Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hollanda Komünist Partisi (Hollandaca: Communistische Partij Nederland, CPN) Hollanda’da faaliyet gösteren komünist bir siyasi partiydi.
Hollanda Komünist Partisi Communistische Partij Nederland | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | SP |
| Genel başkan | (1909-1925) (1925-1945) (1945-1967) (1967-1982) (1982-1991) |
| Kuruluş tarihi | 1909 |
| Kapanış tarihi | 1991 |
| Gençlik kolu | |
| İdeoloji | Marksizm-Leninizm (1982'ye kadar) |
| Siyasi pozisyon | Merkez sol |
| Uluslararası üyelik | Komintern, Kominform |
| Hollanda | |
Parti tarihi
Kuruluşu
1907 yılında Ceton ve David Wijnkoop, De Tribune isimli dergiyi çıkartırlar. Dergide üye oldukları Sosyal Demokrat İşçi Partisini SDAP kıyasıya eleştirirler. Geleneksel marksizm çizgisinde proletarya devrimi doğrultusundaki fikirleri parlamenter sisteme dahil olan revizyonist çizgisindeki SDAP yönetimiyle uyuşmamaktaydı. 1908 yılındaki SDAP parti kongresinde SDAP yönetimi dergiyi çıkaran üyelerine derginin çıkartılmasını durdurmalarını yoksa parti üyeliğinden atılacaklarını bildirir. Ceton ve Wijnkoop dergiye devam ederler ve aralarında şair Herman Gorter de bulunan dergideki izleyenleriyle beraber partiden atılırlar. Bu gibi ayrılmalar aynı dönemde Avrupa’daki tüm sosyalist partilerde olur. 1909 yılında partiden ayrılanlar Sosyal Demokrat Partiyi SDP kurarlar.
1909-1945
1910 yılında SDAP yeni kurulan SDP’ye sürekli saldırmaya başlayacaktır. I. Dünya Savaşının patlak vermesinden sonra SDAP, sol partiler arasında emperyalist paylaşım savaşı olarak değerlendirilen ve engellenmesi için çabalanan savaşa destek olacak ve savaşa karşı çıkan SDP ile farklılıkları giderek derinleşecektir. Çarlık Rusyasında 1917 yılında başarılı olan Ekim Devrimi kıta Avrupasındaki işçi partilerinde devrimci ve reformcu ayrılmasının yaşanmasına neden olur. Hollanda’da durum farklı olmaz. 1917 yılındaki seçimlere giren SDP hiç vekillik kazanamaz. 1918 yılındaki seçimlerde ise iki vekillik kazanılacak ve parti yönetimine Wijnkoop gelecektir. Mecliste Hristiyan sosyalistler ve Sosyalist Partiyle beraber parlamento grubu kurulacak ve devrimci siyaset parlamentoya taşınacaktır. 1919 yılında SDP Sovyetler Birliği Komünist Partisinin önderliğinde kurulan 3.Enternasyonal olarak da bilinen Komintern’e üye olacaktır. Komintern kararına göre parti ismini Hollanda Komünist Partisi CPH olarak değiştirir. 1920 yılında önde gelen komünistlerden Gorter ve sovyet tipi komünizm yanlısı oldukları için partiden ayrılırlar. 1922 yılındaki seçimlerde CPH iki vekilliğini korurken seçilemeyen adaylarından , Hollanda’da seçime giren Hollanda sömürgesi olan Doğu Hint Adaları (bugünkü Endonezya) kökenli ilk aday olacaktır. 1925 yılındaki seçimlerden önce Komintern kararları gereğince parti yönetimine Wijnkoop yerine De Visser geçecektir. Bu karar parti içinde büyük tartışmalara yol açacaktır. Jacques de Kadt 1924 yılına gelindiğinde partiden ayrılarak Komünist Mücadele ve Propaganda Kulüpleri Birliğini kuracaktır. Avrupa’daki komünist partilerde yaşanan bu ve benzeri mücadelelerin kaynağı Sovyetler Birliğinde Stalin ve Troçki arasında yaşanan mücadeledir. Wijnkoop ve Henk Sneevliet gibi Troçki yanlıları partiden atılırlar. Sneevliet daha sonra adı Devrimci Sosyalist Parti olacak Devrimci Sosyalist Birlik adlı örgütü kuracaktır. 1926 yılında Hollanda Komünist Partisinin bütün Rotterdam teşkilatı atılacaktır. Partiden atılanlar Wijnkoop ile birlikte Hollanda Komünist Partisi – Merkez Komite’yi kurarlar. Bu üç örgüt 1929 yılındaki seçimlere katılacak ve Sneevliet’in partisi hariç birer vekillik kazanacaklardır. 1930 yılında ikiye ayrılan Hollanda Komünist Partisi Komintern kararıyla birleşir. Aynı yıl Zeven Provinciën’deki bahriyeli isyanı yaşanacaktır. 1933 yılındaki seçimlerde Doğu Hint Adaları önemli bir başlık olacaktır. Parti seçim sürecinden başarılı çıkacak ve iki olan vekillik sayısını dörde çıkaracaktır. Seçilenlerin arasındaki Endonezyalı milliyetçi önderlerden Rustam Effendi, Hollanda Parlamentosuna seçilen ilk Doğu Hint Adaları kökenli kişidir. 1937 yılındaki seçimlerde parti oyunu koruyacaktır. 15 Mayıs 1940 günü Nazi Almanyası işgalinden hemen sonra parti yeraltı direnişi örgütleme kararı alır. Haziran ayında işgalci Nazi yönetimi Hollanda Komünist Partisini yasaklar. Parti ise faaliyetlerine yasa dışı olarak devam eder. Parti, Raad van Verzet (Direniş Konseyi) adında bir direniş hareketi kurar. Ayrıca işgal altındaki zor koşullarda De Waarheid (Gerçek) isimli bir direniş dergisi çıkartır. Ayrıca Hollanda topraklarında örgütlenen en büyük işçi direniş eylemi olan 1941 Şubat Grevini örgütler. Direniş sırasında parti 2.000 civarında militanını kaybedecektir. Bu sayının artmasında Nazilerle işbirliği yapan Hollanda polisinin barış zamanı komünistlerle ilgili tuttuğu bilgileri ve istihbaratı Nazilere vermesi büyük rol oynar. Direniş zamanı Gestapo ile işbirliği yapanlar Soğuk Savaş yıllarında ise NATO şemsiyesi altında gizli kontrgerilla teşkilatlarında yer alacaklardır.
1945-1963
II. Dünya Savaşından sonra partinin önderliğine Paul de Groot gelecek ve örgüte hakim olacaktır. 1945 yılında Hollanda Komünist Partisi sadece Nazilere karşı direnişte sergiledikleri başarı yüzünden ve kamuoyu baskısıyla Schermerhorn hükûmetine bir bakan istenecektir. Parti iki bakanlık istediği için bu öneriyi reddecektir. 1946 yılında parti yaklaşık %11 oy alacak ve parlamentoda 10 vekillk kazanacaktır. Seçim başarısının ardında partinin işgale karşı direnişte gösterdiği başarının payı büyüktür. Bundan sonraki dönem Soğuk Savaş döneminin gölgesinde komünizmin popülerliğinin giderek geriletildiği, Hollanda’da ABD ve NATO etkisiyle partinin izole edildiği ve halktan kopartıldığı dönemdir. Sovyetler Birliği ve sosyalizm karşıtı propagandanın etkili olduğu dönemde partinin etkisi giderek azalır. 1948 yılında Çekoslovakya’da komünistlerin darbe yoluyla iktidara gelmesi sola popülerlik kaybettirecektir. 1948 yılındaki seçimlerde parti iki vekilliği kaybedecektir. 1949 yılında ise partiden atılan bazı üyeler Sosyalist Birlik adlı örgütü kuracaklar ancak iç siyasette önemli bir rol oynayamayacaklardır. 1952 ve 1956 seçimlerinde parti oy kaybına uğrayacaktır. 1956 yılında parti Sovyetler Birliğinin Macaristan’a müdahalesini destekler. Bu karara kızan halk tarafından Amsterdam’daki parti bürosu yağmalanacaktır. Parti içindeki De Groot liderliğine karşı muhalefet bu sırada büyümektedir. 1958 yılında Bruggroep isimli grup partinin sendikal alandaki siyasetini eleştirerek partiden ayrılacaktır. Ayrılan grupta Nazilere karşı direnişte öne çıkan isimlerden Gerben Wagenaar ve Henk Gortzak bulunmaktadır. Partiden bu ayrılığın ardında Hollanda gizli servisinin ve CIA örgütünün olduğu iddia edilecektir. Ayrılan grup Sosyalist İşçi Partisi adında bir parti de kuracaktır. 1959 yılındaki seçimlerde Hollanda Komünist Partisi elindeki üç vekillik hariç tüm vekillikleri kaybedecektir. Bu dönemde komünist partisi diğer siyasi partiler tarafından bilinçli olarak yalnız bırakılacak, kamuda çalışanların bu partiye üye olmaları yasaklanacak, partiye diğer partilere devlet radyo ve televizyonundan ayrılan zaman verilmeyecektir. Partinin eski sömürgelere bağımsızlık verme yönündeki politikası onu parlamentoda da izole edecektir. NATO ve Avrupa Ekonomik Konseyine karşı olan tutumu yüzünden parlamentodaki dış ilişkiler, savunma ve enerji komisyonlarına alınmayacaktır. Ayrıca parti Hollanda gizli servisi tarafından sürekli takip altında tutulmaktaydı. Başta sosyal-demokratlar olmak üzere tüm partiler derin bir anti-komünist tutumla davranmaktaydı. Parti 1963 yılında 1 vekillik kazanacak, bu yıllarda gelişen öğrenci hareketleri partiye yeni bir itki sağlayacaktır. 1964 yılında Çin Halk Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliği arasında yaşanan çatışma partiyi de bölecektir. Hollanda Komünist Birlik Hareketi adlı grup partiden o yıl kopacaktır. Ayrıca ideolojik ve kişisel ayrılıklar da partiyi etkileyecektir. Ayrılan gruplardan bir tanesi Sosyalist Parti adını alacak ve 1990’lı yılların ortalarına dek başarılı bir şekilde var olacaktır.
1967-1989
1967 yılındaki seçimlerden önce parti yönetimi De Groot’dan Marcus Bakker’e geçer. De Groot onursal üye yapılır. Seçimlerde 5 vekillik kazanan parti 1968 yılında Sovyetler Birliğinin Çekoslovakya’ya müdahalesi olarak da bilinen “Prag Baharı” müdahalesini kınar. 1972 yılında partinin 7 vekilliği bulunur. 1978 yılında partinin yeni üyelerinin baskısıyla De Groot onursal üyeliğini kaybeder. 1981 seçimlerine Hollanda’ya yerleştirilmesi gündemde olan ABD nükleer silahları damgasını vuracaktır. Nükleer silahlara karşı kampanyada yer alan parti seçimlerde bir vekillik daha kazanır. 1982 yılında parti ilk kez solcuların ağırlıkta olduğu Beerta’da belediye seçimlerini kazanır. Seçimlerden az önce Marcus Bakker parti yönetimini Ina Brouwer’e bırakarak genç kadın vekillerin önünü açacaktır. Parti bu dönemde siyasi programına Yeni Sol başlıklardan feminizm ve eşcinsel hakları gibi konuları dahil edecektir. Bu sapmaya karşı işçi sınıfı vurgusuna sahip çıkan üyeler Yatay komünist Konseylerini kurarlar. İsim partideki demokratik merkeziyetçi yapının kırıldığını belirtmek için yatay kelimesini kullanılmıştır. Grup artiyi tekrar eski geleneksel siyasi hattına çekmeye çalışacaktır. Grup 1983 yılında partiden ayrılarak Hollanda’daki Komünistler Ligi (Verbond van Communisten In Nederland, VCN) adlı örgütü kurarlar. 1986 ‘daki seçimlere iki partide katılacak ve vekillik kazanamayacaktır. Partinin son etkinliklerinden birisi de Doğu Almanyanin 50. kuruluş kutlamalarına katılmak olacaktır.
Tasfiye
1989 yılında parti üç küçük sol partiyle birleşerek Yeşil Sol adını alacak ve 1991 yılında resmen kapanacaktır. Hollanda’daki Komünistler Ligi ile Hollanda Komünist Partisinin yeni siyasi hattından memnun kalmayarak partiden ayrılanlar birleşerek bugün hala faaliyet gösteren Yeni Hollanda Komünist PArtisi NCPN’yi kurarlar. Yeşil Sol ismi altında siyasete devam eden hareket artık liberal bir çizgi izlemektedir.
Partinin ismi
Parti isminin iki kez değiştirmiştir. İlk ismi Sosyal Demokrat Partidir. Partililere yayınlarından dolayı tribüncüler denirdi. Ekim Devriminden sonra sosyal-demokrasi reformcu sosyalistlere verilen isim oldu, komünist ismi ise leninist devrimci sosyalizm yanlılarını tanımlamak için kullanıldı. Partinin de dahil olduğu Komintern kararına göre tüm üye partiler komünist ismini aldılar. 1919 yılında partinin ismi Communistische Partij Holland (Komünist Parti Hollanda) oldu. Partinin ismine göre ifade edilmek istenen durum partinin dünya çapındaki Komünist Enternasyonalin Hollanda ayağı olduğu vurgusuydu. 1935 yılında ise isim ulusal ölçeğe verilen önemden hareketle Communistische Partij van Nederland (Hollanda Komünist Partisi) olur.
Partinin ideolojisi
Gelişimi
SDP geleneksel bir marksist parti olarak kurulacak, sürmekte olan kapitalist ekonomik ve politik sistemi ekonomik ve sosyal bir devrimle alaşağı ederek yerine proletaryanın sosyalist diktatörlüğünü kuracak, bu yapı da zamanla sınıfsız komünist bir topluma evrilecektir. Parti Ekim Devriminden sonra Sovyetler Birliği ve Kominternin resmi ideolojisi olan marksizm-leninizmi benimseyecektir. Buna göre devlet, işçi sınıfının öncü partisi tarafında devrilecek ve toplum bu parti eliyle sosyalizme geçecektir. Sovyetler Birliğinde Stalin ve Troçki arasında yaşanan ideolojik ayrılık partiye de yansıyacak ve Troçki yanlısı Henk Sneevliet ve grubu partiden ayrılarak Devrimci Sosyalist Partiyi kuracaklardır. 1960’lı yıllara gelindiğinde parti Çin Halk Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliği arasında yaşanan ideolojik çatışmada saf tutmayacak, buna rağmen maoist bir grup partiden ayrılacaktır. 1970 ve 80’li yıllarda parti avrupa komünizminin etkisi altında marksist-leninist ideolojiden ayrılacak, daha özgürlükçü (feminist, çevreci vb) bir hat tutturacak ve sınıf siyasetinden uzaklaşacaktır.
Sosyal politika
Komünistler için işçi sınıfınıngündelik ihtiyaçları hep önemli bir başlık olagelmiştir. Parti günlük siyasette daima daha yüksek işçi ücretleri ve düşük ihtiyaç maddesi fiyatlarını savunmuştur. Ayrıca işçilerin fabrikadaki çalışma koşullarının iyileştirilmesini savunmuş, çocuk işçiliğinin yasaklanmasını talep etmiş iş gününü tanımlanarak denetlenmesini ve grev yapmayı yasaklayan yasaların kaldırılmasını savunmuştur. Parti ekonomide devletin rolünün artırılmasını istemiş, ucuz evlerin, eşit-parasız eğitim ve sağlık hizmetinin devlet eliyle verilmesini dile getirmiştir. Ülke için önemli sektörlerdeki sanayilerin kısa vadede kamulaştırılmasını, uzun vadede de planlı ekonominin hakim olmasını savunmuştur. Vergilendirmenin adil olması, işsizlere yardım edilmesi gündeme getirilmiştir.
Dış politika
Komünistler için en önemli konulardan birisi de I. Dünya Savaşına karşı çıkmalarıdır. 1918 yılından sonra ise Sovyetler Birliğinin Hollanda nezdinde diplomatik olarak tanınması ve Hollanda’nın sömürgesi olan Endonezya’nın bağımsızlığının tanınması en önemli başlıklar olmuştur. II. Dünya Savaşı sırasında parti işgalci Nazi Almanyasına karşı aktif direniş örgütlemiş ve başarılı olmuştur. Savaştan sonra parti açıktan Almanya karşıtı ve Sovyetler yanlısı propaganda yapacaktır. Sovyetler Birliği tarafından yapılan Macaristan müdahalesini desteklerken, Çekoslovakya müdahalesine karşı çıkmış, Demokratik Almanya Cumhuriyetinin Hollanda nezdinde tanınması için çaba göstermiştir. NATO ve Avrupa Birliğinin öncülü olan Avrupa Ekonomik Konseyine Hollanda’nın katılmasına karşı çıkmış, ABD’yi özellikle Vietnam Savaşı sırasında kıyasıya eleştirmiştir. Parti yaptığı kampanyalar ve eylemler sayesinde ülkede nükleer silahlara karşı kamuoyu oluşturulmasında önemli rol oynamıştır.
İç siyaset
Parti Hollanda siyasetinin radikalleşmesine önem vermiştir. Hollanda’da hala hakim olan monarşiyi reddetmiş, Devlet Konseyi gibi kurumların tasfiye edilmesini savunmuştur. Bu tür görevlerdekilere referandumla güven oyu verilmesini savunmaktadır. Parti sonraki dönemde Yeni Sol politikalrı çerçevesinde sınıf siyasetinden uzaklaşarak kadın ve eşcinsel hakları gibi konulara ağırlık verecektir.
Belediyecilik
Hollanda Komünist Partisi özellikle Groningen gibi bazı bölgelerde çok güçlü olmasına rağmen yerel yönetimlerde yer almamıştır. Partiden tek belediye başkanı seçilen kişi Groningen’deki Beerta ilçesindendir. 1940’lı yıllarda parti yerel yönetim koalisyonlarında yer alsa da bunlar uzun erimli olmayacaktır. Parti 1950’li yıllarda Finsterwolde’de belediye seçimlerini kazansa da yerel yönetim hükûmete devredilecektir.
Seçmen
Genel oy hakkının Hollanda’da kabul edilmesinden önce Sosyal Demokrat Parti sol aydınlar ve eğitimli işçiler arasında güçlü desteğe sahipti. Bu destek Amsterdam ve Rotterdam şehirleriyle sınırlıdır. Genel oy hakkının kabul edilmesiyle birlikte diğer şehirlerdeki yoksul işçi mahallelerine girerler. Zaandam bölgesinde ve Amsterdam ile Rotterdam gibi liman şehirlerinde parti çok güçlüydü. II. Dünya Savaşından sonra parti Groningen ve Friesland gibi daha yoksul kırsal kesimlere açılım yapacaktır. Groningen şehrinin özellikle Finsterwolde ve Beerta gibi ilçelerinde parti neredeyse tamamen çoğunluğu sağlamaktadır. Bu belediye bölgelerinde partinin devamı olan NCPN hala iyi sonuçlar almaktadır. 1950’li yıllarda anti-komünist propagandanın artmasıyla partinin gücü azalacak ancak izleyen dönemde öğrenclerin katılımıyla güçlenecektir. 1980’li yıllara gelindiğinde ise geleneksel işçi tabanını kaybedecektir.
Örgüt
Örgüt yapısı
Parti demokratik merkeziyetçilik prensiplerine göre örgütlenmiştir. Parti yönetimi partinin en yüksek organıdır ve parlamento vekilliklerine, Avrupa Parlamentosu adaylıklarını belirler, parti programını değiştirebilir. Parti Kongresince seçilir. Parti ideolojik bakışının bir yansıması olarak parti içi siyasi birlik ve güçlü disipline önem verir. 1946-1980 yılları arasında partinin merkezi Amsterdam şehrindeki Felix Meritis’dedir.
Partiye dost kurumlar
Partinin etrafında küçük ama güçlü bir komünist bir grup bulunmaktadır. Bu grubu oluşturan önemli kuruluşlar arasında 1940 yılından önce ismi Rode Vakcentrale (Kızıl Sendika), 1945-60 arasında ise Eenheidsvakcentrale (Birlik Sendikası) olan sendikal yapı bulunmaktadır. Partinin 1940 yılında önceki gazetesi De Tribune idi. De Waarheid (Gerçek) isimli gazete ise direniş döneminden beri yayının adı olacaktır. Partinin gençlik örgütünün adı Hollanda Gençlik Ligidir. Partinin bilimsel araştırma yapan örgütü Instituut voor Politiek en Sociaal Onderzoek (Siyasive Sosyal Araştırma Enstitüsü) Politiek en Cultuur (Politika ve Kültür) adlı bir yayın çıkartmaktadır. Partinin Pegasus adında bir yayınevi bulunmaktadır.
Uluslararası örgütlülük
Parti 1918 yılından itibaren 3. Enternasyonal Komintern üyesidir, 1947 yılından sonra ise Kominform üyesi olmuştur.
Diğer partilerle ilişkiler
Uzun bir süre komünistler sistematik şekilde yalnızlaştırılmıştır. Buna sebep olarak devrimci ideolojisi ve militan siyaset tarzı gösterilebilir. Özellikle sosyal demokrat partilerle aralarında sürekli rekabet olagelmiştir. Parti ana gövde olan SDAP’den kopmuş, partinin revizyonist siyasi hattı eleştirilerek devrimci siyaset benimsenmiştir. Sosyal demokrasi sürekli olarak komünistleri küçümseyecek, komünistler de sosyal-demokratları kapitalizmin uşağı ve sosyal faşist olarak görmüştür. Soğuk Savaş sırasında sosyal demokrat PvdA partisi NATO ve ABD ile ortaklığı savunurken, Holllanda Komünist Partisi Sovyetler Birliği ile ilişkilerin güçlendirilmesinden yana olacaktır. Sosyal demokrat parti saflarında en koyu anti-komünistleri barındıracak, geniş koalisyon dönemlerinde bile komünistlerle birlik yapılmayacaktır. Komünist partinin diğer küçük sol radikal gruplarla da ilişkileri iyi değildi. Ayrıca liberal ve hristiyan demokrat partilerle ilişkiler yok denecek kadar azdı.
Uluslararası karşılaştırma
Hollanda Komünist Partisi, Ekim Devriminden önce kurulan az sayıdaki komünist partilerdendir. Kuzey Avrupa komünist Partileriyle (örneğin İsveç Komünist Partisi) Güney Avrupa komünist Partileri (örneğin İtalya Komünist Partisi) arasında yer alır. İtalya KP’si gibi sürekli olarak sistematik şekilde izole edilmiştir. İsveç KP’si gibi sürekli olarak %5 civarında oy potansiyeli vardır. İtalya KP’si gibi 1960’lı yıllara kadar Moskova ile sıkı temas halinde olmuştur. 1970’li yıllarda ise İsveç KP’si gibi Yeni Sol siyasetine sapmıştır.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Hollanda Komünist Partisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Yeni Hollanda Komünist Partisi resmi sitesi (Hollandaca)16 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Partinin gençlik sitesi (İngilizce)18 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- David Winkoop'un katıldığı 1920 yılındaki Komintern toplantısı21 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hollanda Komunist Partisi Hollandaca Communistische Partij Nederland CPN Hollanda da faaliyet gosteren komunist bir siyasi partiydi Hollanda Komunist Partisi Communistische Partij NederlandKisaltmaSPGenel baskan 1909 1925 1925 1945 1945 1967 1967 1982 1982 1991 Kurulus tarihi1909Kapanis tarihi1991Genclik koluIdeolojiMarksizm Leninizm 1982 ye kadar Siyasi pozisyonMerkez solUluslararasi uyelikKomintern KominformHollandaParti tarihiMarcus Bakker 1972Kurulusu 1907 yilinda Ceton ve David Wijnkoop De Tribune isimli dergiyi cikartirlar Dergide uye olduklari Sosyal Demokrat Isci Partisini SDAP kiyasiya elestirirler Geleneksel marksizm cizgisinde proletarya devrimi dogrultusundaki fikirleri parlamenter sisteme dahil olan revizyonist cizgisindeki SDAP yonetimiyle uyusmamaktaydi 1908 yilindaki SDAP parti kongresinde SDAP yonetimi dergiyi cikaran uyelerine derginin cikartilmasini durdurmalarini yoksa parti uyeliginden atilacaklarini bildirir Ceton ve Wijnkoop dergiye devam ederler ve aralarinda sair Herman Gorter de bulunan dergideki izleyenleriyle beraber partiden atilirlar Bu gibi ayrilmalar ayni donemde Avrupa daki tum sosyalist partilerde olur 1909 yilinda partiden ayrilanlar Sosyal Demokrat Partiyi SDP kurarlar 1909 1945 1910 yilinda SDAP yeni kurulan SDP ye surekli saldirmaya baslayacaktir I Dunya Savasinin patlak vermesinden sonra SDAP sol partiler arasinda emperyalist paylasim savasi olarak degerlendirilen ve engellenmesi icin cabalanan savasa destek olacak ve savasa karsi cikan SDP ile farkliliklari giderek derinlesecektir Carlik Rusyasinda 1917 yilinda basarili olan Ekim Devrimi kita Avrupasindaki isci partilerinde devrimci ve reformcu ayrilmasinin yasanmasina neden olur Hollanda da durum farkli olmaz 1917 yilindaki secimlere giren SDP hic vekillik kazanamaz 1918 yilindaki secimlerde ise iki vekillik kazanilacak ve parti yonetimine Wijnkoop gelecektir Mecliste Hristiyan sosyalistler ve Sosyalist Partiyle beraber parlamento grubu kurulacak ve devrimci siyaset parlamentoya tasinacaktir 1919 yilinda SDP Sovyetler Birligi Komunist Partisinin onderliginde kurulan 3 Enternasyonal olarak da bilinen Komintern e uye olacaktir Komintern kararina gore parti ismini Hollanda Komunist Partisi CPH olarak degistirir 1920 yilinda onde gelen komunistlerden Gorter ve sovyet tipi komunizm yanlisi olduklari icin partiden ayrilirlar 1922 yilindaki secimlerde CPH iki vekilligini korurken secilemeyen adaylarindan Hollanda da secime giren Hollanda somurgesi olan Dogu Hint Adalari bugunku Endonezya kokenli ilk aday olacaktir 1925 yilindaki secimlerden once Komintern kararlari geregince parti yonetimine Wijnkoop yerine De Visser gececektir Bu karar parti icinde buyuk tartismalara yol acacaktir Jacques de Kadt 1924 yilina gelindiginde partiden ayrilarak Komunist Mucadele ve Propaganda Kulupleri Birligini kuracaktir Avrupa daki komunist partilerde yasanan bu ve benzeri mucadelelerin kaynagi Sovyetler Birliginde Stalin ve Trocki arasinda yasanan mucadeledir Wijnkoop ve Henk Sneevliet gibi Trocki yanlilari partiden atilirlar Sneevliet daha sonra adi Devrimci Sosyalist Parti olacak Devrimci Sosyalist Birlik adli orgutu kuracaktir 1926 yilinda Hollanda Komunist Partisinin butun Rotterdam teskilati atilacaktir Partiden atilanlar Wijnkoop ile birlikte Hollanda Komunist Partisi Merkez Komite yi kurarlar Bu uc orgut 1929 yilindaki secimlere katilacak ve Sneevliet in partisi haric birer vekillik kazanacaklardir 1930 yilinda ikiye ayrilan Hollanda Komunist Partisi Komintern karariyla birlesir Ayni yil Zeven Provincien deki bahriyeli isyani yasanacaktir 1933 yilindaki secimlerde Dogu Hint Adalari onemli bir baslik olacaktir Parti secim surecinden basarili cikacak ve iki olan vekillik sayisini dorde cikaracaktir Secilenlerin arasindaki Endonezyali milliyetci onderlerden Rustam Effendi Hollanda Parlamentosuna secilen ilk Dogu Hint Adalari kokenli kisidir 1937 yilindaki secimlerde parti oyunu koruyacaktir 15 Mayis 1940 gunu Nazi Almanyasi isgalinden hemen sonra parti yeralti direnisi orgutleme karari alir Haziran ayinda isgalci Nazi yonetimi Hollanda Komunist Partisini yasaklar Parti ise faaliyetlerine yasa disi olarak devam eder Parti Raad van Verzet Direnis Konseyi adinda bir direnis hareketi kurar Ayrica isgal altindaki zor kosullarda De Waarheid Gercek isimli bir direnis dergisi cikartir Ayrica Hollanda topraklarinda orgutlenen en buyuk isci direnis eylemi olan 1941 Subat Grevini orgutler Direnis sirasinda parti 2 000 civarinda militanini kaybedecektir Bu sayinin artmasinda Nazilerle isbirligi yapan Hollanda polisinin baris zamani komunistlerle ilgili tuttugu bilgileri ve istihbarati Nazilere vermesi buyuk rol oynar Direnis zamani Gestapo ile isbirligi yapanlar Soguk Savas yillarinda ise NATO semsiyesi altinda gizli kontrgerilla teskilatlarinda yer alacaklardir 1945 1963 II Dunya Savasindan sonra partinin onderligine Paul de Groot gelecek ve orgute hakim olacaktir 1945 yilinda Hollanda Komunist Partisi sadece Nazilere karsi direniste sergiledikleri basari yuzunden ve kamuoyu baskisiyla Schermerhorn hukumetine bir bakan istenecektir Parti iki bakanlik istedigi icin bu oneriyi reddecektir 1946 yilinda parti yaklasik 11 oy alacak ve parlamentoda 10 vekillk kazanacaktir Secim basarisinin ardinda partinin isgale karsi direniste gosterdigi basarinin payi buyuktur Bundan sonraki donem Soguk Savas doneminin golgesinde komunizmin populerliginin giderek geriletildigi Hollanda da ABD ve NATO etkisiyle partinin izole edildigi ve halktan kopartildigi donemdir Sovyetler Birligi ve sosyalizm karsiti propagandanin etkili oldugu donemde partinin etkisi giderek azalir 1948 yilinda Cekoslovakya da komunistlerin darbe yoluyla iktidara gelmesi sola populerlik kaybettirecektir 1948 yilindaki secimlerde parti iki vekilligi kaybedecektir 1949 yilinda ise partiden atilan bazi uyeler Sosyalist Birlik adli orgutu kuracaklar ancak ic siyasette onemli bir rol oynayamayacaklardir 1952 ve 1956 secimlerinde parti oy kaybina ugrayacaktir 1956 yilinda parti Sovyetler Birliginin Macaristan a mudahalesini destekler Bu karara kizan halk tarafindan Amsterdam daki parti burosu yagmalanacaktir Parti icindeki De Groot liderligine karsi muhalefet bu sirada buyumektedir 1958 yilinda Bruggroep isimli grup partinin sendikal alandaki siyasetini elestirerek partiden ayrilacaktir Ayrilan grupta Nazilere karsi direniste one cikan isimlerden Gerben Wagenaar ve Henk Gortzak bulunmaktadir Partiden bu ayriligin ardinda Hollanda gizli servisinin ve CIA orgutunun oldugu iddia edilecektir Ayrilan grup Sosyalist Isci Partisi adinda bir parti de kuracaktir 1959 yilindaki secimlerde Hollanda Komunist Partisi elindeki uc vekillik haric tum vekillikleri kaybedecektir Bu donemde komunist partisi diger siyasi partiler tarafindan bilincli olarak yalniz birakilacak kamuda calisanlarin bu partiye uye olmalari yasaklanacak partiye diger partilere devlet radyo ve televizyonundan ayrilan zaman verilmeyecektir Partinin eski somurgelere bagimsizlik verme yonundeki politikasi onu parlamentoda da izole edecektir NATO ve Avrupa Ekonomik Konseyine karsi olan tutumu yuzunden parlamentodaki dis iliskiler savunma ve enerji komisyonlarina alinmayacaktir Ayrica parti Hollanda gizli servisi tarafindan surekli takip altinda tutulmaktaydi Basta sosyal demokratlar olmak uzere tum partiler derin bir anti komunist tutumla davranmaktaydi Parti 1963 yilinda 1 vekillik kazanacak bu yillarda gelisen ogrenci hareketleri partiye yeni bir itki saglayacaktir 1964 yilinda Cin Halk Cumhuriyeti ile Sovyetler Birligi arasinda yasanan catisma partiyi de bolecektir Hollanda Komunist Birlik Hareketi adli grup partiden o yil kopacaktir Ayrica ideolojik ve kisisel ayriliklar da partiyi etkileyecektir Ayrilan gruplardan bir tanesi Sosyalist Parti adini alacak ve 1990 li yillarin ortalarina dek basarili bir sekilde var olacaktir 1967 1989 1967 yilindaki secimlerden once parti yonetimi De Groot dan Marcus Bakker e gecer De Groot onursal uye yapilir Secimlerde 5 vekillik kazanan parti 1968 yilinda Sovyetler Birliginin Cekoslovakya ya mudahalesi olarak da bilinen Prag Bahari mudahalesini kinar 1972 yilinda partinin 7 vekilligi bulunur 1978 yilinda partinin yeni uyelerinin baskisiyla De Groot onursal uyeligini kaybeder 1981 secimlerine Hollanda ya yerlestirilmesi gundemde olan ABD nukleer silahlari damgasini vuracaktir Nukleer silahlara karsi kampanyada yer alan parti secimlerde bir vekillik daha kazanir 1982 yilinda parti ilk kez solcularin agirlikta oldugu Beerta da belediye secimlerini kazanir Secimlerden az once Marcus Bakker parti yonetimini Ina Brouwer e birakarak genc kadin vekillerin onunu acacaktir Parti bu donemde siyasi programina Yeni Sol basliklardan feminizm ve escinsel haklari gibi konulari dahil edecektir Bu sapmaya karsi isci sinifi vurgusuna sahip cikan uyeler Yatay komunist Konseylerini kurarlar Isim partideki demokratik merkeziyetci yapinin kirildigini belirtmek icin yatay kelimesini kullanilmistir Grup artiyi tekrar eski geleneksel siyasi hattina cekmeye calisacaktir Grup 1983 yilinda partiden ayrilarak Hollanda daki Komunistler Ligi Verbond van Communisten In Nederland VCN adli orgutu kurarlar 1986 daki secimlere iki partide katilacak ve vekillik kazanamayacaktir Partinin son etkinliklerinden birisi de Dogu Almanyanin 50 kurulus kutlamalarina katilmak olacaktir Tasfiye 1989 yilinda parti uc kucuk sol partiyle birleserek Yesil Sol adini alacak ve 1991 yilinda resmen kapanacaktir Hollanda daki Komunistler Ligi ile Hollanda Komunist Partisinin yeni siyasi hattindan memnun kalmayarak partiden ayrilanlar birleserek bugun hala faaliyet gosteren Yeni Hollanda Komunist PArtisi NCPN yi kurarlar Yesil Sol ismi altinda siyasete devam eden hareket artik liberal bir cizgi izlemektedir Partinin ismi Parti isminin iki kez degistirmistir Ilk ismi Sosyal Demokrat Partidir Partililere yayinlarindan dolayi tribunculer denirdi Ekim Devriminden sonra sosyal demokrasi reformcu sosyalistlere verilen isim oldu komunist ismi ise leninist devrimci sosyalizm yanlilarini tanimlamak icin kullanildi Partinin de dahil oldugu Komintern kararina gore tum uye partiler komunist ismini aldilar 1919 yilinda partinin ismi Communistische Partij Holland Komunist Parti Hollanda oldu Partinin ismine gore ifade edilmek istenen durum partinin dunya capindaki Komunist Enternasyonalin Hollanda ayagi oldugu vurgusuydu 1935 yilinda ise isim ulusal olcege verilen onemden hareketle Communistische Partij van Nederland Hollanda Komunist Partisi olur Partinin ideolojisiGelisimi SDP geleneksel bir marksist parti olarak kurulacak surmekte olan kapitalist ekonomik ve politik sistemi ekonomik ve sosyal bir devrimle alasagi ederek yerine proletaryanin sosyalist diktatorlugunu kuracak bu yapi da zamanla sinifsiz komunist bir topluma evrilecektir Parti Ekim Devriminden sonra Sovyetler Birligi ve Kominternin resmi ideolojisi olan marksizm leninizmi benimseyecektir Buna gore devlet isci sinifinin oncu partisi tarafinda devrilecek ve toplum bu parti eliyle sosyalizme gececektir Sovyetler Birliginde Stalin ve Trocki arasinda yasanan ideolojik ayrilik partiye de yansiyacak ve Trocki yanlisi Henk Sneevliet ve grubu partiden ayrilarak Devrimci Sosyalist Partiyi kuracaklardir 1960 li yillara gelindiginde parti Cin Halk Cumhuriyeti ile Sovyetler Birligi arasinda yasanan ideolojik catismada saf tutmayacak buna ragmen maoist bir grup partiden ayrilacaktir 1970 ve 80 li yillarda parti avrupa komunizminin etkisi altinda marksist leninist ideolojiden ayrilacak daha ozgurlukcu feminist cevreci vb bir hat tutturacak ve sinif siyasetinden uzaklasacaktir Sosyal politika Komunistler icin isci sinifiningundelik ihtiyaclari hep onemli bir baslik olagelmistir Parti gunluk siyasette daima daha yuksek isci ucretleri ve dusuk ihtiyac maddesi fiyatlarini savunmustur Ayrica iscilerin fabrikadaki calisma kosullarinin iyilestirilmesini savunmus cocuk isciliginin yasaklanmasini talep etmis is gununu tanimlanarak denetlenmesini ve grev yapmayi yasaklayan yasalarin kaldirilmasini savunmustur Parti ekonomide devletin rolunun artirilmasini istemis ucuz evlerin esit parasiz egitim ve saglik hizmetinin devlet eliyle verilmesini dile getirmistir Ulke icin onemli sektorlerdeki sanayilerin kisa vadede kamulastirilmasini uzun vadede de planli ekonominin hakim olmasini savunmustur Vergilendirmenin adil olmasi issizlere yardim edilmesi gundeme getirilmistir Dis politika Komunistler icin en onemli konulardan birisi de I Dunya Savasina karsi cikmalaridir 1918 yilindan sonra ise Sovyetler Birliginin Hollanda nezdinde diplomatik olarak taninmasi ve Hollanda nin somurgesi olan Endonezya nin bagimsizliginin taninmasi en onemli basliklar olmustur II Dunya Savasi sirasinda parti isgalci Nazi Almanyasina karsi aktif direnis orgutlemis ve basarili olmustur Savastan sonra parti aciktan Almanya karsiti ve Sovyetler yanlisi propaganda yapacaktir Sovyetler Birligi tarafindan yapilan Macaristan mudahalesini desteklerken Cekoslovakya mudahalesine karsi cikmis Demokratik Almanya Cumhuriyetinin Hollanda nezdinde taninmasi icin caba gostermistir NATO ve Avrupa Birliginin onculu olan Avrupa Ekonomik Konseyine Hollanda nin katilmasina karsi cikmis ABD yi ozellikle Vietnam Savasi sirasinda kiyasiya elestirmistir Parti yaptigi kampanyalar ve eylemler sayesinde ulkede nukleer silahlara karsi kamuoyu olusturulmasinda onemli rol oynamistir Ic siyaset Parti Hollanda siyasetinin radikallesmesine onem vermistir Hollanda da hala hakim olan monarsiyi reddetmis Devlet Konseyi gibi kurumlarin tasfiye edilmesini savunmustur Bu tur gorevlerdekilere referandumla guven oyu verilmesini savunmaktadir Parti sonraki donemde Yeni Sol politikalri cercevesinde sinif siyasetinden uzaklasarak kadin ve escinsel haklari gibi konulara agirlik verecektir Belediyecilik Hollanda Komunist Partisi ozellikle Groningen gibi bazi bolgelerde cok guclu olmasina ragmen yerel yonetimlerde yer almamistir Partiden tek belediye baskani secilen kisi Groningen deki Beerta ilcesindendir 1940 li yillarda parti yerel yonetim koalisyonlarinda yer alsa da bunlar uzun erimli olmayacaktir Parti 1950 li yillarda Finsterwolde de belediye secimlerini kazansa da yerel yonetim hukumete devredilecektir SecmenGenel oy hakkinin Hollanda da kabul edilmesinden once Sosyal Demokrat Parti sol aydinlar ve egitimli isciler arasinda guclu destege sahipti Bu destek Amsterdam ve Rotterdam sehirleriyle sinirlidir Genel oy hakkinin kabul edilmesiyle birlikte diger sehirlerdeki yoksul isci mahallelerine girerler Zaandam bolgesinde ve Amsterdam ile Rotterdam gibi liman sehirlerinde parti cok gucluydu II Dunya Savasindan sonra parti Groningen ve Friesland gibi daha yoksul kirsal kesimlere acilim yapacaktir Groningen sehrinin ozellikle Finsterwolde ve Beerta gibi ilcelerinde parti neredeyse tamamen cogunlugu saglamaktadir Bu belediye bolgelerinde partinin devami olan NCPN hala iyi sonuclar almaktadir 1950 li yillarda anti komunist propagandanin artmasiyla partinin gucu azalacak ancak izleyen donemde ogrenclerin katilimiyla guclenecektir 1980 li yillara gelindiginde ise geleneksel isci tabanini kaybedecektir OrgutOrgut yapisi Parti demokratik merkeziyetcilik prensiplerine gore orgutlenmistir Parti yonetimi partinin en yuksek organidir ve parlamento vekilliklerine Avrupa Parlamentosu adayliklarini belirler parti programini degistirebilir Parti Kongresince secilir Parti ideolojik bakisinin bir yansimasi olarak parti ici siyasi birlik ve guclu disipline onem verir 1946 1980 yillari arasinda partinin merkezi Amsterdam sehrindeki Felix Meritis dedir Partiye dost kurumlar Partinin etrafinda kucuk ama guclu bir komunist bir grup bulunmaktadir Bu grubu olusturan onemli kuruluslar arasinda 1940 yilindan once ismi Rode Vakcentrale Kizil Sendika 1945 60 arasinda ise Eenheidsvakcentrale Birlik Sendikasi olan sendikal yapi bulunmaktadir Partinin 1940 yilinda onceki gazetesi De Tribune idi De Waarheid Gercek isimli gazete ise direnis doneminden beri yayinin adi olacaktir Partinin genclik orgutunun adi Hollanda Genclik Ligidir Partinin bilimsel arastirma yapan orgutu Instituut voor Politiek en Sociaal Onderzoek Siyasive Sosyal Arastirma Enstitusu Politiek en Cultuur Politika ve Kultur adli bir yayin cikartmaktadir Partinin Pegasus adinda bir yayinevi bulunmaktadir Uluslararasi orgutluluk Parti 1918 yilindan itibaren 3 Enternasyonal Komintern uyesidir 1947 yilindan sonra ise Kominform uyesi olmustur Diger partilerle iliskiler Uzun bir sure komunistler sistematik sekilde yalnizlastirilmistir Buna sebep olarak devrimci ideolojisi ve militan siyaset tarzi gosterilebilir Ozellikle sosyal demokrat partilerle aralarinda surekli rekabet olagelmistir Parti ana govde olan SDAP den kopmus partinin revizyonist siyasi hatti elestirilerek devrimci siyaset benimsenmistir Sosyal demokrasi surekli olarak komunistleri kucumseyecek komunistler de sosyal demokratlari kapitalizmin usagi ve sosyal fasist olarak gormustur Soguk Savas sirasinda sosyal demokrat PvdA partisi NATO ve ABD ile ortakligi savunurken Holllanda Komunist Partisi Sovyetler Birligi ile iliskilerin guclendirilmesinden yana olacaktir Sosyal demokrat parti saflarinda en koyu anti komunistleri barindiracak genis koalisyon donemlerinde bile komunistlerle birlik yapilmayacaktir Komunist partinin diger kucuk sol radikal gruplarla da iliskileri iyi degildi Ayrica liberal ve hristiyan demokrat partilerle iliskiler yok denecek kadar azdi Uluslararasi karsilastirmaHollanda Komunist Partisi Ekim Devriminden once kurulan az sayidaki komunist partilerdendir Kuzey Avrupa komunist Partileriyle ornegin Isvec Komunist Partisi Guney Avrupa komunist Partileri ornegin Italya Komunist Partisi arasinda yer alir Italya KP si gibi surekli olarak sistematik sekilde izole edilmistir Isvec KP si gibi surekli olarak 5 civarinda oy potansiyeli vardir Italya KP si gibi 1960 li yillara kadar Moskova ile siki temas halinde olmustur 1970 li yillarda ise Isvec KP si gibi Yeni Sol siyasetine sapmistir Ayrica bakiniz1941 Subat Grevi Endonezya Komunist Partisi Henk Sneevliet Malaya Komunist PartisiDis baglantilarWikimedia Commons ta Hollanda Komunist Partisi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Yeni Hollanda Komunist Partisi resmi sitesi Hollandaca 16 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Partinin genclik sitesi Ingilizce 18 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde David Winkoop un katildigi 1920 yilindaki Komintern toplantisi21 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde