Astrodinamikte, bir astronomik cismin yörünge eksantrikliği (dış merkezlilik), başka cisim etrafındaki yörüngesinin mükemmel bir daireden ne kadar saptığını belirleyen boyutsuz bir parametredir.
0 değeri dairesel yörünge olup 0 ile 1 arasındaki değerler eliptik bir yörünge çizer, 1 ise parabolik kaçış yörüngesi (veya yakalama yörüngesidir) ve 1'den büyük değerler hiperboldür.
Her Kepler yörüngesi bir konik kesit olduğundan, terim adını konik kesitlerin parametrelerinden alır. Normalde izole edilmiş iki cisim problemi için kullanılır, ancak Galaksi boyunca bir rozet yörüngesini takip eden nesneler için uzantılar da vardır.
Tanım
Ters-kare-yasa kuvvetine sahip iki cisim probleminde, her yörünge bir Kepler yörüngesidir. Bu Kepler yörüngesinin eksantrikliği, şeklini tanımlayan negatif olmayan bir sayıdır.
Eksantriklik aşağıdaki değerleri alabilir:
Dairesel yörünge: e = 0
Eliptik yörünge: 0 < e < 1
Parabolik yörünge: e = 1
Hiperbolik yörünge: e > 1
Eksantriklik (e) şu şekilde hesaplanır:
Burada E toplam yörünge enerjisi, L açısal momentum, mred indirgenmiş kütle ve α klasik fizikteki yerçekimi veya elektrostatik teorisinde olduğu gibi ters-kare yasası merkezi kuvvet katsayısıdır:
( Bu, çekici bir kuvvet için negatif, itici bir kuvvet için pozitiftir; Kepler problemi ile ilgilidir.)
veya yerçekimi kuvveti durumunda;
burada ε özgül yörünge enerjisi (toplam enerjinin indirgenmiş kütleye bölümü), μ toplam kütleye dayalı standart yerçekimi parametresi ve h özgül göreli açısal momentumdur (açısal momentumun indirgenmiş kütleye bölümü).
0'dan 1'e kadar olan e değerleri için yörüngenin şekli giderek uzayan (veya düzleşen) bir elipstir;
1'den sonsuza kadar olan e değerleri için yörünge, 180'den 0 dereceye azalan 2 arccsc(e) toplam dönüş yapan bir hiperbol dalıdır.
Burada toplam dönüş, dönüş sayısına benzer ancak açık eğriler (hız vektörü tarafından kapsanan açıdır) içindir. Elips ve hiperbol arasındaki sınır durum, e=1 olduğundaki paraboldür.
Radyal yörüngeler, eksantrikliğe göre değil yörüngenin enerjisine göre eliptik, parabolik veya hiperbolik olarak sınıflandırılır. Radyal yörüngelerin açısal momentumu sıfırdır dolayısıyla bire eşit eksantrikliği vardır. Enerji sabit tutulup açısal momentum azaltıldığında eliptik, parabolik ve hiperbolik yörüngelerin her biri karşılık gelen radyal yörünge tipine yönelirken e=1' e yönelir (veya parabolik durumda 1 olarak kalır).
İtici bir kuvvet için, radyal versiyon da dahil olmak üzere sadece hiperbolik yörünge geçerlidir.
Eliptik yörüngeler için basit bir kanıt; 'nin mükemmel dairenin eksantrikliği e olan elips'e izdüşüm açısı verdiğini gösterir.
Örneğin, Merkür gezegeninin eksantrikliğini (e = 0,2056) görmek üzere, 11,86 derece izdüşüm açısını bulmak için ters sinüsü hesaplamak yeterlidir. Sonra herhangi dairesel nesneyi bu açıyla eğildiğinde, izleyicinin gözüne yansıtılan bu nesnenin görünen elipsi aynı eksantrikliğe sahip olur.
Örnekler
Dünya'nın yörünge eksantrikliği yaklaşık 0,0167'dir ve yörüngesi neredeyse daireseldir. Venüs ve Neptün'ün eksantriklikleri daha da azdır. Yüz binlerce yıl boyunca Dünya yörünge eksantrikliği, gezegenler arasındaki yerçekiminin sonucunda yaklaşık 0,0034 ile neredeyse 0,058 arasında değişmiştir.
Cisim | Dışmerkezlik |
---|---|
Triton | 0,00002 |
Venus | 0,0068 |
Neptün | 0,0086 |
Dünya | 0,0167 |
Titan | 0,0288 |
Uranüs | 0,0472 |
Jüpiter | 0,0484 |
Satürn | 0,0541 |
Ay | 0,0549 |
1 Ceres | 0,0758 |
4 Vesta | 0,0887 |
Mars | 0,0934 |
10 Hygiea | 0,1146 |
Makemake | 0,1559 |
Haumea | 0,1887 |
Merkür | 0,2056 |
2 Pallas | 0,2313 |
Pluto | 0,2488 |
3 Juno | 0,2555 |
324 Bamberga | 0,3400 |
Eris | 0,4407 |
Nereid | 0,7507 |
Sedna | 0,8549 |
Halley Kuy. Yıl. | 0,9671 |
Hale-Bopp Kuy. Yıl | 0,9951 |
Ikeya-Seki Kuy. Yıl. | 0,9999 |
(C/1980 E1) | 1,057 |
ʻOumuamua | 1,20 |
3,5 |
Tabloda tüm gezegenler ve cüce gezegenler ile seçilmiş asteroitler, kuyruklu yıldızlar ve uydular için değerler listelenmektedir. Merkür'ün, Güneş Sistemi'ndeki herhangi bir gezegenden daha büyük yörünge eksantrikliği vardır (e = 0,2056). Bu eksantriklik, Merkür'ün perihelion'da aphelion'a kıyasla iki kat daha fazla güneş radyasyonu alması için yeterlidir.
2006'da gezegen statüsünden düşürülmeden önce, Plüton en eksantrik yörüngeli gezegen olarak kabul ediliyordu (e = 0,248).
Diğer Neptün ötesi nesneler, özellikle cüce gezegen Eris (0,44) eksantrikliğ vardır. Daha da uzaktaki Sedna'nın tahmini 937 AU enöte ve yaklaşık 76 AU enberi nedeniyle 0,855 gibi çok büyük eksantrikliği vardır.
Güneş Sistemi'ndeki asteroitlerin çoğunun yörünge eksantriklikleri 0 ile 0,35 arasında olup ortalama değer 0,17'dir. Nispeten büyük eksantriklikleri muhtemelen Jüpiter'in etkisinden ve geçmişteki çarpışmalardan kaynaklanır.
Ay'ın değeri 0,0549 olup, Güneş Sistemi'nin büyük uyduları arasında en eksantriklisidir. Dört Galilei uydusunun eksantrikliği 0,01'den daha azdır.
Neptün'ün en büyük uydusu Triton'un eksantrikliği 1,6×10-5'dir. (0,000016), Güneş Sistemi'ndeki bilinen uydular arasında en küçük eksantrikli olandır; yörüngesi mükemmel bir daire gibidir. Ancak, daha küçük uyduların, özellikle Neptün'ün üçüncü büyük uydusu Nereid (0,75) gibi düzensiz uyduların önemli eksantriklikleri olabilir.
Kuyruklu yıldızlar çok farklı eksantrik değerlidir. Periyodik kuyruklu yıldızların eksantriklikleri çoğunlukla 0,2 ile 0,7 arasındadır ancak bazılarının eksantriklikleri 1'in biraz altında olup oldukça eksantrik eliptik yörüngelidir; örneğin Halley Kuyruklu Yıldızı 0,967 değerlidir.
Periyodik olmayan kuyruklu yıldızlar neredeyse parabolik yörünge izler ve bu nedenle 1'e daha da yakın eksantriklikleri vardır. 0,995 değerli Hale-Bopp kuyruklu yıldızı ve 1,000019 değerli (C/2006 P1) (McNaught) kuyruklu yıldızı bunun örekleridir. Hale–Bopp'un değeri 1'den küçük olduğunda yörüngesi eliptiktir ve sisteme geri dönecektir.
(McNaught) gezegenlerin etkisi altındayken hiperbolik bir yörüngeliidir ancak yine de yaklaşık 105 yıllık bir yörünge periyoduyla Güneş'e bağlıdır.(C/1980 E1) Kuyruklu Yıldızı 1,057 eksantriklik ile Güneş kökenli bilinen hiperbolik kuyruklu yıldızlar arasında en büyük eksantrikliğe sahiptir, ve sonunda Güneş Sistemi'ni terk edecektir.
ʻOumuamua, Güneş sistemi'nden geçtiği tespit edilen ilk yıldızlararası nesne'dir. Yörünge dış merkezliliğinin 1,20 olması, ʻOumuamua'nın Güneş'e hiçbir zaman kütleçekimsel olarak bağlı olmadığını gösterir. Dünya'dan 0,2 AU (30000000 km; 19000000 mi) uzaklıkta keşfedilmiştir ve yaklaşık 200 metre çapındadır. Yıldızlararası hızı (sonsuzdaki hızı) 26,33 km/s (58900 mph)'dir.
Ortalama eksantriklik
Bir nesnenin ortalama eksantrikliği, belirli bir zaman aralığında pertürbasyonlar sonucu oluşan ortalama eksantrikliktir. Neptün'ün halen 0,0113 anlık (güncel devir) eksantrikliği vardır ancak 1800'den 2050'ye kadar ortalama eksantriklik 0,00859'dur.
İklimsel etki
Yörünge mekaniği, mevsimlerin süresinin Dünya'nın yörüngesinin gündönümleri ve ekinokslar arasında taranan alanıyla orantılı olmasını gerektirir. Bu nedenle yörünge eksantrikliği aşırı olduğunda, yörüngenin uzak tarafında (enöte) meydana gelen mevsimlerin süresi çok daha uzun olabilir. Kuzey yarımkürede sonbahar ve kış, Dünya'nın maksimum hızda hareket ettiği en yakın yaklaşmada (enberi) meydana gelirken, güney yarımkürede bunun tam tersi olur. Sonuçta, kuzey yarımkürede sonbahar ve kış, ilkbahar ve yazdan biraz daha kısadır; ancak küresel anlamda bu durum ekvatorun altında daha uzun olmaları ile dengelenir. 2006 yılında Milankovitch döngüleri nedeniyle kuzey yarımkürede yaz, kıştan 4,66 gün, ilkbahar ise sonbahardan 2,9 gün daha uzundu.
Kubbemsi yalpalanma da Dünya'nın yörüngesinde gündönümlerini ve ekinoksların oluştuğu yeri yavaşça değiştirir. Bu, yörüngesel salınım da denilen dönme ekseninde değil, Dünya'nın yörüngesindeki yavaş bir değişimdir. Önümüzdeki 10000 yıl boyunca, kuzey yarımkürede kışlar giderek uzayacak ve yazlar kısalacaktır. Ancak, bir yarımküredeki soğuma etkisi diğer yarımküredeki ısınma ile dengelenecek ve Dünya'nın yörüngesinin eksantrikliğinin neredeyse yarı yarıya azalacak olması nedeniyle genel değişikliklere karşı koyulacaktır. Bu durum ortalama yörünge yarıçapını azaltacak ve her iki yarımküredeki sıcaklıkları orta buzul zirvesine yaklaştıracaktır.
Dış Gezegenler
Keşfedilen birçok ötegezegenin çoğu Güneş sistemi'ndeki gezegenlerden daha çok yörünge eksantriklikleri vardır. Az yörünge eksantrikliği olan (dairesele yakın yörüngeler) ötegezegenler yıldızlarına çok yakındır ve yıldıza kütleçekim kilidi durumdadır.
Güneş Sistemi'ndeki sekiz gezegenin tümü dairesele yakın yörüngeliidir. Keşfedilen ötegezegenler, alışılmadık derecede az eksantriklikte Güneş Sistemi'nin nadir ve benzersiz olduğunu gösterir. Bir teori bu az eksantrikliği Güneş Sistemi'ndeki çok sayıda gezegene bağlarken; bir diğeri bunun benzersiz asteroit kuşakları nedeniyle ortaya çıktığını öne sürer. Başka çok gezegenli sistemler de bulunmuştur ancak hiçbiri Güneş Sistemi'ne benzemez. Güneş Sistemi, gezegenlerin neredeyse dairesel yörüngeli olmasına yol açan benzersiz planetesimal sistemlere sahiptir.
Güneş sistemindeki gezegenimsi sistemler asteroid kuşağı, Hilda ailesi, Kuiper kuşağı, Hills bulutu ve Oort bulutu'nu içerir. Keşfedilen ötegezegen sistemlerinde ya hiç gezegenimsi sistem yoktur ya da çok büyük bir tane vardır. Yaşanabilirlik özellikle de gelişmiş yaşam için az eksantriklik gereklidir. Çok sayıda gezegen sistemlerinin yaşanabilir ötegezegenleri olma olasılığı daha çoktur. Güneş Sistemi'ne ilişkin (Büyük göç hipotezi), dairesel yörüngelerini ve diğer benzersiz özelliklerini anlamaya da yardımcı olur.
Ayrıca bakınız
Notlar
Kaynakça
- ^ Abraham, Ralph (2008). Foundations of mechanics (2.2diğerleri=Jerrold E. Marsden bas.). Providence, R.I.: AMS Chelsea Pub./American Mathematical Society. ISBN . OCLC 191847156.
- ^ Bate et al. 2020, s. 24.
- ^ Bate et al. 2020, ss. 12–17.
- ^ A. Berger; M.F. Loutre (1991). . Illinois State Museum (Insolation values for the climate of the last 10 million years). 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . web.archive.org. 4 Mart 2007. 4 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
- ^ David R. Williams (22 Ocak 2008). . NASA. 19 Aralık 1996 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Lewis, John (2 Aralık 2012). Physics and Chemistry of the Solar System. Academic Press. ISBN .
- ^ a b (2007-10-22 last obs). 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2008.
- ^ a b (2007-07-11 last obs). 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2009.
- ^ . Perth Observatory in Australia. 22 Ocak 2007. 18 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (1986-12-02 son gözlem). 12 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2010.
- ^ Williams, David R. (29 Kasım 2007). . NASA. 19 Aralık 1996 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . JPL Güneş Sistemi Dinamiği. 22 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2009.
- ^ . web.archive.org. 13 Ekim 2007. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
- ^ Berger A.; Loutre M.F.; Mélice J.L. (2006). "Ekvatoral güneşlenme: presesyon harmoniklerinden eksantriklik frekanslarına" (PDF). Clim. Past Discuss. 2 (4): 519-533. doi:10.5194/cpd-2-519-2006. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
- ^ . ircamera.as.arizona.edu. 4 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . exoplanets.org. 22 Ocak 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Ward, Peter; Brownlee, Donald (2000). Rare Earth: Why Complex Life is Uncommon in the Universe. Springer. ss. 122-123. ISBN .
- ^ Limbach, MA; Turner, EL (2015). "Exoplanet orbital eccentricity: multiplicity relation and the Solar System". Proc Natl Acad Sci U S A. 112 (1): 20-4. arXiv:1404.2552 $2. Bibcode:2015PNAS..112...20L. doi:10.1073/pnas.1406545111. (PMC) 4291657 $2. (PMID) 25512527.
- ^ Youdin, Andrew N.; Rieke, George H. (15 Aralık 2015). "Planetesimals in Debris Disks". arXiv:1512.04996 $2.
- ^ Zubritsky, Elizabeth. . NASA. 9 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.
- ^ Sanders, Ray (23 Ağustos 2011). . . 22 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.
- ^ Choi, Charles Q. (23 Mart 2015). . Space.com. 23 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.
- ^ Davidsson, Dr. Björn J. R. . The History of the Solar System. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2015.
- ^ Raymond, Sean (2 Ağustos 2013). . PlanetPlanet. 12 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2015.
- ^ O'Brien, David P.; Walsh, Kevin J.; Morbidelli, Alessandro; Raymond, Sean N.; Mandell, Avi M. (2014). "Water delivery and giant impacts in the 'Grand Tack' scenario". Icarus. 239: 74-84. arXiv:1407.3290 $2. Bibcode:2014Icar..239...74O. doi:10.1016/j.icarus.2014.05.009.
- ^ Loeb, Abraham; Batista, Rafael; Sloan, David (August 2016). "Relative Likelihood for Life as a Function of Cosmic Time". Journal of Cosmology and Astroparticle Physics. 2016 (8): 040. arXiv:1606.08448 $2. Bibcode:2016JCAP...08..040L. doi:10.1088/1475-7516/2016/08/040.
- ^ "Is Earthly Life Premature from a Cosmic Perspective?". Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. 1 Ağustos 2016.
{{
Astronomi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Astrodinamikte bir astronomik cismin yorunge eksantrikligi dis merkezlilik baska cisim etrafindaki yorungesinin mukemmel bir daireden ne kadar saptigini belirleyen boyutsuz bir parametredir Eliptik parabolik ve hiperbolik Kepler yorungeleri eliptik dismerkezlik 0 7 parabolik dismerkezlik 1 hyperbolik dismerkezlik 1 3 Eksantriklige gore eliptik yorungeler 0 0 0 2 0 4 0 6 0 8 0 degeri dairesel yorunge olup 0 ile 1 arasindaki degerler eliptik bir yorunge cizer 1 ise parabolik kacis yorungesi veya yakalama yorungesidir ve 1 den buyuk degerler hiperboldur Her Kepler yorungesi bir konik kesit oldugundan terim adini konik kesitlerin parametrelerinden alir Normalde izole edilmis iki cisim problemi icin kullanilir ancak Galaksi boyunca bir rozet yorungesini takip eden nesneler icin uzantilar da vardir TanimTers kare yasa kuvvetine sahip iki cisim probleminde her yorunge bir Kepler yorungesidir Bu Kepler yorungesinin eksantrikligi seklini tanimlayan negatif olmayan bir sayidir Eksantriklik asagidaki degerleri alabilir Dairesel yorunge e 0 Eliptik yorunge 0 lt e lt 1 Parabolik yorunge e 1 Hiperbolik yorunge e gt 1 Eksantriklik e su sekilde hesaplanir e 1 2EL2mreda2 displaystyle e sqrt 1 frac 2EL 2 m text red alpha 2 Burada E toplam yorunge enerjisi L acisal momentum mred indirgenmis kutle ve a klasik fizikteki yercekimi veya elektrostatik teorisinde oldugu gibi ters kare yasasi merkezi kuvvet katsayisidir F ar2 displaystyle F frac alpha r 2 a displaystyle alpha Bu cekici bir kuvvet icin negatif itici bir kuvvet icin pozitiftir Kepler problemi ile ilgilidir veya yercekimi kuvveti durumunda e 1 2eh2m2 displaystyle e sqrt 1 frac 2 varepsilon h 2 mu 2 burada e ozgul yorunge enerjisi toplam enerjinin indirgenmis kutleye bolumu m toplam kutleye dayali standart yercekimi parametresi ve h ozgul goreli acisal momentumdur acisal momentumun indirgenmis kutleye bolumu 0 dan 1 e kadar olan e degerleri icin yorungenin sekli giderek uzayan veya duzlesen bir elipstir 1 den sonsuza kadar olan e degerleri icin yorunge 180 den 0 dereceye azalan 2 arccsc e toplam donus yapan bir hiperbol dalidir Burada toplam donus donus sayisina benzer ancak acik egriler hiz vektoru tarafindan kapsanan acidir icindir Elips ve hiperbol arasindaki sinir durum e 1 oldugundaki paraboldur Radyal yorungeler eksantriklige gore degil yorungenin enerjisine gore eliptik parabolik veya hiperbolik olarak siniflandirilir Radyal yorungelerin acisal momentumu sifirdir dolayisiyla bire esit eksantrikligi vardir Enerji sabit tutulup acisal momentum azaltildiginda eliptik parabolik ve hiperbolik yorungelerin her biri karsilik gelen radyal yorunge tipine yonelirken e 1 e yonelir veya parabolik durumda 1 olarak kalir Itici bir kuvvet icin radyal versiyon da dahil olmak uzere sadece hiperbolik yorunge gecerlidir Eliptik yorungeler icin basit bir kanit arcsin e displaystyle arcsin e nin mukemmel dairenin eksantrikligi e olan elips e izdusum acisi verdigini gosterir Ornegin Merkur gezegeninin eksantrikligini e 0 2056 gormek uzere 11 86 derece izdusum acisini bulmak icin ters sinusu hesaplamak yeterlidir Sonra herhangi dairesel nesneyi bu aciyla egildiginde izleyicinin gozune yansitilan bu nesnenin gorunen elipsi ayni eksantriklige sahip olur OrneklerOnumuzdeki 50 000 yil icinde Merkur Venus Dunya ve Mars in degisen yorunge eksantrikliginin grafigi Merkur ve Mars in eksantriklikleri Venus ve Dunya ninkilerden cok daha fazla oldugundan oklar kullanilan farkli olcekleri gostermektedir Bu grafikteki 0 noktasi 2007 yilidir Dunya nin yorunge eksantrikligi yaklasik 0 0167 dir ve yorungesi neredeyse daireseldir Venus ve Neptun un eksantriklikleri daha da azdir Yuz binlerce yil boyunca Dunya yorunge eksantrikligi gezegenler arasindaki yercekiminin sonucunda yaklasik 0 0034 ile neredeyse 0 058 arasinda degismistir Gunes sistemi cisimlerinin dismerkezligi Cisim DismerkezlikTriton 0 00002Venus 0 0068Neptun 0 0086Dunya 0 0167Titan 0 0288Uranus 0 0472Jupiter 0 0484Saturn 0 0541Ay 0 05491 Ceres 0 07584 Vesta 0 0887Mars 0 093410 Hygiea 0 1146Makemake 0 1559Haumea 0 1887Merkur 0 20562 Pallas 0 2313Pluto 0 24883 Juno 0 2555324 Bamberga 0 3400Eris 0 4407Nereid 0 7507Sedna 0 8549Halley Kuy Yil 0 9671Hale Bopp Kuy Yil 0 9951Ikeya Seki Kuy Yil 0 9999C 1980 E1 1 057ʻOumuamua 1 203 5 Tabloda tum gezegenler ve cuce gezegenler ile secilmis asteroitler kuyruklu yildizlar ve uydular icin degerler listelenmektedir Merkur un Gunes Sistemi ndeki herhangi bir gezegenden daha buyuk yorunge eksantrikligi vardir e 0 2056 Bu eksantriklik Merkur un perihelion da aphelion a kiyasla iki kat daha fazla gunes radyasyonu almasi icin yeterlidir 2006 da gezegen statusunden dusurulmeden once Pluton en eksantrik yorungeli gezegen olarak kabul ediliyordu e 0 248 Diger Neptun otesi nesneler ozellikle cuce gezegen Eris 0 44 eksantriklig vardir Daha da uzaktaki Sedna nin tahmini 937 AU enote ve yaklasik 76 AU enberi nedeniyle 0 855 gibi cok buyuk eksantrikligi vardir Gunes Sistemi ndeki asteroitlerin cogunun yorunge eksantriklikleri 0 ile 0 35 arasinda olup ortalama deger 0 17 dir Nispeten buyuk eksantriklikleri muhtemelen Jupiter in etkisinden ve gecmisteki carpismalardan kaynaklanir Ay in degeri 0 0549 olup Gunes Sistemi nin buyuk uydulari arasinda en eksantriklisidir Dort Galilei uydusunun eksantrikligi 0 01 den daha azdir Neptun un en buyuk uydusu Triton un eksantrikligi 1 6 10 5 dir 0 000016 Gunes Sistemi ndeki bilinen uydular arasinda en kucuk eksantrikli olandir yorungesi mukemmel bir daire gibidir Ancak daha kucuk uydularin ozellikle Neptun un ucuncu buyuk uydusu Nereid 0 75 gibi duzensiz uydularin onemli eksantriklikleri olabilir Kuyruklu yildizlar cok farkli eksantrik degerlidir Periyodik kuyruklu yildizlarin eksantriklikleri cogunlukla 0 2 ile 0 7 arasindadir ancak bazilarinin eksantriklikleri 1 in biraz altinda olup oldukca eksantrik eliptik yorungelidir ornegin Halley Kuyruklu Yildizi 0 967 degerlidir Periyodik olmayan kuyruklu yildizlar neredeyse parabolik yorunge izler ve bu nedenle 1 e daha da yakin eksantriklikleri vardir 0 995 degerli Hale Bopp kuyruklu yildizi ve 1 000019 degerli C 2006 P1 McNaught kuyruklu yildizi bunun orekleridir Hale Bopp un degeri 1 den kucuk oldugunda yorungesi eliptiktir ve sisteme geri donecektir McNaught gezegenlerin etkisi altindayken hiperbolik bir yorungeliidir ancak yine de yaklasik 105 yillik bir yorunge periyoduyla Gunes e baglidir C 1980 E1 Kuyruklu Yildizi 1 057 eksantriklik ile Gunes kokenli bilinen hiperbolik kuyruklu yildizlar arasinda en buyuk eksantriklige sahiptir ve sonunda Gunes Sistemi ni terk edecektir ʻOumuamua Gunes sistemi nden gectigi tespit edilen ilk yildizlararasi nesne dir Yorunge dis merkezliliginin 1 20 olmasi ʻOumuamua nin Gunes e hicbir zaman kutlecekimsel olarak bagli olmadigini gosterir Dunya dan 0 2 AU 30000 000 km 19000 000 mi uzaklikta kesfedilmistir ve yaklasik 200 metre capindadir Yildizlararasi hizi sonsuzdaki hizi 26 33 km s 58900 mph dir Ortalama eksantriklikBir nesnenin ortalama eksantrikligi belirli bir zaman araliginda perturbasyonlar sonucu olusan ortalama eksantrikliktir Neptun un halen 0 0113 anlik guncel devir eksantrikligi vardir ancak 1800 den 2050 ye kadar ortalama eksantriklik 0 00859 dur Iklimsel etkiYorunge mekanigi mevsimlerin suresinin Dunya nin yorungesinin gundonumleri ve ekinokslar arasinda taranan alaniyla orantili olmasini gerektirir Bu nedenle yorunge eksantrikligi asiri oldugunda yorungenin uzak tarafinda enote meydana gelen mevsimlerin suresi cok daha uzun olabilir Kuzey yarimkurede sonbahar ve kis Dunya nin maksimum hizda hareket ettigi en yakin yaklasmada enberi meydana gelirken guney yarimkurede bunun tam tersi olur Sonucta kuzey yarimkurede sonbahar ve kis ilkbahar ve yazdan biraz daha kisadir ancak kuresel anlamda bu durum ekvatorun altinda daha uzun olmalari ile dengelenir 2006 yilinda Milankovitch donguleri nedeniyle kuzey yarimkurede yaz kistan 4 66 gun ilkbahar ise sonbahardan 2 9 gun daha uzundu Kubbemsi yalpalanma da Dunya nin yorungesinde gundonumlerini ve ekinokslarin olustugu yeri yavasca degistirir Bu yorungesel salinim da denilen donme ekseninde degil Dunya nin yorungesindeki yavas bir degisimdir Onumuzdeki 10000 yil boyunca kuzey yarimkurede kislar giderek uzayacak ve yazlar kisalacaktir Ancak bir yarimkuredeki soguma etkisi diger yarimkuredeki isinma ile dengelenecek ve Dunya nin yorungesinin eksantrikliginin neredeyse yari yariya azalacak olmasi nedeniyle genel degisikliklere karsi koyulacaktir Bu durum ortalama yorunge yaricapini azaltacak ve her iki yarimkuredeki sicakliklari orta buzul zirvesine yaklastiracaktir Dis GezegenlerKesfedilen bircok otegezegenin cogu Gunes sistemi ndeki gezegenlerden daha cok yorunge eksantriklikleri vardir Az yorunge eksantrikligi olan dairesele yakin yorungeler otegezegenler yildizlarina cok yakindir ve yildiza kutlecekim kilidi durumdadir Gunes Sistemi ndeki sekiz gezegenin tumu dairesele yakin yorungeliidir Kesfedilen otegezegenler alisilmadik derecede az eksantriklikte Gunes Sistemi nin nadir ve benzersiz oldugunu gosterir Bir teori bu az eksantrikligi Gunes Sistemi ndeki cok sayida gezegene baglarken bir digeri bunun benzersiz asteroit kusaklari nedeniyle ortaya ciktigini one surer Baska cok gezegenli sistemler de bulunmustur ancak hicbiri Gunes Sistemi ne benzemez Gunes Sistemi gezegenlerin neredeyse dairesel yorungeli olmasina yol acan benzersiz planetesimal sistemlere sahiptir Gunes sistemindeki gezegenimsi sistemler asteroid kusagi Hilda ailesi Kuiper kusagi Hills bulutu ve Oort bulutu nu icerir Kesfedilen otegezegen sistemlerinde ya hic gezegenimsi sistem yoktur ya da cok buyuk bir tane vardir Yasanabilirlik ozellikle de gelismis yasam icin az eksantriklik gereklidir Cok sayida gezegen sistemlerinin yasanabilir otegezegenleri olma olasiligi daha coktur Gunes Sistemi ne iliskin Buyuk goc hipotezi dairesel yorungelerini ve diger benzersiz ozelliklerini anlamaya da yardimci olur Ayrica bakinizZaman denklemiNotlar Oumuamua hicbir zaman Gunes e bagli olmamistir bu nedenle yorungesi hiperboliktir e 1 20 gt 1 C 2019 Q4 Borisov hicbir zaman Gunes e bagli olmamistir bu nedenle yorungesi hiperboliktir e 3 5 gt gt 1 Kaynakca Abraham Ralph 2008 Foundations of mechanics 2 2digerleri Jerrold E Marsden bas Providence R I AMS Chelsea Pub American Mathematical Society ISBN 978 0 8218 4438 0 OCLC 191847156 Bate et al 2020 s 24 Bate et al 2020 ss 12 17 A Berger M F Loutre 1991 Illinois State Museum Insolation values for the climate of the last 10 million years 6 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi web archive org 4 Mart 2007 4 Mart 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2023 David R Williams 22 Ocak 2008 NASA 19 Aralik 1996 tarihinde kaynagindan arsivlendi Lewis John 2 Aralik 2012 Physics and Chemistry of the Solar System Academic Press ISBN 9780323145848 a b 2007 10 22 last obs 19 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Aralik 2008 a b 2007 07 11 last obs 5 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2009 Perth Observatory in Australia 22 Ocak 2007 18 Subat 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi 1986 12 02 son gozlem 12 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Mart 2010 Williams David R 29 Kasim 2007 NASA 19 Aralik 1996 tarihinde kaynagindan arsivlendi JPL Gunes Sistemi Dinamigi 22 Eylul 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2009 web archive org 13 Ekim 2007 21 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2023 Berger A Loutre M F Melice J L 2006 Ekvatoral guneslenme presesyon harmoniklerinden eksantriklik frekanslarina PDF Clim Past Discuss 2 4 519 533 doi 10 5194 cpd 2 519 2006 12 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Nisan 2023 ircamera as arizona edu 4 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi exoplanets org 22 Ocak 2001 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ward Peter Brownlee Donald 2000 Rare Earth Why Complex Life is Uncommon in the Universe Springer ss 122 123 ISBN 0 387 98701 0 Limbach MA Turner EL 2015 Exoplanet orbital eccentricity multiplicity relation and the Solar System Proc Natl Acad Sci U S A 112 1 20 4 arXiv 1404 2552 2 Bibcode 2015PNAS 112 20L doi 10 1073 pnas 1406545111 PMC 4291657 2 PMID 25512527 Youdin Andrew N Rieke George H 15 Aralik 2015 Planetesimals in Debris Disks arXiv 1512 04996 2 Zubritsky Elizabeth NASA 9 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Kasim 2015 Sanders Ray 23 Agustos 2011 22 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Kasim 2015 Choi Charles Q 23 Mart 2015 Space com 23 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Kasim 2015 Davidsson Dr Bjorn J R The History of the Solar System 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Kasim 2015 Raymond Sean 2 Agustos 2013 PlanetPlanet 12 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Kasim 2015 O Brien David P Walsh Kevin J Morbidelli Alessandro Raymond Sean N Mandell Avi M 2014 Water delivery and giant impacts in the Grand Tack scenario Icarus 239 74 84 arXiv 1407 3290 2 Bibcode 2014Icar 239 74O doi 10 1016 j icarus 2014 05 009 Loeb Abraham Batista Rafael Sloan David August 2016 Relative Likelihood for Life as a Function of Cosmic Time Journal of Cosmology and Astroparticle Physics 2016 8 040 arXiv 1606 08448 2 Bibcode 2016JCAP 08 040L doi 10 1088 1475 7516 2016 08 040 Is Earthly Life Premature from a Cosmic Perspective Harvard Smithsonian Center for Astrophysics 1 Agustos 2016 Astronomi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz