Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nûreddin Mahmud Zengî (Arapça: نور الدين محمود زنگي, Şubat 1118, Musul - Mayıs 1174, Şam), Büyük Selçuklular'ın Haleb Atabeyi.
| Nûreddin Mahmud Zengî | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| (Zengîler Haleb Atabeyi) | |||||
| Hüküm süresi | 1128-1146 | ||||
| Önce gelen | I. İmâdüddin Zengî | ||||
| Sonra gelen | el-Melikü's-Sâlih İmâdüddin İsmâil | ||||
| (Zengîler Şam Atabeyi) | |||||
| Hüküm süresi | 1154-1174 | ||||
| Sonra gelen | el-Melikü's-Sâlih İmâdüddin İsmâil | ||||
| Doğum | 1118 Musul | ||||
| Ölüm | 15 Mayıs 1174 (56 yaşında) Şam | ||||
| Defin | , Şam | ||||
| Eş(ler)i | İsmet Hatun | ||||
| Çocuk(lar)ı | el-Melikü's-Sâlih İmâdüddin İsmâil | ||||
| |||||
| Hanedan | Zengî Hanedanı | ||||
| Babası | I. İmâdüddin Zengî | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Hayatı
Zengî hanedanının bir üyesi olan Nûreddin 1118 yılında dünyaya geldi. 1146 yılında babası I. İmâdüddin Zengî'nin ölümü üzerine devlet eski Türk geleneklerine göre varisler arasında bölündü, bu paylaşım sonunda Musul 'ye bırakılırken, Nûreddin Mahmud'a da Haleb ve çevresi bırakıldı. 1150 yılında Türkiye Selçuklu Sultanı I. Rükneddin Mesud'un kızıyla evlendi. Oğuzların Avşar boyundandır.
Haçlılarla mücadelesi
I. İmâdüddin Zengî 1144'te Urfa'yı fethetti ve I. Haçlı seferi sonunda kurulan Urfa Kontluğu'na son verdi. Bu zafer Haçlılara karşı kazanılmış ilk önemli başarıdır. Urfa'nın kaybedilmesi üzerine Avrupa ikinci bir Haçlı seferine hazırlanmıştır. Orta Çağ İslam dünyasının en parlak simalarından olan Nûreddin Mahmud Zengî, babasından devraldığı Haçlılar ile mücadelesinde ağabeyi ve Musul Atabeyi Seyfettin Gazi'yle ve 1148'de ağabeyinin ölümünden sonra yerine geçen küçük kardeşi 'le birlikte hareket ederek, Haçlılara karşı İslam cephesini birleştirmiş, II. Haçlı seferinin etkisizleştirilmesine çalışmıştır. Zengîlerin bu fedakarlıkları sonucu Haçlılar daha fazla ilerleme imkânı bulamayarak sahil şeridine sıkışıp kalmışlardır.
Nûreddin, kısa süreliğine Haçlıların eline geçen Urfa'yı ani bir baskınla 1146'da tekrar fethetti, böylece Urfa Kontluğu'nu tekrar diriltme çabası başarısız oldu. Ertesi yıl da Artak ve civarını ele geçirdi. Seyfeddin Gazi ile birlikte Şam'ı kuşatan Haçlılar ile savaştı ve II. Haçlı seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasını sağladı. Harim kalesini ele geçirdi, Haçlıları Yağra'da bozguna uğrattı. 1149’da Antakya Prensi Raymond'u Afrin Muharebesi'nde öldürdü. Daha sonra Famiya kalesini zaptetti. Börilerin elinden Şam'ı aldı. 1153'te Yukarı Mezopotamya, Güneydoğu Anadolu ve Suriye’yi tek hakimiyet altında toplayarak sultanlığını ilan eden Nûreddin Mahmud'un prestiji Selçuklu hanedanı'nı gölgede bırakacak kadar arttı.
1152 yılında Urfa kontu II. Joselin’i esir adı ve Halep'te hapsetti. 1154 yılında Şam’a taarruz ederek Mucireddin Abak'in elinden Şam’ı aldı. 1156 yılında Kudüs Kralı III. Baudouin ile bir barış yaptı. Fakat Baudouin'in Türk ve Arap çadırlarına saldırması sonucu bu barış bozuldu. Şam yakınlarında cereyan eden muharebeleri Nûreddin kazandı ve Hristiyan esirleri 'ta öldürülenlere karşılık kılıçtan geçirildi.
Nûreddin Mahmud daha sonra 1157'de Kudüs Kralı III. Baudouin'i yenilgiye uğrattı. 1158'de Haçlılara yenildiyse de onları 1164'te Harim’de ağır bir bozguna uğrattı.
Mahmud Zengî, Mısır'daki Fatımi Halifesi'nin kaypak tutumunun farkına varmış ve ve Şirkuh'un yeğeni Selahaddin Eyyubi'yi Mısır'a göndermiş ve Fatımilerin Haçlılarla işbirliğine girmelerinin önüne geçmiş ve dolayısıyla Mısır'ın Kudüs Krallığı'nın kontrolüne girmesinin önünü kapamış, bilahare İslam dünyasında ikiliğe sebep olan Fatımi Halifeliği'nin 1171'de yıkılmasını sağlayarak Selçukluların hayalinin yani İslam birliğinin gerçekleşmesine önayak olmuştur. Selahaddin Eyyubi, Nûreddin Zengî'nin ölümüne kadar Mısır'da naiplik yapmış ve O'nun emirleri dışına çıkmamıştır.
Ölümü
Nûreddin Mahmud 1173’te Maraş ve Göksun’u Anadolu Selçukluları'ndan aldı, ancak II. Kılıç Arslan ile anlaşarak şehirleri geri teslim etti. Nûreddin 1174’te Şam'da boğaz iltihabından öldü.
Yerine oğlu el-Melikü's-Sâlih İmâdüddin İsmâil geçti. Bu dönemde Selahaddin Eyyubi ülke topraklarını yavaş yavaş ele geçirmeye başladı. Selahaddin ile mücadele eden Zengîler başarılı olamadı. İsmail, hastalanınca ülkesinin Musul hakimi İzzeddin Mesud'a verilmesini vasiyet etti. 1181’de ölünce Halep kolu sona erdi.
Zengîlerin Oğuzların Avşar boyundan geldiği biliniyor. Zengî devleti dağılınca buradan göç eden bir kısım Avşar boyları Karamanoğulları Beyliğini kurmuşlardır.
Şahsiyeti
Nûreddin Mahmud Zengî, adil bir hükümdar idi. Bu sebeple O'na kendi halkı tarafından el-Emir'ul-Adil (Adil Hükümdar) lakabı uygun görülmüştür. Çocukluğunda iyi bir eğitim alan Nûreddin devlet yönetiminde diplomatik bir üslup kullanmıştır. Uygulamış olduğu usta siyaset sayesinde Müslümanların birliğini sağlamış ve sonradan komutanlarından Selahaddin Eyyubi tarafından gerçekleştirilecek olan Kudüs'ün Fethi'nin zeminini hazırlamıştır.
Nûreddin ileri görüşlü bir liderdi, adımlarını daima geleceği düşünerek atardı. Onun üç hayali vardı. İlki Müslümanları birleştirerek İslam birliğini kurmaktı -ki bunu hayattayken gerçekleştirmiştir-. İkinci hayali yani Kudüs'ün yeniden fethini kendisinden hemen sonra Selahaddin Eyyubi gerçekleştirmiştir. Son hayali ise Konstantiniyye'nin fethi idi, bu fetih de Osmanlı Sultanı II. Mehmed'e nasip oldu.
Nûreddin öğrenime çok önem verdi. Şam, Halep, Hama, Humus ve Baalbek şehirlerinde öğrenim kurumları kurdu. İlk Darul Hadis'i O kurdurdu, kurdurduğu rasathanede güneş saati yaptırdı. Komutanlarına özel önem vermiş ve başta Selahaddin olmak üzere onları gerek kumandanlık ve gerekse siyaset konusunda yetiştirdi. Öldüğünde kendisi tarafından yaptırılan Şam'daki Nuriye Medresesi'ne defnedildi. Şam'da yaptırdığı büyük hastane, devrin en meşhur mütehassıs doktorlarının hizmet verdiği bir sağlık müessesesiydi. mahiyetindeki ilk o kurdu ve pek çok kitap vakfetti. Rasathane kurdurarak, Güneş saati yaptırdı. Dindar olup, ilim adamlarının hamisiydi. karargahında dahi Kur’an okutup, hürmetle dinlerdi. ülkesini adaletle idare ettiği için “Melik-ül-adil” lakabıyla tanındı. Haftada iki gün halkın huzuruna çıkarak şikayetleri dinlerdi. haksızlıkların önüne geçmek ve devletin menfaatlerini korumak için, hassas bir haber alma teşkilatı kurdu. haberleşmede güvercinlerden de faydalandı. Kendisinin ve aile çevresinin ihtiyaçlarını, ihsanlarını, şahsi malından karşılardı. ganimetten, alimlerin helal dediklerinden başkasını almaz, altın, gümüş kullanmaz ve ipek giymezdi.
| Vikisöz'de Nûreddin Mahmud Zengî ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Pöpüler Kültürdeki yeri
- TRT Belgesel'de ekrana gelen Tarihin Efsaneleri (belgesel) adlı tarihî belgesel serisinde tarafından canlandırılmıştır.
- 2023-2024 sezonunda TRT 1'de yayınlanmaya başlayan Kudüs Fatihi Selahaddin Eyyubi adlı dizide Mehmet Ali Nuroğlu tarafından canlandırılmaktadır.
Kaynakça
- ^ Christopher Tyerman, God's War: A New History of the Crusades, 195. (İngilizce)
- ^ Karl Vilhelm Zetterstéen, Nûreddin Zengî, MEB İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1964, c. IX, s. 360.
- ^ Nur al-Din Mahmud b. Zanki, N. Elisseeff, The Encyclopaedia of Islam, Vol. VIII, ed. C.E.Bosworth, E. van Donzel, W.P.Heinrichs and G. Lecomte, (Brill, 1995), 132. (İngilizce)
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: I. İmâdüddin Zengî | (Zengîler Haleb Atabeyi) 1146-1174 | Sonra gelen: el-Melikü's-Sâlih İmâdüddin İsmâil |
| Önce gelen: Önce gelen yoktur. | (Zengîler Şam Atabeyi) 1154-1174 | Sonra gelen: el-Melikü's-Sâlih İmâdüddin İsmâil |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nureddin Mahmud Zengi Arapca نور الدين محمود زنگي Subat 1118 Musul Mayis 1174 Sam Buyuk Selcuklular in Haleb Atabeyi Nureddin Mahmud ZengiZengiler Haleb AtabeyiHukum suresi1128 1146Once gelenI Imaduddin ZengiSonra gelenel Meliku s Salih Imaduddin IsmailZengiler Sam AtabeyiHukum suresi1154 1174Sonra gelenel Meliku s Salih Imaduddin IsmailDogum1118 MusulOlum15 Mayis 1174 56 yasinda SamDefin SamEs ler iIsmet HatunCocuk lar iel Meliku s Salih Imaduddin IsmailTam adiel Meliku l Adil Nureddin Ebu l Kasim Mahmud bin I Imaduddin ZengiHanedanZengi HanedaniBabasiI Imaduddin ZengiDiniSunni IslamZengiler Devleti Nureddin Mahmud Zengi zamaninda en genis sinirlarina ulasmis onun olumuyle dagilmistir HayatiZengi hanedaninin bir uyesi olan Nureddin 1118 yilinda dunyaya geldi 1146 yilinda babasi I Imaduddin Zengi nin olumu uzerine devlet eski Turk geleneklerine gore varisler arasinda bolundu bu paylasim sonunda Musul ye birakilirken Nureddin Mahmud a da Haleb ve cevresi birakildi 1150 yilinda Turkiye Selcuklu Sultani I Rukneddin Mesud un kiziyla evlendi Oguzlarin Avsar boyundandir Haclilarla mucadelesiI ve II Hacli seferleri arasi Anadolu Suriye ve Filistin I Imaduddin Zengi 1144 te Urfa yi fethetti ve I Hacli seferi sonunda kurulan Urfa Kontlugu na son verdi Bu zafer Haclilara karsi kazanilmis ilk onemli basaridir Urfa nin kaybedilmesi uzerine Avrupa ikinci bir Hacli seferine hazirlanmistir Orta Cag Islam dunyasinin en parlak simalarindan olan Nureddin Mahmud Zengi babasindan devraldigi Haclilar ile mucadelesinde agabeyi ve Musul Atabeyi Seyfettin Gazi yle ve 1148 de agabeyinin olumunden sonra yerine gecen kucuk kardesi le birlikte hareket ederek Haclilara karsi Islam cephesini birlestirmis II Hacli seferinin etkisizlestirilmesine calismistir Zengilerin bu fedakarliklari sonucu Haclilar daha fazla ilerleme imkani bulamayarak sahil seridine sikisip kalmislardir Nureddin kisa sureligine Haclilarin eline gecen Urfa yi ani bir baskinla 1146 da tekrar fethetti boylece Urfa Kontlugu nu tekrar diriltme cabasi basarisiz oldu Ertesi yil da Artak ve civarini ele gecirdi Seyfeddin Gazi ile birlikte Sam i kusatan Haclilar ile savasti ve II Hacli seferinin basarisizlikla sonuclanmasini sagladi Harim kalesini ele gecirdi Haclilari Yagra da bozguna ugratti 1149 da Antakya Prensi Raymond u Afrin Muharebesi nde oldurdu Daha sonra Famiya kalesini zaptetti Borilerin elinden Sam i aldi 1153 te Yukari Mezopotamya Guneydogu Anadolu ve Suriye yi tek hakimiyet altinda toplayarak sultanligini ilan eden Nureddin Mahmud un prestiji Selcuklu hanedani ni golgede birakacak kadar artti 1152 yilinda Urfa kontu II Joselin i esir adi ve Halep te hapsetti 1154 yilinda Sam a taarruz ederek Mucireddin Abak in elinden Sam i aldi 1156 yilinda Kudus Krali III Baudouin ile bir baris yapti Fakat Baudouin in Turk ve Arap cadirlarina saldirmasi sonucu bu baris bozuldu Sam yakinlarinda cereyan eden muharebeleri Nureddin kazandi ve Hristiyan esirleri ta oldurulenlere karsilik kilictan gecirildi Nureddin Mahmud daha sonra 1157 de Kudus Krali III Baudouin i yenilgiye ugratti 1158 de Haclilara yenildiyse de onlari 1164 te Harim de agir bir bozguna ugratti Mahmud Zengi Misir daki Fatimi Halifesi nin kaypak tutumunun farkina varmis ve ve Sirkuh un yegeni Selahaddin Eyyubi yi Misir a gondermis ve Fatimilerin Haclilarla isbirligine girmelerinin onune gecmis ve dolayisiyla Misir in Kudus Kralligi nin kontrolune girmesinin onunu kapamis bilahare Islam dunyasinda ikilige sebep olan Fatimi Halifeligi nin 1171 de yikilmasini saglayarak Selcuklularin hayalinin yani Islam birliginin gerceklesmesine onayak olmustur Selahaddin Eyyubi Nureddin Zengi nin olumune kadar Misir da naiplik yapmis ve O nun emirleri disina cikmamistir OlumuSam daki mezari Nureddin Mahmud 1173 te Maras ve Goksun u Anadolu Selcuklulari ndan aldi ancak II Kilic Arslan ile anlasarak sehirleri geri teslim etti Nureddin 1174 te Sam da bogaz iltihabindan oldu Yerine oglu el Meliku s Salih Imaduddin Ismail gecti Bu donemde Selahaddin Eyyubi ulke topraklarini yavas yavas ele gecirmeye basladi Selahaddin ile mucadele eden Zengiler basarili olamadi Ismail hastalaninca ulkesinin Musul hakimi Izzeddin Mesud a verilmesini vasiyet etti 1181 de olunce Halep kolu sona erdi Zengilerin Oguzlarin Avsar boyundan geldigi biliniyor Zengi devleti dagilinca buradan goc eden bir kisim Avsar boylari Karamanogullari Beyligini kurmuslardir SahsiyetiNureddin Mahmud Zengi adil bir hukumdar idi Bu sebeple O na kendi halki tarafindan el Emir ul Adil Adil Hukumdar lakabi uygun gorulmustur Cocuklugunda iyi bir egitim alan Nureddin devlet yonetiminde diplomatik bir uslup kullanmistir Uygulamis oldugu usta siyaset sayesinde Muslumanlarin birligini saglamis ve sonradan komutanlarindan Selahaddin Eyyubi tarafindan gerceklestirilecek olan Kudus un Fethi nin zeminini hazirlamistir Nureddin ileri goruslu bir liderdi adimlarini daima gelecegi dusunerek atardi Onun uc hayali vardi Ilki Muslumanlari birlestirerek Islam birligini kurmakti ki bunu hayattayken gerceklestirmistir Ikinci hayali yani Kudus un yeniden fethini kendisinden hemen sonra Selahaddin Eyyubi gerceklestirmistir Son hayali ise Konstantiniyye nin fethi idi bu fetih de Osmanli Sultani II Mehmed e nasip oldu Nureddin ogrenime cok onem verdi Sam Halep Hama Humus ve Baalbek sehirlerinde ogrenim kurumlari kurdu Ilk Darul Hadis i O kurdurdu kurdurdugu rasathanede gunes saati yaptirdi Komutanlarina ozel onem vermis ve basta Selahaddin olmak uzere onlari gerek kumandanlik ve gerekse siyaset konusunda yetistirdi Oldugunde kendisi tarafindan yaptirilan Sam daki Nuriye Medresesi ne defnedildi Sam da yaptirdigi buyuk hastane devrin en meshur mutehassis doktorlarinin hizmet verdigi bir saglik muessesesiydi mahiyetindeki ilk o kurdu ve pek cok kitap vakfetti Rasathane kurdurarak Gunes saati yaptirdi Dindar olup ilim adamlarinin hamisiydi karargahinda dahi Kur an okutup hurmetle dinlerdi ulkesini adaletle idare ettigi icin Melik ul adil lakabiyla tanindi Haftada iki gun halkin huzuruna cikarak sikayetleri dinlerdi haksizliklarin onune gecmek ve devletin menfaatlerini korumak icin hassas bir haber alma teskilati kurdu haberlesmede guvercinlerden de faydalandi Kendisinin ve aile cevresinin ihtiyaclarini ihsanlarini sahsi malindan karsilardi ganimetten alimlerin helal dediklerinden baskasini almaz altin gumus kullanmaz ve ipek giymezdi Vikisoz de Nureddin Mahmud Zengi ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Populer Kulturdeki yeriTRT Belgesel de ekrana gelen Tarihin Efsaneleri belgesel adli tarihi belgesel serisinde tarafindan canlandirilmistir 2023 2024 sezonunda TRT 1 de yayinlanmaya baslayan Kudus Fatihi Selahaddin Eyyubi adli dizide Mehmet Ali Nuroglu tarafindan canlandirilmaktadir Kaynakca Christopher Tyerman God s War A New History of the Crusades 195 Ingilizce Karl Vilhelm Zettersteen Nureddin Zengi MEB Islam Ansiklopedisi Istanbul 1964 c IX s 360 Nur al Din Mahmud b Zanki N Elisseeff The Encyclopaedia of Islam Vol VIII ed C E Bosworth E van Donzel W P Heinrichs and G Lecomte Brill 1995 132 Ingilizce Resmi unvanlarOnce gelen I Imaduddin Zengi Zengiler Haleb Atabeyi 1146 1174 Sonra gelen el Meliku s Salih Imaduddin IsmailOnce gelen Once gelen yoktur Zengiler Sam Atabeyi 1154 1174 Sonra gelen el Meliku s Salih Imaduddin Ismail