Enantiyoselektif sentez ya da asimetrik sentez, bir kimyasal sentez şeklidir. IUPAC, bir veya daha fazla yeni kiralite elementinin bir substrat molekülünde oluşturulduğu ve stereoizomerik (enantiyomerik veya ) ürünleri üreten kimyasal reaksiyon (veya reaksiyon sekansı) olarak tanımlanır.
Daha açık bir ifadeyle: bir bileşiğin, belirli bir enantiyomer veya diastereomer oluşumunu destekleyen bir yöntemle sentezidir.
Enantiyoselektif sentez, modern kimyada kilit bir işlemdir ve bir molekülün farklı enantiyomerlerinin veya çoğu zaman farklı sahip olması nedeniyle farmasötikler alanında özellikle önemlidir.
Genel bakış
Şeker ve amino asitler gibi biyolojik sistemlerin yapı taşlarının birçoğu yalnızca bir enantiyomer olarak üretilir. Sonuç olarak, canlı sistemler yüksek derecede kimyasal kiralılığa sahiptir ve genellikle belirli bir bileşiğin çeşitli enantiyomerleriyle farklı şekilde reaksiyona girer. Bu seçiciliğe örnekler:
- Lezzet: yapay tatlandırıcı aspartamın iki enantiyomeri vardır. L- aspartam tatlıdır, D- aspartam tatsızdır.
- Koku: R - (-) - gibi kokarken, S - (+) - carvone gibi kokar.
- İlaç etkinliği: antidepresan ilaç olan Citalopram rasemik bir karışım halinde satılmaktadır. Bununla birlikte, çalışmalar ilacın faydalı etkilerinden sadece (S) - (+) enantiyomerinin sorumlu olduğunu göstermiştir.
- İlaç güvenliği: ve romatoid artrit tedavisinde kullanılırken, L‑penisilamin, temel bir B vitamini olan piridoksinin etkisini engellediği için toksiktir.
Bu enantiyoselektif sentezin büyük önemi olduğundan, elde edilmesi de zor olabilir. Enantiyomerler, aynı ve entropilere sahiptir ve bu nedenle, rasemik bir karışıma yol açan, yönlendirilmemiş bir işlemle eşit miktarlarda üretilmelidir. Enantiyoselektif sentez, etkileşimler yoluyla bir enantiyomerin bir diğerinin üzerinde oluşumunu destekleyen kiral bir özellik kullanılarak elde edilebilir. Bu önyargı olarak bilinir ve substrat, reaktif, katalizör veya ortamdaki kiral özellikleri içerebilir ve bir enantiyomeri oluşturmak için gereken aktivasyon enerjisini karşıt enantiyomerinkinden daha düşük hale getirerek çalışır.
Enantioselektivite genellikle, bir enantiyomer farklılaştırıcı basamağın nispi oranları ile belirlenir - bir reaktifin iki enantiyomerik üründen biri olabileceği nokta. Bir reaksiyon için , k, reaksiyonun aktivasyon enerjisinin bir fonksiyonudur, bazen enerji engeli olarak adlandırılır ve sıcaklığa bağlıdır. Enerji bariyerinin Gibbs serbest enerjisini kullanarak, ΔG *, belirli bir sıcaklıkta, T, karşılıklı stereokimyasal sonuçların oranları:
Sıcaklık farklılığı oran farklılığı anlamına gelir, böylece enantiyoselektivite düşük sıcaklarda daha da büyük olarak gözlemlenir. Sonuç olarak, küçük enerji-bariyer farklılıkları bile gözle görülür bir etkiye neden olabilir.
Yaklaşımlar
Enantiyoselektif kataliz
Genel olarak, enantiyoselektif kataliz (geleneksel olarak asimetrik kataliz olarak bilinir), kiral koordinasyon kompleksleridir. Kataliz, diğer enantioselektif sentez yöntemlerinden daha geniş bir dönüşüm aralığı için etkilidir. Katalizörler, kullanılarak neredeyse hiç değişmez şekilde kiral hale getirilirler (ayrıca, daha basit akiral ligandlar kullanılarak metal-kiral-metal kompleksleri üretmek de mümkündür, ancak bu tür türlerin nadiren sentetik olarak faydalı olduğu kanıtlanmıştır). Çoğu enantiyoselektif katalizör, düşük substrat/katalizör oranlarında etkilidir. Yüksek verimleri göz önüne alındığında, pahalı katalizörlerde bile endüstriyel skala sentezi için genellikle uygundurlar. Çok yönlü bir enantioselektif sentez örneği, çok çeşitli fonksiyonel grupları azaltmak için kullanılan .
ΔΔG* (kcal) | 273 K'de k1/k2 | 298 K'de k1/k2 | 323 K'de k1/k2 |
---|---|---|---|
1.0 | 6.37 | 5.46 | 4.78 |
2.0 | 40.6 | 29.8 | 22.9 |
3.0 | 259 | 162 | 109 |
4.0 | 1650 | 886 | 524 |
5.0 | 10500 | 4830 | 2510 |
Yeni katalizörlerin tasarımına, yeni ligand sınıflarının gelişmesi büyük ölçüde egemendir. Genellikle '' olarak adlandırılan bazı ligandların geniş bir reaksiyon aralığında etkili olduğu bulunmuştur; örnekler arasında , Salen ve . Bununla birlikte, genel olarak, birkaç katalizör, birden fazla asimetrik reaksiyon tipinde etkilidir. Örneğin, BINAP/Ru ile , bir β-keton gerektirir, bununla birlikte başka bir katalizör olan BINAP/diamine-Ru, kapsamı a, alkenler ve aromatik kimyasallara genişletir.
Kiral yardımcılar
Bir kiral yardımcı, daha sonra intramoleküler asimetrik indüksiyon yoluyla enantioselektif reaksiyonlara girebilen yeni bir bileşik oluşturmak için başlangıç malzemesine bağlanan organik bir bileşiktir. Reaksiyonun sonunda yardımcı ürünün neden olmayacak koşullar altında uzaklaştırılır. Genellikle daha sonra kullanmak üzere kurtarılır.
Kiral yardımcı maddeler, etkili olmak için stokiyometrik miktarlarda kullanılmalı ve yardımcı maddenin eklenmesi ve çıkarılması için ilave sentetik adımlar gerektirmelidir. Bununla birlikte, bazı durumlarda, mevcut tek stereoselektif metodoloji, kiral yardımcılara dayanır ve bu reaksiyonlar, enantiyomerik açıdan saf ürünlere en zaman verimli erişim sağlayan, çok yönlü ve çok iyi çalışılmış olma eğilimindedir. Ek olarak, yardımcı yönelimli reaksiyonların ürünleri, veya kristalizasyon gibi yöntemlerle kolay ayrılmalarını sağlayan .
Biyokataliz
Biyokataliz, izole edilmiş enzimlerden canlı hücrelere kadar değişen biyolojik bileşikleri kimyasal dönüşümler yapmak için kullanır. Bu reaktiflerin avantajları, çok yüksek ve reaktif spesifikliğinin yanı sıra, hafif çalışma koşulları ve . Biyokatalizörler, endüstride akademik araştırmalardan daha yaygın olarak kullanılmaktadır; örneğin statinlerin üretiminde. Bununla birlikte, yüksek reaktif spesifikliği, etkili bir reaktif bulunmadan önce çok çeşitli biyokatalizörlerin taranmasını gerektirdiği için bir problem olabilir.
Enantiyoselektif organokataliz
Organokataliz, kimyasal reaksiyon hızının karbon, hidrojen, kükürt ve diğer metal olmayan elementlerden oluşan organik bir bileşik ile arttırıldığı bir kataliz formunu belirtir. Organocatalyst, kiral olduğunda enantioselektif sentez elde edilebilir; örneğin bir dizi karbon-karbon bağı oluşturucu reaksiyon, prolin varlığında enantiyoselektif hale gelmiştir, en iyi örnek . Organokataliz genellikle kiral katalizörler olarak doğal bileşikler ve ikincil aminler kullanır; bunlar metal içermemesi nedeniyle ucuz ve .
Kiral havuz sentezi
Kiral havuzu sentezi, enantioselektif sentez için en basit ve en eski yaklaşımlardan biridir. Kolayca temin edilebilen bir kiral başlangıç materyali, istenen hedef molekülü elde etmek için, çoğunlukla akiral reaktifler kullanılarak, ardışık reaksiyonlar vasıtasıyla manipüle edilir. olduğu gibi yeni kiral türler oluşturulduğunda, enantiyoselektif sentez için kriterleri karşılayabilmektedir.
Kiral havuzu sentezi, şeker veya amino asit gibi nispeten ucuz doğal olarak oluşan bir yapı bloğuna benzer kiraliteye sahip hedef moleküller için özellikle çekicidir. Bununla birlikte, molekülün maruz kalabileceği olası reaksiyonların sayısı sınırlıdır ve kıvrımlı sentetik yollar gerekli olabilir (örn. ). Bu yaklaşım aynı zamanda, eğer doğal olarak oluşmazsa pahalı olabilecek enantiyopur başlangıç malzemesinin stokiyometrik miktarını gerektirir.
Alternatif yaklaşımlar
Enantiyoselektif senteze alternatifler, genellikle bir enantiyomerin rasemik bir karışımdan, birkaç yöntemden herhangi biri ile izole edilmesini içerir. Bu tür rasemik karışımları yapmak için gereken zaman ve maliyet düşükse (veya her iki enantiyomerin de kullanım alanı bulunabilirse), bu yaklaşım düşük maliyetli kalabilir. Yaygın ayırma yöntemleri, veya dayanır.
Enantiyomerlerin ayrılması ve analizi
Bir molekülün iki enantiyomeri, aynı fiziksel özelliklere (erime noktası, kaynama noktası, vb.) sahiptir ve bu nedenle birbirleriyle aynı şekilde davranırlar. Sonuç olarak, aynı Rf ile göç edecekler ve ve GC'de aynı alıkonma sürelerine sahip olacaklardır. NMR ve spektrumları aynıdır.
Bu, bir işlemin tek bir enantiyomer üretip üretmediğini (ve en önemlisi hangi enantiyomer olduğunu) belirlemeyi zorlaştırabilir ve ayrıca enantiyomerleri %100 enantiyoselektif olmayan bir reaksiyondan ayırmayı zorlaştırır. Neyse ki, enantiyomerler diğer kiral materyallerin varlığında farklı davranırlar ve bunların ayrılma ve analizine izin vermek için kullanılabilir.
Enantiyomerler, kuvars veya kiral olarak değiştirilmiş standart ortamlar gibi kiral kromatografik ortamlar üzerinde aynı şekilde göç etmezler. Bu, GC ve yoluyla analize izin vermek için küçük bir ölçekte veya kiral olarak saf olmayan maddeleri ayırmak için büyük bir ölçekte kullanılabilen temelini oluşturur. Bununla birlikte, bu işlem pahalı olabilecek büyük miktarda kiral paketleme malzemesi gerektirebilir. Yaygın bir alternatif, enantiyomerleri, kiral yardımcı maddelerle aynı şekilde bir diyastereomerlere dönüştürmek için bir kullanılmasıdır. Bunlar farklı fiziksel özelliklere sahiptir ve bu nedenle geleneksel yöntemler kullanılarak ayrılabilir ve analiz edilebilir. 'Kiral çözünürlük ajanları' olarak bilinen özel kiral türevlendirme ajanları, kullanılır, bunlar tipik olarak ve Eu(hfc)3 gibi kiral europium komplekslerinin koordinasyonunu içerir.
Bir maddenin ayrıca bazı optik yöntemler kullanılarak belirlenebilir. Bunu yapmak için en eski yöntem, üründeki seviyesini bilinen bir bileşimin standartına göre karşılaştırmak için bir polarimetre kullanmaktır. yararlanarak yapmak da mümkündür.
Bileşiğin kiralitesini belirlemenin en doğru yollarından biri, X-ışını kristalografisi ile belirlemektir. Ancak bu, uygun bir yetiştirilmesini gerektiren emek yoğun bir işlemdir.
Tarihçe
Başlangıç (1815-1905)
1815'te Fransız fizikçi Jean-Baptiste Biot, bazı kimyasalların denilen bir özellik olan polarize ışık demetinin düzlemini döndürebileceğini gösterdi. Bu özellik doğası 1848'de Louis Pasteur, bu "simetrik olmayan" biçimin moleküler dayanağa sahip olması gerektiğini önerene kadar bir sır olarak kalmıştır. Bir yıl sonra Lord Kelvin tarafından icat edilen kiralite tabiri ile birlikte anılmaya başlanmıştır. Kirallik orijini, nihayet 1874’de, Jacobus Henricus van't Hoff ve 'in bağımsız olarak karbonun tetrahedral geometrisini önermesiyle tanımlandı. Bu çalışma öncesi yapısal modeller iki boyutlu olmuştu ve van't Hoff ve Le Bel, bu tetrahedronun etrafındaki grupların düzenlenişinin bileşiğin optik aktivitesini belirleyebileceğini teorik olarak ortaya koydu. Bugün bu kuralı olarak biliyoruz .
1894'te Hermann Emil Fischer kavramını ana hatlarıyla açıkladı; seçici olarak, klorofil içindeki optik olarak aktif maddelerin etkisinden dolayı, bitkiler tarafından D- glikoz oluşumunu doğru şekilde seçtiğini belirtti. Fischer aynı zamanda, enantiyoselektif sentezin ilk örneği olacak bir işlemle şekerleri enantiyoselektif olarak uzatarak, bugün olarak kabul edilen sentezi başarıyla gerçekleştirmiştir.
İlk enantioselektif kimyasal sentez, 2-etil-2-metil bir -katalize edilmiş enantioselektif için, , Universität zu Berlin'e atfedilir. 2-metilbütirik asit reaksiyon ürününün levorotar formunun biraz fazlası üretildi; bu ürün aynı zamanda örneğin, sırasında diketit sentazının (LovF) oluşturduğu bir lovastatinin bir yan zinciri olarak oluşur - bu sonuç, enantiyoselektivite ile kaydedilen ilk toplam sentezi oluşturur. İmza attığı diğer ilkler, Koskinen'in belirttiği üzere ", seleksiyon ve ilk örneği"dir. Enantiyoselektif sentez, sadece yaşamsallık anlamında anlaşılabildiği için, bu gözlem tarihi öneme sahiptir. Jöns Jacob Berzelius gibi birçok önde gelen kimyager o zamanlar doğal ve yapay bileşiklerin temelde farklı olduğunu ve kiralilitenin sadece doğal bileşiklerde var olabilecek “hayati kuvvetin” bir tezahürü olduğunu savundu. Fischer'den farklı olarak, Marckwald, bir kiral organokatalyör ile de olsa (şimdi bu kimyayı anladığımız gibi), bir aviral, doğal olmayan başlangıç materyali üzerine enantioselektif bir reaksiyon gerçekleştirmiştir.
Erken çalışmalar (1905–1965)
Enantiyoselektif sentezin gelişimi, büyük ölçüde, ayırma ve analiz için mevcut olan sınırlı teknik yelpazesi nedeniyle, yavaştı. Diastereomerler, geleneksel yollarla ayrılmaya izin veren farklı fiziksel özelliklere sahiptir, ancak o sırada enantiyomerler sadece (kristalleşme üzerine ayrılan enantiyomerlerin) veya (bir enantiyomerin seçici olarak yok edildiği) ayrılabilir. Enantiyomerlerin analizi için tek araç, yapısal veri sağlamayan bir yöntem olan polarimetre kullanan idi.
1950'lere kadar büyük ilerleme gerçekten başlamamıştı. Kısmen RB Woodward ve Vladimir Prelog gibi kimyagerler tarafından ve aynı zamanda yeni tekniklerin geliştirilmesiyle yönlendirildi. Bunlardan ilki, 1951'de tarafından bir organik bileşiğin belirlemek için kullanılan X-ışını kristalografisi idi. Kiral kromatografi, bir yıl sonra kiral amino asitleri ayırmak için kullanan Dalgliesh tarafından tanıtıldı. Her ne kadar bu tür ayrılmaları ilk gözlemleyen Dalgliesh olmasa da, enantiomerlerin ayrılmasını kiral selülozun diferansiyel tutulmasına doğru bir şekilde bağladı. Bu, Klem ve Reed'in ilk önce kiral HPLC ayrılması için kiral olarak modifiye edilmiş silika jel kullanıldığını bildirdiği 1960'ta genişletildi.
Talidomit
Farklı enantiyomerlere sahip bir ilacın farklı etkilere sebep olabileceği o dönemde 'nin çalışmaları sayesinde bilinse de, bu erken ilaç tasarımında ve testinde sorumluğu getirmiyordu. Bununla birlikte, talidomidin felaketinin ardından ilaçların gelişimi ve ruhsatlandırması çarpıcı biçimde değişti.
İlk olarak 1953'te sentezlenen talidomit,1957'den 1962'ye kadar sabah bulantısı için yaygın olarak reçete edildi, ancak kısa sürede ciddi şekilde teratojenik olduğu bulundu, sonuçta 10.000'den fazla bebekte doğum kusurlarına yol açtı. Afet birçok ülkeyi (ABD) ve (AB) gibi ilaçların test edilmesi ve ruhsatlandırılması için daha sert kurallar koymaya teşvik etti.
Fareler kullanılarak teratojenik mekanizma üzerine yapılan erken araştırmalar, bir talidomit enantiyomerinin teratojenik olduğunu, diğerinin ise tüm terapötik aktiviteye sahip olduğunu gösterdi. Bu teori daha sonra yanlış olarak gösterildi ve yenilendi. Bununla birlikte, ilaç tasarımında kiralitenin önemi artmış ve enantiyoselektif sentez araştırmalarının artması sağlanmıştır.
Modern çağ (1965'ten beri)
Cahn-Ingold – Prelog öncelik kuralları (genellikle olarak kısaltılır) ilk kez 1966'da yayınlandı ve enantiyomerlerin daha kolay ve doğru bir şekilde tarif edilmesini sağlamadı. Aynı yıl, gaz kromatografisi ilk başarılı enantiyomerik ayrılmayı sağladı, bu teknolojinin o dönemde yaygın olarak kullanılması sebebiyle önemli bir gelişmeydi.
Metal katalizli enantioselektif sentezin, William S. Knowles, Ryōji Noyori ve K. Barry Sharpless tarafından önü açıldı; bunun için 2001'de Nobel Kimya Ödülü'nü alacaklardı. Knowles ve Noyori, 1968'de bağımsız olarak geliştirdikleri gelişmesiyle başladı. Knowles, akiral ligandlarını kiral . Bu deneysel katalizör, en az% 15 olan asimetrik bir hidrojenasyonda kullanıldı. Endüstriyel ölçekli senteze enantiyoselektif metal katalizi uygulayan ilk kişi Knowles idi; Monsanto Şirketi için çalışırken, ligandını kullanarak L-DOPA üretimi için enantiyoselektif bir hidrojenasyon adımı geliştirdi.
Knowles: Asimetrik hidrojenasyon (1968) | Noyori: Enantiyoselektif siklopropanasyon (1968) |
---|
Noyori, için kullandığı kiral bir ligandı kullanarak bir bakır kompleksi geliştirdi. Knowles'in bulgularıyla ortak olarak, Noyori'nin bu birinci nesil ligand için enantiyomerik fazlalığa ilişkin sonuçları hayal kırıklığı yarattı: %6. Ancak devam eden araştırmalar sonunda reaksiyonunun gelişmesine yol açtı.
Sharpless, 1970'lerde ve 1980'lerde asimetrik oksidasyonlar (,, ) geliştirerek bu indirgeme reaksiyonlarını tamamlamıştır. Asimetrik oksiaminasyon reaksiyonu ile, tetroksit kullanarak, en erken yapandır.
Aynı dönemde, kiral bileşiklerin NMR ile analizine izin verecek yöntemler geliştirilmiştir; gibi kiral türevlendirme ajanları veya ilk olarak Eu(DPM)3 gibi europium bazlı kaydırma reaktifleri kullanılarak.
Kiral yardımcılar, EJ Corey tarafından 1978'de tanıtıldı ve çalışmalarında belirgin bir şekilde öne çıktılar. Aynı zamanda, içeren öncü çalışmalarla enantiyoselektif organokataliz geliştirildi. Enzim-katalizli enantiyoselektif reaksiyonlar 1980'lerde, gibi uygulamalarıyla özellikle sanayide de dahil olmak üzere daha yaygın olmuştur. Gelişen genetik mühendisliği teknolojisi, artan seçici selektif dönüşümlere izin vererek, enzimlerin spesifik işlemlere uyarlanmasına izin vermiştir. Örneğin, statin öncüllerinin asimetrik hidrojenasyonu.
Ayrıca bakınız
- , enantiyoselektif sentezde kiral bir iyonik sıvı kullanımı için.
- , optik olarak aktif katalizörler veya yardımcı maddeler kullanılmadan kiral ürünlerin akiral öncüllerinden sentezi. Tabiattaki homokiralite tartışılması ile ilgilidir .
- Ataktik, enantiyoselektif sentezden kaynaklanan bir polimer özelliği.
Kaynakça
- ^ IUPAC, , 2. basım (the "Gold Book") (1997). Düzeltilmiş çevrimiçi sürümü: (2006-) "asymmetric synthesis".
- ^ IUPAC, , 2. basım (the "Gold Book") (1997). Düzeltilmiş çevrimiçi sürümü: (2006-) "stereoselective synthesis".
- ^ Gal, Joseph (2012). "The Discovery of Stereoselectivity at Biological Receptors: Arnaldo Piutti and the Taste of the Asparagine Enantiomers-History and Analysis on the 125th Anniversary". Chirality. 24 (12): 959–976. doi:10.1002/chir.22071PMID 23034823
- ^ Theodore J. Leitereg; Dante G. Guadagni; Jean Harris; Thomas R. Mon; Roy Teranishi (1971). "Chemical and sensory data supporting the difference between the odors of the enantiomeric carvones". J. Agric. Food Chem. 19 (4): 785–787. doi:10.1021/jf60176a035
- ^ Lepola U, Wade A, Andersen HF (May 2004). "Do equivalent doses of escitalopram and citalopram have similar efficacy? A pooled analysis of two positive placebo-controlled studies in major depressive disorder". Int Clin Psychopharmacol. 19 (3): 149–55. doi:10.1097/01.yic.0000122862.35081.cd PMID 15107657
- ^ Hyttel, J.; Bøgesø, K. P.; Perregaard, J.; Sánchez, C. (1992). "The pharmacological effect of citalopram resides in the (S)-(+)-enantiomer". Journal of Neural Transmission. 88 (2): 157–160. doi:10.1007/BF01244820 25 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . PMID 1632943
- ^ JAFFE, IA; ALTMAN, K; MERRYMAN, P (Oct 1964). "The Antipyridoxine Effect of Penicillamine in Man" The Journal of Clinical Investigation. 43: 1869–73. doi:10.1172/JCI105060 24 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . PMC 289631 24 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . PMID 14236210
- ^ IUPAC, , 2. basım (the "Gold Book") (1997). Düzeltilmiş çevrimiçi sürümü: (2006-) "asymmetric induction".
- ^ ; Greeves, Nick; ; ; (2001). Organic Chemistry (1st ed.). Oxford University Press. Page 1226
- ^ Bauer, Eike B. (2012). "Chiral-at-metal complexes and their catalytic applications in organic synthesis". Chemical Society Reviews (İngilizce). 41 (8). ss. 3153-67. doi:10.1039/C2CS15234G. (PMID) 22306968.
- ^ Jacobsen, Eric; Pfaltz, Andreas; Yamamoto, Hisashi (1999). Comprehensive asymmetric catalysis 1-3. Berlin: Springer.
- ^ M. Heitbaum; F. Glorius; I. Escher (2006). "Asymmetric Heterogeneous Catalysis". Angewandte Chemie International Edition.45 (29): 4732–4762. doi:10.1002/anie.200504212 PMID 16802397
- ^ Endüstri Ölçeğinde Asimetrik Kataliz, (Blaser, Schmidt), Wiley-VCH, 2004.
- ^ Roos, Gregory (2002). Compendium of chiral auxiliary applications. San Diego, CA: Acad. Press.
- ^ a b c Glorius, F.; Gnas, Y. (2006). "Chiral Auxiliaries – Principles and Recent Applications".Synthesis. 2006 (12): 1899–1930. doi:10.1055/s-2006-942399 Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi: "Glorius review" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ Evans, D. A.; Helmchen, G.; Rüping, M. (2007). "Chiral Auxiliaries in Asymmetric Synthesis". In Christmann, M. Asymmetric Synthesis – The Essentials. Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. pp. 3–9. ISBN 978-3-527-31399-0.
- ^ IUPAC, , 2. basım (the "Gold Book") (1997). Düzeltilmiş çevrimiçi sürümü: (2006-) "Biocatalysis".
- ^ Faber, Kurt (2011). Biotransformations in organic chemistry a textbook (6th rev. and corr. ed.). Berlin: Springer-Verlag. ISBN 9783642173936.
- ^ Schmid, A.; Dordick, J. S.; Hauer, B.; Kiener, A.; Wubbolts, M.; Witholt, B. (2001). "Industrial biocatalysis today and tomorrow". Nature. 409 (6817): 258–268.. doi:10.1038/35051736 1 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . PMID 11196655
- ^ Müller, Michael (7 January 2005). "Chemoenzymatic Synthesis of Building Blocks for Statin Side Chains". Angewandte Chemie International Edition. 44 (3): 362–365. doi:10.1002/anie.200460852PMID 15593081
- ^ Berkessel, A.; Groeger, H. (2005). Asymmetric Organocatalysis. Weinheim: Wiley-VCH.
- ^ Special Issue: List, Benjamin (2007). "Organocatalysis". Chemical Reviews 107 (12): 5413–5883. doi:10.1021/cr078412e
- ^ Gröger, Albrecht Berkessel; Harald (2005). Asymmetric organocatalysis – from biomimetic concepts to applications in asymmetric synthesis (1. ed., 2. reprint. ed.). Weinheim: Wiley-VCH. ISBN 3-527-30517-3.
- ^ Dalko, Peter I.; Moisan, Lionel (15 October 2001). "Enantioselective Organocatalysis". Angewandte Chemie International Edition. 40 (20): 3726–3748. doi:10.1002/1521-3773(20011015)40:20<3726::AID-ANIE3726>3.0.CO;2-D
- ^ Notz, Wolfgang; Tanaka, Fujie; Barbas, Carlos F. (1 August 2004). "Enamine-Based Organocatalysis with Proline and Diamines: The Development of Direct Catalytic Asymmetric Aldol, Mannich, Michael, and Diels−Alder Reactions". Accounts of Chemical Research. 37 (8): 580–591. doi:10.1021/ar0300468 26 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . PMID 15311957
- ^ Bertelsen, Søren; Jørgensen, Karl Anker (2009). "Organocatalysis—after the gold rush". Chemical Society Reviews. 38 (8): 2178–89. doi:10.1039/b903816g 25 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . PMID 19623342
- ^ Lakhtakia, A., ed. (1990). Selected Papers on Natural Optical Activity (SPIE Milestone Volume 15). SPIE.
- ^ Gal, Joseph (January 2011). "Louis Pasteur, language, and molecular chirality. I. Background and Dissymmetry". Chirality. 23(1): 1–16. doi:10.1002/chir.20866
- ^ Pasteur, L. (1848). "Researches on the molecular asymmetry of natural organic products, English translation of French original, published by Alembic Club Reprints (Vol. 14, pp. 1–46) in 1905, facsimile reproduction by SPIE in a 1990 book".
- ^ Pedro Cintas (2007). "Tracing the Origins and Evolution of Chirality and Handedness in Chemical Language". Angewandte Chemie International Edition. 46 (22): 4016–4024. doi:10.1002/anie.200603714 PMID 17328087
- ^ Le Bel, Joseph (1874). "Sur les relations qui existent entre les formules atomiques des corps organiques et le pouvoir rotatoire de leurs dissolutions" 19 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . [On the relations which exist between the atomic formulas of organic compounds and the rotatory power of their solutions]. Bull. Soc. Chim. Fr. 22: 337–347.
- ^ van 't Hoff, JH (1874) "Sur les formülleri de yapı l'Espace dans" 10 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Archives Néerlandaises des Sciences Exactes ve Naturelles, 9 (yapısal alan formüller üzerinde) : 445-454.
- ^ a b c d e Koskinen, Ari M.P. (2013). Asymmetric synthesis of natural products (Second ed.). Hoboken, N.J.: Wiley. pp. 17, 28–29. ISBN 1118347331. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi: "Koskinen2012" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ Fischer, Emil (1 October 1894). "Synthesen in der Zuckergruppe II". Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft. 27 (3): 3189–3232. doi:10.1002/cber.189402703109
- ^ Fischer, Emil; Hirschberger, Josef (1 January 1889). "Ueber Mannose. II". Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft. 22(1): 365–376. doi:10.1002/cber.18890220183
- ^ Marckwald, W. (1904). "Ueber asymmetrische Synthese". Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft. 37: 349–354. doi:10.1002/cber.19040370165.
- ^ Campbell, Chantel D.; Vederas, John C. (23 June 2010). "Biosynthesis of lovastatin and related metabolites formed by fungal iterative PKS enzymes". Biopolymers. 93 (9): 755–763. doi:10.1002/bip.21428.
- ^ New Beer in an Old Bottle. Eduard Buchner and the Growth of Biochemical Knowledge, 1997
- ^ Bu erken dönem çalışmaların çoğu Almanca olarak yayınlandı, ancak çağdaş İngilizce hesapları makalelerinde bulunabilir, Koskinen (2012) gibi modern incelemelerde analizler ve yorumlar devam eder.
- ^ McKenzie, Alexander (1 January 1904). "CXXVII.Studies in asymmetric synthesis. I. Reduction of menthyl benzoylformate. II. Action of magnesium alkyl haloids on menthyl benzoylformate". J. Chem. Soc. Trans. 85: 1249. doi:10.1039/CT9048501249
- ^ Bijvoet, J. M.; Peerdeman, A. F.; van Bommel, A. J. (1951). "Determination of the Absolute Configuration of Optically Active Compounds by Means of X-Rays". Nature. 168 (4268): 271–272. Bibcode:1951Natur.168..271B. doi:10.1038/168271a0 6 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Dalgliesh, C. E. (1952). "756. The optical resolution of aromatic amino-acids on paper chromatograms". Journal of the Chemical Society (Resumed): 3940. doi:10.1039/JR9520003940
- ^ Klemm, L.H.; Reed, David (1960). "Optical resolution by molecular complexation chromatography". Journal of Chromatography A. 3: 364–368. doi:10.1016/S0021-9673(01)97011-6 25 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Cushny, AR (2 November 1903)."Atropine and the hyoscyamines-a study of the action of optical isomers" The Journal of Physiology. 30 (2): 176–94. doi:10.1113/jphysiol.1903.sp000988. PMC 1540678. PMID 16992694 24 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Cushny, AR; Peebles, AR (13 July 1905). "The action of optical isomers: II. Hyoscines" 10 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Journal of Physiology. 32 (5–6): 501–10. doi:10.1113/jphysiol.1905.sp001097 30 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. PMC 1465734 10 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. PMID 16992790 24 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ McBride, W. G. (1961). "Thalidomide and Congenital Abnormalities". The Lancet. 278 (7216): 1358. doi:10.1016/S0140-6736(61)90927-8. 25 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ ; ; Vladimir Prelog (1966). "Specification of Molecular Chirality". Angewandte Chemie International Edition. 5 (4): 385–415.
- ^ Vladimir Prelog; Günter Helmchen (1982). "Basic Principles of the CIP-System and Proposals for a Revision". Angewandte Chemie International Edition. 21 (8): 567–583. doi:10.1002/anie.198205671.
- ^ Gil-Av, Emanuel; Feibush, Binyamin; Charles-Sigler, Rosita (1966). "Separation of enantiomers by gas liquid chromatography with an optically active stationary phase". Tetrahedron Letters. 7(10): 1009–1015. doi:10.1016/S0040-4039(00)70231-0. 25 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Vineyard, B. D.; Knowles, W. S.; Sabacky, M. J.; Bachman, G. L.; Weinkauff, D. J. (1977). "Asymmetric hydrogenation. Rhodium chiral bisphosphine catalyst". Journal of the American Chemical Society. 99 (18): 5946–5952. doi:10.1021/ja00460a018.
- ^ Knowles, William S. (2002). "Asymmetric Hydrogenations (Nobel Lecture)". Angewandte Chemie International Edition. 41 (12): 1998. doi:10.1002/1521-3773(20020617)41:12<1998::AID-ANIE1998>3.0.CO;2-8.
- ^ Knowles, W. S. (March 1986). "Application of organometallic catalysis to the commercial production of L-DOPA". Journal of Chemical Education. 63 (3): 222. Bibcode:1986JChEd..63..222K. doi:10.1021/ed063p222. 20 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ H. Nozaki; H. Takaya; S. Moriuti; R. Noyori (1968). "Homogeneous catalysis in the decomposition of diazo compounds by copper chelates: Asymmetric carbenoid reactions". Tetrahedron. 24 (9): 3655–3669. doi:10.1016/S0040-4020(01)91998-2. 25 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Katsuki, Tsutomu; Sharpless, K. Barry (1980). "The first practical method for asymmetric epoxidation". Journal of the American Chemical Society. 102 (18): 5974–5976. doi:10.1021/ja00538a077. 1 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Jacobsen, Eric N.; Marko, Istvan.; Mungall, William S.; Schroeder, Georg.; Sharpless, K. Barry. (1988). "Asymmetric dihydroxylation via ligand-accelerated catalysis". Journal of the American Chemical Society. 110 (6): 1968–1970. doi:10.1021/ja00214a053. 19 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Sharpless, K. Barry; Patrick, Donald W.; Truesdale, Larry K.; Biller, Scott A. (1975). "New reaction. Stereospecific vicinal oxyamination of olefins by alkyl imido osmium compounds". Journal of the American Chemical Society. 97 (8): 2305–2307. doi:10.1021/ja00841a071. 26 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ J. A. Dale, D. L. Dull and H. S. Mosher (1969). "α-Methoxy-α-trifluoromethylphenylacetic acid, a versatile reagent for the determination of enantiomeric composition of alcohols and amines". J. Org. Chem. 34 (9): 2543–2549. doi:10.1021/jo01261a013 16 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Hinckley, Conrad C. (1969). "Paramagnetic shifts in solutions of cholesterol and the dipyridine adduct of trisdipivalomethanatoeuropium(III). A shift reagent". Journal of the American Chemical Society. 91 (18): 5160–5162. doi:10.1021/ja01046a038. PMID 5798101
- ^ Ensley, Harry E.; Parnell, Carol A.; Corey, Elias J. (1978). "Convenient synthesis of a highly efficient and recyclable chiral director for asymmetric induction". The Journal of Organic Chemistry. 43 (8): 1610–1612. doi:10.1021/jo00402a037.
- ^ Sariaslani, F.Sima; Rosazza, John P.N. (1984). "Biocatalysis in natural products chemistry". Enzyme and Microbial Technology. 6(6): 242–253. doi:10.1016/0141-0229(84)90125-X. 25 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Wandrey, Christian; Liese, Andreas; Kihumbu, David (2000). "Industrial Biocatalysis: Past, Present, and Future". Organic Process Research & Development. 4 (4): 286–290. doi:10.1021/op990101l.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Enantiyoselektif sentez ya da asimetrik sentez bir kimyasal sentez seklidir IUPAC bir veya daha fazla yeni kiralite elementinin bir substrat molekulunde olusturuldugu ve stereoizomerik enantiyomerik veya urunleri ureten kimyasal reaksiyon veya reaksiyon sekansi olarak tanimlanir Sharpless dihidroksilasyon reaksiyonunda urunun kiralitesi kullanilan AD karisimi ile kontrol edilebilir Bu asimetrik enduksiyon kullanan enantioselektif senteze bir ornektir Anahtar RL En buyuk degisken RM Orta olcekli degisken RS En kucuk degiskenJenerik bir alfa amino asidin iki enantiyomeri Daha acik bir ifadeyle bir bilesigin belirli bir enantiyomer veya diastereomer olusumunu destekleyen bir yontemle sentezidir Enantiyoselektif sentez modern kimyada kilit bir islemdir ve bir molekulun farkli enantiyomerlerinin veya cogu zaman farkli sahip olmasi nedeniyle farmasotikler alaninda ozellikle onemlidir Genel bakisEnantioselektif bir ekleme reaksiyonunun Seker ve amino asitler gibi biyolojik sistemlerin yapi taslarinin bircogu yalnizca bir enantiyomer olarak uretilir Sonuc olarak canli sistemler yuksek derecede kimyasal kiraliliga sahiptir ve genellikle belirli bir bilesigin cesitli enantiyomerleriyle farkli sekilde reaksiyona girer Bu secicilige ornekler Lezzet yapay tatlandirici aspartamin iki enantiyomeri vardir L aspartam tatlidir D aspartam tatsizdir Koku R gibi kokarken S carvone gibi kokar Ilac etkinligi antidepresan ilac olan Citalopram rasemik bir karisim halinde satilmaktadir Bununla birlikte calismalar ilacin faydali etkilerinden sadece S enantiyomerinin sorumlu oldugunu gostermistir Ilac guvenligi ve romatoid artrit tedavisinde kullanilirken L penisilamin temel bir B vitamini olan piridoksinin etkisini engelledigi icin toksiktir Bu enantiyoselektif sentezin buyuk onemi oldugundan elde edilmesi de zor olabilir Enantiyomerler ayni ve entropilere sahiptir ve bu nedenle rasemik bir karisima yol acan yonlendirilmemis bir islemle esit miktarlarda uretilmelidir Enantiyoselektif sentez etkilesimler yoluyla bir enantiyomerin bir digerinin uzerinde olusumunu destekleyen kiral bir ozellik kullanilarak elde edilebilir Bu onyargi olarak bilinir ve substrat reaktif katalizor veya ortamdaki kiral ozellikleri icerebilir ve bir enantiyomeri olusturmak icin gereken aktivasyon enerjisini karsit enantiyomerinkinden daha dusuk hale getirerek calisir Enantioselektivite genellikle bir enantiyomer farklilastirici basamagin nispi oranlari ile belirlenir bir reaktifin iki enantiyomerik urunden biri olabilecegi nokta Bir reaksiyon icin k reaksiyonun aktivasyon enerjisinin bir fonksiyonudur bazen enerji engeli olarak adlandirilir ve sicakliga baglidir Enerji bariyerinin Gibbs serbest enerjisini kullanarak DG belirli bir sicaklikta T karsilikli stereokimyasal sonuclarin oranlari k1k2 10DDG T 1 98 2 3 displaystyle frac k 1 k 2 10 frac Delta Delta G T times 1 98 times 2 3 Sicaklik farkliligi oran farkliligi anlamina gelir boylece enantiyoselektivite dusuk sicaklarda daha da buyuk olarak gozlemlenir Sonuc olarak kucuk enerji bariyer farkliliklari bile gozle gorulur bir etkiye neden olabilir YaklasimlarEnantiyoselektif kataliz Genel olarak enantiyoselektif kataliz geleneksel olarak asimetrik kataliz olarak bilinir kiral koordinasyon kompleksleridir Kataliz diger enantioselektif sentez yontemlerinden daha genis bir donusum araligi icin etkilidir Katalizorler kullanilarak neredeyse hic degismez sekilde kiral hale getirilirler ayrica daha basit akiral ligandlar kullanilarak metal kiral metal kompleksleri uretmek de mumkundur ancak bu tur turlerin nadiren sentetik olarak faydali oldugu kanitlanmistir Cogu enantiyoselektif katalizor dusuk substrat katalizor oranlarinda etkilidir Yuksek verimleri goz onune alindiginda pahali katalizorlerde bile endustriyel skala sentezi icin genellikle uygundurlar Cok yonlu bir enantioselektif sentez ornegi cok cesitli fonksiyonel gruplari azaltmak icin kullanilan DDG kcal 273 K de k1 k2 298 K de k1 k2 323 K de k1 k21 0 6 37 5 46 4 782 0 40 6 29 8 22 93 0 259 162 1094 0 1650 886 5245 0 10500 4830 2510 Yeni katalizorlerin tasarimina yeni ligand siniflarinin gelismesi buyuk olcude egemendir Genellikle olarak adlandirilan bazi ligandlarin genis bir reaksiyon araliginda etkili oldugu bulunmustur ornekler arasinda Salen ve Bununla birlikte genel olarak birkac katalizor birden fazla asimetrik reaksiyon tipinde etkilidir Ornegin BINAP Ru ile bir b keton gerektirir bununla birlikte baska bir katalizor olan BINAP diamine Ru kapsami a alkenler ve aromatik kimyasallara genisletir Kiral yardimcilar Bir kiral yardimci daha sonra intramolekuler asimetrik induksiyon yoluyla enantioselektif reaksiyonlara girebilen yeni bir bilesik olusturmak icin baslangic malzemesine baglanan organik bir bilesiktir Reaksiyonun sonunda yardimci urunun neden olmayacak kosullar altinda uzaklastirilir Genellikle daha sonra kullanmak uzere kurtarilir Kiral yardimci maddeler etkili olmak icin stokiyometrik miktarlarda kullanilmali ve yardimci maddenin eklenmesi ve cikarilmasi icin ilave sentetik adimlar gerektirmelidir Bununla birlikte bazi durumlarda mevcut tek stereoselektif metodoloji kiral yardimcilara dayanir ve bu reaksiyonlar enantiyomerik acidan saf urunlere en zaman verimli erisim saglayan cok yonlu ve cok iyi calisilmis olma egilimindedir Ek olarak yardimci yonelimli reaksiyonlarin urunleri veya kristalizasyon gibi yontemlerle kolay ayrilmalarini saglayan Biyokataliz Biyokataliz izole edilmis enzimlerden canli hucrelere kadar degisen biyolojik bilesikleri kimyasal donusumler yapmak icin kullanir Bu reaktiflerin avantajlari cok yuksek ve reaktif spesifikliginin yani sira hafif calisma kosullari ve Biyokatalizorler endustride akademik arastirmalardan daha yaygin olarak kullanilmaktadir ornegin statinlerin uretiminde Bununla birlikte yuksek reaktif spesifikligi etkili bir reaktif bulunmadan once cok cesitli biyokatalizorlerin taranmasini gerektirdigi icin bir problem olabilir Enantiyoselektif organokataliz Organokataliz kimyasal reaksiyon hizinin karbon hidrojen kukurt ve diger metal olmayan elementlerden olusan organik bir bilesik ile arttirildigi bir kataliz formunu belirtir Organocatalyst kiral oldugunda enantioselektif sentez elde edilebilir ornegin bir dizi karbon karbon bagi olusturucu reaksiyon prolin varliginda enantiyoselektif hale gelmistir en iyi ornek Organokataliz genellikle kiral katalizorler olarak dogal bilesikler ve ikincil aminler kullanir bunlar metal icermemesi nedeniyle ucuz ve Kiral havuz sentezi Kiral havuzu sentezi enantioselektif sentez icin en basit ve en eski yaklasimlardan biridir Kolayca temin edilebilen bir kiral baslangic materyali istenen hedef molekulu elde etmek icin cogunlukla akiral reaktifler kullanilarak ardisik reaksiyonlar vasitasiyla manipule edilir oldugu gibi yeni kiral turler olusturuldugunda enantiyoselektif sentez icin kriterleri karsilayabilmektedir Kiral havuzu sentezi seker veya amino asit gibi nispeten ucuz dogal olarak olusan bir yapi bloguna benzer kiraliteye sahip hedef molekuller icin ozellikle cekicidir Bununla birlikte molekulun maruz kalabilecegi olasi reaksiyonlarin sayisi sinirlidir ve kivrimli sentetik yollar gerekli olabilir orn Bu yaklasim ayni zamanda eger dogal olarak olusmazsa pahali olabilecek enantiyopur baslangic malzemesinin stokiyometrik miktarini gerektirir Alternatif yaklasimlarEnantiyoselektif senteze alternatifler genellikle bir enantiyomerin rasemik bir karisimdan birkac yontemden herhangi biri ile izole edilmesini icerir Bu tur rasemik karisimlari yapmak icin gereken zaman ve maliyet dusukse veya her iki enantiyomerin de kullanim alani bulunabilirse bu yaklasim dusuk maliyetli kalabilir Yaygin ayirma yontemleri veya dayanir Enantiyomerlerin ayrilmasi ve analiziBir molekulun iki enantiyomeri ayni fiziksel ozelliklere erime noktasi kaynama noktasi vb sahiptir ve bu nedenle birbirleriyle ayni sekilde davranirlar Sonuc olarak ayni Rf ile goc edecekler ve ve GC de ayni alikonma surelerine sahip olacaklardir NMR ve spektrumlari aynidir Bu bir islemin tek bir enantiyomer uretip uretmedigini ve en onemlisi hangi enantiyomer oldugunu belirlemeyi zorlastirabilir ve ayrica enantiyomerleri 100 enantiyoselektif olmayan bir reaksiyondan ayirmayi zorlastirir Neyse ki enantiyomerler diger kiral materyallerin varliginda farkli davranirlar ve bunlarin ayrilma ve analizine izin vermek icin kullanilabilir Enantiyomerler kuvars veya kiral olarak degistirilmis standart ortamlar gibi kiral kromatografik ortamlar uzerinde ayni sekilde goc etmezler Bu GC ve yoluyla analize izin vermek icin kucuk bir olcekte veya kiral olarak saf olmayan maddeleri ayirmak icin buyuk bir olcekte kullanilabilen temelini olusturur Bununla birlikte bu islem pahali olabilecek buyuk miktarda kiral paketleme malzemesi gerektirebilir Yaygin bir alternatif enantiyomerleri kiral yardimci maddelerle ayni sekilde bir diyastereomerlere donusturmek icin bir kullanilmasidir Bunlar farkli fiziksel ozelliklere sahiptir ve bu nedenle geleneksel yontemler kullanilarak ayrilabilir ve analiz edilebilir Kiral cozunurluk ajanlari olarak bilinen ozel kiral turevlendirme ajanlari kullanilir bunlar tipik olarak ve Eu hfc 3 gibi kiral europium komplekslerinin koordinasyonunu icerir Bir maddenin ayrica bazi optik yontemler kullanilarak belirlenebilir Bunu yapmak icin en eski yontem urundeki seviyesini bilinen bir bilesimin standartina gore karsilastirmak icin bir polarimetre kullanmaktir yararlanarak yapmak da mumkundur Bilesigin kiralitesini belirlemenin en dogru yollarindan biri X isini kristalografisi ile belirlemektir Ancak bu uygun bir yetistirilmesini gerektiren emek yogun bir islemdir TarihceBaslangic 1815 1905 1815 te Fransiz fizikci Jean Baptiste Biot bazi kimyasallarin denilen bir ozellik olan polarize isik demetinin duzlemini dondurebilecegini gosterdi Bu ozellik dogasi 1848 de Louis Pasteur bu simetrik olmayan bicimin molekuler dayanaga sahip olmasi gerektigini onerene kadar bir sir olarak kalmistir Bir yil sonra Lord Kelvin tarafindan icat edilen kiralite tabiri ile birlikte anilmaya baslanmistir Kirallik orijini nihayet 1874 de Jacobus Henricus van t Hoff ve in bagimsiz olarak karbonun tetrahedral geometrisini onermesiyle tanimlandi Bu calisma oncesi yapisal modeller iki boyutlu olmustu ve van t Hoff ve Le Bel bu tetrahedronun etrafindaki gruplarin duzenlenisinin bilesigin optik aktivitesini belirleyebilecegini teorik olarak ortaya koydu Bugun bu kurali olarak biliyoruz Marckwald in 2 etil 2 metil brut katalizorlu enantioselektif dekarboksilasyonu 2 metilbutirik asit urununun levorotar formunun hafif bir fazlaligi ile sonuclandi 1894 te Hermann Emil Fischer kavramini ana hatlariyla acikladi secici olarak klorofil icindeki optik olarak aktif maddelerin etkisinden dolayi bitkiler tarafindan D glikoz olusumunu dogru sekilde sectigini belirtti Fischer ayni zamanda enantiyoselektif sentezin ilk ornegi olacak bir islemle sekerleri enantiyoselektif olarak uzatarak bugun olarak kabul edilen sentezi basariyla gerceklestirmistir Brusin 1904 yilinda Marckwald tarafindan basarili bir sekilde olarak kullanilan striknin ile ilgili bir alkaloid Ilk enantioselektif kimyasal sentez 2 etil 2 metil bir katalize edilmis enantioselektif icin Universitat zu Berlin e atfedilir 2 metilbutirik asit reaksiyon urununun levorotar formunun biraz fazlasi uretildi bu urun ayni zamanda ornegin sirasinda diketit sentazinin LovF olusturdugu bir lovastatinin bir yan zinciri olarak olusur bu sonuc enantiyoselektivite ile kaydedilen ilk toplam sentezi olusturur Imza attigi diger ilkler Koskinen in belirttigi uzere seleksiyon ve ilk ornegi dir Enantiyoselektif sentez sadece yasamsallik anlaminda anlasilabildigi icin bu gozlem tarihi oneme sahiptir Jons Jacob Berzelius gibi bircok onde gelen kimyager o zamanlar dogal ve yapay bilesiklerin temelde farkli oldugunu ve kiralilitenin sadece dogal bilesiklerde var olabilecek hayati kuvvetin bir tezahuru oldugunu savundu Fischer den farkli olarak Marckwald bir kiral organokatalyor ile de olsa simdi bu kimyayi anladigimiz gibi bir aviral dogal olmayan baslangic materyali uzerine enantioselektif bir reaksiyon gerceklestirmistir Erken calismalar 1905 1965 Enantiyoselektif sentezin gelisimi buyuk olcude ayirma ve analiz icin mevcut olan sinirli teknik yelpazesi nedeniyle yavasti Diastereomerler geleneksel yollarla ayrilmaya izin veren farkli fiziksel ozelliklere sahiptir ancak o sirada enantiyomerler sadece kristallesme uzerine ayrilan enantiyomerlerin veya bir enantiyomerin secici olarak yok edildigi ayrilabilir Enantiyomerlerin analizi icin tek arac yapisal veri saglamayan bir yontem olan polarimetre kullanan idi 1950 lere kadar buyuk ilerleme gercekten baslamamisti Kismen RB Woodward ve Vladimir Prelog gibi kimyagerler tarafindan ve ayni zamanda yeni tekniklerin gelistirilmesiyle yonlendirildi Bunlardan ilki 1951 de tarafindan bir organik bilesigin belirlemek icin kullanilan X isini kristalografisi idi Kiral kromatografi bir yil sonra kiral amino asitleri ayirmak icin kullanan Dalgliesh tarafindan tanitildi Her ne kadar bu tur ayrilmalari ilk gozlemleyen Dalgliesh olmasa da enantiomerlerin ayrilmasini kiral selulozun diferansiyel tutulmasina dogru bir sekilde bagladi Bu Klem ve Reed in ilk once kiral HPLC ayrilmasi icin kiral olarak modifiye edilmis silika jel kullanildigini bildirdigi 1960 ta genisletildi Talidomidin iki enantiyomeri Solda S talidomit Sag R talidomitTalidomit Farkli enantiyomerlere sahip bir ilacin farkli etkilere sebep olabilecegi o donemde nin calismalari sayesinde bilinse de bu erken ilac tasariminda ve testinde sorumlugu getirmiyordu Bununla birlikte talidomidin felaketinin ardindan ilaclarin gelisimi ve ruhsatlandirmasi carpici bicimde degisti Ilk olarak 1953 te sentezlenen talidomit 1957 den 1962 ye kadar sabah bulantisi icin yaygin olarak recete edildi ancak kisa surede ciddi sekilde teratojenik oldugu bulundu sonucta 10 000 den fazla bebekte dogum kusurlarina yol acti Afet bircok ulkeyi ABD ve AB gibi ilaclarin test edilmesi ve ruhsatlandirilmasi icin daha sert kurallar koymaya tesvik etti Fareler kullanilarak teratojenik mekanizma uzerine yapilan erken arastirmalar bir talidomit enantiyomerinin teratojenik oldugunu digerinin ise tum terapotik aktiviteye sahip oldugunu gosterdi Bu teori daha sonra yanlis olarak gosterildi ve yenilendi Bununla birlikte ilac tasariminda kiralitenin onemi artmis ve enantiyoselektif sentez arastirmalarinin artmasi saglanmistir Modern cag 1965 ten beri Cahn Ingold Prelog oncelik kurallari genellikle olarak kisaltilir ilk kez 1966 da yayinlandi ve enantiyomerlerin daha kolay ve dogru bir sekilde tarif edilmesini saglamadi Ayni yil gaz kromatografisi ilk basarili enantiyomerik ayrilmayi sagladi bu teknolojinin o donemde yaygin olarak kullanilmasi sebebiyle onemli bir gelismeydi Metal katalizli enantioselektif sentezin William S Knowles Ryōji Noyori ve K Barry Sharpless tarafindan onu acildi bunun icin 2001 de Nobel Kimya Odulu nu alacaklardi Knowles ve Noyori 1968 de bagimsiz olarak gelistirdikleri gelismesiyle basladi Knowles akiral ligandlarini kiral Bu deneysel katalizor en az 15 olan asimetrik bir hidrojenasyonda kullanildi Endustriyel olcekli senteze enantiyoselektif metal katalizi uygulayan ilk kisi Knowles idi Monsanto Sirketi icin calisirken ligandini kullanarak L DOPA uretimi icin enantiyoselektif bir hidrojenasyon adimi gelistirdi Knowles Asimetrik hidrojenasyon 1968 Noyori Enantiyoselektif siklopropanasyon 1968 Noyori icin kullandigi kiral bir ligandi kullanarak bir bakir kompleksi gelistirdi Knowles in bulgulariyla ortak olarak Noyori nin bu birinci nesil ligand icin enantiyomerik fazlaliga iliskin sonuclari hayal kirikligi yaratti 6 Ancak devam eden arastirmalar sonunda reaksiyonunun gelismesine yol acti Sharpless oksiaminasyonu Sharpless 1970 lerde ve 1980 lerde asimetrik oksidasyonlar gelistirerek bu indirgeme reaksiyonlarini tamamlamistir Asimetrik oksiaminasyon reaksiyonu ile tetroksit kullanarak en erken yapandir Ayni donemde kiral bilesiklerin NMR ile analizine izin verecek yontemler gelistirilmistir gibi kiral turevlendirme ajanlari veya ilk olarak Eu DPM 3 gibi europium bazli kaydirma reaktifleri kullanilarak Kiral yardimcilar EJ Corey tarafindan 1978 de tanitildi ve calismalarinda belirgin bir sekilde one ciktilar Ayni zamanda iceren oncu calismalarla enantiyoselektif organokataliz gelistirildi Enzim katalizli enantiyoselektif reaksiyonlar 1980 lerde gibi uygulamalariyla ozellikle sanayide de dahil olmak uzere daha yaygin olmustur Gelisen genetik muhendisligi teknolojisi artan secici selektif donusumlere izin vererek enzimlerin spesifik islemlere uyarlanmasina izin vermistir Ornegin statin oncullerinin asimetrik hidrojenasyonu Ayrica bakiniz enantiyoselektif sentezde kiral bir iyonik sivi kullanimi icin optik olarak aktif katalizorler veya yardimci maddeler kullanilmadan kiral urunlerin akiral oncullerinden sentezi Tabiattaki homokiralite tartisilmasi ile ilgilidir Ataktik enantiyoselektif sentezden kaynaklanan bir polimer ozelligi Kaynakca IUPAC 2 basim the Gold Book 1997 Duzeltilmis cevrimici surumu 2006 asymmetric synthesis IUPAC 2 basim the Gold Book 1997 Duzeltilmis cevrimici surumu 2006 stereoselective synthesis Gal Joseph 2012 The Discovery of Stereoselectivity at Biological Receptors Arnaldo Piutti and the Taste of the Asparagine Enantiomers History and Analysis on the 125th Anniversary Chirality 24 12 959 976 doi 10 1002 chir 22071PMID 23034823 Theodore J Leitereg Dante G Guadagni Jean Harris Thomas R Mon Roy Teranishi 1971 Chemical and sensory data supporting the difference between the odors of the enantiomeric carvones J Agric Food Chem 19 4 785 787 doi 10 1021 jf60176a035 Lepola U Wade A Andersen HF May 2004 Do equivalent doses of escitalopram and citalopram have similar efficacy A pooled analysis of two positive placebo controlled studies in major depressive disorder Int Clin Psychopharmacol 19 3 149 55 doi 10 1097 01 yic 0000122862 35081 cd PMID 15107657 Hyttel J Bogeso K P Perregaard J Sanchez C 1992 The pharmacological effect of citalopram resides in the S enantiomer Journal of Neural Transmission 88 2 157 160 doi 10 1007 BF01244820 25 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde PMID 1632943 JAFFE IA ALTMAN K MERRYMAN P Oct 1964 The Antipyridoxine Effect of Penicillamine in Man The Journal of Clinical Investigation 43 1869 73 doi 10 1172 JCI105060 24 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde PMC 289631 24 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde PMID 14236210 IUPAC 2 basim the Gold Book 1997 Duzeltilmis cevrimici surumu 2006 asymmetric induction Greeves Nick 2001 Organic Chemistry 1st ed Oxford University Press ISBN 978 0 19 850346 0 Page 1226 Bauer Eike B 2012 Chiral at metal complexes and their catalytic applications in organic synthesis Chemical Society Reviews Ingilizce 41 8 ss 3153 67 doi 10 1039 C2CS15234G PMID 22306968 Jacobsen Eric Pfaltz Andreas Yamamoto Hisashi 1999 Comprehensive asymmetric catalysis 1 3 Berlin Springer ISBN 9783540643371 M Heitbaum F Glorius I Escher 2006 Asymmetric Heterogeneous Catalysis Angewandte Chemie International Edition 45 29 4732 4762 doi 10 1002 anie 200504212 PMID 16802397 Endustri Olceginde Asimetrik Kataliz Blaser Schmidt Wiley VCH 2004 Roos Gregory 2002 Compendium of chiral auxiliary applications San Diego CA Acad Press ISBN 9780125953443 a b c Glorius F Gnas Y 2006 Chiral Auxiliaries Principles and Recent Applications Synthesis 2006 12 1899 1930 doi 10 1055 s 2006 942399 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Glorius review adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme Evans D A Helmchen G Ruping M 2007 Chiral Auxiliaries in Asymmetric Synthesis In Christmann M Asymmetric Synthesis The Essentials Wiley VCH Verlag GmbH amp Co pp 3 9 ISBN 978 3 527 31399 0 IUPAC 2 basim the Gold Book 1997 Duzeltilmis cevrimici surumu 2006 Biocatalysis Faber Kurt 2011 Biotransformations in organic chemistry a textbook 6th rev and corr ed Berlin Springer Verlag ISBN 9783642173936 Schmid A Dordick J S Hauer B Kiener A Wubbolts M Witholt B 2001 Industrial biocatalysis today and tomorrow Nature 409 6817 258 268 doi 10 1038 35051736 1 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde PMID 11196655 Muller Michael 7 January 2005 Chemoenzymatic Synthesis of Building Blocks for Statin Side Chains Angewandte Chemie International Edition 44 3 362 365 doi 10 1002 anie 200460852PMID 15593081 Berkessel A Groeger H 2005 Asymmetric Organocatalysis Weinheim Wiley VCH ISBN 3 527 30517 3 Special Issue List Benjamin 2007 Organocatalysis Chemical Reviews 107 12 5413 5883 doi 10 1021 cr078412e Groger Albrecht Berkessel Harald 2005 Asymmetric organocatalysis from biomimetic concepts to applications in asymmetric synthesis 1 ed 2 reprint ed Weinheim Wiley VCH ISBN 3 527 30517 3 Dalko Peter I Moisan Lionel 15 October 2001 Enantioselective Organocatalysis Angewandte Chemie International Edition 40 20 3726 3748 doi 10 1002 1521 3773 20011015 40 20 lt 3726 AID ANIE3726 gt 3 0 CO 2 D Notz Wolfgang Tanaka Fujie Barbas Carlos F 1 August 2004 Enamine Based Organocatalysis with Proline and Diamines The Development of Direct Catalytic Asymmetric Aldol Mannich Michael and Diels Alder Reactions Accounts of Chemical Research 37 8 580 591 doi 10 1021 ar0300468 26 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde PMID 15311957 Bertelsen Soren Jorgensen Karl Anker 2009 Organocatalysis after the gold rush Chemical Society Reviews 38 8 2178 89 doi 10 1039 b903816g 25 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde PMID 19623342 Lakhtakia A ed 1990 Selected Papers on Natural Optical Activity SPIE Milestone Volume 15 SPIE Gal Joseph January 2011 Louis Pasteur language and molecular chirality I Background and Dissymmetry Chirality 23 1 1 16 doi 10 1002 chir 20866 Pasteur L 1848 Researches on the molecular asymmetry of natural organic products English translation of French original published by Alembic Club Reprints Vol 14 pp 1 46 in 1905 facsimile reproduction by SPIE in a 1990 book Pedro Cintas 2007 Tracing the Origins and Evolution of Chirality and Handedness in Chemical Language Angewandte Chemie International Edition 46 22 4016 4024 doi 10 1002 anie 200603714 PMID 17328087 Le Bel Joseph 1874 Sur les relations qui existent entre les formules atomiques des corps organiques et le pouvoir rotatoire de leurs dissolutions 19 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde On the relations which exist between the atomic formulas of organic compounds and the rotatory power of their solutions Bull Soc Chim Fr 22 337 347 van t Hoff JH 1874 Sur les formulleri de yapi l Espace dans 10 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Archives Neerlandaises des Sciences Exactes ve Naturelles 9 yapisal alan formuller uzerinde 445 454 a b c d e Koskinen Ari M P 2013 Asymmetric synthesis of natural products Second ed Hoboken N J Wiley pp 17 28 29 ISBN 1118347331 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Koskinen2012 adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme Fischer Emil 1 October 1894 Synthesen in der Zuckergruppe II Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft 27 3 3189 3232 doi 10 1002 cber 189402703109 Fischer Emil Hirschberger Josef 1 January 1889 Ueber Mannose II Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft 22 1 365 376 doi 10 1002 cber 18890220183 Marckwald W 1904 Ueber asymmetrische Synthese Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft 37 349 354 doi 10 1002 cber 19040370165 Campbell Chantel D Vederas John C 23 June 2010 Biosynthesis of lovastatin and related metabolites formed by fungal iterative PKS enzymes Biopolymers 93 9 755 763 doi 10 1002 bip 21428 New Beer in an Old Bottle Eduard Buchner and the Growth of Biochemical Knowledge 1997 Bu erken donem calismalarin cogu Almanca olarak yayinlandi ancak cagdas Ingilizce hesaplari makalelerinde bulunabilir Koskinen 2012 gibi modern incelemelerde analizler ve yorumlar devam eder McKenzie Alexander 1 January 1904 CXXVII Studies in asymmetric synthesis I Reduction of menthyl benzoylformate II Action of magnesium alkyl haloids on menthyl benzoylformate J Chem Soc Trans 85 1249 doi 10 1039 CT9048501249 Bijvoet J M Peerdeman A F van Bommel A J 1951 Determination of the Absolute Configuration of Optically Active Compounds by Means of X Rays Nature 168 4268 271 272 Bibcode 1951Natur 168 271B doi 10 1038 168271a0 6 Mayis 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dalgliesh C E 1952 756 The optical resolution of aromatic amino acids on paper chromatograms Journal of the Chemical Society Resumed 3940 doi 10 1039 JR9520003940 Klemm L H Reed David 1960 Optical resolution by molecular complexation chromatography Journal of Chromatography A 3 364 368 doi 10 1016 S0021 9673 01 97011 6 25 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cushny AR 2 November 1903 Atropine and the hyoscyamines a study of the action of optical isomers The Journal of Physiology 30 2 176 94 doi 10 1113 jphysiol 1903 sp000988 PMC 1540678 PMID 16992694 24 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cushny AR Peebles AR 13 July 1905 The action of optical isomers II Hyoscines 10 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Journal of Physiology 32 5 6 501 10 doi 10 1113 jphysiol 1905 sp001097 30 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde PMC 1465734 10 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde PMID 16992790 24 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde McBride W G 1961 Thalidomide and Congenital Abnormalities The Lancet 278 7216 1358 doi 10 1016 S0140 6736 61 90927 8 25 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vladimir Prelog 1966 Specification of Molecular Chirality Angewandte Chemie International Edition 5 4 385 415 Vladimir Prelog Gunter Helmchen 1982 Basic Principles of the CIP System and Proposals for a Revision Angewandte Chemie International Edition 21 8 567 583 doi 10 1002 anie 198205671 Gil Av Emanuel Feibush Binyamin Charles Sigler Rosita 1966 Separation of enantiomers by gas liquid chromatography with an optically active stationary phase Tetrahedron Letters 7 10 1009 1015 doi 10 1016 S0040 4039 00 70231 0 25 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vineyard B D Knowles W S Sabacky M J Bachman G L Weinkauff D J 1977 Asymmetric hydrogenation Rhodium chiral bisphosphine catalyst Journal of the American Chemical Society 99 18 5946 5952 doi 10 1021 ja00460a018 Knowles William S 2002 Asymmetric Hydrogenations Nobel Lecture Angewandte Chemie International Edition 41 12 1998 doi 10 1002 1521 3773 20020617 41 12 lt 1998 AID ANIE1998 gt 3 0 CO 2 8 Knowles W S March 1986 Application of organometallic catalysis to the commercial production of L DOPA Journal of Chemical Education 63 3 222 Bibcode 1986JChEd 63 222K doi 10 1021 ed063p222 20 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde H Nozaki H Takaya S Moriuti R Noyori 1968 Homogeneous catalysis in the decomposition of diazo compounds by copper chelates Asymmetric carbenoid reactions Tetrahedron 24 9 3655 3669 doi 10 1016 S0040 4020 01 91998 2 25 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Katsuki Tsutomu Sharpless K Barry 1980 The first practical method for asymmetric epoxidation Journal of the American Chemical Society 102 18 5974 5976 doi 10 1021 ja00538a077 1 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Jacobsen Eric N Marko Istvan Mungall William S Schroeder Georg Sharpless K Barry 1988 Asymmetric dihydroxylation via ligand accelerated catalysis Journal of the American Chemical Society 110 6 1968 1970 doi 10 1021 ja00214a053 19 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sharpless K Barry Patrick Donald W Truesdale Larry K Biller Scott A 1975 New reaction Stereospecific vicinal oxyamination of olefins by alkyl imido osmium compounds Journal of the American Chemical Society 97 8 2305 2307 doi 10 1021 ja00841a071 26 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde J A Dale D L Dull and H S Mosher 1969 a Methoxy a trifluoromethylphenylacetic acid a versatile reagent for the determination of enantiomeric composition of alcohols and amines J Org Chem 34 9 2543 2549 doi 10 1021 jo01261a013 16 Agustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hinckley Conrad C 1969 Paramagnetic shifts in solutions of cholesterol and the dipyridine adduct of trisdipivalomethanatoeuropium III A shift reagent Journal of the American Chemical Society 91 18 5160 5162 doi 10 1021 ja01046a038 PMID 5798101 Ensley Harry E Parnell Carol A Corey Elias J 1978 Convenient synthesis of a highly efficient and recyclable chiral director for asymmetric induction The Journal of Organic Chemistry 43 8 1610 1612 doi 10 1021 jo00402a037 Sariaslani F Sima Rosazza John P N 1984 Biocatalysis in natural products chemistry Enzyme and Microbial Technology 6 6 242 253 doi 10 1016 0141 0229 84 90125 X 25 Subat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wandrey Christian Liese Andreas Kihumbu David 2000 Industrial Biocatalysis Past Present and Future Organic Process Research amp Development 4 4 286 290 doi 10 1021 op990101l