Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Samsun Kalesi, bugünkü Samsun kentinin kökenini oluşturan ve 1092 yılında Danişmendliler tarafından yaptırılan kermen. Kalenin sınırları günümüzde Saathane Meydanı'ndan bedestene, deniz kıyısında ise Ziraat Bankası Özel İşlem Merkezi'nin bulunduğu alandan Büyük Camii'nin bulunduğu alana kadar uzanmaktaydı.
 Samsun Kalesi'nden elde kalan tek fotoğraf. | |
 | |
| Eski ad(lar) | Atik Kalesi |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Tür | Kale |
| Konum | Samsun, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°17′39″K 36°19′57″D / 41.29417°K 36.33250°D |
| Tamamlanma | 1092 |
| Yıkılma | 1909 - 1918 arası |
Kalenin batı kapısı, doğu kapısı ve sahile açılan Kumkapı adlı üç adet kapısı vardı. Bu kapılar büyük ve yüksek olarak yapılmış, kalın tahtaları dökme demir levhalar ve çivilerle kaplanmıştı. Batı kapısı bugün Namık Kemal Caddesi'nin sonunda bulunan Kale Camii'nin bulunduğu yerde idi. O dönemde Kalekapı Mescidi denen yapı surların hemen bitişiğinde bulunmaktaydı. Doğu kapısı ise bedestenin kapısının yanında idi. Kumkapı'ysa, bugün Osmanlı Bankası'nın bulunduğu yerdeydi. Her kapının üzerinde kitabeler mevcuttu. Kumkapı üzerinde bulunan kitabenin günümüze kadar ulaşan fotoğrafı incelendiğinde kitabe üzerinde şunların yazdığı anlaşılmıştır:
| Gazi ve mücahitlerin meliki, kâfir ve müşriklerin düşmanı Beyazıt Han oğlu Yüce Sultan Mehmet zamanında 813 yılında, Frenk kalesinin tahrip edilmesi (Allah’ın orayı yakmasından sonra) büyük emri Timurtaş Bey'e (Allah devletini devamlı kılsın) emredildi. Her kim o kalenin imar edilmesine izin verir ve çaba sarfederse Allah’ın melekleri ve insanların laneti onun üzerine olsun. |
Kale içerisinde yüzlerce ev, dükkân, iki mescit ve bir cami var idi. Bu cami Selçuklu komutanlarından olan Hızır Bey tarafından inşa ettirilmişti ve bugünkü Büyük Camii'nin bulunduğu alanda bulunmaktaydı. İki mescitten birisi Osmanlı Bankası'nın karşısındaki Hacı Halil Mescidi, diğeriyse bedestenin üst kapısının karşısında yer almaktaydı. Büyük Samsun Yangını sırasında yanan caminin yerine iki minareli büyük bir cami inşa ettirilmişti.
Kale surlarının yüksekliği deniz tarafında sekiz metre, karaya bakan kısımlarda ise altı metre idi. Deniz kısımlarına bakan surlar Karadeniz'in şiddetli dalgalarına dayanabilmesi için her on iki adımda bir yapılan mahmuzlar ile güçlendirilmişti.
Evliya Çelebi, 1640 yılında Samsun'u ziyareti sırasında aldığı notlarda Samsun Kalesi'nden de bahsetmiştir. Bu notlarla oluşturulan Seyahatnâme'de kale, "...çevresi 5.000 adım, 70 kulesi, 2.000 mazgalı ve kapısı ile 'leb-i derya da şadâdi bina bir sengin âbâd idi." şeklinde tasvir edilmiştir.
Eserini 1648'de yazmaya başlayan Kâtip Çelebi ise cami, hamam ve muhtasar bir çarşıya sahip kalenin harap bir hâlde olduğunu yazmıştır.
Samsun Ladik Gölü merkezli 8.0 büyüklüğündeki 1668 Kuzey Anadolu depreminde Samsun Kalesi'nin surları ve kuleleri hasar görmüş ve yapının bazı bölümleri yıkılmıştır.
Samsun Kalesi zaman zaman onarımlar görmüşse de; 1869 Büyük Samsun Yangını'na kadar sağlam bir şekilde ayakta durmakta idi.
Yangından sonra kentin yeniden kurulması için girişimlerde bulunuldu. İsviçre kökenli Fransız bir mühendis davet edilerek bugünkü Samsun şehrinin imar planları yapıldı. Bu imar planı dahilinde kalenin kara tarafında bulunan surları yıkıldı. İmar planına göre böylece 15.000 m²'lik bir alan elde edilmiş olacaktı. Bu arazının m²'si 50 kuruştan satılarak 60.000 kuruş elde edileceği hesaplanmıştı. Yine deniz surları ve cebehane dışında bulunan surların yıkımıyla elde edilecek olan 15.000 m³ taşın "şehrin yeniden inşasında" kullanılabileceği düşünülmüştü. Yangında ev ve dükkanlarını kaybeden halka satılacak olan kale enkazı taşları için ise m³ başına 30 kuruş değer biçilmişti.
Bu imar planı ile birlikte Anadolu'daki deniz kıyısına kurulan tek kale ortadan kalkmıştır. Fakat, düşman gemilerine karşı kale yerinde küçük bir müfreze halinde asker bulundurulmaya devam edilmişti.
II. Meşrutiyet döneminde Harbiye Nezareti'nce, Samsun Kalesi gibi eski kalıntıların ortadan kaldırılması kararı alınmış ve bu karar padişah V. Mehmet Reşat tarafından da onaylanmıştır. Kale yerinin arsaları da daha sonra Harbiye Nezareti'ne verilmişti. Daha sonra ise Kaleyeri denen bu alan Maliye Nezareti'ne geçmiş, parsellenerek müzayede ile satılmıştı.
2008 yılının ocak ayında Samsun Büyükşehir Belediyesi'nce Büyük Camii çevresinde yapılan çalışmalar sırasında kalenin yıkılmayan surları ortaya çıkarılmıştır. Surlar koruma altına alınmış ve etrafına kalenin tarihiyle ilgili bilgilendirme tabelaları dikilmiştir. 2015 yılında ise Saathane Meydanı'nda yapılan kazılar sırasında kaleye ait olduğu tahmin edilen surlar gün yüzüne çıkarılmıştır.
Galeri
-
![image]()
Kale sınırlarını gösteren 1856 tarihli harita. -
![image]()
Günümüzde Cumhuriyet Meydanı'nın bulunduğu yerden 1870 yılında çekilen bir fotoğraf. Samsun Kalesi'nin denize sıfır duvarları açıkça görünüyor. -
![image]()
Samsun Kalesi'nin Kumkapı Kitabesi. İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı'nın arşivinde "Samsun Kalesi-Kitabesi 90764/11" numarasıyla kayıtlıdır. -
![image]()
Samsun Kalesi'nin 2009 yılında bulunan surları. -
![image]()
Samsun Kalesi'nin 2009 yılında bulunan surları için Samsun Büyükşehir Belediyesi'nce hazırlanan bilgilendirme tabelası.
Notlar
- ^ İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı'nın arşivinde "Samsun Kalesi 90764/10" numarasıyla kayıtlıdır.
- ^ Türkçeye çeviren: Yard. Doç. Dr. Recep GÜN, OMÜ İlahiyat Fakültesi
- ^ Evliya Çelebi Seyahatnamesi: 2. Cilt
- ^ Ambraseys, N. (2009). Earthquakes in the Mediterranean and Middle East: A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900. Cambridge University Press. ss. 512-515. ISBN . Erişim tarihi: 26 Eylül 2021.
- ^ "Samsun'da Kale Bulundu". hurriyet.com.tr. 16 Mart 2015. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Samsun Kalesi bugunku Samsun kentinin kokenini olusturan ve 1092 yilinda Danismendliler tarafindan yaptirilan kermen Kalenin sinirlari gunumuzde Saathane Meydani ndan bedestene deniz kiyisinda ise Ziraat Bankasi Ozel Islem Merkezi nin bulundugu alandan Buyuk Camii nin bulundugu alana kadar uzanmaktaydi Samsun KalesiSamsun Kalesi nden elde kalan tek fotograf Eski ad lar Atik KalesiGenel bilgilerTurKaleKonumSamsun TurkiyeKoordinatlar41 17 39 K 36 19 57 D 41 29417 K 36 33250 D 41 29417 36 33250Tamamlanma1092Yikilma1909 1918 arasi Kalenin bati kapisi dogu kapisi ve sahile acilan Kumkapi adli uc adet kapisi vardi Bu kapilar buyuk ve yuksek olarak yapilmis kalin tahtalari dokme demir levhalar ve civilerle kaplanmisti Bati kapisi bugun Namik Kemal Caddesi nin sonunda bulunan Kale Camii nin bulundugu yerde idi O donemde Kalekapi Mescidi denen yapi surlarin hemen bitisiginde bulunmaktaydi Dogu kapisi ise bedestenin kapisinin yaninda idi Kumkapi ysa bugun Osmanli Bankasi nin bulundugu yerdeydi Her kapinin uzerinde kitabeler mevcuttu Kumkapi uzerinde bulunan kitabenin gunumuze kadar ulasan fotografi incelendiginde kitabe uzerinde sunlarin yazdigi anlasilmistir Gazi ve mucahitlerin meliki kafir ve musriklerin dusmani Beyazit Han oglu Yuce Sultan Mehmet zamaninda 813 yilinda Frenk kalesinin tahrip edilmesi Allah in orayi yakmasindan sonra buyuk emri Timurtas Bey e Allah devletini devamli kilsin emredildi Her kim o kalenin imar edilmesine izin verir ve caba sarfederse Allah in melekleri ve insanlarin laneti onun uzerine olsun Kale icerisinde yuzlerce ev dukkan iki mescit ve bir cami var idi Bu cami Selcuklu komutanlarindan olan Hizir Bey tarafindan insa ettirilmisti ve bugunku Buyuk Camii nin bulundugu alanda bulunmaktaydi Iki mescitten birisi Osmanli Bankasi nin karsisindaki Haci Halil Mescidi digeriyse bedestenin ust kapisinin karsisinda yer almaktaydi Buyuk Samsun Yangini sirasinda yanan caminin yerine iki minareli buyuk bir cami insa ettirilmisti Kale surlarinin yuksekligi deniz tarafinda sekiz metre karaya bakan kisimlarda ise alti metre idi Deniz kisimlarina bakan surlar Karadeniz in siddetli dalgalarina dayanabilmesi icin her on iki adimda bir yapilan mahmuzlar ile guclendirilmisti Evliya Celebi 1640 yilinda Samsun u ziyareti sirasinda aldigi notlarda Samsun Kalesi nden de bahsetmistir Bu notlarla olusturulan Seyahatname de kale cevresi 5 000 adim 70 kulesi 2 000 mazgali ve kapisi ile leb i derya da sadadi bina bir sengin abad idi seklinde tasvir edilmistir Eserini 1648 de yazmaya baslayan Katip Celebi ise cami hamam ve muhtasar bir carsiya sahip kalenin harap bir halde oldugunu yazmistir Samsun Ladik Golu merkezli 8 0 buyuklugundeki 1668 Kuzey Anadolu depreminde Samsun Kalesi nin surlari ve kuleleri hasar gormus ve yapinin bazi bolumleri yikilmistir Samsun Kalesi zaman zaman onarimlar gormusse de 1869 Buyuk Samsun Yangini na kadar saglam bir sekilde ayakta durmakta idi Yangindan sonra kentin yeniden kurulmasi icin girisimlerde bulunuldu Isvicre kokenli Fransiz bir muhendis davet edilerek bugunku Samsun sehrinin imar planlari yapildi Bu imar plani dahilinde kalenin kara tarafinda bulunan surlari yikildi Imar planina gore boylece 15 000 m lik bir alan elde edilmis olacakti Bu arazinin m si 50 kurustan satilarak 60 000 kurus elde edilecegi hesaplanmisti Yine deniz surlari ve cebehane disinda bulunan surlarin yikimiyla elde edilecek olan 15 000 m tasin sehrin yeniden insasinda kullanilabilecegi dusunulmustu Yanginda ev ve dukkanlarini kaybeden halka satilacak olan kale enkazi taslari icin ise m basina 30 kurus deger bicilmisti Bu imar plani ile birlikte Anadolu daki deniz kiyisina kurulan tek kale ortadan kalkmistir Fakat dusman gemilerine karsi kale yerinde kucuk bir mufreze halinde asker bulundurulmaya devam edilmisti II Mesrutiyet doneminde Harbiye Nezareti nce Samsun Kalesi gibi eski kalintilarin ortadan kaldirilmasi karari alinmis ve bu karar padisah V Mehmet Resat tarafindan da onaylanmistir Kale yerinin arsalari da daha sonra Harbiye Nezareti ne verilmisti Daha sonra ise Kaleyeri denen bu alan Maliye Nezareti ne gecmis parsellenerek muzayede ile satilmisti 2008 yilinin ocak ayinda Samsun Buyuksehir Belediyesi nce Buyuk Camii cevresinde yapilan calismalar sirasinda kalenin yikilmayan surlari ortaya cikarilmistir Surlar koruma altina alinmis ve etrafina kalenin tarihiyle ilgili bilgilendirme tabelalari dikilmistir 2015 yilinda ise Saathane Meydani nda yapilan kazilar sirasinda kaleye ait oldugu tahmin edilen surlar gun yuzune cikarilmistir GaleriKale sinirlarini gosteren 1856 tarihli harita Gunumuzde Cumhuriyet Meydani nin bulundugu yerden 1870 yilinda cekilen bir fotograf Samsun Kalesi nin denize sifir duvarlari acikca gorunuyor Samsun Kalesi nin Kumkapi Kitabesi Istanbul Universitesi Kutuphane ve Dokumantasyon Daire Baskanligi nin arsivinde Samsun Kalesi Kitabesi 90764 11 numarasiyla kayitlidir Samsun Kalesi nin 2009 yilinda bulunan surlari Samsun Kalesi nin 2009 yilinda bulunan surlari icin Samsun Buyuksehir Belediyesi nce hazirlanan bilgilendirme tabelasi Notlar Istanbul Universitesi Kutuphane ve Dokumantasyon Daire Baskanligi nin arsivinde Samsun Kalesi 90764 10 numarasiyla kayitlidir Turkceye ceviren Yard Doc Dr Recep GUN OMU Ilahiyat Fakultesi Evliya Celebi Seyahatnamesi 2 Cilt Ambraseys N 2009 Earthquakes in the Mediterranean and Middle East A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900 Cambridge University Press ss 512 515 ISBN 9781316347850 Erisim tarihi 26 Eylul 2021 Samsun da Kale Bulundu hurriyet com tr 16 Mart 2015 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2015 KaynakcaBaki Sarisakal PDF Samsun bakisarisakal com 20 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan pdf arsivlendi Erisim tarihi 28 Ekim 2010