha eskilere uzandigi gorulur Bunlarin belli baslicalari soyle zikredilebilir Postmodern romanin kokleri oncelikle postmodern durumun ve postmodern dusuncenin ortaya cikmasindan cok daha eskilere gider Daha klasik roman olarak adlandirilan roman gelenegi icinde bile postmodern romana ait ogelerin gorulmesi soz konusudur Hatta roman turunun oncu metinlerinde postmodern romanin ozellikleri olarak kabul edilen girisimler gorulur Jale Parla Don Kisot un bir anlati turu olarak romanin oncusu oldugu kadar ust kurmaca temsilin sorunsallastirilmasi parodi ironi ogelerini de barindirdigini bu bakimdan Miguel de Cervantes in ve kitabinin modernitenin oncu yazarlarindan ve yapitlarindan oldugu kadar postmodernizmin de habercisi oldugunu belirtir Bir baska koken gec donem modernist romanlarda gorulur Postmodern romana ait oldugu kabul edilen ogelerin cogunun bizzat modernist roman icinde ortaya cikmasi soz konusudur Mesela Thomas Mann Robert Musil James Joyce Virginia Woolf Samuel Beckett gibi yazarlar hem isledikleri konular hem de isleyis bicimlerindeki yenilikleriyle postmodern romanin koklerinde yer alirlar Ancak modernist romancilar belirli bir olcude sanatci olan okurlari hedeflemelerine ragmen postmodern yazarlar bir anlamda metnin okumalarini cogaltirlar Modernist roman okurun belirli bir yoruma ulasmasini zorlastirmak icin elinden geleni yaparken postmodernist roman belirli bir evrensel yoruma yol acabilecek anlam butunluklerine kuskulu bakisi dolayisiyla anlamin surekli kayboldugu ya da ertelendigi metinler olarak uretilir Postmodern romanin koklerinden birisi de Beat Kusagi olarak adlandirilan yazarlara uzanir Jack Kerouac ve Allen Ginsberg in bu kusagin ruhunu yansitan avangard yapitlari ve William Burroughs un kitaplari anlati geleneginde surrealizme benzeyen bir egilim olarak belirginlesir Macera cosku ve cinsel fantezilerdeki yogunluk sanat disilik ve toplumu ve onun taleplerini reddedisteki bireysel radikallik bu kusagin ozellikleri olarak bilinir yazinsal alanda da tam bu sekilde bir icerik ve soylem yapisi kullanmislardir Postmodern romanlarda bu tur etkileri gormek mumkundur Kendi yapitlarini baska yapitlarin bir parcasi olarak tanimlayan Fransiz yazar Georges Perec postmodern romanin koklerinde bulunan yazarlardan biri olarak degerlendirilebilir Perec in neredeyse konularindan daha cok kitaplarinin teknik yonleri ilginclikler barindirir Postmodern romanlarda gorulen zevk ya da okumanin amaci ve gerekcesi olarak zevk ogesini Perec in metinlerinde goruruz Onun lipogramlara dayanan metinleri bir ilginclik ornegidir adli romanini Perec hic e harfi kullanmaksizin yazmistir Jorge Luis Borges ise postmodern romancilar arasinda degilse bile koklerinde tartismasiz bir sekilde yer alir Ust anlati parodi anlamin sorunsallastirilmasi cogulluk ogeleri Borges in hemen butun metinlerinde gorulen ozelliklerdir Bunun yaninda gercek gercek disi onun metinlerinde surekli birbirine gecistirilir gerceklik surekli olarak yeniden yorumlanabilir sekilde kurgulanir Fantezi Borges anlatilarinin vazgecilmez ogelerinden biridir Genel ozellikleriPostmodern roman denilince ilk akla gelen dil oyunlari dusuncesidir Dilin gercekligi temsil eden degil kuran bir yapi oldugu onermesinden hareket ederler Postmodern romancilar bu anlamda postmodern teorinin temsili sorunsallastirma girisimini ustlenirler ve gercekligi temsil etmekten ziyade anlam cogullugunu hedeflerler Cunku dil postmodern anlayisa gore bir gercekligi temsil etmez belirli bir anlamda aksine gercekligi kurar Postmodern roman tam da dile dair bu bilgi ile uretilen anlatilari isaret eder Cogu postmodern romancida hem anlaticinin yazar in hem anlatinin surekli devrede olmasi metin icinde bircok anlatici sese imkan verilmesi anlati icinde anlatilarin ic ice gecmesi ya da anlati icinde baska bir anlatinin ya da anlatilarin izinin surulmesi turunde ogeler gorulur Bu romanlarda yazarin geleneksel statusunu kaybettigi ya da en azindan bu statusunun sorunsallastirildigi gorulur Temsilin yani sira yazarin konumu da sorunsallastirilir Bu noktada anlami ureten okurdur dusuncesi belirginlik kazanir Bu onerme tamamen ona ait olmasa bile buyuk olcude postmodern roman anlayisinin dusturlarindan biridir Ote yandan romanlar kendilerinden onceki anlatilarin seslerini yankilarlar Bu anlamda postmodern roman edebi anlatilarin ya da daha dogrusu tum edebiyat geleneginin bir parodisi olarak belirir Kristeva nin deyisiyle bu durum edebi metnin metinlerarasi bir gondermeler mozagi icinde olustugu anlamina gelir Bu nedenledir ki postmodern roman tek dogrultulu kapali kapanabilir tek bir anlam katmanina sahip anlati turlerinden farklilasmanin bir urunudur Postmodern roman klasik romandaki gibi uzerine kurulu bir anlati degildir Olay orgusunden daha cok olayin ya da olaylarin on plana cikmasi soz konusudur Postmodern roman modernist romandaki gibi zor da olsa ulasilabilir olan anlam butunluklerine sahip bir anlati degildir Postyapisalci felsefenin dil dolayiminda ulastigi kuramsal sonuclar postmodern romanin perspektifini dogrudan belirlemektedir Buna gore metin anlamin tamamlanip bitirildigi ve tuketildigi bir yer degil aksine hicbir zaman tamama erisilemeyen her okumada yeniden degerlendirilmeye acik bir ugraktir cunku ardinda ya da daha dogrusu yapisinda asla bir yere indirgenemeyecek olan ucsuz bucaksiz bir isaretler sistemi olan dil vardir Jale Parla postmodern romanda okur yazar metin iliskisini su sekilde belirtmektedir hicbir metin tamamlanmis bir butun degildir Bu da okur ve yazari yeni bir konumda dusunmemizi gerektirir Okur ve yazar dil denizinde sozcuklerin anlamlarinin dalgalar gibi birbirini izledigi bir devinim icinde yuzerken metinler benlikler kimlikler ve yorumlar da yeni gostergelere donusurler bu epistemolojiye gore belirleyebilecegimiz yazar okur metin yoktur yalnizca o metin araciligiyla olusan soylemler vardir Don Kisot tan Gunumuze Roman s 180 Postmodern roman anlayisinda gorulen bazi kavramlarustkurmaca metinlerarasilik ironi parodi pastis kolaj metafor metonimiPostmodern YazarlarDunya capinda taninan postmodern yazarlarin en ozgun ornegi olarak Italo Calvino kitabiyla Umberto Eco Gulun Adi ve adli kitaplariyla ayni zamanda postyapisalci felsefenin oncusu olan felsefi sorunlari edebiyat araciligiyla isleyen Jacques Derrida ozellikle kitabiyla ilk basta anilabilir Ancak postmodern romanin temsilcisi olan yazarlarin listesi bir hayli kabariktir Bunlarin bazilarini soyle siralayabiliriz Paul Auster John Barth Giannina Braschi Roberto Bolano Christian Kracht Dimitris Lyacos Viktor Pelevin Thomas Pynchon Alain Robbe Grillet Salman Rushdie Philippe Sollers Cennet Robert Anton Wilson Milorad PavicAyrica bakinizModernist edebiyat Roman Postmodernizm Edebiyat elestirisiBaglantilarBerna Moran in 80 sonrasi roman degerlendirmesi 24 Eylul 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turk romaninda modern ve postmodern egilimler 26 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde KaynakcaDon Kisot tan Gunumuze Roman Jale Parla Iletisim Yayinlari Edebiyat Kuramlari Terry Eagleton Turk Romaninda Postmodernist Acilimlar Yildiz Ecevit Iletisim Yayinlari Istanbul 2001 Postmodern Tarih Kurami Serpil Oppermann Tunc Anlati Ormanlarinda Alti Gezinti Umberto Eco Cev Kemal Atakay Can Yayinlari Yorum ve Asiri Yorum Umberto Eco Cev Kemal Atakay Can Yayinlari Edebiyat Kuramlari ve Elestiri Berna Moran Iletisim Yayinlari Roman ve Postmodern Roman Emre Bekir Guven RumeliDE Journal of Language and Literature Studies