Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azerbaycan'ın arazisi, Kafkasya arazisinin tamamı gibi, Alplerin kıvrımlı kuşağına ait olup karmaşık tektonik yapıya sahiptir. Azerbaycan Cumhuriyeti arazisinde son 13-15 bin yıl içinde yer alan jeolojik ve jeomorfolojik süreçler, iklim şartları ve denizin toplu olarak gerilemesi eşsiz yer şekillerini oluşturmuştur. Kayaçların yaşı, Alt Pliyosenden başlayarak çağdaş döneme kadar tüm zamanlarda insanların dikkatini çekmiştir. Azerbaycan arazisinde en eski kayaçlar, Alt Paleozoik, karmaşık metamorfik şistler çökelimidir. Azerbaycan Cumhuriyetinin arazisi paleontolojik ve mineralojik anıtlarla zengindir. Volkanik-magmatik ve tortul kökenli, paleontolojik koşulları yansıtan zaman ve mekân içinde değişen faktörler, aynı zamanda doğal zenginlikler bu kayaçların yaşını belirlemek için imkân sağlamaktadır. Kabuk içeren sapkın kayalar, onların Kretase ve Kretase sonrası dönemleri için yaşlarının tarihini belirlemeye yardımcı oluyor.
Genel bilgi
Genellikle çeşitli jeolojik dönemlere ait eşsiz taşlar-tanıklar ve arazinin özelliği, jeologların dikkatini çekmektedir. Azerbaycan'da kayaçların yaşı 570 milyon yıldan (şistler, gnayslar) günümüz deniz çökellerine (kireçtaşı, alüvyon, kum, çakıl) kadar değişmektedir. En eşsiz jeolojik abidelerden biri, 3600 m rakımda korunmuş ve yer yer ayrı formlarda sarma siyen çökellerdir. Bu tür çökeller Kafkasya'nın diğer yerlerinde de görülmektedir. Onların yaygın olduğu bölgelerden bir de Şahdağ'dır.
Azerbaycan'ın jeolojik ve jeomorfolojik formasyonları çok çeşitlidir. Kabarıklık oluşturan kurak-aşınım denüdasyon süreçleri sonucunda dağlar, tepeler ve çeşitli kayalar ortaya çıkmıştır. Onların bir kısmı sokulum kayaçlar olarak (Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ndeki İlanlıdağ, Nahacar, Elince gibi), bazı yerlerde – Devoniyen eski kristal kayaçlar olarak (Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde Dahna, Sarıdağ, Velidağ vs.), diğer yerlerde ise Pliyosen çökelleri olarak oluşmuştur (Kobustan'da Ambizler ve Kuşgayası). Yoğun soyulma ve erozyon nedeniyle bazı çabuk yıkanabilir kayaçlar savrulmuşlar. Güneydoğu Kafkasya'da Kretase dönemine ait Lusitan kalkerlerinden oluşan Dibrar tipi kayalar mevcuttur. Onlar genellikle sivri uçlu kayalar şeklinde rölyefte kendini göstermektedir. Onlardan bazıları Şabran ve İsmayıllı bölgelerinde mevcuttur. Jura kalkerlerinden başlıca örneği Kepezdağ'dır.
Dünyadaki yaklaşık 900 çamur volkanının üçte birinden fazlası Azerbaycan'da bulunuyor. Bu volkanların birçok çeşidi var: Halen faal durumda olan, sönmüş, gömülmüş, petrol püskürten, sualtı ve ada volkanları gibi. Çamur volkanları ülkenin doğusunda, , Şamahı-Kobustan, güneydoğu Şirvan ve Bakü takımadasında bulunur. En büyükleri Galmas, Torağay, Büyük Kenizdağ'dır. Çoğu kesik koni şeklindedir. Yükseklikleri 20–400 m, çapları 100–4500 m arasındadır. Sadece Kobustan'da 100'den çok çamur volkanı vardır. 40 kadar volkandan yeryüzüne petrol çıkar. Bakü takımadasındaki 9 ada çamur volkanlarından oluşmuştur. Hazar Denizinde de 140'tan çok su altı çamur volkanı vardır. Çamur volkanları fay hatları boyunca yer almaktadır. Azerbaycan'daki çamur volkanlarının ilk faaliyete geçişi yaklaşık 25 milyon yıl öncesine dayanır. 1810 yılından günümüze 50 volkan yaklaşık 200 defa püskürmüştür. Sadece volkanında 19 püskürme gözlenmiştir. Çamur volkanları katı, gaz ve sıvı püskürtür. Püsküren katılarda 100'den fazla mineral ve 30 kadar element (bor, cıva, mangan, bakır, baryum, stronsyum, lityum vb.) yer alır. Çamur volkanları petrol ve gaz yatakları ile ilişkilidir. Bu volkanların bulunduğu alanlarda zengin petrol ve doğalgaz yatakları tespit edilmiştir (Lökbatan, Neft Taşları, Karadağ, Mişovdağ vb).
Azerbaycan'ın hidrojeolojik çeşitlerine mineral kaynaklar aittir. Azerbaycan'da kimyasal bileşimine göre 10'dan fazla çeşit mineral kaynaklar tespit edilmiştir. Bunlara, , hidroklorür, bikarbonat-klorür-sülfat, , , ve sülfat dahildir. Bunların dışında, kimyasal bileşimleri henüz belirlenmeyen birçok kaynak da mevcuttur. Bu kaynakların cereyan miktarı gün içinde 10 ila 100 bin litreye ulaşmaktadır. 30'dan fazla kaynakta suyun sıcaklığı 20 ila 70 dereceyi buluyor. Mineral kaynakların birçoğundan kükürt, karbon ve kükürt-karbon gazları ayrılmaktadır. Azerbaycan'da mineral kaynakların bulunduğu başlıca yerler Darıdağ, Sirab, Badamlı, Turşsu, Şirlan-İstisu, Slavyanka, Akkörpü, Haltan, Haşı, Cimi, Halhal, Beşparmak ve Kırkbulag'dır.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Azerbaycan Cumhuriyeti Jeoloji ve Jeofizik Enstitüsü resmi sitesi 11 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Azerice) (Rusça) (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azerbaycan in arazisi Kafkasya arazisinin tamami gibi Alplerin kivrimli kusagina ait olup karmasik tektonik yapiya sahiptir Azerbaycan Cumhuriyeti arazisinde son 13 15 bin yil icinde yer alan jeolojik ve jeomorfolojik surecler iklim sartlari ve denizin toplu olarak gerilemesi essiz yer sekillerini olusturmustur Kayaclarin yasi Alt Pliyosenden baslayarak cagdas doneme kadar tum zamanlarda insanlarin dikkatini cekmistir Azerbaycan arazisinde en eski kayaclar Alt Paleozoik karmasik metamorfik sistler cokelimidir Azerbaycan Cumhuriyetinin arazisi paleontolojik ve mineralojik anitlarla zengindir Volkanik magmatik ve tortul kokenli paleontolojik kosullari yansitan zaman ve mekan icinde degisen faktorler ayni zamanda dogal zenginlikler bu kayaclarin yasini belirlemek icin imkan saglamaktadir Kabuk iceren sapkin kayalar onlarin Kretase ve Kretase sonrasi donemleri icin yaslarinin tarihini belirlemeye yardimci oluyor Azerbaycan in jeolojik haritasi 1881Genel bilgiGenellikle cesitli jeolojik donemlere ait essiz taslar taniklar ve arazinin ozelligi jeologlarin dikkatini cekmektedir Azerbaycan da kayaclarin yasi 570 milyon yildan sistler gnayslar gunumuz deniz cokellerine kirectasi aluvyon kum cakil kadar degismektedir En essiz jeolojik abidelerden biri 3600 m rakimda korunmus ve yer yer ayri formlarda sarma siyen cokellerdir Bu tur cokeller Kafkasya nin diger yerlerinde de gorulmektedir Onlarin yaygin oldugu bolgelerden bir de Sahdag dir Azerbaycan in jeolojik ve jeomorfolojik formasyonlari cok cesitlidir Kabariklik olusturan kurak asinim denudasyon surecleri sonucunda daglar tepeler ve cesitli kayalar ortaya cikmistir Onlarin bir kismi sokulum kayaclar olarak Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti ndeki Ilanlidag Nahacar Elince gibi bazi yerlerde Devoniyen eski kristal kayaclar olarak Nahcivan Ozerk Cumhuriyeti nde Dahna Saridag Velidag vs diger yerlerde ise Pliyosen cokelleri olarak olusmustur Kobustan da Ambizler ve Kusgayasi Yogun soyulma ve erozyon nedeniyle bazi cabuk yikanabilir kayaclar savrulmuslar Guneydogu Kafkasya da Kretase donemine ait Lusitan kalkerlerinden olusan Dibrar tipi kayalar mevcuttur Onlar genellikle sivri uclu kayalar seklinde rolyefte kendini gostermektedir Onlardan bazilari Sabran ve Ismayilli bolgelerinde mevcuttur Jura kalkerlerinden baslica ornegi Kepezdag dir Dunyadaki yaklasik 900 camur volkaninin ucte birinden fazlasi Azerbaycan da bulunuyor Bu volkanlarin bircok cesidi var Halen faal durumda olan sonmus gomulmus petrol puskurten sualti ve ada volkanlari gibi Camur volkanlari ulkenin dogusunda Samahi Kobustan guneydogu Sirvan ve Baku takimadasinda bulunur En buyukleri Galmas Toragay Buyuk Kenizdag dir Cogu kesik koni seklindedir Yukseklikleri 20 400 m caplari 100 4500 m arasindadir Sadece Kobustan da 100 den cok camur volkani vardir 40 kadar volkandan yeryuzune petrol cikar Baku takimadasindaki 9 ada camur volkanlarindan olusmustur Hazar Denizinde de 140 tan cok su alti camur volkani vardir Camur volkanlari fay hatlari boyunca yer almaktadir Azerbaycan daki camur volkanlarinin ilk faaliyete gecisi yaklasik 25 milyon yil oncesine dayanir 1810 yilindan gunumuze 50 volkan yaklasik 200 defa puskurmustur Sadece volkaninda 19 puskurme gozlenmistir Camur volkanlari kati gaz ve sivi puskurtur Puskuren katilarda 100 den fazla mineral ve 30 kadar element bor civa mangan bakir baryum stronsyum lityum vb yer alir Camur volkanlari petrol ve gaz yataklari ile iliskilidir Bu volkanlarin bulundugu alanlarda zengin petrol ve dogalgaz yataklari tespit edilmistir Lokbatan Neft Taslari Karadag Misovdag vb Azerbaycan in hidrojeolojik cesitlerine mineral kaynaklar aittir Azerbaycan da kimyasal bilesimine gore 10 dan fazla cesit mineral kaynaklar tespit edilmistir Bunlara hidroklorur bikarbonat klorur sulfat ve sulfat dahildir Bunlarin disinda kimyasal bilesimleri henuz belirlenmeyen bircok kaynak da mevcuttur Bu kaynaklarin cereyan miktari gun icinde 10 ila 100 bin litreye ulasmaktadir 30 dan fazla kaynakta suyun sicakligi 20 ila 70 dereceyi buluyor Mineral kaynaklarin bircogundan kukurt karbon ve kukurt karbon gazlari ayrilmaktadir Azerbaycan da mineral kaynaklarin bulundugu baslica yerler Daridag Sirab Badamli Turssu Sirlan Istisu Slavyanka Akkorpu Haltan Hasi Cimi Halhal Besparmak ve Kirkbulag dir Kaynakca a b c d e Azerbaycan Jeoloji Oturumu PDF TMMOB Jeoloji Muhendisleri Odasi 1993 5 Subat 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 29 Ocak 2016 Turkce Dis baglantilarAzerbaycan Cumhuriyeti Jeoloji ve Jeofizik Enstitusu resmi sitesi 11 Subat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Azerice Rusca Ingilizce